vidu ankaŭ la klarigojn
angul⭑·/·o
angul⭑·o
1.
Lok⭑·o, kie renkont⭑·iĝ·as du⭑ aŭ⭑ plur⁴·aj surfac⁸·oj: angul⭑·o inter⭑ du⭑
dom⭑·oj ; ŝi danc⭑·is ĉirkaŭ⭑ la⭑ angul⭑·on de⭑ la⭑ preĝ⭑·ej·o ; la⭑ blanket⁽⁺⁾·a
ŝaŭm⭑·o, kiu·n oni oft⭑·e trov⭑·as en⭑ la⭑ angul⭑·oj de⭑ la⭑ palpebr⭑·oj (vd
{okul⭑·an-gul⁽⁺⁾·o} , palpebr⭑·a {komisur⁽⁺⁾·o} ), ven⭑·as de⭑ tio, ke⭑ en⭑ sekv⭑·o
de⭑ oft⭑·a palpebr⭑·um·ad·o la⭑ larm⭑·a fluid⭑·aĵ·o kun⭑ la⭑ el·ig⭑·aĵ·o de⭑ la⭑
Meibomaj gland⭑·et·oj per⭑ bat⭑·iĝ·ad·o far⭑·iĝ·as spec⭑·o de⭑ ŝaŭm⭑·a emulsi¹·o ;
en⭑ grup⭑·o respekt⭑·eg·e star⭑·is en⭑ angul⭑·o la⭑ pastr⭑·ar·o de⭑ la⭑ ĉirkaŭ·aĵ⭑·o
; ili trov⭑·is diskret¹·an angul⭑·on en⭑ diskret¹·a restoraci⭑·o ; subit⭑·e
de⭑ la⭑ angul⭑·o de⭑ la⭑ ŝtrato ven⭑·is la⭑ vent⭑·o ; li fand⭑·is kvar⭑
ring⭑·ojn en⭑ la⭑ kvar⭑ angul⭑·oj de⭑ la⭑ kupr⭑·a krad⭑·o ; sambuk[o…]
kresk⭑·is en⭑ la⭑ angul⭑·o de⭑ mal·grand⭑·a mal·riĉ⭑·a kort⭑·o . {kav⭑·o} ,
{niĉ⭑·o^1} , {vertic⁸·o}
2.
a)
Eben⭑·a {surfac⁸·o} , kiu·n lim⭑·as du⭑ {du⭑·on-rekt⭑·oj} kun⭑ komun⭑·a
origin¹·o. {sektor²·o} ; Ec⭑·oj de⭑ angul⭑·o: {akut²·a} , {mal·akut²·a}
, {obtuz³·a} , {ort⁸·a} , {konkav²·a} , {konveks²·a} , {nul⭑·a} ,
{plen⭑·a} , {streĉ⭑·it·a} ; specif⁹·aj angul⭑-du⭑·op·oj: {altern⭑·aj} ,
{apud⭑·aj} , {kontraŭ·later⁴·aj} , {komplement²·aj} , {respond⭑·aj}
, {sam⭑+later⁴·aj} , {suplement⁸·aj} .
b)
Par⭑·o de⭑ {du⭑·on-rekt⭑·oj} (ĝi⭑·aj {later⁴·oj} ) kun⭑ komun⭑·a origin¹·o
(ĝi⭑·a {vertic⁸·o} ).
c)
{solid²·a angul⭑·o}
d)
Mezur⭑·o de⭑ angul⭑·o: angul⭑·o de⭑ {rotaci⁹·o} ; la⭑ sum⭑·o de⭑ la⭑
angul⭑·oj de⭑ tri⭑-angul⭑·o egal⭑·as al⭑ du⭑ ort⁸·oj; eben⭑·a angul⭑·o
esprim⭑·iĝ·as kiel⭑ rilat⭑·o de⭑ la⭑ ark⭑·o, kiu·n ĝi {de·tranĉ⭑·as} sur⭑
cirkl⁸·o kun⭑ centr⭑·o en⭑ ĝi⭑·a vertic⁸·o, al⭑ la⭑ radius⁽⁺⁾·o de⭑ tiu
cirkl⁸·o; solid²·a angul⭑·o esprim⭑·iĝ·as kiel⭑ rilat⭑·o de⭑ la⭑
surfac⁸·o, kiu·n ĝi de·tranĉ⭑·as sur⭑ sfer¹·o kun⭑ centr⭑·o en⭑ ĝi⭑·a
vertic⁸·o al⭑ la⭑ kav⭑·ad~rat⭑·o de⭑ la⭑ radius⁽⁺⁾·o de⭑ tiu sfer¹·o.
