aks⭑·/·o

aks⭑·o

   1.
          Stang⭑·o, ĉirkaŭ⭑ kiu turn⭑·iĝ·as pec⭑·o de⭑ maŝin⭑·o: aks⭑·o de⭑ rad⭑·o, puli⁽⁺⁾·o,
          ekscentrik⁽⁺⁾·o; ĉiu baz¹·aĵ·o hav⭑·is kvar⭑ kupr⭑·ajn rad⭑·ojn kun⭑ kupr⭑·aj
          aks⭑·oj ; en⭑ la⭑ laŭb⭑·o trov⭑·iĝ·is grand⭑·a rad⭑·o, met⭑·it·a sur⭑ horizontal⭑·a
          aks⭑·o ; de⭑ la⭑ fin⭑·oj pend⭑·as la⭑ ŝpin⭑·il·o de⭑ Neces⭑·o kaj⭑ ĉirkaŭ⭑ ĝi
          est⭑·as la⭑ rivolu⁸·oj, la⭑ aks⭑·o kaj⭑ la⭑ hok⭑·o est⭑·is el⭑ ŝtal⭑·o . {ŝaft⁽⁺⁾·o}

   2.
          Imag⭑·a rekt⭑·o, ĉirkaŭ⭑ kiu turn⭑·iĝ·as korp⭑·o: la⭑ aks⭑·o de⭑ ni⭑·a ter⭑-glob⭑·o
          tra·ir⭑·as tra⭑ ambaŭ⭑ polus⭑·oj; li ek·salt⭑·is kaj⭑ [si·n] turn⭑·is ĉirkaŭ⭑
          si⭑·a aks⭑·o ; la⭑ turn⭑·iĝ·oj de⭑ Mars⁽⁺⁾·o ĉirkaŭ⭑ si⭑·a aks⭑·o ; li al·ven⭑·is al⭑
          rond⭑·a plac⭑·et·o sur⭑ kies⭑ aks⭑·o verdigr⭑·e fier⭑·is „Norberto Klakavip,
          poet¹·o de⭑ kamp⭑·ar·aj bel⭑·oj“ .

   3.
          Rimark⭑·ind·a {rekt⭑·o} , inter·ali⭑·e:

        a)
                {Simetri¹-aks⭑·o} : aks⭑·o de⭑ {cirkl⁸·o} (la⭑ rekt⭑·o ort⁸·a al⭑ ĝi⭑·a
                eben⭑·o kaj⭑ tra·ir⭑·ant·a ĝi⭑·an centr⭑·on); aks⭑·o de⭑ {sfer¹·o} (ĉiu
                ajn⭑ el⭑ la⭑ rekt⭑·oj en·hav⭑·ant·aj ĝi⭑·an centr⭑·on); elips¹·o BM, kies⭑
                aks⭑·oj, direkt⭑·at·aj laŭ⭑ NS kaj⭑ EO, est⭑·as de⭑ long⭑·ec·oj
                konstant⭑·aj ; fokus⭑·a aŭ⭑ ne·fokus⭑·a aks⭑·o de⭑ {elips¹·o}
                (simetri¹-aks⭑·o, tra·ir⭑·ant·a ĝi⭑·ajn fokus⭑·ojn, aŭ⭑ ne⭑).

                Rim.: La⭑ fokus⭑·an kaj⭑ ne·fokus⭑·an aks⭑·ojn de⭑ elips¹·o Bricard
                nom⭑·as respektiv²·e „long⭑·a“ kaj⭑ „mal·long⭑·a“.

        b)
                (de⭑ {afin⁽⁺⁾·a rotaci⁹·o} en⭑ tri⭑+dimensi⁴·a spac⭑·o) La⭑ rekt⭑·o
                sen·ŝanĝ⭑·a per⭑ ĝi.

