vidu ankaŭ la klarigojn
angul·/·o

angul·o

   1.
          Lok·o, kie renkont·iĝ·as du  plur⁴·aj surfac⁸·oj: angul·o inter du
          dom·oj ; ŝi danc·is ĉirkaŭ la angul·on de la preĝ·ej·o ; la blanket⁽⁺⁾·a
          ŝaŭm·o, kiu·n oni oft·e trov·as en la angul·oj de la palpebr·oj (vd
          {okul·an-gul⁽⁺⁾·o} , palpebr·a {komisur⁽⁺⁾·o} ), ven·as de tio, ke en sekv·o
          de oft·a palpebr·um·ad·o la larm·a fluid·aĵ·o kun la el·ig·aĵ·o de la
          Meibomaj gland·et·oj per bat·iĝ·ad·o far·iĝ·as spec·o de ŝaŭm·a emulsi¹·o ;
          en grup·o respekt·eg·e star·is en angul·o la pastr·ar·o de la ĉirkaŭ·aĵ·o
          ; ili trov·is diskret¹·an angul·on en diskret¹·a restoraci·o ; subit·e
          de la angul·o de la ŝtrato ven·is la vent·o ; li fand·is kvar
          ring·ojn en la kvar angul·oj de la kupr·a krad·o ; sambuk[o…]
          kresk·is en la angul·o de mal·grand·a mal·riĉ·a kort·o . {kav·o} ,
          {niĉ·o^1} , {vertic⁸·o}

   2.

        a)
                Eben·a {surfac⁸·o} , kiu·n lim·as du {du·on-rekt·oj} kun komun·a
                origin¹·o. {sektor²·o} ; Ec·oj de angul·o: {akut²·a} , {mal·akut²·a}
                , {obtuz³·a} , {ort⁸·a} , {konkav²·a} , {konveks²·a} , {nul·a} ,
                {plen·a} , {streĉ·it·a} ; specif⁹·aj angul-du·op·oj: {altern·aj} ,
                {apud·aj} , {kontraŭ·later⁴·aj} , {komplement²·aj} , {respond·aj}
                , {sam+later⁴·aj} , {suplement⁸·aj} .

        b)
                Par·o de {du·on-rekt·oj} (ĝi·aj {later⁴·oj} ) kun komun·a origin¹·o
                (ĝi·a {vertic⁸·o} ).

        c)
                {solid²·a angul·o}

        d)
                Mezur·o de angul·o: angul·o de {rotaci⁹·o} ; la sum·o de la
                angul·oj de tri-angul·o egal·as al du ort⁸·oj; eben·a angul·o
                esprim·iĝ·as kiel rilat·o de la ark·o, kiu·n ĝi {de·tranĉ·as} sur
                cirkl⁸·o kun centr·o en ĝi·a vertic⁸·o, al la radius⁽⁺⁾·o de tiu
                cirkl⁸·o; solid²·a angul·o esprim·iĝ·as kiel rilat·o de la
                surfac⁸·o, kiu·n ĝi de·tranĉ·as sur sfer¹·o kun centr·o en ĝi·a
                vertic⁸·o al la kav·ad~rat·o de la radius⁽⁺⁾·o de tiu sfer¹·o.
                Mezur-unu·oj de angul·o: {grad·o} , {gradus⁽⁺⁾·o} , {radian⁽⁺⁾·o} ,
                {steradian⁽⁺⁾·o} ; mezur·il·o: {angul-mezur·il·o} .

          Rim.: La noci⁽⁺⁾·oangul·oest·as ebl·e unu el la plej mult+form·aj en
          matematik¹·o, cel·ant·a ia+manier·e karakteriz¹·i la komun·anklin·iĝ·onde du si·n sekc·ant·aj lini·oj (ne nur rekt·aj, ne nur eben·aj), do ne
          ebl·is ĉi tie detal·e prezent·i ĉiu·jn facet·ojn de la noci⁽⁺⁾·o. La unu·a
          senc·o rilat·as al la tradici¹·a prezent·o de angul·o kiel figur·o. La
          du·a prov·as konserv·i el la unu·a nur la esenc·ajn trajt·ojn, en
          manier·o simil·a al tiu, kiu·n oni uz·is por trans·ir·i de la tradici¹·a
          vektor⁽⁺⁾·o al la modern¹·a du-punkt·o. La tri·a senc·o prezent·as angul·on
          kiel nombr·on, iel rilat·an al la long·o de ark·o. Fin·e ni menci³·u,
          ke iu·j modern¹·aj prezent·oj de la noci⁽⁺⁾·o ne hezit³·as ident¹·ig·i
          angul·ojn kun eben·aj {rotaci⁹·oj} .