Mezur⭑-unu⭑·oj de⭑ angul⭑·o: {grad⭑·o} , {gradus⁽⁺⁾·o} , {radian⁽⁺⁾·o} ,
{steradian⁽⁺⁾·o} ; mezur⭑·il·o: {angul⭑-mezur⭑·il·o} .
Rim.: La⭑ noci⁽⁺⁾·o „angul⭑·o“ est⭑·as ebl⭑·e unu⭑ el⭑ la⭑ plej⭑ mult⭑+form⭑·aj en⭑
matematik¹·o, cel⭑·ant·a ia+manier⭑·e karakteriz¹·i la⭑ komun⭑·an „klin⭑·iĝ·on“
de⭑ du⭑ si·n sekc⭑·ant·aj lini⭑·oj (ne⭑ nur⭑ rekt⭑·aj, ne⭑ nur⭑ eben⭑·aj), do⭑ ne⭑
ebl⭑·is ĉi⭑ tie detal⭑·e prezent⭑·i ĉiu·jn facet⭑·ojn de⭑ la⭑ noci⁽⁺⁾·o. La⭑ unu⭑·a
senc⭑·o rilat⭑·as al⭑ la⭑ tradici¹·a prezent⭑·o de⭑ angul⭑·o kiel⭑ figur⭑·o. La⭑
du⭑·a prov⭑·as konserv⭑·i el⭑ la⭑ unu⭑·a nur⭑ la⭑ esenc⭑·ajn trajt⭑·ojn, en⭑
manier⭑·o simil⭑·a al⭑ tiu, kiu·n oni uz⭑·is por⭑ trans·ir⭑·i de⭑ la⭑ tradici¹·a
vektor⁽⁺⁾·o al⭑ la⭑ modern¹·a du⭑-punkt⭑·o. La⭑ tri⭑·a senc⭑·o prezent⭑·as angul⭑·on
kiel⭑ nombr⭑·on, iel⭑ rilat⭑·an al⭑ la⭑ long⭑·o de⭑ ark⭑·o. Fin⭑·e ni menci³·u,
ke⭑ iu·j modern¹·aj prezent⭑·oj de⭑ la⭑ noci⁽⁺⁾·o ne⭑ hezit³·as ident¹·ig·i
angul⭑·ojn kun⭑ eben⭑·aj {rotaci⁹·oj} .
3.
Mal·vast⭑·a aŭ⭑ for⭑·a, mal·oft⭑·e vizit⭑·at·a aŭ⭑ rigard⭑·at·a lok⭑·o: la⭑ vent⭑·o
for·pel⭑·is la⭑ akv⭑·o-lent⭑·ojn en⭑ angul⭑·on de⭑ la⭑ marĉ⭑·et·o ; en⭑ profund⭑·a
dolor⭑·o en⭑ la⭑ angul⭑·o de⭑ ĝi⭑·a kor⭑·o nask⭑·iĝ·is nov⭑·a viv⭑·o ; mi vid⭑·is
kvar⭑ anĝel⭑·ojn star⭑·ant·ajn sur⭑ la⭑ kvar⭑ angul⭑·oj de⭑ la⭑ ter⭑·o,
re·ten⭑·ant·ajn la⭑ kvar⭑ vent⭑·ojn ; en⭑ si⭑·a angul⭑·o li est⭑·as brav⭑·ul·o ;
ĉiu angul⭑·o kun⭑ si⭑·a sankt⭑·ul·o . {niĉ⭑·o^1}
angul⭑-fidel⭑·a
(p.p. {trans·form⭑·o} ) Tia, ke⭑ la⭑ mezur⭑·o de⭑ {angul⭑·oj} rest⭑·as per⭑
ĝi sen·ŝanĝ⭑·a: la⭑ projekci¹·oj ne⭑ est⭑·as angul⭑-fidel⭑·aj; enjekci⁽⁺⁾·aj
{holomorf⁽⁺⁾·aj} funkci¹·oj est⭑·as angul⭑-fidel⭑·aj. {konform⭑·a}
akut²+angul⭑·a
(p.p. {tri⭑-angul⭑·o} ) Kies⭑ ĉiu·j {angul⭑·oj} est⭑·as akut²·aj (aŭ⭑
maksimum³·e ort⁸·aj): akut²+angul⭑·a tri⭑-angul⭑·o: ĉiu·j angul⭑·oj est⭑·as
mal·pli⭑ grand⭑·aj ol⭑ 90 grad⭑·oj .