        c)
                (de⭑ kartezi⁽⁺⁾·a {koordinat⁽⁺⁾-sistem⭑·o} ) Rekt⭑·o, en·hav⭑·ant·a la⭑
                origin¹·an punkt⭑·on kaj⭑ direkt⭑·at·a de⭑ unu⭑ el⭑ la⭑ baz¹-vektor⁽⁺⁾·oj:
                statistik¹·aj esplor⭑·oj ebl⭑·ig·as desegn⭑·i diagram⁽⁺⁾·on,
                horizontal⭑·a aks⭑·o montr⭑·as epok⭑·on, la⭑ vertikal⭑·a – art⭑·an
                bezon⭑·on kaj⭑ art⭑·an ofert⁸·on ; la⭑ temp⭑·o-aks⭑·o est⭑·as vertikal⭑·a,
                kaj⭑ la⭑ aks⭑·o de⭑ ton⭑·--alt⭑·o est⭑·as horizontal⭑·a ; abscis⁽⁺⁾·a aks⭑·o
                aŭ⭑ x-aks⁽⁺⁾·o, ordinat⁽⁺⁾·a aks⭑·o aŭ⭑ y-aks⁽⁺⁾·o, z-aks⁽⁺⁾·o (direkt⭑·at·aj
                respektiv²·e de⭑ la⭑ unu⭑·a, du⭑·a kaj⭑ tri⭑·a baz¹-vektor⁽⁺⁾·o).
                {koordinat⁽⁺⁾·a aks⭑·o.}

        d)
                (de⭑ polus⭑·a {koordinat⁽⁺⁾-sistem⭑·o} ) Du⭑·on-rekt⭑·o, serv⭑·ant·a por⭑
                difin⭑·i la⭑ {polus⭑·an angul⭑·on} . {polus⭑·a aks⭑·o.}

   4.
          Mez⭑·a lini⭑·o, eĉ⭑ se⭑ ne⭑ rekt⭑·a, de⭑ io, konsider⭑·at·a laŭ·long⭑·e: aks⭑·o de⭑
          voj⭑·o; la⭑ geograf⁷·o Roger Brunet ident¹·ig·is en⭑ Eŭrop⭑·o grav⭑·an
          megalopolan aks⭑·on, aŭ⭑ „ark⭑·on“, demografi⁹·an kaj⭑ ekonomi¹·an, kiu
          ir⭑·as de⭑ Angli⁽⁺⁾·o ĝis⭑ nord⭑·a Itali⁽⁺⁾·o, sekv⭑·ant·e la⭑ val⭑·on de⭑ Rejn⁽⁺⁾·o ;
          preciz⭑·ajn rekomend⭑·ojn […] Monique Fouilhoŭ […resum⁽⁺⁾·is…] ĉirkaŭ⭑
          tri⭑ ĉef⭑·aj aks⭑·oj: la⭑ neces⭑·oj inform¹·i, form⭑·i kaj⭑ fin⭑·e dialog¹·i .

          Rim.: Senc⭑·o ne·inter⭑+naci⭑·a, mal·klar⭑·a kaj⭑ evit⭑·ind·a. „La⭑ mez⭑·a lini⭑·o“
          est⭑·as pli⭑ raci¹·a kaj⭑ klar⭑·a tiu+senc⭑·e.

   5.
          Centr⭑·a, plej⭑ grav⭑·a organ¹·o en⭑ iu organiz¹·o: tiu komitat⭑·o est⭑·as la⭑
          ĉef⭑·a aks⭑·o de⭑ la⭑ societ⭑·o.

          Rim.: Senc⭑·o ne·inter⭑+naci⭑·a, mal·klar⭑·a kaj⭑ evit⭑·ind·a. Neniam⭑ mi vid⭑·is
          io·n simil⭑·an en⭑ Esperant⭑·o. „Trunk⭑·o“ aŭ⭑ „kern⭑·o“ est⭑·us pli⭑ klar⭑·aj
          tiu+senc⭑·e.

