vidu ankaŭ la klarigojn
abstrakt¹·/·a
abstrakt¹·a
1.
{Ĝeneral¹·a} , ne·individu¹·a, baz¹·it·a sur⭑ teori⭑·aj koncept²·oj kaj⭑ ne⭑
sur⭑ real¹·a konkret²·aĵ·o (person⭑·o, aĵ⭑·o, situaci⭑·o): abstrakt¹·a ide⭑·o;
abstrakt¹·a rezon¹·ad·o; tia·j radik⭑·oj en·hav⭑·as en⭑ si jam⭑ abstrakt¹·an
senc⭑·on, sekv⭑·e la⭑ al·don⭑·o de⭑ _-ec_ tia+okaz⭑·e est⭑·as simpl⭑·a balast¹·o,
pleonasm²·o ; ĉar⭑ la⭑ hom⭑·oj ne⭑ pov⭑·as esprim⭑·i si⭑·ajn sent⭑·ojn al⭑ io
abstrakt¹·a, tial⭑ ĉiu·j esprim⭑·oj de⭑ simpati¹·o kaj⭑ entuziasm⭑·o por⭑ la⭑
esperant⭑·ism·o direkt⭑·iĝ·as sub⭑ mi⭑·a adres⭑·o .
2.
Mal·konkret²·a, mal·proksim⭑·a de⭑ la⭑ real¹·aj bezon⭑·oj, ne·praktik⭑·a: ĉia
batal⭑·ad·o abstrakt¹·a kaj⭑ teori⭑·a ordinar⭑·e al⭑ nenio konduk⭑·as ;
teori⭑·ul·oj, kiu·j tro⭑ abstrakt¹·e pri·trakt⭑·as tia·jn demand⭑·ojn ;
infan⭑·on oni ne⭑ pov⭑·as nutr⭑·i per⭑ abstrakt¹·aj teori⭑·oj kaj⭑ regul⭑·oj,
ĝi bezon⭑·as impres⭑·ojn kaj⭑ sent⭑·ebl·an ekster·aĵ⭑·on . {mal·konkret²·a}
3.
Nom⭑·ant·a ec⭑·on, karakter⭑·on, est⭑·ad-manier⭑·on sen·rilat⭑·e al⭑ specif⁹·a
objekt⭑·o: „fort⭑·o“, „bel⭑·ec·o“, „just⭑·o“ est⭑·as abstrakt¹·aj vort⭑·oj.
4.
Cel⭑·ant·a ne⭑ la⭑ pli⭑-mal·pli⭑ realism³·an prezent⭑·on de⭑ la⭑ objekt⭑·oj,
hom⭑·oj kaj⭑ scen⭑·oj, sed⭑ lud⭑·an kombin⭑·on de⭑ form⭑·oj, kolor⭑·oj ks:
abstrakt¹·a pentr⭑·aĵ·o; stereogram⁽⁺⁾·oj [est⭑·as] bild¹·oj plen⭑+kolor⭑·aj kaj⭑
ŝajn⭑·e abstrakt¹·aj, ĝis⭑ oni mal·kovr⭑·as kiel⭑ ili·n rigard⭑·i ; la⭑
montr⭑·aĵ·oj konsist⭑·is part⭑·e el⭑ abstrakt¹·aj pentr⭑·aĵ·oj, sed⭑ precip⭑·e
el⭑ […] glu⭑-bild¹·oj, far⭑·it·aj el⭑ amorf⁽⁺⁾·aj kun·met⭑·aĵ·oj de⭑ rub⭑·aĵ·o .