   3.
          Mal·vast·a  for·a, mal·oft·e vizit·at·a  rigard·at·a lok·o: la vent·o
          for·pel·is la akv·o-lent·ojn en angul·on de la marĉ·et·o ; en profund·a
          dolor·o en la angul·o de ĝi·a kor·o nask·iĝ·is nov·a viv·o ; mi vid·is
          kvar anĝel·ojn star·ant·ajn sur la kvar angul·oj de la ter·o,
          re·ten·ant·ajn la kvar vent·ojn ; en si·a angul·o li est·as brav·ul·o ;
          ĉiu angul·o kun si·a sankt·ul·o . {niĉ·o^1}

angul-fidel·a

          (p.p. {trans·form·o} ) Tia, ke la mezur·o de {angul·oj} rest·as per
          ĝi sen·ŝanĝ·a: la projekci¹·oj ne est·as angul-fidel·aj; enjekci⁽⁺⁾·aj
          {holomorf⁽⁺⁾·aj} funkci¹·oj est·as angul-fidel·aj. {konform·a}

akut²+angul·a

          (p.p. {tri-angul·o} ) Kies ĉiu·j {angul·oj} est·as akut²·aj (
          maksimum³·e ort⁸·aj): akut²+angul·a tri-angul·o: ĉiu·j angul·oj est·as
          mal·pli grand·aj ol 90 grad·oj .

buŝ-angul·o, lip-angul·o

          Ĉiu el la du {angul·o} j, kie supr·a kaj mal·supr·a lip·oj
          renkont·iĝ·as; lip·a {komisur⁽⁺⁾·o} : profund·aj sulk·oj […] ĉe la
          buŝ-angul·oj don·as melankoli³·an esprim·on al la nobl·a vizaĝ·o ;
          ŝerc·em·o lud·is ĉirkaŭ li·aj buŝ-angul·oj ; la vir·o fum·is el kurb·a
          pip·o, kiu pend·is el li·a lip-angul·o, per kio la tut·a buŝ·o
          oblikv¹·iĝ·is ; cigared·o pend·is en li·a buŝ-angul·o, preskaŭ fal·ant·e ;
           absorb³·is glut·on da viski²·o, […] dum spasm²·a tik⁽⁺⁾·o
          manifest¹·iĝ·is ĉe li·a lip-angul·o .

mult+angul·a

          Prezent·ant·a grand·an nombr·on da angul·oj: la form·o de plat·a uj·o
          pov·as est·i divers+spec·akvar+eĝ⁽⁺⁾·a, rond+form·a, elips¹·a, tri+angul·a,
          mult+angul·a ktp. ; en 1557 konstru·it·a, bon·eg·e konserv·it·a
          renesanc²+stil·a ej·o kun mult+angul·a ari¹-el·o kaj ark·a portal²·o .

obtuz³+angul·a

          (p.p. {tri-angul·o} ) Unu {angul·o} de kiu est·as obtuz³·a:
          obtuz³+angul·a tri-angul·o: unu el la angul·oj est·as pli grand·a ol 90
          grad·oj .

okul·an-gul⁽⁺⁾·o

          Ĉiu el la du {angul·o} j, kie supr·a kaj mal·supr·a palpebr·oj
          renkont·iĝ·as; palpebr·a {komisur⁽⁺⁾·o} : en la okul·an-gul⁽⁺⁾·oj de
           li rimark·is hodiaŭ sulk·et·ojn ; du apenaŭ vid·ebl·aj
          mal·grand·aj falt⁽⁺⁾+or·et·oj ĉe la ekster·aj okul·an-gul⁽⁺⁾·oj .

or+tang⁽⁺⁾·ul·o

          {Ort⁸+angul·a} {paralelogram²·o} : ĉiu·j angul·oj de or+tang⁽⁺⁾·ul·o est·as
          ort⁸·aj; La mez·an part·on de la ĝarden·oj okup·is ort⁸+angul·ul·o .
          {rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o;} {kvar-later⁴·o}