   6.
          Politik¹·a alianc⁽⁺⁾·o, aŭ⭑ simpl⭑·a inter·konsent⭑·o pri⭑ cert⭑·a punkt⭑·o: la⭑
          Aks⭑·o (Germani⁽⁺⁾·o kaj⭑ ĝi⭑·aj alianc⁽⁺⁾·an·oj dum⭑ la⭑ 2-a mond⭑-milit⭑·o); la⭑
          aks⭑·o Pariz⭑·o-Berlin⭑·o (ekz-e en⭑ eŭrop⭑·aj afer⭑·oj); atak⭑·int·e
          Afgani⁽⁺⁾·on, Uson⁹·o ek·parol⭑·is pri⭑ „diabl⭑·o-aks⭑·o“: Irak⁸·o, Nord⭑·a Korei⁽⁺⁾·o
          kaj⭑ Iran⁸·o ; amas⭑+detru⭑·ajn arm⭑·il·ojn tut⭑~cert⭑·e posed⭑·as plur⁴·aj ali⭑·aj
          land⭑·oj de⭑ l'⭑ „aks⭑·o de⭑ mal·bon⭑·o“ .

aks⭑·a

          Rilat⭑·a al⭑ aks⭑·o: aks⭑·a {simetri¹·o} .

aks⭑·ing·o

          Munt⁴·o-pec⭑·o en·ten⭑·ant·a aks⭑·an apertur⁶·on por⭑ ali⭑·a munt⁴·o-pec⭑·o: ili⭑·aj
          aks⭑·oj kaj⭑ aks⭑·ing·oj kaj⭑ rad⭑-radi⭑·oj kaj⭑ rad⭑-rond⭑·oj, ĉio est⭑·is
          fand⭑·it·a ; ĉi⭑ tie vi trov⭑·os ĉio·n, kio·n vi dezir⭑·as: funkci¹·ant·ajn
          teks⭑·o-stabl⭑·ojn, maŝin⭑·ojn, el·kraĉ⭑·ant·ajn aks⭑·ing·ojn, aŭtobus⁸·ajn
          part⭑·ojn […] . {nab⁽⁺⁾·o} , {pivot⁴·o}

rotaci⁹·a aks⭑·o

          {aks⭑·o ^3.b.}

simetri¹-aks⭑·o

   1.
          {Rekt⭑·o} , kiu difin⭑·as aks⭑·an {simetri¹·on} .

   2.
          (de⭑ {geometri¹·a figur⭑·o} ) {Rekt⭑·o} , rilat⭑·e al⭑ kiu la⭑ figur⭑·o est⭑·as
          {simetri¹·a} .

grand⭑·a du⭑·on-aks⭑·o

          (de⭑ {elips¹·o} ) Ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ {strek⭑·oj} de⭑ ĝi⭑·a fokus⭑·a {aks⭑·o} ,
          kun·lig⭑·ant·aj la⭑ {centr⭑·on} al⭑ la⭑ elips¹·o; long⭑·o de⭑ tia strek⭑·o: la⭑
          {kvadrat¹·oj} de⭑ period¹·o de⭑ {rivolu⁸·o} de⭑ du⭑ planed⭑·oj rilat⭑·as inter⭑
          si, kiel⭑ la⭑ {kub⭑·oj} de⭑ ili⭑·aj grand⭑·aj du⭑·on-aks⭑·oj (tri⭑·a {kepler⁽⁺⁾·a}
          leĝ⭑·o).

mal·grand⭑·a du⭑·on-aks⭑·o

          (de⭑ {elips¹·o} ) Ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ {strek⭑·oj} de⭑ ĝi⭑·a ne·fokus⭑·a {aks⭑·o} ,
          kun·lig⭑·ant·aj la⭑ {centr⭑·on} al⭑ la⭑ elips¹·o; long⭑·o de⭑ tia strek⭑·o.

koordinat⁽⁺⁾·a aks⭑·o, koordinat⁽⁺⁾-aks⭑·o

          {aks⭑·o ^3.c.}

polus⭑·a aks⭑·o

          {aks⭑·o ^3.d.}

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.63 2023/10/28 08:33:04 ]
     __________________________________________________________________