abstrakt¹·aĵ·o , abstrakt¹·o
Io abstrakt¹·a: se⭑ anstataŭ⭑ la⭑ kun·sufiks⭑·a vort⭑·o „est⭑·ant·a“ ni uz⭑·us
ia·n simpl⭑·an sen·sufiks⭑·an vort⭑·on (ekzempl⭑·e: „nun⭑·a“), tiam⭑ ĝi⭑·a
substantiv⭑·a form⭑·o kompren⭑·ebl·e neniel⭑ pov⭑·us signif⭑·i hom⭑·on, sed⭑
pov⭑·us signif⭑·i nur⭑ abstrakt¹·aĵ·on, sed⭑ la⭑ sufiks⭑·o de⭑ particip⭑·o
en·hav⭑·as en⭑ si mem⭑ la⭑ ide⭑·on pri⭑ io konkret²·a ; la⭑ sen·mov⭑·aj egipt⁽⁺⁾·aj
aŭ⭑ ĥin⁽⁺⁾·aj sign⭑·oj figur⭑·aj […] nur⭑ kun⭑ grand⭑·aj mal·facil⭑·aĵ·oj
permes⭑·as la⭑ prezent⭑·ad·on de⭑ abstrakt¹·aĵ·o ; [la⭑ leĝ⭑·oj de⭑ la⭑ viv⭑·o]
hav⭑·as nenio·n komun⭑·an kun⭑ logik¹·aj princip⭑·oj aplik³·ebl·aj nur⭑ rilat⭑·e
abstrakt¹·ojn ; geometri¹·a punkt⭑·o est⭑·as abstrakt¹·aĵ·o.
abstrakt¹·ec·o
La⭑ ec⭑·o est⭑·i abstrakt¹·a: la⭑ abstrakt¹·ec·o de⭑ li⭑·aj rezon¹·oj lac⭑·ig·as la⭑
leg⭑·ant·on.
abstrakt¹·ig·i
(tr)
{Ĝeneral¹·ig·i} , mal·konkret²·ig·i, sen·person⭑·ig·i, met⭑·i sur⭑ pli⭑
abstrakt¹·an nivel⭑·on: ni abstrakt¹·ig·u la⭑ afer⭑·on: imag⭑·u […] . la⭑
o-finaĵo do⭑ abstrakt¹·ig·as ĝi·n (la⭑ vort⭑-kompleks⁽⁺⁾·on), por⭑ pov⭑·i ĝi·n
konkret²·ig·i .
abstrakt¹·i
1.
(ntr)
Est⭑·i abstrakt¹·a: tiu·j ĉi⭑ simbol¹·oj abstrakt¹·as sam⭑·e kiel⭑ tiu·j
uz⭑·at·aj por⭑ la⭑ infinitezim⁽⁺⁾·a kalkul⭑·o .
Rim.: Ĉi⭑ tiu mal·oft⭑·a signif⭑·o est⭑·as la⭑ sol⭑·a koher⁹·a kun⭑ la⭑
adjektiv⭑·a karakter⭑·o de⭑ la⭑ radik⭑·o „abstrakt“.
2.
(ntr)
Manipul²·i abstrakt¹·aĵ·ojn: eĉ⭑ ebl⭑·as abstrakt¹·i: „Se⭑ A tiam⭑ B kaj⭑ se⭑
B tiam⭑ C tiam⭑ logik¹·e sekv⭑·as ke⭑ se⭑ A, tiam⭑ C“ .
Rim.: Ĉi⭑ tiu signif⭑·o ne⭑ koher⁹·as kun⭑ la⭑ adjektiv⭑·a karakter⭑·o de⭑
„abstrakt“; pli⭑ bon⭑·e ĝi·n esprim⭑·us deriv⁴·aĵ·o _abstrakt¹·um·i_.
3.
Kre⭑·i abstrakt¹·aĵ·on:
a)
(tr)
{Abstrakt¹·ig·i} , ekstrakt¹·i koncept²·on, izol⭑·ant·e ĝi·n el⭑ la⭑
tut⭑·o, al⭑ kiu ĝi aparten⭑·as: sed⭑ abstrakt¹·i la⭑ ruĝ⭑·ec·on de⭑ la⭑
sang⭑·o el⭑ la⭑ kompleks⁽⁺⁾·a percept¹·aĵ·o, kaj⭑ re·trov⭑·i tiu·n sam⭑·an
ec⭑·on en⭑ la⭑ ruĝ⭑·a framb⭑·o, kaj⭑ malgraŭ⭑ la⭑ sen·nombr⭑·e mult⭑·aj
diferenc⭑·aj trajt⭑·oj de⭑ sang⭑·o kaj⭑ framb⭑·o kre⭑·i la⭑ koncept²·on
de⭑ _ruĝ⭑·o_ — tio est⭑·as jam⭑ tut⭑·e nov⭑·a nivel⭑·o .
