ne⭑

   I.

ne⭑

        1.
                {Partikul⁽⁺⁾·o} esprim⭑·ant·a {neg⁽⁺⁾·on} , for·est⭑·on, mank⭑·on de⭑ la⭑
                pri·parol⭑·at·a ag⭑·o aŭ⭑ ec⭑·o: abel⭑·uj·on ne⭑ incit⭑·u, amas⭑·on ne⭑
                spit⭑·u ; al⭑ ĉeval⭑·o donac⭑·it·a oni buŝ⭑·on ne⭑ esplor⭑·as ; al⭑
                mal·riĉ⭑·ul·o infan⭑·oj ne⭑ mank⭑·as ; aĝ⭑·o mal·jun⭑·a ne⭑ est⭑·as
                oportun⭑·a ; agrabl⭑·a est⭑·as gast⭑·o, se⭑ ne⭑ long⭑·e li rest⭑·as ;
                ne·dev⭑·ig·a ; ne·mov⭑·ebl·a ; bon⭑·e viv⭑·i […] ne⭑ labor⭑·ant·e ; for·ir⭑·i
                ne⭑ manĝ⭑·int·e; preter·ir⭑·i ne⭑ rimark⭑·ant·e la⭑ flor⭑·ojn ; ricev⭑·i
                griz⭑·an har⭑·on, ne⭑ vid⭑·int·e altar⭑·on ; li ven⭑·is ne·atend⭑·it·e ;
                oni ne⭑ pov⭑·is ne⭑ rid⭑·i .

                Rim.: Se⭑ la⭑ neg⁽⁺⁾·o koncern⭑·as ne⭑ la⭑ tut⭑·an propozici²·on, sed⭑
                iu·n fraz¹-part⭑·on, tiam⭑ „ne⭑“ sen·per⭑·e antaŭ⭑·u la⭑ part⭑·on, kiu·n
                ĝi koncern⭑·as kaj⭑ neg⁽⁺⁾·as: ne⭑ ĉio util⭑·as, kio bril⭑·as ; tio ĉi⭑
                ja⭑ est⭑·as ne⭑ mi⭑·a kulp⭑·o ; vi ne⭑ dev⭑·as dir⭑·i tio·n ; vi dev⭑·as
                ne⭑ dir⭑·i tio·n ; ne⭑ vi dev⭑·as dir⭑·i tio·n; ne⭑ tio·n vi dev⭑·as
                dir⭑·i; ne⭑ tut⭑·e bon⭑·a ; tut⭑·e ne⭑ bon⭑·a ; [tiu·j] honor⭑·oj […]
                aparten⭑·as ne⭑ al⭑ mi .

                Rim.: Ĉe⭑ ali⭑·a ne⭑·a vort⭑·o (neniom⭑, neniu, nenial⭑, neniam⭑,
                neniel⭑, nenia, nenio, nenie, nenies⭑) la⭑ vort⭑·o „ne⭑“ est⭑·as
                for·las⭑·at·a .

        2.
                {Modal⁽⁺⁾·a vort⭑·o} esprim⭑·ant·a kontraŭ·ec⭑·on, mal·konsent⭑·on,
                rifuz⭑·on: ĉu⭑ vi vol⭑·as? respond⭑·u jes⭑ aŭ⭑ ne⭑; mi opini⭑·as, ke⭑
                ne⭑; dir⭑·u mem⭑, ĉu⭑ hund⭑·o aŭ⭑ ĉeval⭑·o pov⭑·as rid⭑·i? ne⭑, plor⭑·i ili
                pov⭑·as, sed⭑ rid⭑·i ‐ tiu·n kapabl⭑·on hav⭑·as nur⭑ la⭑ hom⭑·o .

