natur⭑·/·o

natur⭑·o

   1.
          Ĉio en⭑ la⭑ univers⭑·o, precip⭑·e en⭑ la⭑ hom⭑·a {mond⭑·o} , kio spontan⁽⁺⁾·e
          est⭑·as, kio·n ne⭑ far⭑·is hom⭑·a art⭑·o: la⭑ tri⭑ regn⭑·oj de⭑ la⭑ natur⭑·o
          (mineral¹·oj, veget⭑·aĵ·oj, best⭑·oj); la⭑ mir⭑·ind·aĵ·oj de⭑ la⭑ natur⭑·o ; la⭑
          fort⭑·oj de⭑ la⭑ natur⭑·o ; [la⭑] krud⭑·aj fort⭑·oj de⭑ la⭑ natur⭑·o ; bel⭑·eg·a
          vir⭑·in·o, tiel⭑ bel⭑·a, kiel⭑ pov⭑·is kre⭑·i nur⭑ la⭑ natur⭑·o ; la⭑ natur⭑·o si·n
          montr⭑·as ĉi⭑ tie en⭑ si⭑·a tut⭑·a grand⭑·ec·o ; ven⭑·as la⭑ printemp⭑·o […] tio
          est⭑·as la⭑ ir⭑·ad·o de⭑ la⭑ natur⭑·o ; la⭑ kurac⭑·ist·oj pov⭑·as nur⭑ help⭑·i la⭑
          natur⭑·on; pentr⭑·i laŭ⭑ natur⭑·o (kopi⭑·ant·e la⭑ model⭑·on mem⭑, ne⭑ laŭ⭑
          fantazi¹·o).

   2.
          {Esenc⭑·o} de⭑ est⭑·ul·o aŭ⭑ aĵ⭑·o, plej⭑ oft⭑·e konsider⭑·at·a kontrast¹·e kun⭑
          la⭑ ec⭑·oj akir⭑·it·aj per⭑ hom⭑·a labor⭑·o kaj⭑ art⭑·o: hav⭑·i honest⭑·an,
          kruel⭑·an natur⭑·on; difekt⭑·on de⭑ natur⭑·o ne⭑ kovr⭑·os velur⭑·o ; kutim⭑·o
          est⭑·as du⭑·a natur⭑·o ; laŭ⭑ hom⭑·a natur⭑·o ; poet¹·o [ne⭑] est⭑·as ali⭑·a, ol⭑
          la⭑ ordinar⭑·aj hom⭑·oj, inter⭑ kiu·j oft⭑·e trov⭑·iĝ·as natur⭑·oj pli⭑ poet¹·aj,
          ol⭑ est⭑·as eĉ⭑ kelk⭑·aj plej⭑ fam⭑·aj poet¹·oj ; ŝi est⭑·is san⭑·a, bon⭑·eg·a
          natur⭑·o, kun⭑ perfekt⭑·e nobl⭑·a spirit⭑·o kaj⭑ anim⭑·o ; kvazaŭ⭑ en⭑ ŝi du⭑
          natur⭑·oj batal⭑·as pri⭑ re·gad⭑·o, ŝi trem⭑·is, rigard⭑·is ĉirkaŭ⭑·en, kvazaŭ⭑
          ŝi vek⭑·iĝ·is el⭑ terur⭑·a sonĝ⭑·o .

        a)
                En⭑ kristologio, ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ princip⭑·oj form⭑·ant·aj la⭑
                {person⭑·on} de⭑ {Jesu³·o} la⭑ Krist⭑·o: la⭑ hom⭑·a natur⭑·o kaj⭑ la⭑ di⭑·a
                natur⭑·o: ili vi far⭑·iĝ·u part⭑·o-pren⭑·ant·oj en⭑ Di⭑·a natur⭑·o,
                for·sav⭑·iĝ·int·e el⭑ la⭑ putr⭑·ec·o, kiu est⭑·as en⭑ la⭑ mond⭑·o per⭑
                volupt⭑·em·o .