buŝ⭑-angul⭑·o, lip⭑-angul⭑·o
Ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ {angul⭑·o} j, kie supr⭑·a kaj⭑ mal·supr⭑·a lip⭑·oj
renkont⭑·iĝ·as; lip⭑·a {komisur⁽⁺⁾·o} : profund⭑·aj sulk⭑·oj […] ĉe⭑ la⭑
buŝ⭑-angul⭑·oj don⭑·as melankoli³·an esprim⭑·on al⭑ la⭑ nobl⭑·a vizaĝ⭑·o ;
ŝerc⭑·em·o lud⭑·is ĉirkaŭ⭑ li⭑·aj buŝ⭑-angul⭑·oj ; la⭑ vir⭑·o fum⭑·is el⭑ kurb⭑·a
pip⭑·o, kiu pend⭑·is el⭑ li⭑·a lip⭑-angul⭑·o, per⭑ kio la⭑ tut⭑·a buŝ⭑·o
oblikv¹·iĝ·is ; cigared⭑·o pend⭑·is en⭑ li⭑·a buŝ⭑-angul⭑·o, preskaŭ⭑ fal⭑·ant·e ;
absorb³·is glut⭑·on da⭑ viski²·o, […] dum⭑ spasm²·a tik⁽⁺⁾·o
manifest¹·iĝ·is ĉe⭑ li⭑·a lip⭑-angul⭑·o .
mult⭑+angul⭑·a
Prezent⭑·ant·a grand⭑·an nombr⭑·on da⭑ angul⭑·oj: la⭑ form⭑·o de⭑ plat⭑·a uj⭑·o
pov⭑·as est⭑·i divers⭑+spec⭑·a – kvar⭑+eĝ⁽⁺⁾·a, rond⭑+form⭑·a, elips¹·a, tri⭑+angul⭑·a,
mult⭑+angul⭑·a ktp. ; en⭑ 1557 konstru⭑·it·a, bon⭑·eg·e konserv⭑·it·a
renesanc²+stil⭑·a ej⭑·o kun⭑ mult⭑+angul⭑·a ari¹-el⭑·o kaj⭑ ark⭑·a portal²·o .
obtuz³+angul⭑·a
(p.p. {tri⭑-angul⭑·o} ) Unu⭑ {angul⭑·o} de⭑ kiu est⭑·as obtuz³·a:
obtuz³+angul⭑·a tri⭑-angul⭑·o: unu⭑ el⭑ la⭑ angul⭑·oj est⭑·as pli⭑ grand⭑·a ol⭑ 90
grad⭑·oj .
okul⭑·an-gul⁽⁺⁾·o
Ĉiu el⭑ la⭑ du⭑ {angul⭑·o} j, kie supr⭑·a kaj⭑ mal·supr⭑·a palpebr⭑·oj
renkont⭑·iĝ·as; palpebr⭑·a {komisur⁽⁺⁾·o} : en⭑ la⭑ okul⭑·an-gul⁽⁺⁾·oj de⭑
li rimark⭑·is hodiaŭ⭑ sulk⭑·et·ojn ; du⭑ apenaŭ⭑ vid⭑·ebl·aj
mal·grand⭑·aj falt⁽⁺⁾+or⭑·et·oj ĉe⭑ la⭑ ekster⭑·aj okul⭑·an-gul⁽⁺⁾·oj .
or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·o
{Ort⁸+angul⭑·a} {paralelogram²·o} : ĉiu·j angul⭑·oj de⭑ or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·o est⭑·as
ort⁸·aj; La⭑ mez⭑·an part⭑·on de⭑ la⭑ ĝarden⭑·oj okup⭑·is ort⁸+angul⭑·ul·o .
{rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o;} {kvar⭑-later⁴·o}
Rim.: Neces⭑·as interpret¹·i la⭑ vort⭑·on „or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·o“, kiel⭑
„(kvar⭑-later⁴·o), kies⭑ (ĉiu·j) angul⭑·oj est⭑·as ort⁸·aj“, do⭑ ebl⭑·as
riproĉ⭑·i al⭑ ĉi⭑ tiu form⭑·o tro⭑·an elips¹·ec·on, sed⭑ en·tut⭑·e tem⭑·as pri⭑
bon⭑·e for·mit¹·a kaj⭑ tradici¹·a form⭑·o, vort⭑+far⭑·e tre⭑ proksim⭑·a al⭑ la⭑ pli⭑
inter·naci⭑·a „rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o“. Pri⭑ la⭑ ne·kred⭑·ebl·aj polemik¹·oj ĉirkaŭ⭑ tiu
ĉi⭑ termin⭑·o vd . Sekv⭑·e de⭑ ili propon⭑·is la⭑ ne·konvink⭑·an
form⭑·on „ort⁸·o-gram¹·o“, aper⭑·ant·a ekz-e en⭑ .
Rim.: Ni al·don⭑·e rimark⭑·ig·u, ke⭑ ne·kvadrat¹·an or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·on oni foj⭑·e
nom⭑·as „oblong⁽⁺⁾·o“. Pri⭑ ĉi⭑ tiu ekskluziv²·ig·a sistem⭑·o de⭑ nomad²·o vd
rimark⭑·on sub⭑ {romboid⁽⁺⁾·o} .
ort⁸+angul⭑·a
(p.p. {plur⁴~later⁴·o} aŭ⭑ {plur⁴~edr⁽⁺⁾·o} ) Hav⭑·ant·a ort⁸·an {angul⭑·on} :
ort⁸+angul⭑·a tri⭑-angul⭑·o, trapez²·o; Ambaŭ⭑ port⭑·is ort⁸+angul⭑·ajn ŝild⭑·ojn .
plu·rang⭑·ul·o
{plur⁴~later⁴·o}
rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o
{Or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·o} : Ĝi hav⭑·as la⭑ form⭑·on de⭑ larĝ⭑+baz¹·a rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o kaj⭑
aspekt¹·as, precip⭑·e post⭑ pluv⭑·o, kiel⭑ koler⭑·em·a pugn⭑·o .
strat⭑-angul⭑·o
Lok⭑·o, kie strat⭑·o flank⭑·e mal·ferm⭑·iĝ·as al⭑ ali⭑·a, ort⁸·a strat⭑·o: la⭑
bluz¹·o kun⭑ blu⭑·aj krad⭑·oj […] mal·aper⭑·is ĉe⭑ strat⭑-angul⭑·o .
tri⭑-angul⭑·o
{Tril⭑·at·er·o} : Nil⁽⁺⁾·o anstataŭ⭑ flu⭑·i en⭑ mal·larĝ⭑·a koridor¹·o, divid⭑·iĝ·as
en⭑ kelk⭑·e da⭑ brak⭑·oj sur⭑ vast⭑·a eben⭑·aĵ·o, kiu hav⭑·as form⭑·on de⭑
tri⭑-angul⭑·o . Ec⭑·oj de⭑ tri⭑-angul⭑·o: {skalen⁽⁺⁾·a} aŭ⭑ ne·simetri¹·a,
{izocel⁽⁺⁾·a} aŭ⭑ simetri¹·a, {egal⭑+later⁴·a} aŭ⭑ {regul⭑·a} , {akut²+angul⭑·a} ,
{obtuz³+angul⭑·a} , {ort⁸+angul⭑·a} ; special⭑·aj rekt⭑·oj rilat⭑·aj al⭑
tri⭑-angul⭑·o: {alt⭑·o} , {du⭑-sekc⭑·ant·o} , {median⁽⁺⁾·o} , {mez⭑-ort⁸·ant·o} ;
special⭑·aj later⁴·oj: {hipotenuz⁽⁺⁾·o} , {katet⁽⁺⁾·o} ; special⭑·aj punkt⭑·oj:
{vertic⁸·o} , {centr⭑·o} , {ortocentr⁽⁺⁾·o} , {pez⭑·o-centr⭑·o} .
