nask⭑·/·i

nask⭑·i

   (tr)

   1.
          Produkt⭑·i id⭑·on p.p. in⭑·o: jen⭑ vi est⭑·as graved⭑·a, kaj⭑ vi nask⭑·os
          fil⭑·on ; la⭑ vir⭑·in·o nask⭑·is infan⭑·on ;  ek·kon⭑·is  n, si⭑·an
          edz⭑·in·on, kaj⭑ ŝi graved⭑·iĝ·is, kaj⭑ ŝi nask⭑·is Kainon ; Georg⭑·o
          Vaŝington⭑·o est⭑·is nask⭑·it·a la⭑ du⭑×dek⭑ du⭑·an Februar⭑·on de⭑ l'⭑ jar⭑·o mil⭑
          sep⭑×cent⭑ tri⭑×dek⭑ du⭑·a ; li est⭑·as nobel⭑·e nask⭑·it·a; ĉe⭑ vulp⭑·oj ĉiam⭑
          nask⭑·iĝ·as nur⭑ vulp⭑·oj ; ili est⭑·as nask⭑·it·aj mal·amik⭑·oj ; {mal·viv⭑·e
          nask⭑·it·a} projekt⭑·o, decid⭑·o, esprim⭑·o; ŝi est⭑·as en⭑ la⭑ kvar⭑·a monat⭑·o
          de⭑ nask⭑·ont·ec·o . {akuŝ⭑·i} .

   2.
          Est⭑·ig·i, kaŭz⭑·i, okaz⭑·ig·i: konfid⭑·o nask⭑·as konfid⭑·on ; barb⭑·o
          el·kresk⭑·is, sed⭑ saĝ⭑·on ne⭑ nask⭑·is ; feliĉ⭑·o leĝ⭑·on ne⭑ obe⭑·as, subit⭑·e
          nask⭑·iĝ·as, subit⭑·e pere⭑·as ; tio nask⭑·is ĝoj⭑·on, admir⭑·on, suspekt⭑·on,
          grand⭑·an sci⭑-vol⭑·on, mal·pac⭑·on; tiu unu⭑·a sukces⭑·o nask⭑·is mult⭑·ajn
          esper⭑·ojn. {kre⭑·i} , {sem⭑·i} , {vek⭑·i}

   3.
          Dir⭑·i, ke⭑ ar⭑·o  nask⭑·as ar⭑·on  signif⭑·as, ke⭑ ar⭑·o  inkluziv²·as
           kaj⭑ ĉiu·jn rezult²·ojn de⭑ iu·j operaci¹·oj inter⭑ element¹·oj de⭑ 
          , sed⭑ nenio·n pli⭑. Oni nom⭑·as ar⭑·on  la⭑ nask⭑·ant·a ar⭑·o, ĝi⭑·ajn
          element¹·ojn la⭑ nask⭑·ant·oj, kaj⭑ ar⭑·on  la⭑ nask⭑·it·a ar⭑·o: la⭑
          {ideal¹·o} nask⭑·it·a en⭑ ring⭑·o per⭑ nask⭑·ant·a ar⭑·o  est⭑·as ar⭑·o de⭑
          ĉiu·j element¹·oj  ; en⭑ {modul¹·o} aŭ⭑ {vektor⁽⁺⁾·a spac⭑·o} , la⭑
          sub·ar⭑·o nask⭑·it·a de⭑  est⭑·as la⭑ sub·ar⭑·o de⭑ ĉiu·j {linear⁽⁺⁾·aj
          kombin⭑·aĵ·oj} el⭑ element¹·oj de⭑  ; por⭑ nask⭑·i  -dimensi⁴·an
          vektor⁽⁺⁾·an spac⭑·on, sufiĉ⭑·as  nask⭑·ant·oj. {gener⁽⁺⁾·i.}

          Rim.: La⭑ indik³·it·a font⭑·o uz⭑·as la⭑ termin⭑·on en⭑ geometri¹·a kun·tekst⭑·o
          (punkt⭑·o nask⭑·as lini⭑·on, lini⭑·o nask⭑·as surfac⁸·on), kiu supoz⭑·ig·as
          „mov⭑·on“ de⭑ la⭑ koncern⭑·a objekt⭑·o.

