vidu ankaŭ la klarigojn
nombr·/·o

nombr·o

   1.
          Matematik¹·a objekt·o esprim·ant·a grand·on  mezur·on: la nombr·o de
          ĉiu·j […] li·aj fil·oj kaj fi·lin·oj est·is tri×dek tri ; ĉiu·j
          milit-kapabl·aj prezent·is en la trib⁹·o de  la nombr·on de
          kvar×dek kvin mil ses×cent kvin×dek ; oni instru·is […] skrib·i la
          nombr·ojn ; la nombr·o 10 000 000, pri kiu est·as parol·it·a en mi·a
          unu·a verk·o, ŝajn·as al mult·aj absolut·e ne ricev·ebl·a . {natur·a
          entjer⁽⁺⁾·o} , {entjer⁽⁺⁾·o} , {kardinal²·o} , {racional⁽⁺⁾·o} , {ne·racional⁽⁺⁾·o}
          , {reel⁽⁺⁾·o} , {kompleks⁽⁺⁾·o} . {numeral⁽⁺⁾·o} , {numer·o} .

   2.
          (pp hom·oj) {grup·o} kun cert·a kvant·o da membr·oj: Satan¹·o en·ir·is en
          Jud³-as·on, nom·at·an Iskariota, kiu est·is el la nombr·o de la dek du
          (disĉipl³·oj) ; grand·a nombr·o kred·is kaj turn·iĝ·is al la Sinjor·o ;
          kiam ili est·is kun·e en grand·a nombr·o, al kelk·aj el ili la vetur·o
          ted·is ; mi aparten·as al la nombr·o de tiu·j, kiu·j kolekt·as la
          vort·ojn de l' ver·o ; kiam kolekt·iĝ·is sufiĉ·a nombr·o da
          aŭskult·ant·oj, ili anonc·is […] ; oni iel al·kalkul·os li·n mem al la
          nombr·o de tiu·j mal·saĝ·ul·oj ; sur ili·an lok·on vi elekt·u por mi
          komiz-in·ojn el la nombr·o de vi·aj protekt¹·at·in·oj .

   3.
          Ne·difin·it·a {kvant·o} : grand·a nombr·o da hom·oj, demand·oj; grand·a
          nombr·o de la popol·o el la tut·a Jud³·uj·o kaj  […]
          al·ven·is, por aŭskult·i li·n kaj san·iĝ·i je si·aj mal·san·oj ; ili·a
          nombr·o est·as kiel la sabl·o de la mar·o ; antaŭ kelk·a nombr·o da
          jar·oj ; el la sen·lim·a nombr·o da son·oj ĉiu ekzist·ant·a lingv·o
          elekt·is por si nur cert·an difin·it·an kolekt·on .

   4.
          Deklinaci·a  konjugaci·a form·o de vort·o, montr·ant·a, ke ĝi
          rilat·as al unu  plur⁴·aj person·oj  afer·oj: la pronom·o, kiu
          star·as antaŭ la verb·o, jam tut·e sufiĉ·e montr·as ĝi·an person·on kaj
          nombr·on ; ni bezon·as apart·an seri·on da fin·iĝ·oj por ĉiu person·o
          kaj nombr·o, kaj al tio ĉi en ĉiu temp·o kaj en ĉiu mod·o apart·an
          nov·an seri·on da tiu·j ĉi fin·iĝ·oj .

          Rim.: Kompar·e kun la dis·aj natur·ism·aj termin·oj {singular⁸·o} ,
          {dual⁽⁺⁾·o} , {plural⁴·o} la sistem·a seri·o {unu-nombr·o} , {du-nombr·o} ,
          {mult·e~nombr·o} , est·as ne nur pli radik+ŝpar·a, sed ankaŭ pli riĉ·a:
          ekzist·as lingv·oj kiu·j gramatik·e mark·astri-nombr·onkajkvar-nombr·on“, por kiu·j en la natur·ism·a seri·o mank·as termin·oj.
          Ceter·e, unu-nombr·o kaj mult·e~nombr·o est·as zamenhof·aj.

nombr·a

   1.
          Koncern·ant·a la nombr·ojn: sign·oj hieroglif²·aj  nombr·aj ; li uz·as
          la nombr·ajn sign·ojn de 1 ĝis 999 por ĉiu·j gramatik·aj fleksi¹·oj ;
          kelk·aj konsider·as tiu·n princip·on nur kiel nombr·an afer·on.