Tri⭑-angul⭑·o (Tri⭑)
Nord⭑·--hemisfer⁽⁺⁾·a {stel⭑-figur⭑·o} ().
tri⭑+angul⭑·a
1.
Hav⭑·ant·a la⭑ form⭑·on de⭑ tri⭑-angul⭑·o; rilat⭑·a al⭑ tri⭑-angul⭑·o: tri⭑+angul⭑·a
plac⭑·o; kvazaŭ⭑ vic⭑·o de⭑ ruĝ⭑·aj flam⭑·oj, bril⭑·is la⭑ tri⭑+angul⭑·aj
piramid¹·oj .
2.
(p.p. {(n,n)-matric⁹·o} ) Kies⭑ ĉiu·j element¹·oj situ⁸·ant·aj sub⭑ ĝi⭑·a
{diagonal¹·o} est⭑·as nul⭑·aj; alternativ²·e: kies⭑ ĉiu·j element¹·oj
situ⁸·ant·aj super⭑ ĝi⭑·a diagonal¹·o est⭑·as nul⭑·aj: la⭑ {determin²·ant·o} de⭑
tri⭑+angul⭑·a matric⁹·o egal⭑·as al⭑ la⭑ produt⁽⁺⁾·o de⭑ ties⭑ {diagonal¹·aj}
element¹·oj.
Aŭstr⁽⁺⁾-al⭑·a Tri⭑-angul⭑·o (tra⭑)
Sud⭑·--hemisfer⁽⁺⁾·a {stel⭑-figur⭑·o} ().
centr⭑·a angul⭑·o
(rilat⭑·e al⭑ {cirkl⁸·o ^1} ) {Angul⭑·o} , kies⭑ vertic⁸·o koincid⁴·as kun⭑
la⭑ centr⭑·o de⭑ la⭑ cirkl⁸·o: centr⭑·a angul⭑·o, {de·tranĉ⭑·ant·a} du⭑·on·on de⭑
la⭑ cirkl⁸·o, est⭑·as streĉ⭑·it·a; konstru⭑·u sektor²·on kun⭑ la⭑ centr⭑·o je⭑ la⭑
polus⭑·o, radius⁽⁺⁾·o , kaj⭑ centr⭑·a angul⭑·o .
cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul⭑·o
(rilat⭑·e al⭑ {cirkl⁸·o ^1} ) {Angul⭑·o} , kies⭑ vertic⁸·o situ⁸·as sur⭑ la⭑
cirkl⁸·o: cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul⭑·o, {de·tranĉ⭑·ant·a} du⭑·on·on de⭑ la⭑ cirkl⁸·o,
est⭑·as ort⁸·a; la⭑ teorem²·o pri⭑ la⭑ cirkonferenc⁽⁺⁾·a angul⭑·o montr⭑·as,
[...] ke⭑ du⭑ cirkonferenc⁽⁺⁾·aj angul⭑·oj, kiu·j de·tranĉ⭑·as sam⭑·an ark⭑·on,
est⭑·as egal⭑·aj .
eben⭑·a angul⭑·o
{Angul⭑·o ^2.b} : eben⭑·a angul⭑·o est⭑·as la⭑ reciprok⭑·a klin⭑·o de⭑ du⭑
lini⭑·oj kiu·j trov⭑·iĝ·as en⭑ eben⭑·o kaj⭑ ne⭑ est⭑·as en⭑ rekt⭑·a lini⭑·o ;
eben⭑·a angul⭑·o est⭑·as mezur⭑·it·a en⭑ radian⁽⁺⁾·oj (simbol¹·o: rad), kiu
aparten⭑·as al⭑ la⭑ deriv⁴·it·aj unu⭑·oj de⭑ la⭑ Sistem⭑·o Inter·naci⭑·a de⭑
Unu⭑·oj (SI) .