nask⭑·o

          Ag⭑·o nask⭑·i, rezult²·o de⭑ la⭑ ag⭑·o: ne⭑ est⭑·os nask⭑·o, nek⭑ graved⭑·ec·o, nek⭑
          graved⭑·iĝ·o ; ŝi⭑·a nask⭑·ot-ag⭑·o est⭑·is ĝust⭑·e en⭑ la⭑ mez⭑·o de⭑ vintr⭑·o (vd
          {nask⭑·iĝ-tag⭑·o} ) ; subit⭑·a detru⭑·o ven⭑·as sur⭑ ili·n, kiel⭑ nask⭑·o-dolor⭑·o
          al⭑ graved⭑·ul·in·o ; Herod⁽⁺⁾·o pro⭑ si⭑·a nask⭑·ot-ag⭑·o far⭑·is vesper⭑-manĝ⭑·on al⭑
          si⭑·aj nobel⭑·oj kaj⭑ mil⭑·estr·oj ; la⭑ sen·ĉes⭑·a rond⭑·o de⭑ nask⭑·o kaj⭑ mort⭑·o
          ; graved⭑·iĝ·o kaj⭑ nask⭑·o est⭑·as danĝer⭑·aj por⭑ vir⭑·in·oj ; antaŭ·vid⭑·it·a
          mal·kresk⭑·o de⭑ la⭑ nask⭑·o-kvant⭑·o en⭑ urb⭑·oj ; en⭑ Eŭrop⭑·o dis·vast⭑·iĝ·as tiu
          vid⭑-punkt⭑·o, ke⭑ la⭑ patr⭑·in·o pov⭑·as mem⭑ decid⭑·i pri⭑ la⭑ nask⭑·o, la⭑ hejm⭑·a
          nask⭑·o kost⭑·as mal·pli⭑ por⭑ la⭑ ŝtat⭑·o .

nask⭑·ant·in·o

          In⭑·o, kiu nask⭑·as: spasm²·oj kaj⭑ dolor⭑·oj ili·n atak⭑·as, ili si·n
          tord⭑·as, kiel⭑ nask⭑·ant·in·o ; mi aŭd⭑·as kri⭑·on kiel⭑ de⭑ nask⭑·ant·in·o,
          ĝem⭑·eg·ad·on kiel⭑ de⭑ vir⭑·in·o nask⭑·ant·a la⭑ unu⭑·an infan⭑·on ; nask⭑·int·in·o
          de⭑ sep⭑ infan⭑·oj est⭑·as sen·fort⭑·a . {akuŝ⭑·int·in·o}

nask⭑·ant·o

        a)
                Element¹·o de⭑ ar⭑·o, kiu {nask⭑·as ^3} ali⭑·an ar⭑·on: la⭑ baz¹·aj
                vektor⁽⁺⁾·oj est⭑·as nask⭑·ant·oj de⭑ la⭑ tut⭑·a vektor⁽⁺⁾·a spac⭑·o.

        b)
                (de⭑ {surfac⁸·o} ) Ĉiu el⭑ la⭑ rekt⭑·oj, kiu·j nask⭑·as iu·jn
                surfac⁸·ojn: nask⭑·ant·oj de⭑ {konus⭑·o} , {cilindr¹·o} .

                Rim.: Oni dir⭑·as ankaŭ⭑ „gener⁽⁺⁾·ant·o“ aŭ⭑ „est⭑·ig·ant·o“ .

nask⭑·em·a

          Mult⭑·e nask⭑·ant·a, tre⭑ {frukt⭑·o-don⭑·a} : vir⭑·in·oj en⭑ nask⭑·em·a aĝ⭑·o ; la⭑
          hitler⁽⁺⁾-em⭑·aj av⭑·oj per⭑ mon⭑·o kaj⭑ per⭑ disting⭑·a simbol¹·o „Patr⭑·in·a
          kruc⭑·o” honor⭑·is nask⭑·em·ajn vir⭑·in·ojn .

nask⭑·ig·i

   1.
          Okaz⭑·ig·i la⭑ nask⭑·on de⭑ id⭑·o:  pren⭑·is por⭑ li du⭑ edz⭑·in·ojn,
          kaj⭑ li nask⭑·ig·is fil⭑·ojn kaj⭑ fi·lin⭑·ojn ;  nask⭑·ig·is Isaak⁽⁺⁾·on
          .