                Rim.: Sam⭑·e kiel⭑ ĉe⭑ {jes⭑^1} , en⭑ Esperant⭑·o ekzist⭑·as hezit³·o
                en⭑ respond⭑·o de⭑ demand⭑·oj aŭ⭑ asert¹·oj neg⁽⁺⁾·aj: ĉu⭑ respond⭑·i laŭ⭑
                la⭑ manier⭑·o de⭑ logik¹·ist·oj, program¹·ist·oj kaj⭑ orient⭑·an·oj pri⭑
                la⭑ tut⭑·a asert¹·o, aŭ⭑ (laŭ⭑ la⭑ tradici¹·o de⭑ la⭑ lingv⭑·oj
                okcident⭑·aj) respond⭑·i tia·n demand⭑·on ignor²·ant·e la⭑ neg⁽⁺⁾·on
                (egal⭑·e kiel⭑ la⭑ kontraŭ⭑·an demand⭑·on pozitiv¹·an). Jen⭑
                ekzempl⭑·oj pri⭑ la⭑ respond⭑·o orient⭑·a-logik¹·ism·a: — la⭑ pol⭑·oj
                sekv⭑·e ĝi·n eĉ⭑ ne⭑ defend⭑·os? — ho⭑ ne⭑, ili kolekt⭑·is jam⭑
                soldat⭑·ojn ; sed⭑  mal·konfes⭑·is, dir⭑·ant·e: mi ne⭑ rid⭑·is,
                ĉar⭑ ŝi tim⭑·is, ‐ sed⭑ Li dir⭑·is: ne⭑, vi rid⭑·is ; vi ebl⭑·e
                demand⭑·os: […] ĉu⭑ en⭑ ĉi⭑ tiu grav⭑·a kaj⭑ solen⭑·a moment⭑·o li
                nenio·n pli⭑ hav⭑·is por⭑ dir⭑·i al⭑ ni? ho⭑ ne⭑, mi⭑·aj kar⭑·aj amik⭑·oj,
                mi⭑·aj kar⭑·aj sam⭑~ide⭑·an·oj kaj⭑ kun·labor⭑·ant·oj! mult⭑·e, mult⭑·e, tre⭑
                mult⭑·e mi vol⭑·us hodiaŭ⭑ dir⭑·i al⭑ vi, ĉar⭑ mi⭑·a kor⭑·o est⭑·as plen⭑·a
                ; ankaŭ⭑ ne⭑ ekzist⭑·as tenso en⭑ la⭑ ĉin⁹·a lingv⭑·o por⭑ verb⭑·oj,
                tio cert⭑·e est⭑·as surpriz⭑·a por⭑ ali⭑~lingv⭑·an·oj, ĉu⭑ la⭑ ĉin⁹·oj ne⭑
                hav⭑·as la⭑ koncept²·on pri⭑ temp⭑·o? cert⭑·e ne⭑! . Kp la⭑ {rimark⭑·on
                pri⭑ jes⭑} .

   II.
          Vort⭑·er·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o ne⭑^2:

ne⭑·a

        1.
                Rifuz⭑·a, mal·konsent⭑·a, neg⁽⁺⁾·a: ĉu⭑ li don⭑·is al⭑ vi jes⭑·an
                respond⭑·on aŭ⭑ ne⭑·an? ; ne⭑·a gest⭑·o; ne⭑·e sku⭑·i la⭑ kap⭑·on;
                respond⭑·o ne⭑·a oft⭑·e ŝuld⭑·iĝ·as al⭑ tio, ke⭑ la⭑ demand⭑·o est⭑·as ne⭑·a
                .

        2.
                {Neg⁽⁺⁾·a} : al·don⭑·ant·e la⭑ prefiks⭑·on „  “, ni ricev⭑·as
                vort⭑·ojn ne⭑·ajn .

ne⭑·i

          (tr)

        1.
                Dir⭑·i ne⭑, respond⭑·i ne⭑: se⭑ li dir⭑·as jes⭑, nu⭑, tiam⭑ la⭑ diabl⭑·o
                ĉio·n pren⭑·is, sed⭑ se⭑ li ne⭑·as […] .