          {ekzist⭑·ad·o} {instinkt¹·o} , {karakter⭑·o} , {temperament¹·o}

natur⭑·a

   1.
          Aparten⭑·ant·a al⭑ la⭑ natur⭑·o^1 kaj⭑ konform⭑·a al⭑ ĝi⭑·aj leĝ⭑·oj: stud¹·i la⭑
          natur⭑·ajn fenomen¹·ojn; tiu […] alt⭑·aĵ·o ne⭑ est⭑·as natur⭑·a mont⭑·o ; per⭑
          ne·evit⭑·ebl·a natur⭑·a re·ag⭑·o ; mi⭑·a onkl⭑·o ne⭑ mort⭑·is per⭑ natur⭑·a mort⭑·o ;
          ĝi ne⭑ est⭑·as art⭑·a roz⭑·o, sed⭑ nur⭑ natur⭑·a ; natur⭑·a mineral¹-akv⭑·o;
          reciprok⭑·a fremd⭑·ec·o divid⭑·as inter⭑ si la⭑ natur⭑·ajn fil⭑·ojn de⭑ sam⭑·a
          land⭑·o ;  pere⭑·is ĉef⭑·e pro⭑ […] mank⭑·o de⭑ natur⭑·a
           ; {natur⭑·a entjer⁽⁺⁾·o} .

   2.
          Konform⭑·a al⭑ de·nask⭑·a ec⭑·ar·o de⭑ est⭑·ul·o aŭ⭑ aĵ⭑·o kontrast¹·e kun⭑
          art⭑-far⭑·it·ec·o, kultur¹·o, civiliz⭑·o aŭ⭑ kun⭑ afekt⭑·o aŭ⭑ komplik¹·ec·o:
          sekv⭑·i si⭑·ajn natur⭑·ajn inklin⭑·ojn; ni ne⭑ kon⭑·as la⭑ natur⭑·an stat⭑·on de⭑
          l'⭑ pra·hom⭑·o; natur⭑·a (ne·akir⭑·it·a, sen·instru⭑·a) elokvent⭑·ec·o, spirit⭑·o;
          natur⭑·a saĝ⭑·o (kapabl⭑·o ĝust⭑·e juĝ⭑·i, {komun⭑·a} al⭑ ĉiu·j normal¹·aj
          hom⭑·oj); la⭑ natur⭑·aj kaj⭑ la⭑ art⭑·aj lingv⭑·oj; ĉiu lingv⭑·o natur⭑·a
          konstru⭑·iĝ·is blind⭑·e ; natur⭑·a (sen·afekt⭑·a) stil⭑·o; pro⭑ natur⭑·a bezon⭑·o
          li est⭑·as en⭑ la⭑ mal·varm⭑·et·a ĉambr⭑·et·o ; la⭑ lingv⭑·oj […] konstant⭑·e
          kun·puŝ⭑·iĝ·ant·e […] perd⭑·as si⭑·an natur⭑·an riĉ⭑·ec·on . {simpl⭑·a} ,
          {naiv⭑·a}

   3.
          Mem·kompren⭑·ebl·a, mem·sekv⭑·a: ĝi est⭑·as tut⭑·e natur⭑·a, ke⭑ […] ; tio
          est⭑·as ja⭑ tut⭑·e natur⭑·a, respond⭑·is  , kiam⭑ ĉiu·j mi⭑·aj
          kavalir⭑·oj vol⭑·as est⭑·i kelner⭑·oj por⭑ mi ; la⭑ ide⭑·o de⭑ Kolumb⁽⁺⁾·o […]
          ŝajn⭑·as al⭑ ni nun⭑ tiel⭑ simpl⭑·a, tiel⭑ natur⭑·a ; kiel⭑ grand⭑·eg·a
          mal·help⭑·o tie ĉi⭑ aper⭑·os ne⭑ sol⭑·e la⭑ reciprok⭑·a envi⭑·o de⭑ la⭑ popol⭑·oj,
          sed⭑ ankaŭ⭑ la⭑ tut⭑·e natur⭑·a tim⭑·o de⭑ ĉiu naci⭑·o jam⭑ simpl⭑·e pro⭑ si⭑·a
          ekzist⭑·ad·o .