   2.
          {Nask⭑·i ^2} : tiu parol⭑·o nask⭑·ig·is nov⭑·ajn pri·pens⭑·ojn; son⭑·is
          mal·laŭt⭑·a kaj⭑ agrabl⭑·a muzik⭑·o, kiu pov⭑·is nask⭑·ig·i la⭑ plej⭑ dolĉ⭑·ajn
          sonĝ⭑·ojn .

nask⭑·iĝ·i

   1.
          Est⭑·i nask⭑·it·a, ven⭑·i en⭑ la⭑ viv⭑·on, aper⭑·i en⭑ la⭑ mond⭑·on (p.p. id⭑·o):
          nask⭑·iĝ·is mi⭑·a kar⭑·a knab⭑·o, kiu ĉi⭑ tie dorm⭑·as ; tri⭑·a infan⭑·o de⭑
           nask⭑·iĝ·is en⭑ 1904 ; nask⭑·iĝ·a land⭑·o ; [dek⭑-ses⭑-jar⭑·a], li⭑·a
          tag⭑·o de⭑ nask⭑·iĝ·o ĝust⭑·e nun⭑ est⭑·is fest⭑·at·a .

   2.
          Ek·est⭑·i, est⭑·iĝ·i, okaz⭑·i (p.p. io): nask⭑·iĝ·is en⭑ li mal·bon⭑·a intenc⭑·o
          ; nask⭑·iĝ·is en⭑ li strang⭑·a sent⭑·o ; nask⭑·iĝ·is en⭑ ŝi for·teg⭑·a dezir⭑·o
          for·ir⭑·i, for·ir⭑·i tuj⭑ ; en⭑ ni⭑·a tend⭑·ar·o subit⭑·e nask⭑·iĝ·is tia grand⭑·a
          vent⭑·o, kiu en⭑ la⭑ daŭr⭑·o de⭑ moment⭑·o minac⭑·is […] al⭑ ni ; li sufer⭑·is
          konstant⭑·e dolor⭑·on de⭑ kap⭑·o […] [tiu] dolor⭑·o nask⭑·iĝ·is […] ĉar⭑ li
          trink⭑·ad·is ĉiam⭑ grand⭑·an kvant⭑·on da⭑ […] vin⭑·o en⭑ la⭑ nokt⭑·o ; kio·n mi
          nun⭑ skrib⭑·as, nask⭑·iĝ·is en⭑ mi⭑·a kap⭑·o ne⭑ nun⭑, sed⭑ antaŭ⭑ kvar⭑×dek⭑
          jar⭑·oj ; pro⭑ la⭑ politik¹·a kriz⭑·o nask⭑·iĝ·is divers⭑·aj mal·bon⭑·aj kutim⭑·oj
          ; ili dev⭑·is batal⭑·i kontraŭ⭑ ĉiam⭑ re·nask⭑·iĝ·ant·aj (re·foj⭑·iĝ·ant·aj)
          dub⭑·oj, mal·help⭑·aĵ·oj; ĉe⭑ la⭑ nask⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ tag⭑·o.

nask⭑·it·o

          {Id⁽⁺⁾·o ^2} : laŭ⭑ la⭑ konsil⭑·o de⭑ mi⭑·a sinjor⭑·o [...] ni for·ig⭑·os ĉiu·jn
          vir⭑·in·ojn kaj⭑ ili⭑·ajn nask⭑·it·ojn ; inter⭑ nask⭑·it·oj de⭑ vir⭑·in·oj est⭑·as
          neniu pli⭑ grand⭑·a ol⭑ Johan⭑·o ; kia nask⭑·int·o, tia·j nask⭑·it·oj .

nask⭑·it·ar·o

          {Id⁽⁺⁾·ar·o} : grand⭑+nombr⭑·a est⭑·as vi⭑·a id⭑·ar·o kaj⭑ vi⭑·a nask⭑·it·ar·o est⭑·as
          kiel⭑ la⭑ herb⭑·o de⭑ la⭑ ter⭑·o ; ili⭑·an nask⭑·it·ar·on Mi mort⭑·ig·os per⭑
          glav⭑·o, neniu el⭑ ili for·kur⭑·os .