        2.
                {Neg⁽⁺⁾·i} : ne⭑·i si⭑·an kulp⭑·on, ŝuld⭑·on; ne⭑·i la⭑ ekzist⭑·on de⭑ Di⭑·o;
                dir⭑·on oni ne⭑·as, skrib⭑·o ne⭑ pere⭑·as ; ne⭑·ad·i la⭑ ebl⭑·ec·on de⭑
                ekzist⭑·ad·o de⭑ art⭑·a lingv⭑·o ; la⭑ jun⭑·ul·o ne⭑·as, ke⭑ li est⭑·as
                kurac⭑·ist·o ; ne⭑ ne⭑·as li, ke⭑ li est⭑·as frenez⭑·a ; ne⭑·ad·o ne⭑
                est⭑·as prav⭑·ig·o.

ne⭑·o

                Ag⭑·o ne⭑·i^1:  balanc⭑·is kaj⭑ turn⭑·is la⭑ kap⭑·on, kio pov⭑·is
                sam⭑·e bon⭑·e signif⭑·i jes⭑·on aŭ⭑ ne⭑·on ; brit⁹·a ne⭑·o ne⭑ aŭtomat¹·e
                signif⭑·us en·tomb⭑·ig·on de⭑ la⭑ ambici¹·a konstituci²·a projekt⭑·o .

ne·ig⭑·i

          (tr)

                {Neg⁽⁺⁾·i} : morgaŭ⭑ li, kiel⭑ ne⭑·ig·ant·o kaj⭑ persekut⭑·ant·o de⭑ la⭑
                alt⭑·aj di⭑·oj, est⭑·is ofer⭑·ot·a ; ĝi est⭑·as fakt¹·o, kiu·n ne⭑ ne·ig⭑·as
                mem⭑ civit³·an·in·o  ! ; la⭑ kulp⭑·o ne⭑ est⭑·as
                ne⭑·ig·ebl·a; li⭑·a akr⭑·a vizaĝ⭑·o ne·ne⭑·ig·ebl·e esprim⭑·is: „est⭑·as mi
                la⭑ mastr⭑·o“ .

ne·ul⭑·o

                Hom⭑·o kiu ne⭑·as, mal·aprob⭑·as:

              a)
                      Mal·aprob⭑·ant·o, mal·favor⭑·a voĉ⭑-don⭑·ant·o: ne⭑ plu⭑ okaz⭑·as
                      debat²·o sed⭑ monolog¹·o de⭑ la⭑ ne·ul⭑·oj ; bombard¹·is jes⭑·ul·oj
                      kaj⭑ ne·ul⭑·oj unu⭑ la⭑ ali⭑·an per⭑ ver⭑·oj, du⭑·on-ver⭑·oj,
                      kred⭑·oj, esper⭑·oj, mensog⭑·oj ; amas⭑·oj da⭑ jes⭑·ul·oj,
                      port⭑·ant·aj skot⁽⁺⁾·ajn flag⭑·ojn, kant⭑·is, danc⭑·is kaj⭑ rid⭑·is,
                      ‐ sur·strat⭑·iĝ·is ankaŭ⭑ amas⭑·oj da⭑ ne·ul⭑·oj, port⭑·ant·aj la⭑
                      brit⁹·an flag⭑·on .

              b)
                      Hom⭑·o, kiu tro⭑ volont⭑·e ne⭑·as kaj⭑ kritik⭑·as.