          Rim.: Neces·as interpret¹·i la vort·onor+tang⁽⁺⁾·ul·o“, kiel
          „(kvar-later⁴·o), kies (ĉiu·j) angul·oj est·as ort⁸·aj“, do ebl·as
          riproĉ·i al ĉi tiu form·o tro·an elips¹·ec·on, sed en·tut·e tem·as pri
          bon·e for·mit¹·a kaj tradici¹·a form·o, vort+far·e tre proksim·a al la pli
          inter·naci·arek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o“. Pri la ne·kred·ebl·aj polemik¹·oj ĉirkaŭ tiu
          ĉi termin·o vd . Sekv·e de ili  propon·is la ne·konvink·an
          form·onort⁸·o-gram¹·o“, aper·ant·a ekz-e en .

          Rim.: Ni al·don·e rimark·ig·u, ke ne·kvadrat¹·an or+tang⁽⁺⁾·ul·on oni foj·e
          nom·asoblong⁽⁺⁾·o“. Pri ĉi tiu ekskluziv²·ig·a sistem·o de nomad²·o vd
          rimark·on sub {romboid⁽⁺⁾·o} .

ort⁸+angul·a

          (p.p. {plur⁴~later⁴·o}  {plur⁴~edr⁽⁺⁾·o} ) Hav·ant·a ort⁸·an {angul·on} :
          ort⁸+angul·a tri-angul·o, trapez²·o; Ambaŭ port·is ort⁸+angul·ajn ŝild·ojn .

plu·rang·ul·o

          {plur⁴~later⁴·o}

rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o

          {Or+tang⁽⁺⁾·ul·o} : Ĝi hav·as la form·on de larĝ+baz¹·a rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o kaj
          aspekt¹·as, precip·e post pluv·o, kiel koler·em·a pugn·o .

strat-angul·o

          Lok·o, kie strat·o flank·e mal·ferm·iĝ·as al ali·a, ort⁸·a strat·o: la
          bluz¹·o kun blu·aj krad·oj […] mal·aper·is ĉe strat-angul·o .

tri-angul·o

          {Tril·at·er·o} : Nil⁽⁺⁾·o anstataŭ flu·i en mal·larĝ·a koridor¹·o, divid·iĝ·as
          en kelk·e da brak·oj sur vast·a eben·aĵ·o, kiu hav·as form·on de
          tri-angul·o . Ec·oj de tri-angul·o: {skalen⁽⁺⁾·a}  ne·simetri¹·a,
          {izocel⁽⁺⁾·a}  simetri¹·a, {egal+later⁴·a}  {regul·a} , {akut²+angul·a} ,
          {obtuz³+angul·a} , {ort⁸+angul·a} ; special·aj rekt·oj rilat·aj al
          tri-angul·o: {alt·o} , {du-sekc·ant·o} , {median⁽⁺⁾·o} , {mez-ort⁸·ant·o} ;
          special·aj later⁴·oj: {hipotenuz⁽⁺⁾·o} , {katet⁽⁺⁾·o} ; special·aj punkt·oj:
          {vertic⁸·o} , {centr·o} , {ortocentr⁽⁺⁾·o} , {pez·o-centr·o} .

Tri-angul·o (Tri)

          Nord·--hemisfer⁽⁺⁾·a {stel-figur·o} ().

tri+angul·a

   1.
          Hav·ant·a la form·on de tri-angul·o; rilat·a al tri-angul·o: tri+angul·a
          plac·o; kvazaŭ vic·o de ruĝ·aj flam·oj, bril·is la tri+angul·aj
          piramid¹·oj .

   2.
          (p.p. {(n,n)-matric⁹·o} ) Kies ĉiu·j element¹·oj situ⁸·ant·aj sub ĝi·a
          {diagonal¹·o} est·as nul·aj; alternativ²·e: kies ĉiu·j element¹·oj
          situ⁸·ant·aj super ĝi·a diagonal¹·o est·as nul·aj: la {determin²·ant·o} de
          tri+angul·a matric⁹·o egal·as al la produt⁽⁺⁾·o de ties {diagonal¹·aj}
          element¹·oj.