de·nask⭑·a, kun·nask⭑·it·a

   1.
          Ekzist⭑·ant·a jam⭑ de⭑ la⭑ nask⭑·iĝ·o: de·nask⭑·a sur·dec⭑·o; li⭑·a de·nask⭑·iĝ·a
          bon⭑·a humor⭑·o ; mi hav⭑·as de·nask⭑·an pasi⭑·on spit⭑·i ; la⭑ lingv⭑·a
          filozofi¹·o difin⭑·as natur⭑·a lingv⭑·on kiu est⭑·iĝ·as ne·antaŭ·pens⭑·it·e,
          kiel⭑ frukt⭑·o de⭑ la⭑ kun·nask⭑·it·a lingv⭑·o-kre⭑·a kapabl⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a
          intelekt⁴·o ; kun·nask⭑·it·a rubeol⁽⁺⁾·o, […] prezent⭑·as la⭑ plej⭑ grand⭑·an
          danĝer⭑·on por⭑ la⭑ nov⭑~nask⭑·it·oj .

   2.
          Asimil²·it·a jam⭑ en⭑ la⭑ fru⭑·a infan⭑-aĝ⭑·o de⭑ la⭑ medi³·o, precip⭑·e de⭑ la⭑
          famili⭑·o: oni uz⭑·as tamen⭑ „ge·patr⭑·a lingv⭑·o“ ankaŭ⭑ kiel⭑ ĝeneral¹·an
          esprim⭑·on por⭑ de·nask⭑·a lingv⭑·o, ĉar⭑ tia·n lingv⭑·on oni plej⭑ oft⭑·e
          lern⭑·as de⭑ ambaŭ⭑ ge·patr⭑·oj ; mi sam⭑·o-pini⭑·as kun⭑ mi⭑·aj infan⭑·oj, kiu·j
          est⭑·as 14- kaj⭑ 16-jar⭑·aj de·nask⭑·aj esperant⭑·ist·oj, ke⭑ tiu ĉi⭑ libr⭑·et·o
          est⭑·as „ĉarm⭑·a kaj⭑ geni¹·a” .

de·nask⭑·ul·o

          Hom⭑·o, kiu io·n hav⭑·as, sci⭑·as, far⭑·as de⭑ nask⭑·o-temp⭑·o aŭ⭑ de⭑ tre⭑ fru⭑·a
          aĝ⭑·o: post⭑ tri⭑ tag⭑·oj mi sen·problem¹·e el·turn⭑·iĝ·is, kaj⭑ parol⭑·is
          kvazaŭ⭑ de·nask⭑·ul·o! .

        a)
                Hom⭑·o, kiu lern⭑·is Esperant⭑·on infan⭑+aĝ⭑·e en⭑ hejm⭑·a medi³·o: inter⭑
                ali⭑·aj lingv⭑·oj, kiu·jn mi uz⭑·as ĉiu+tag⭑·e, Esperant⭑·o est⭑·as
                cert⭑·e plej⭑ natur⭑·a: mi est⭑·as patr⭑·o de⭑ du⭑ de·nask⭑·ul·oj, kiu·j
                nun⭑ mem⭑ instru⭑·as Esperant⭑·on .

du⭑-nask⭑·it·o

          Ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ id⭑·oj, nask⭑·it·aj ĉe⭑ la⭑ sam⭑·a akuŝ⭑·o: vi⭑·a du⭑-nask⭑·it·o,
          mal·feliĉ⭑·a lu⭑·ant·o de⭑ la⭑ bien⭑·oj de⭑ la⭑ kron⭑-princ⭑·o est⭑·as ruin⭑·ig·it·a ;
          sam⭑·e vi fal⭑·is en⭑ kamp⭑·oj Rut¹·ul·aj, Lar⁽⁺⁾-id⭑·o kaj⭑ Timbro, vi
          du⭑-nask⭑·it·oj de⭑ Daŭko, kaj⭑ tiel⭑ simil⭑·aj, ke⭑ ne⭑ vi·n mal·simil⭑·ig·is
          ge·patr⭑·oj ; unu⭑ el⭑ la⭑ du⭑ du⭑-nask⭑·it·oj hav⭑·is lam⭑·an pied⭑·et·on [...]
          kaj⭑ tiu ali⭑·a hav⭑·is sur⭑ la⭑ pied⭑·o ses⭑ fingr⭑·ojn ; kaj⭑ analog¹⁹²³·e:
          tri⭑-nask⭑·it·o, kvar⭑-nask⭑·it·o, kvin⭑-nask⭑·it·o, ses⭑-nask⭑·it·o... {ĝemel⁴·o}