   4.
          Kvalifik⁽⁺⁾·as not⭑·on ne⭑ modif³·it·an de⭑ dies⁹·o aŭ⭑ bemol⁹·o: kruc⭑·o met⭑·it·a
          apud⭑ numer⭑·on indik³·as, ke⭑ la⭑ ton⭑-alt⭑·o de⭑ tiu not⭑·o est⭑·u supr⭑·en~ig·it·a
          je⭑ du⭑·on-dut⁽⁺⁾·o (tial⭑ se⭑ ĝi normal¹·e est⭑·as bemol⁹·a, ĝi far⭑·iĝ·as natur⭑·a,
          kaj⭑ se⭑ ĝi est⭑·as normal¹·e natur⭑·a, ĝi far⭑·iĝ·as dies⁹·a) .

natur⭑·e

   1.
          Konform⭑·e al⭑ la⭑ ĝeneral¹·aj leĝ⭑·oj de⭑ la⭑ natur⭑·o: sur⭑ baston⭑·o
          plant⭑·it·a en⭑ ter⭑·on, nov⭑·aj branĉ⭑·oj kaj⭑ foli⭑·oj ne⭑ pov⭑·is natur⭑·e
          kresk⭑·i sur⭑ ĝi ; frazeologismoj evolu²·as natur⭑·e ankaŭ⭑ en⭑ la⭑
          plan⭑-lingv⭑·o Esperant⭑·o ; Mart⭑·a neniam⭑ pentr⭑·is laŭ·natur⭑·e (uz⭑·ant·e la⭑
          natur⭑·on kiel⭑ model⭑·o), sed⭑ ŝi iam⭑ kopi⭑·ad·is mal·grand⭑·ajn pejzaĝ⭑·ojn,
          arb⭑·ojn, flor⭑·ojn ; la⭑ arbed⁽⁺⁾·oj kresk⭑·as natur⭑·e (sovaĝ⭑·e,
          ne·kultur¹·it·e) en⭑ la⭑ nord⭑·aj region⭑·oj de⭑ Eŭrop⭑·o .

   2.
          Konform⭑·e al⭑ la⭑ propr⭑·a natur⭑·o de⭑ la⭑ koncern⭑·at·a est⭑·ul·o aŭ⭑ aĵ⭑·o: la⭑
          lepor⭑·o est⭑·as natur⭑·e tim⭑·em·a; se⭑ oni al⭑ tio est⭑·as ankoraŭ⭑ iom⭑
          flam⭑·iĝ·em·a de·natur⭑·e, tiam⭑ oni facil⭑·e far⭑·as sen·intenc⭑·e tro⭑ fort⭑·ajn
          gest⭑·ojn .

   3.
          En⭑ manier⭑·o sen·art⭑·a, sen·afekt⭑·a: natur⭑·e si·n esprim⭑·i; natur⭑·e sovaĝ⭑·a
          oliv⭑-arb⭑·o .

   4.
          {Mem·kompren⭑·ebl·e} : natur⭑·e mi ne⭑ respond⭑·is; eĉ⭑ la⭑ plej⭑ fervor⭑·aj
          Volapuk⁽⁺⁾·ist·oj natur⭑·e tim⭑·is, ke⭑ morgaŭ⭑ aper⭑·os nov⭑·a lingv⭑·o […] kaj⭑
          inter⭑ la⭑ ambaŭ⭑ lingv⭑·oj komenc⭑·iĝ·os batal⭑·ad·o ; est⭑·is do⭑ plej⭑
          natur⭑·e, ke⭑ tie preskaŭ⭑ ĉiu·j „sam⭑~ide⭑·an·oj“ kompren⭑·is la⭑ signif⭑·on
          de⭑ la⭑ pens⭑·o Zamenhof⭑·a, eĉ⭑ kiam⭑ ili ne⭑ sub·skrib⭑·is la⭑ hom⭑·ar·an·ism·an
          al·iĝ⭑·il·on ; est⭑·as natur⭑·e uz⭑·i mon⭑·on kiel⭑ inter·ŝanĝ⭑·il·on, sed⭑
          ne·natur⭑·e ― kaj⭑ esprim⭑·o de⭑ avar⭑·ec·o ― prov⭑·i ig⭑·i mon⭑·on kresk⭑·e
          gener⁽⁺⁾·i si·n .