Rim.: Ĉi⭑ tia reg⭑-model⭑·o pli⭑ oft⭑·as en⭑ la⭑ lingv⭑·oj angl⭑·a kaj⭑
franc⭑·a, kie la⭑ respond⭑·a verb⭑·o oft⭑·e hav⭑·as signif⭑·ojn, en⭑
Esperant⭑·o pli⭑ bon⭑·e esprim⭑·at·ajn per⭑ „ekstrakt¹·i“.
b)
(ntr)
(tr)
{Abstrah⁽⁺⁾·i} : oni nom⭑·as substanc²·o tio·n, kio rest⭑·as el⭑ iu
objekt⭑·o, kiam⭑ oni abstrakt¹·is de⭑ ĝi ĉiu·jn ĝi⭑·ajn
percept¹·ebl·ajn ec⭑·ojn ; per⭑ la⭑ koncept²·o „materi¹·a punkt⭑·o“ oni
abstrakt¹·as pri⭑ la⭑ form⭑·o kaj⭑ dimensi⁴·oj de⭑ meĥanik⭑·a objekt⭑·o;
sed⭑ ĉe⭑ tio […] oni ne⭑ abstrakt¹·u de⭑ la⭑ potenc⭑-rilat⭑·oj .
Rim.: Ĉi⭑ tiu reg⭑-model⭑·o pli⭑ oft⭑·as en⭑ la⭑ lingv⭑·oj german⭑·a kaj⭑
rus⭑·a, kaj⭑ iam⭑ oni uz⭑·as tiu+senc⭑·e la⭑ verb⭑·on _abstrah⁽⁺⁾·i (pri⭑
io)_. Oft⭑·e tiu·n signif⭑·on taŭg⭑·e esprim⭑·as la⭑ verb⭑·o {ignor²·i}
, kiel⭑ en⭑ la⭑ ekzempl⭑·o: ve⭑, tio signif⭑·as abstrakt¹·i la⭑
fakt¹·on, ke⭑ por⭑ produkt⭑·i lakt⭑·on neces⭑·as ke⭑ bov⭑·in·o […] nask⭑·u
id⭑·on po⭑ unu⭑ foj⭑·o jar⭑·e
abstrakt¹·ism·o
Ne·figur⭑·a tendenc¹·o en⭑ pentr⭑·o-art⭑·o kaj⭑ skulpt⭑·ad·o, aper⭑·int·a en⭑
Eŭrop⭑·o ĉ. 1910.
Rim.: La⭑ radik⭑·o est⭑·as oficial⭑·ig·it·a en⭑ la⭑ 1ª OA en⭑ la⭑ form⭑·o adjektiv⭑·a.
PV prezent⭑·as ĝi·n per⭑ la⭑ verb⭑·o „abstrakt¹·i“, kiu·n ĝi difin⭑·as kiel⭑
transitiv²·an kaj⭑ en⭑ la⭑ signif⭑·o ekstrakt¹·a (t.e. {abstrakt¹·i^3.a} ), tamen⭑
ilustr¹·as per⭑ ekzempl⭑·o ignor²·a (t.e. {abstrakt¹·i^3.b} ). La⭑ PIV-oj re·ven⭑·is
al⭑ la⭑ ĉef·form⭑·o adjektiv⭑·a (kiu ceter⭑·e est⭑·as eg⭑·e pli⭑ oft⭑·a), tamen⭑
konserv⭑·is sen·ŝanĝ⭑·a la⭑ PV-difin⭑·on de⭑ la⭑ verb⭑·o. Fakt¹·e tiu·j adjektiv⭑·o kaj⭑
verb⭑·o (krom⭑ {abstrakt¹·i^1} ) mal·koher⁹·as sam⭑·e kiel⭑ {korekt⭑·a^2} kaj⭑
{korekt⭑·i} ; tio·n ebl⭑·us evit⭑·i per⭑ apart⭑·aj form⭑·oj _abstrakt¹·ig·i, abstrah⁽⁺⁾·i_
aŭ⭑ per⭑ pli⭑ klar⭑·aj simil⭑+senc⭑·aj verb⭑·oj (ekstrakt¹·i, ignor²·i).
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.44 2023/10/27 12:51:04 ]
__________________________________________________________________