du⭑-en·as⭑-kit⁽⁺⁾·o, du⭑-anas⭑-kit⁽⁺⁾·o

          Tiu el⭑ la⭑ id⭑·oj, nask⭑·it·a la⭑ du⭑·a: mi⭑·a du⭑-anas⭑-kit⁽⁺⁾·o si·n difin⭑·as por⭑
          la⭑ arm⭑-profesi⭑·o ; du⭑-en·as⭑-kit⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ branĉ⭑·o de⭑ Pi⭑~em⭑·ont·o […] far⭑·iĝ·is
          Dom⭑·estr·o de⭑ Savoj⁽⁺⁾·o .

fru⭑~nask⭑·it·o

          Infan⭑·o viv⭑+pov⭑·a, sed⭑ nask⭑·iĝ·int·a antaŭ⭑ la⭑ 39a semajn⭑·o de⭑
          graved⭑·ec·o: oni uz⭑·as mam⭑-pump⭑·il·on […] se⭑ pro⭑ ia·j kial⭑·oj la⭑ beb⁸·o ne⭑
          pov⭑·as suĉ⭑·i rekt⭑·e ĉe⭑ la⭑ mam⭑·o (fru⭑~nask⭑·it·o, fizik⭑·a problem¹·o, ktp.)
          .

nov⭑~nask⭑·it·o, no⁽⁺⁾-ven⭑-as⭑-kit⁽⁺⁾·o

          Infan⭑·o maksimum³·e kelk⭑·ajn semajn⭑·ojn aĝ⭑·a: la⭑ mal·ferm⭑·it·aj okul⭑·oj
          hav⭑·is la⭑ serioz⭑·an rigard⭑·on de⭑ l'⭑ no⁽⁺⁾-ven⭑-as⭑-kit⁽⁺⁾·oj ; patr⭑·in~knab⭑·in·o,
          kiu regul⭑·e al·port⭑·is al⭑ ni ĉiu+jar⭑·e nov⭑~nask⭑·it·on, ven⭑·is je⭑ la⭑ ses⭑·a
          kaj⭑ du⭑·on·o .

pek⭑-nask⭑·it·o

          Infan⭑·o, koncip⁽⁺⁾·it·a okaz⭑·e de⭑ pek⭑·a rilat⭑·o: pek⭑-nask⭑·it·o ne⭑ pov⭑·as
          en·ir⭑·i en⭑ la⭑ komun⭑·um·on de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o . Vilhelm⭑·o la⭑ 1-a (n. 1027;
          m. 9-an de⭑ septembr⁽⁺⁾·o 1087), kon⭑·at·a […] kiel⭑ Vilhelm⭑·o la⭑
          Pek⭑-nask⭑·it·o . {bastard¹·o}

Re·nask⭑·iĝ·o

          {Renesanc²·o} : ĉu⭑ ne⭑ diskut¹·is per⭑ latin⁽⁺⁾·aj vort⭑·oj ĉiu·j scienc⭑·ul·oj
          kaj⭑ kler⭑·ul·oj en⭑ Eŭrop⭑·o dum⭑ cent⭑-jar⭑·oj de⭑ la⭑ bril⭑·a Re·nask⭑·iĝ·o .

sol⭑·e~nask⭑·it·o

          (p.p. infan⭑·o, Jesu³·o) Unu⭑-nur⭑·a infan⭑·o: ĉar⭑ Di⭑·o tiel⭑ am⭑·is la⭑
          mond⭑·on, ke⭑ Li don⭑·is Si⭑·an sol⭑·e~nask⭑·it·an Fil⭑·on, por⭑ ke⭑ ĉiu, kiu
          fid⭑·as al⭑ li, ne⭑ pere⭑·u, sed⭑ hav⭑·u etern⭑·an viv⭑·on ; tiu, kiu
          akcept⭑·is la⭑ promes⭑·ojn, ek·ofer⭑·is ja⭑ si⭑·an sol⭑·e~nask⭑·it·on .