   2.
          En·hav·ant·a iu·n nombr·on da unu·oj: dek+milion·e nombr·a popol·o; al la
          pli+nombr·a [famili·o] don·u pli grand·an posed·aĵ·on ; kiom nombr·aj
          ili est·as?

          Rim.: Tiu senc·o est·as ne·klar·a, evit·ind·a kaj mal·oft·a (krom ebl·e
          en kun·met·aĵ·oj). PIV ĝi·n ne trans·pren·is.

   3.
          Mult+nombr·a: nombr·aj konkur·ant·oj part·o-pren·is la konkurs·on;
          nombr·aj makul·oj montr·iĝ·is sur la sun·o.

          Rim.: Tiu senc·o est·as ne·klar·a, ne·logik¹·a, evit·ind·a kaj ne·uz·at·a.
          PIV ĝi·n ne kon·as.

nombr·i

   (tr)

   1.
          Difin·i, fiks¹·i per kalkul·o la sum·an nombr·on de iu·j person·oj 
          afer·oj: nombr·i la loĝ·ant·ar·on de urb·o, la stel·ojn en la ĉiel·o;
          oni nombr·as en la land·o cent mil sen·labor·ul·ojn; vend·ist·o de
          brik·et·oj sci-pov·as mal·bon·e nombr·i, sed bon·e kalkul·i; ofer-buĉ·ant·e
          ŝaf·ojn kaj bov·ojn, kiu·jn oni ne pov·is nombr·i nek kalkul·i pro
          ili·a grand·a mult·ec·o ; la program¹·o nombr·as, kiom oft·e la vort·o
          aper·is en la rub·aj mesaĝ⁹·oj, kaj kiom oft·e en la ne·rub·aj ; oni
          nombr·as, ke 300 000 infan·oj est·is viktim³·oj de tiu fraŭd⁽⁺⁾·o .

   2.
          En·hav·i, ating·i iu·n nombr·on da unu·oj: la societ·o nombr·as preskaŭ
          300 membr·ojn; libr·o nombr·ant·a 600 paĝ·ojn; tiu tradici¹·o nombr·as
          pli ol 300 jar·ojn; ĉirkaŭ 20 procent·ojn (1,2 miliard¹·oj) nombr·as
          la islam⁽⁺⁾·an·oj laŭ la menci³·it·a statistik¹·aĵ·o ;; laŭ statistik¹·oj, en
          la nun·a Ĉini⁽⁺⁾·o kamp·ar·an·oj sen ter·o nombr·as ĉirkaŭ 40 milion·ojn .
          {ampleks·i} , {ating·i}

nombr·ebl·a

   1.
          Tia, ke ebl·as ĝi·n nombr·i: la rip·oj sub ĝi·a taŭz⁽⁺⁾·it·a fel·o est·is
          nombr·ebl·aj, la vertebr·oj ĉe la spin·o el·star·is kiel la dent·oj de
          seg·il·o ; ĉio ne nombr·ebl·as, kaj est·as bon·e, ke ne .

   2.
          (pri substantiv·o) Hav·ant·a plur⁴~nombr·on kaj reprezent·ant·a ·ojn,
          kiu·jn oni pov·as mens³·e apart·ig·i kaj nombr·i: „hom·o(j)“,
          „libr·o(j)“, „mon·er·o(j)“ est·as substantiv·oj nombr·ebl·aj; iu·j
          nombr·ebl·aj O-vortoj montr·as grup·onekz.: famili·o (plur⁴·aj
          person·oj), arb·ar·o (plur⁴·aj arb·oj), klas·o (plur⁴·aj sam+spec·aj
          afer·oj), vic·o (plur⁴·aj afer·oj en ia ord·o), kaj mult·eg·aj ali·aj .
          {ne·nombr·ebl·a^2}