                {jes⭑·ul·o}

for·ne⭑·i

                {For·konfes⭑·i} , {mal·agnosk⁽⁺⁾·i} : vi ne⭑ for·ne⭑·u vi⭑·an Di⭑·on .

kap⭑-ne⭑·i

          (ntr)

                Sign⭑·i si⭑·an ne⭑·ad·on per⭑ mov⭑·o de⭑ la⭑ kap⭑·o, oft⭑·e per⭑ balanc⭑·o de⭑
                ĝi dekstr⭑·en kaj⭑ mal·dekstr⭑·en: Le⁽⁺⁾-vi⭑·o kap⭑-ne⭑·is ; mi ricev⭑·is
                nenio·n por⭑ mi⭑·aj pen⭑·oj krom⭑ ali⭑·a kap⭑-ne⭑·o ; la⭑ milit⭑·ist·o
                kap⭑-ne⭑·is: „ŝi ja⭑ est⭑·as krim⭑·ul·o laŭ⭑ ili⭑·aj leĝ⭑·oj […]“ .

          Rim.: La⭑ tradici¹·o uz⭑·i „ne⭑“ kiel⭑ radik⭑·on ĝen⭑·e kolizi⁴·as kun⭑ la⭑
          konsider⭑·ind·e pli⭑ oft⭑·a kaj⭑ profund⭑·e en·radik⭑·iĝ·int·a prefiks⭑·a
          funkci¹·o de⭑ „ne⭑“. La⭑ vort⭑·oj „ne·ebl⭑·a“, „ne·ind⭑·a“, „ne·em⭑·a“,
          „ne·em⭑·ul·o“, „ne·vort⭑·o“ ktp normal¹·e percept¹·ebl·as kiel⭑ prefiks⭑·it·aj,
          ne⭑ kiel⭑ „neg⁽⁺⁾·ebl·a“, „neg⁽⁺⁾·ind·a“, „ne·gem²·a“, „ne·gem²·ul·o“, „neg⁽⁺⁾-vort⭑·o“
          (kp „demand⭑-vort⭑·o“). Mal⭑·e, en⭑ „ne⭑·ad·o“ oni ial⭑ interpret¹·as „ne⭑“
          radik⭑·e. Tio est⭑·as mal·koher⁹·a kaj⭑ konfuz⭑·a; eĉ⭑ Zamenhof mem⭑,
          prov⭑·ant·e uz⭑·i la⭑ radik⭑·an „ne⭑“, form⭑·is mal·logik¹·ajn vort⭑·ojn
          „ne⭑·ig·ant·o“ (vd ekzempl⭑·on), „ne⭑·ig·ebl·a“ (por⭑ la⭑ senc⭑·oj „ne·gant⭑·o“;
          „neg⁽⁺⁾·ebl·a“ ‐ la⭑ atribu¹·o laŭ⭑ PIV2). Tio sol⭑·a sufiĉ⭑·as por⭑ montr⭑·i,
          kia·jn mis·prezent⭑·ojn kaj⭑ pens⭑·ot-ord⭑·ojn kaŭz⭑·as la⭑ mal·prudent⭑·a em⭑·o
          kombin⭑·i en⭑ tiu vort⭑·o la⭑ funkci¹·ojn prefiks⭑·an kaj⭑ verb⭑·o-radik⭑·an.
          (Oni pov⭑·as indik³·i la⭑ Fundament⭑·an vort⭑·on „jes⭑·ig·i“; sed⭑ tio ne⭑
          est⭑·as simil⭑·a, ĉar⭑ „jes⭑“ ne⭑ est⭑·as uz⭑·at·a prefiks⭑·e.)

   III.

        Prefiks⭑·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o ne⭑^1:
                {ne·ating⭑·ebl·a} , {ne·bar⭑·it·a} , {ne·cert⭑·a} , {ne·dev⭑·ig·a} ,
                {ne·ebl⭑·a} , {ne·egal⭑·aĵ·o} , {ne·evit⭑·ebl·a} , {ne·forges⭑·ebl·a} ,
                {ne·fum⭑·ant·o} , {ne·kompren⭑·ebl·a} , {ne·kred⭑·ebl·aĵ·o} ,
                {ne·mal·mult⭑·a} , {ne·pen⭑·em·a} , {ne·vort⭑·ig·ebl·a} , {ne·zorg⭑·em·a}

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.135 2024/01/29 15:21:35 ]
     __________________________________________________________________