unu⭑·e~nask⭑·it·o, unu⭑-anas⭑-kit⁽⁺⁾·o

          Tiu el⭑ la⭑ id⭑·oj, nask⭑·it·a la⭑ unu⭑·a:  ankaŭ⭑ al·port⭑·is el⭑ la⭑
          unu⭑·e~nask⭑·it·oj de⭑ si⭑·aj ŝaf⭑·oj kaj⭑ el⭑ ili⭑·a gras⭑·o ;  dir⭑·is al⭑
          si⭑·a patr⭑·o: Mi est⭑·as  , vi⭑·a unu⭑·e~nask⭑·it·o ; kvankam⭑ [ 
          ] ne⭑ est⭑·is unu⭑·e~nask⭑·it·o, tamen⭑ li⭑·a patr⭑·o far⭑·is li·n ĉef⭑·o ; se⭑ li⭑·a
          edz⭑·in·o ne⭑ re·kon⭑·is si⭑·an sang⭑·on en⭑ si⭑·a unu⭑-anas⭑-kit⁽⁺⁾·o, li si⭑·a+vic⭑·e ne⭑
          re·kon⭑·is la⭑ si⭑·an en⭑ la⭑ du⭑·a ; la⭑ edz⭑·o ne⭑ vol⭑·is akcept⭑·i la⭑ unu⭑·an
          infan⭑·on, do⭑ Elizabet⭑·o dev⭑·is sekret⭑·e help⭑·i si⭑·an unu⭑·e~nask⭑·it·on .

mal·viv⭑·e nask⭑·it·a

   1.
          (Pri⭑ {fet⁽⁺⁾·o} ) kiu est⭑·as mal·viv⭑·a ĉe⭑ nask⭑·iĝ·o: ĉar⭑ tiu·j ĉi⭑ prov⭑·oj
          est⭑·is fond⭑·it·aj sur⭑ la⭑ naiv⭑·a esper⭑·o, ke⭑ la⭑ mond⭑·o renkont⭑·os ili·n
          kun⭑ ĝoj⭑·o [... ili] montr⭑·iĝ·is mal·viv⭑·e nask⭑·it·a[j]. .

          Rim.: En⭑ fraz¹·oj, kie la⭑ termin⭑·on en·konduk⭑·as ali⭑·a form⭑·o de⭑
          „nask⭑·i“, rekomend⭑·ind·as mal·kompon¹·i la⭑ termin⭑·on; ekz-e en⭑ la⭑
          fraz¹·o:  post⭑·e mort⭑·is […] nask⭑·ant·e mal·viv⭑·e nask⭑·it·an fil⭑·on
          , ebl⭑·as kombin⭑·i la⭑ du⭑ particip⭑·ojn („nask⭑·ant·e“ kaj⭑ „nask⭑·it·an“):
           post⭑·e mort⭑·is […] nask⭑·ant·e mal·viv⭑·an fil⭑·on.

   2.
          (Pri⭑ projekt⭑·o, afer⭑·o, decid⭑·o ktp) Kiu ne⭑ est⭑·as viv⭑·o-pov⭑·a, kiu
          mal·taŭg⭑·as por⭑ re·al·ig⭑·o: la⭑ afer⭑·o […] montr⭑·iĝ·is mal·viv⭑·e nask⭑·it·a .

mort⭑·e nask⭑·it·a , mort⭑-nask⭑·it·a

          {Mal·viv⭑·e nask⭑·it·a} : neniu el⭑ la⭑ reg⭑·ist·oj ver⭑·e vol⭑·as kompren⭑·i, ke⭑
          ĝi nun⭑ definitiv¹·e est⭑·as mort⭑-nask⭑·it·a .

          Rim.: Vd ĉe⭑ {mort⭑·a} la⭑ rimark⭑·on pri⭑ tio, kial⭑ la⭑ konfuz⭑·o inter⭑ „
          {mal·viv⭑·a} “ kaj⭑ „mort⭑·a“ est⭑·as evit⭑·ind·a kaj⭑ kontraŭ·fundament⭑·a.

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.91 2024/01/29 15:21:35 ]
     __________________________________________________________________