paskal⁽⁺⁾·a tri⭑-angul⭑·o
Tabel⭑·o, prezent⭑·ant·a la⭑ nombr⭑·ojn de⭑ {kombin⭑·aĵ·oj} de⭑ po⭑ ,
laŭ⭑ tia tri⭑+angul⭑·a tabel⭑·o de⭑ nombr⭑·oj, ke⭑ la⭑ nombr⭑·o ,
situ⁸·ant·a ĉe⭑ la⭑ inter·sekc⭑·o de⭑ lini⭑·o kaj⭑ kolumn⁸·o , egal⭑·as
al⭑ la⭑ sum⭑·o de⭑ du⭑ nombr⭑·oj de⭑ la⭑
antaŭ⭑·a lini⭑·o: en⭑ la⭑ 10-a jar⭑-cent⭑·o, la⭑ koment⁹·ar·o de⭑
pri⭑ la⭑ verk⭑·o de⭑ Pin⭑+gal⭑·a en·hav⭑·is stud¹·ojn pri⭑ la⭑ nombr⭑·oj de⭑
Fi·bon⭑·aĉ·i kaj⭑ la⭑ Paskal⁽⁺⁾·a tri⭑-angul⭑·o . {Paskal⁽⁺⁾·o} .
Rim.: Tiu ĉi⭑ tabel⭑·o est⭑·as kon⭑·at·a de⭑ antaŭ⭑ Paskal⁽⁺⁾·o kaj⭑ ricev⭑·is
ali⭑·ajn nom⭑·ojn, kiel⭑ „tri⭑-angul⭑·o de⭑ “ aŭ⭑ „de⭑
Tar⁽⁺⁾-tag⭑-li⭑·a“.
polus⭑·a angul⭑·o
(de⭑ punkt⭑·o en⭑ {afin⁽⁺⁾·a eben⭑·o} ) Mezur⭑·o de⭑ la⭑ {angul⭑·o} inter⭑ la⭑
{polus⭑·a aks⭑·o} kaj⭑ la⭑ du⭑·on-rekt⭑·o , kie est⭑·as la⭑ {origin¹·o}
: polus⭑·a angul⭑·o est⭑·as la⭑ du⭑·a koordinat⁽⁺⁾·o en⭑ la⭑ polus⭑·a
{koordinat⁽⁺⁾-sistem⭑·o} ; la⭑ polus⭑·a angul⭑·o de⭑ punkt⭑·o egal⭑·as al⭑ la⭑
{argument⭑·o} de⭑ ĝi⭑·a bild¹·o en⭑ la⭑ {kompleks⁽⁺⁾·a} eben⭑·o; la⭑ minuskl⁹·a
liter⭑·o φ [est⭑·as] uz⭑·at·a kiel⭑ simbol¹·o por⭑ [...] la⭑ polus⭑·a angul⭑·o
(de⭑ la⭑ -aks⭑·o) en⭑ matematik¹·o, la⭑ azimut⁽⁺⁾·a angul⭑·o (de⭑ la⭑
-aks⭑·o) en⭑ fizik⭑·o .
solid²·a angul⭑·o
{Solid²·o} , nask⭑·it·a de⭑ ĉiu·j {du⭑·on-rekt⭑·oj} kun⭑ komun⭑·a origin¹·o ,
tra·ir⭑·ant·aj ia·n part⭑·on de⭑ {sfer¹·o} kun⭑ centr⭑·o en⭑ : du⭑-edr⁽⁺⁾·o,
tri⭑-edr⁽⁺⁾·o, solid²·o lim⭑·at·a de⭑ du⭑·on+konus⭑·a surfac⁸·o est⭑·as solid²·aj
angul⭑·oj; solid²·a angul⭑·o est⭑·as rilat⭑·ant·a al⭑ surfac⁸·o de⭑ la⭑ sfer¹·o en⭑
la⭑ sam⭑·a voj⭑·o kiel⭑ ordinar⭑·a angul⭑·o est⭑·as rilat⭑·ant·a al⭑ perimetr²·o
de⭑ cirkl⁸·o .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.180 2023/11/29 09:24:38 ]
__________________________________________________________________