Aŭstr⁽⁺⁾-al·a Tri-angul·o (tra)

          Sud·--hemisfer⁽⁺⁾·a {stel-figur·o} ().

centr·a angul·o

          (rilat·e al {cirkl⁸·o ^1} ) {Angul·o} , kies vertic⁸·o koincid⁴·as kun
          la centr·o de la cirkl⁸·o: centr·a angul·o, {de·tranĉ·ant·a} du·on·on de
          la cirkl⁸·o, est·as streĉ·it·a; konstru·u sektor²·on kun la centr·o je la
          polus·o, radius⁽⁺⁾·o  , kaj centr·a angul·o  .

cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul·o

          (rilat·e al {cirkl⁸·o ^1} ) {Angul·o} , kies vertic⁸·o situ⁸·as sur la
          cirkl⁸·o: cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul·o, {de·tranĉ·ant·a} du·on·on de la cirkl⁸·o,
          est·as ort⁸·a; la teorem²·o pri la cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul·o montr·as,
          [...] ke du cirkonferenc⁽⁺⁾·aj angul·oj, kiu·j de·tranĉ·as sam·an ark·on,
          est·as egal·aj .

eben·a angul·o

          {Angul·o ^2.b} : eben·a angul·o est·as la reciprok·a klin·o de du
          lini·oj kiu·j trov·iĝ·as en eben·o kaj ne est·as en rekt·a lini·o ;
          eben·a angul·o est·as mezur·it·a en radian⁽⁺⁾·oj (simbol¹·o: rad), kiu
          aparten·as al la deriv⁴·it·aj unu·oj de la Sistem·o Inter·naci·a de
          Unu·oj (SI) .

paskal⁽⁺⁾·a tri-angul·o

          Tabel·o, prezent·ant·a la nombr·ojn de {kombin·aĵ·oj} de  po  ,
          laŭ tia tri+angul·a tabel·o de nombr·oj, ke la nombr·o  ,
          situ⁸·ant·a ĉe la inter·sekc·o de lini·o  kaj kolumn⁸·o  , egal·as
          al la sum·o  de du nombr·oj de la
          antaŭ·a lini·o: en la 10-a jar-cent·o, la koment⁹·ar·o de 
          pri la verk·o de Pin+gal·a en·hav·is stud¹·ojn pri la nombr·oj de
          Fi·bon·aĉ·i kaj la Paskal⁽⁺⁾·a tri-angul·o . {Paskal⁽⁺⁾·o} .

          Rim.: Tiu ĉi tabel·o est·as kon·at·a de antaŭ Paskal⁽⁺⁾·o kaj ricev·is
          ali·ajn nom·ojn, kieltri-angul·o dede
          Tar⁽⁺⁾-tag-li·a“.

polus·a angul·o

          (de punkt·o  en {afin⁽⁺⁾·a eben·o} ) Mezur·o de la {angul·o} inter la
          {polus·a aks·o} kaj la du·on-rekt·o  , kie  est·as la {origin¹·o}
          : polus·a angul·o est·as la du·a koordinat⁽⁺⁾·o en la polus·a
          {koordinat⁽⁺⁾-sistem·o} ; la polus·a angul·o de punkt·o egal·as al la
          {argument·o} de ĝi·a bild¹·o en la {kompleks⁽⁺⁾·a} eben·o; la minuskl⁹·a
          liter·o φ [est·as] uz·at·a kiel simbol¹·o por [...] la polus·a angul·o
          (de la  -aks·o) en matematik¹·o, la azimut⁽⁺⁾·a angul·o (de la 
          -aks·o) en fizik·o .

solid²·a angul·o

          {Solid²·o} , nask·it·a de ĉiu·j {du·on-rekt·oj} kun komun·a origin¹·o  ,
          tra·ir·ant·aj ia·n part·on de {sfer¹·o} kun centr·o en  : du-edr⁽⁺⁾·o,
          tri-edr⁽⁺⁾·o, solid²·o lim·at·a de du·on+konus·a surfac⁸·o est·as solid²·aj
          angul·oj; solid²·a angul·o est·as rilat·ant·a al surfac⁸·o de la sfer¹·o en
          la sam·a voj·o kiel ordinar·a angul·o est·as rilat·ant·a al perimetr²·o
          de cirkl⁸·o .

   [artikol-versi⁹·o: 1.180 2023/11/29 09:24:38 ]
     __________________________________________________________________