natur⭑·aĵ·o

   1.
          {Viv⭑·aĵ·o} , natur⭑·a objekt⭑·o: abund³·as onomatope⁽⁺⁾·aj kri⭑·oj de⭑ plej⭑
          divers⭑·aj best⭑·oj kaj⭑ bird⭑·oj, natur⭑·aĵ·oj al·pren⭑·as foj⭑+foj⭑·e simbol¹·ajn
          signif⭑·ojn ― pin⭑-arb⭑·oj kvazaŭ⭑ sentinel⁽⁺⁾·oj kaj⭑ pri·juĝ⭑·ant·oj de⭑
          preter·pas⭑·ant·oj, merl⭑·o kiel⭑ simbol¹·o de⭑ infan⭑+temp⭑·a am⭑·o .

   2.
          Materi¹·a {produkt⭑·o} de⭑ la⭑ natur⭑·o: en⭑ lern⭑·ej·oj oni ili·n eĉ⭑ nutr⭑·as
          per⭑ tag⭑+mez⭑·aj san⭑·aj natur⭑·aĵ·oj .

natur⭑·ec·a

          Konform⭑·a al⭑ la⭑ leĝ⭑·oj kaj⭑ aspekt¹·o de⭑ la⭑ natur⭑·o; simil⭑·ant·a la⭑
          natur⭑·on, kontrast¹·e al⭑ {art⭑·a} : sub⭑ titol⭑·o „Ĝarden⭑·o“ mi ek·sci⭑·as
          la⭑ diferenc⭑·on inter⭑ la⭑ geometri¹·a kaj⭑ natur⭑·ec·a ĝarden⭑·oj ; la⭑
          lingv⭑·on oni prov⭑·is eksplik⁽⁺⁾·i kiel⭑ natur⭑·an, biologi¹·an aper⭑·aĵ·on,
          kaj⭑ ne⭑ kiel⭑ soci³·an fenomen¹·on, tiu „natur⭑·ec·a“ ide⭑·o serv⭑·is kiel⭑
          el·ir⭑-punkt⭑·o de⭑ plur⁴·aj teori⭑·oj ; [la⭑] mal·grand⭑·a komedi¹·o […] las⭑·as
          impres⭑·on de⭑ ia⭑ natur⭑·ec·a konversaci³·o .

natur⭑·ec·o

          Karakter⭑·o de⭑ tio, kio est⭑·as part⭑·o de⭑ natur⭑·o, konform⭑·a al⭑ natur⭑·o,
          sen·artifik⭑·a: Esperant⭑·o bon⭑·eg·e kontent⭑·ig·as ĉiu·jn postul⭑·ojn […] al⭑
          lingv⭑·o inter·naci⭑·a (ekster·ordinar⭑·a facil⭑·ec·o, preciz⭑·ec·o, riĉ⭑·ec·o,
          natur⭑·ec·o, […]) ; leg⭑·ant·o […], kiu kutim⭑·is estim⭑·i la⭑ afer⭑·ojn ne⭑
          laŭ⭑ ili⭑·a […] mir⭑·ind·ec·o kaj⭑ ne·natur⭑·ec·o de⭑ ili⭑·a nask⭑·o, est⭑·os
          kred⭑·ebl·e tromp⭑·it·a en⭑ si⭑·aj esper⭑·oj, kiam⭑, leg⭑·ant·e mi⭑·an libr⭑·on, li
          renkont⭑·os en⭑ ĝi sol⭑·e afer⭑·ojn simpl⭑·ajn kaj⭑ natur⭑·ajn ; ili ŝat⭑·as
          la⭑ natur⭑·ec·on kaj⭑ afabl⭑·ec·on de⭑ la⭑ nov⭑·-~skoti⁽⁺⁾·an·oj .