   3.
          {numer·ebl·a}

nombr·il·o

   1.
          Variabl⁽⁺⁾·o, memor-ĉel·o  aparat¹·o ebl·ig·ant·a ajn+moment·e ek·sci·i la
          nombr·on de okaz·oj  aper·oj de event⁸·o, signal·o, simbol¹·o ktp. Ĉe
          ĉiu aper·o de la fenomen¹·o la valor·o de la nombr·il·o kresk·as: ne
          ĉiu gej⁽⁺⁾+ger⁽⁺⁾·a nombr·il·o kapabl·as detekt⁽⁺⁾·i alf⁽⁺⁾·a-  bet·a-radi·ad·on .

   2.
          Aparat¹·o mezur·ant·a kaj esprim·ant·a per nombr·o la sum·an kvant·on de
          kontinu⁴·a tra·flu·o (de akv·o, elektr¹·o ktp).

   Rim.: Ĉar la noci⁽⁺⁾·o „ {nombr·o} “ kovr·as kaj entjer⁽⁺⁾·ojn, kaj reel⁽⁺⁾·ojn,
   est·as raci¹·e unu·ec·ig·i la termin·ojn por la nombr·il·oj entjer⁽⁺⁾·aj kaj reel⁽⁺⁾·aj.

nombr·ist·o

   1.
          Ĝeneral¹·e, person·o kies okup·o est·as nombr·i: la cirkl⁸·o-nombr·ist·oj
          nombr·as la plen·um·it·ajn cirkl⁸·ojn de maksimum³·e 4 konkurs·ant·oj, ĉe
          kur-  marŝ-distanc¹·oj pli long·aj ol 1500 m

   2.
          Special·e, person·o registr·ant·a datum⁽⁺⁾·ojn pri individu¹·aj en·loĝ·ant·oj
          dum {popol-nombr·ad·o} : en la anonim¹·a enket¹·il·o (popol-nombr·ad·a),
          kun kiu la ŝtat·aj nombr·ist·oj vizit·os ĉiu·jn hejm·ojn en la land·o,
          pov·os for·est·i la tradici¹·a demand·o pri la ge·patr·a lingv·o .

nombrono

          {Ono ^1} : li pov·o-sci·as kalkul·i en la kap·o,  kun nombronoj .

du-nombr·o

          Gramatik·a {nombr·o^4} kiu en kelk·aj lingv·oj (i.a. grek⁸·a, hebre·a,
          Slavon⁽⁺⁾·o, sloven⁽⁺⁾·a) est·as uz·at·a, kiam oni parol·as pri du person·oj
           du afer·oj; {dual⁽⁺⁾·o^1} : la mot⁽⁺⁾+lav·a hav·as plur⁴·ajn ec·ojn tip¹·ajn
          de oceani⁽⁺⁾·aj lingv·oj: ĝi·a pronom·a sistem·o disting·as kvar nombr·ojn
          (unu-nombr·o, du-nombr·o, tri-nombr·o kaj mult·e~nombr·o) .

grand+nombr·a

          Est·ant·a en grand·a nombr·o, tre mult·a: mi sci·as, ke vi hav·as
          grand+nombr·ajn brut·ar·ojn ; grand+nombr·a hom-amas·o, aŭd·int·e ĉio·n,
          kio·n li far·is, ven·is al li ; Di·o long·ig·u vi·an viv·on kaj […] Li
          don·u al vi id·ar·on grand+nombr·an, nep·ojn kaj pra·nep·ojn .

mez-nombr·o, mez·o-nombr·o

          En ar·o el  nombr·oj, nombr·o situ⁸·ant·a inter la plej grand·a kaj
          la plej mal·grand·a, kaj ia+senc·e tip¹·a de la koncern·a ar·o: ni pov·as
          mezon⁽⁺⁾+ombr·e per·labor·i ok dolar¹·ojn ; aritmetik¹·a mez-nombr·o (ili·a
          sum·o divid·it·a per  ); geometri¹·a mez-nombr·o (la  -a radik·o
          de ili·a produt⁽⁺⁾·o); harmon⁽⁺⁾·a mez-nombr·o (invers⁴·o de la aritmetik¹·a
          mez-nombr·o de la invers⁴·oj); pes·it·a mez-nombr·o (de  nombr·oj
           pro·vizit·aj per respektiv²·aj koeficient¹·oj  : la
          kvocient²·o de la sum·o de la produt⁽⁺⁾·oj de ĉiu nombr·o per la
          respond·a koeficient¹·o, per la sum·o de la koeficient¹·oj; simb.
           ); la geometri¹·a mez-nombr·o de du nombr·oj
          est·as tiu nombr·o, al kiu la unu·a rilat·as kiel ĝi mem rilat·as al
          la du·a. {averaĝ⁽⁺⁾·o}

          Rim.:  ĉi-senc·e uz·is nurmez·o“, kio en difin·it·a
          kun·tekst·o est·as sufiĉ·e klar·a, sed ial ne en·radik·iĝ·is en la uz·on.

mult+nombr·a, mult·e~nombr·a

          {Grand+nombr·a} : ili est·as pli mult·e~nombr·aj, ol la har·oj sur mi·a
          kap·o ; Josu⁽⁺⁾·o dir·is al ili: Se vi est·as mult+nombr·a, ir·u supr·en en
          la arb·ar·on, kaj el·hak·u al vi tie lok·on ; kurs¹·oj kun mult·e~nombr·a
          lern·ant·ar·o .

mult~nombr·i, mult·e~nombr·i

   (ntr)

          Est·i mult+nombr·a: kiam la hobitoj ankoraŭ mult~nombr·is kaj
          prosper·is ; plej mult~nombr·is afrik⁸·aj land·oj ; mult·e~nombr·is la
          mal·grand·aj best·oj, kiu·j kapt·iĝ·is de la rapid·e ĵet·it·a maŝ·o .

mult·e~nombr·o, plur⁴~nombr·o

          Form·o montr·ant·a, ke oni parol·as pri plur⁴·aj person·oj  afer·oj;
          {plural⁴·o} : tre simil·e son·ant·aj vort·oj […] far·iĝ·as ankoraŭ pli
          simil·aj inter si, se oni pren·as ili·n en la mult·e~nombr·o, t.e. kun
          s en la fin·o ; teori·e la ĵus dir·it·aj form·oj tut·e bon·e pov·as hav·i
          mult·e~nombr·on tiel sam·e, kiel ili hav·as akuzativ·on .

natur·a nombr·o

          {Natur·a entjer⁽⁺⁾·o} : ĉiu prim⁽⁺⁾·o pli grand·a ol 3 est·as de form·o
             por iu natur·a nombr·o  .

ne·nombr·ebl·a

   1.
          {sen·nombr·a} grand·eg·a arb·o kovr·it·a per ne·nombr·ebl·aj flor·oj ;
          uz·ant·e la vast·an nombr·on da radik·oj, afiks¹·oj kaj partikul⁽⁺⁾·oj, oni
          facil·e pov·as form·i ne·nombr·ebl·an kvant·on da vort·oj .

   2.
          (pri substantiv·o) Reprezent·ant·a ·on koncept²·at·an kiel amas·o sen
          individu¹·aj an·oj: „lakt·o“, „fer·o“, „ink·o“, „mon·o“, „glaci·oest·as
          substantiv·oj ne·nombr·ebl·aj; Ĉe ne·nombr·ebl·aj afer·oj oni pov·as
          montr·i la kvant·on per mezur-unu·oj . {nombr·ebl·a^2}

sen·nombr·a

          Tiel mult·a, ke oni ne pov·as kalkul·i la kvant·on: simil·e al
          akrid·oj […] ili kaj ili·aj kamel·oj est·is sen·nombr·aj, kaj ili
          ven·ad·is en la land·on, por dezert·ig·i ĝi·n ; ĉirkaŭ·is mi·n sufer·oj
          sen·nombr·aj ; la dik·aj trunk·oj kaj la sen·nombr·aj foli·o-riĉ·aj
          branĉ·oj form·is kvazaŭ du mur·ojn . {ne·nombr·ebl·a^1}

tri-nombr·o

          Gramatik·a {nombr·o^4} kiu en kelk·aj lingv·oj (i.a. en la pronom·oj
          de la aŭstroneziaj lingv·oj) est·as uz·at·a, kiam oni parol·as pri
          tri person·oj  tri afer·oj; {trial⁽⁺⁾·o^1} : pli·aj ne·kutim·aj
          gramatik·aj nombr·oj est·as la tri-nombr·o kaj mal·mult·en~ombr·o .