natur⭑·ist·o

   1.
          Hom⭑·o, kiu stud¹·as la⭑ scienc⭑·ojn pri⭑ la⭑ ekster⭑·a natur⭑·o: tio est⭑·is
          simpl⭑·a lekant⭑·o, kio·n la⭑ natur⭑·ist·oj pov⭑·as dir⭑·i al⭑ ni nur⭑ per⭑
          mult⭑·e da⭑ lekci³·oj, ĝi rakont⭑·is en⭑ unu⭑ minut⭑·o ; la⭑ glor⭑·a natur⭑·ist·o
           el·kalkul⭑·is, ke⭑ la⭑ ter⭑·o iom⭑ post⭑ iom⭑ mal·varm⭑·iĝ·as, sed⭑ la⭑
          hom⭑·ar·o pov⭑·os viv⭑·i sur⭑ ĝi ankoraŭ⭑ 93 291 jar⭑·ojn .

   2.
          Hom⭑·o, kiu ŝat⭑·as sport¹·um·i kaj⭑ ripoz⭑·i nud⭑·e en⭑ la⭑ natur⭑·o: kvankam⭑
          oni ankoraŭ⭑ emfaz³·as la⭑ san⭑·an aspekt¹·on de⭑ natur⭑·ism·o, mult⭑·aj
          nud⭑~naĝ⭑·ant·oj, nud⭑·ist·oj kaj⭑ natur⭑·ist·oj simpl⭑·e vol⭑·as nud⭑·e – kaj⭑
          mal·streĉ⭑·e – amuz⭑·iĝ·i kaj⭑ distr⭑·iĝ·i ; Natur⭑·ist·a Viv⭑·o, organ¹·o de⭑
          Inter·naci⭑·a Natur⭑·ist·a Organiz¹·o Esperant⭑·ist·a en⭑ 2001 aper⭑·os
          kvar⭑+foj⭑·e jar⭑·e .

kontraŭ·natur⭑·a, ekster·natur⭑·a

          Ne·konform⭑·a al⭑ la⭑ norm²·o de⭑ la⭑ natur⭑·o: Di⭑·o for·don⭑·is ili·n al⭑
          mal·honor⭑·aj pasi⭑·oj, ĉar⭑ ili⭑·aj vir⭑·in·oj ŝanĝ⭑·is la⭑ natur⭑·an uz⭑·ad·on en⭑
          kontraŭ·natur⭑·an ; lingv⭑·o, kiu dev⭑·as tra·bat⭑·i al⭑ si la⭑ voj⭑·on ne⭑ per⭑
          ia⭑ potenc⭑·a dekret¹·o, […] pov⭑·as dis·volv⭑·iĝ·i nur⭑ per⭑ tre⭑ sin⁸+gard⭑·a
          voj⭑·o de⭑ natur⭑·a evoluci³·o, sed⭑ ĝi tuj⭑ mort⭑·us, se⭑ oni vol⭑·us ĝi·n
          dis·volv⭑·i per⭑ kontraŭ·natur⭑·a kaj⭑ danĝer⭑·eg·a voj⭑·o de⭑ revoluci¹·o ;
          virtual⁹·a mond⭑·o kiu konstant⭑·e re·nov⭑·ig·is si⭑·an propr⭑·an sen·senc⭑·an
          bild¹·on en⭑ viv⭑·ant·a mond⭑·o kiu est⭑·as mem⭑ percept¹·it·a ekster·natur⭑·e ;
          eĉ⭑ mi⭑·a ekster·natur⭑·a sci⭑·eg·o mal·mult⭑·e util⭑·us al⭑ mi se⭑ mi rest⭑·us
          et⭑·a, tut⭑·e mal·grav⭑·a insekt⭑·o .