unu-nombr·o

          Gramatik·a {nombr·o^4} indik³·ant·a, ke tem·as pri unu person·o 
          afer·o; {singular⁸·o} : ĉe O-vortoj kaj A-vortoj oni dev·as disting·i
          inter unu-nombr·o kaj mult·e-nombr·o ; la adjektiv·o dev·as kaz·e
          (nominativ·o kaj akuzativ·o) kaj nombr·e (unu-nombr·o kaj mult~nombr·o)
          akord¹·i kun si·a substantiv·o .

unu+nombr·a

          Kiu est·as en unu-nombr·o: la adjektiv·o est·as unu+nombr·a, kiam ĝi
          rilat·as nur al unu el la objekt·oj, kiu·jn la mult+nombr·a
          substantiv·o indik³·as: grand·a kaj mal·grand·a dom·oj .

popol-nombr·ad·o

          Period¹·e okaz·ant·a ŝtat·a aranĝ·o, kiu konsist·as en kolekt·ad·o,
          analiz¹·o kaj publik·ig·o de demografi⁹·aj inform¹·oj pri la loĝ·ant·ar·o
          de la tut·a ŝtat·o  ĝi·a administr·a unu·o laŭ la stat·o je difin·it·a
          dat·o: laŭ la popol-nombr·ad·o de 1991 (en Sud-afrik⁸·o), 21,9% parol·as
          de·nask·e la zulu⁽⁺⁾·an, 17% la ksosan, 15% la afrik⁸+ans⁽⁺⁾·an, 9,6% la
          nord-sotan, kaj 9% la angl·an ; se analiz¹·i la nombr·on de
          lingv·o-kapabl·aj infan·oj laŭ la popol-nombr·ad·oj, konstat·ebl·as
          ekstrem·a mal·pli·mult·iĝ·o de la katalun⁽⁺⁾·a en la sud·aj valenci⁽⁺⁾·aj
          urb·oj .

nombr·o-nom·o

          {Numeral⁽⁺⁾·o} : la nombr·o-nom·oj fundament·aj per supr·e met·it·aj, la
          nombr·o-nom·oj ord·aj per mal·supr·e met·it·aj punkt·oj ; nombr·o en
          cifer·oj: 10 374 ‐ nombr·o-nom·o en vort·oj: dek~mil tri×cent sep×dek
          kvar .

nombr·o-sistem·o

          Sistem·a manier·o por prezent·i nombr·ojn per {cifer·oj} : la romi⁽⁺⁾·a
          nombr·o-sistem·o; pozici¹·a nombr·o-sistem·o (en kiu oni prezent·as
          nombr·ojn per {n-umaj prezent·oj} ); la hom·oj prefer·as uz·i la
          dek·um·an nombr·o-sistem·on, la komput⁹·il·oj pli facil·e operaci¹·as en la
          du·um·a nombr·o-sistem·o; la manier·o nombr·i po  sekund·ojn en
          minut·o kaj po  minut·ojn en hor·o  grad·o est·as hered·aĵ·o de
          la ses+dek·um·a nombr·o-sistem·o ĥalde⁽⁺⁾·a; vi skrib·as pri miliard¹·oj kaj
          bilion⁽⁻⁾·oj (da dolar¹·oj) laŭ du mal·sam·aj nombr·o-sistem·oj ; „Unu, du,
          tri ... mult·o!” ‐ preter tiu modest·a nombr·a sistem·o ili ne
          kapabl·as progres·i . {baz¹·o ^5.a} , {-um ^2.a}

          Rim.:  kon·as la termin·on sub form·onombr·ad~sistem·o“.

   [artikol-versi⁹·o: 1.179 2024/01/29 15:59:31 ]
     __________________________________________________________________