mal·natur⭑·a

   1.
          {Art⭑·e~far⭑·it·a} : la⭑ peruk¹·oj kaj⭑ mal·natur⭑·aj barb⭑·oj de⭑ la⭑ egipt⁽⁺⁾·aj
          elegant¹·ul·oj ; just⭑·aj instituci⭑·aj aranĝ⭑·oj […] dev⭑·as fin⭑+fin⭑·e pren⭑·i
          la⭑ form⭑·on de⭑ zorg⭑·e, cel⭑+konsci⭑·e, inter·konsent⭑·e kun·met⭑·it·aj
          art⭑·e~far⭑·it·aj aranĝ⭑·oj, emfaz³·e mal·natur⭑·aj .

   2.
          Ne⭑ konform⭑·a al⭑ la⭑ de·nask⭑·a aŭ⭑ normal¹·a ec⭑·ar·o de⭑ io, sed⭑ trud⭑·at·a,
          afekt⭑·at·a, de·voj⭑·iĝ·int·a: vir⭑·in·oj […] tia+grad⭑·e forges⭑·ad·is si⭑·an
          de·nask⭑·an mild²·an natur⭑·on, ke⭑ ili kapt⭑·ad·is batal⭑·il·ojn, sed⭑ tiu·j
          mal·natur⭑·aj escept⭑·oj konfirm⭑·as nur⭑ la⭑ ĝeneral¹·an regul⭑·on: la⭑
          milit⭑·o ne⭑ est⭑·as afer⭑·o de⭑ la⭑ vir⭑·in·oj .

mal·natur⭑·ec·o

          Karakter⭑·o de⭑ tio, kio ne⭑ akord¹·as kun⭑ natur⭑·o; art⭑·e~far⭑·it·ec·o: la⭑
          mal·natur⭑·ec·o de⭑ l'⭑  fal⭑·is al⭑ li en⭑ la⭑ okul⭑·ojn de⭑ la⭑
          unu⭑·aj paŝ⭑·oj de⭑ la⭑ okup⭑·oj, kaj⭑ ĝi⭑·a mal·bon⭑+son⭑·ec·o ofend⭑·is la⭑
          estetik¹·an sent⭑·on de⭑  ; trov⭑·iĝ·is ankaŭ⭑ kutim⭑·aj riproĉ⭑·oj
          pri⭑ art⭑·e~far⭑·it·ec·o kaj⭑ mal·natur⭑·ec·o, kiu·jn  refut¹·is .

sam⭑+natur⭑·a

          De⭑ la⭑ sam⭑·a natur⭑·o; {simil⭑·a} :  est⭑·is hom⭑·o sam⭑+natur⭑·a, kiel⭑
          ni, kaj⭑ li preĝ⭑·is fervor⭑·e ; sam⭑+natur⭑·a scen⭑·o okaz⭑·is en⭑ Sorbon⁽⁺⁾·o ;
          ĉu⭑ koler⭑·o […] est⭑·as sam⭑+natur⭑·a kun⭑ unu⭑ el⭑ la⭑ ali⭑·aj du⭑ trajt⭑·oj ?

super·natur⭑·a

          Super⭑·ant·a la⭑ pov⭑·on, la⭑ leĝ⭑·ojn de⭑ la⭑ natur⭑·o: mi⭑·an sci⭑·on mi lern⭑·is
          ne⭑ de⭑ super·natur⭑·aj est⭑·aĵ·oj, […] mi ne⭑ parol⭑·is kun⭑ strig⭑·oj ; kun⭑
          trankvil⭑·a rid⭑·et·o, ind⭑·a de⭑ super·natur⭑·a est⭑·aĵ·o ; oni ja⭑ bezon⭑·is
          nenia·n super·natur⭑·an fort⭑·on ; okaz⭑·is io ne⭑ normal¹·a, io pli⭑ mal·pli⭑
          super·natur⭑·a .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.134 2024/01/29 15:21:35 ]
     __________________________________________________________________