arb⭑·/·o

arb⭑·o

   1.
          Lign⭑·a {daŭr⭑·a plant⭑·o} kun⭑ alt⭑·a trunk⭑·o supr⭑·e dis·branĉ⭑·iĝ·ant·a: antaŭ⭑
          la⭑ dom⭑·o star⭑·as arb⭑·o ; alt⭑·an arb⭑·on bat⭑·as la⭑ fulm⭑·o ; el⭑ post⭑ la⭑
          arb⭑·o li est⭑·as brav⭑·ul·o ; ne⭑ fal⭑·as frukt⭑·o mal·proksim⭑·e de⭑ l'⭑ arb⭑·o ;
          la⭑ arb⭑·o de⭑ viv⭑·o en⭑ la⭑ mez⭑·o de⭑ la⭑ ĝarden⭑·o, kaj⭑ la⭑ arb⭑·o de⭑ sci⭑·ad·o
          pri⭑ bon⭑·o kaj⭑ mal·bon⭑·o ; en⭑ ni⭑·a ĝarden⭑·et·o kresk⭑·as almenaŭ⭑ 46
          speci⁽⁺⁾·oj da⭑ arb⭑·oj, inkluziv²·e de⭑  ; sur⭑ li⭑·a tomb⭑·o
          kresk⭑·as arb⭑·o ; japan⁹·aj sakur⁽⁺⁾·aj arb⭑·oj […] port⭑·as si⭑·ajn bel⭑·ajn
          flor⭑·ojn dum⭑ tro⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o . {ĉeriz⭑·uj·o} , {kverk⭑·o} , {pin⭑·o}
          , {platan¹·o} , {pom⭑·uj·o} , {tili⭑·o}

   2.
          {Koneks⁽⁺⁾·a} kaj⭑ {sen·cikl²·a} {grafe⁽⁺⁾·o} : grafe⁽⁺⁾·o est⭑·as arb⭑·o, se⭑ kaj⭑
          nur⭑ se⭑ du⭑ ajn⭑·ajn vertic⁸·ojn de⭑ ĝi lig⭑·as nur⭑ unu⭑ ĉen⭑·o; arb⭑·o kun⭑
           vertic⁸·oj hav⭑·as  eĝ⁽⁺⁾·ojn; orient⭑·it·a arb⭑·o ne⭑ nepr⭑·e hav⭑·as
          {radik⭑·on} . {sub·arb⭑·o.}

   3.
          Fini⁽⁺⁾·a ar⭑·o, en⭑ kiu unu⭑ element¹·on oni rigard⭑·as _radik⭑·o_, kaj⭑ la⭑
          ceter⭑·aj form⭑·as dis⭑·ajn ar⭑·ojn (nom⭑·at·ajn _sub·arb⭑·oj_), ĉiu el⭑ kiu·j
          mem⭑ est⭑·as arb⭑·o: la⭑ {grafeik⁽⁺⁾·a} termin⭑·ar·o pri⭑ la⭑ arb⭑·oj est⭑·as
          ĉerp⭑·it·a el⭑ genealogi²·o (pra·ul⭑·o, post⭑·e·ul·o, patr⭑·o, id⭑·o, frat⭑·o) kaj⭑
          el⭑ botanik¹·o (radik⭑·o, foli⭑·o); en⭑ grafeik⁽⁺⁾·o oni apart⭑·ig·as
          orient⭑·it·ajn, ord⭑·ajn arb⭑·ojn; sen·radik⭑·a arb⭑·o (grafe⁽⁺⁾·o kiu iĝ⭑·as arb⭑·o
          se⭑ iu·n ĝi⭑·an vertic⁸·on oni deklar¹·as radik⭑·o), radik⭑+hav⭑·a arb⭑·o
          (propr⭑·a+senc⭑·a arb⭑·o kontrast¹·e al⭑ sen·radik⭑·a); du⭑·um·a arb⭑·o, B-arbo,
          deriv⁴-arb⭑·o, serĉ⭑-arb⭑·o. {grafe⁽⁺⁾·o} , {klasifik³·o} , {hierarki³·o} ,
          {dat⭑·um~struktur¹·o} .

          Rim.: Oni oft⭑·e prezent⭑·as arb⭑·on per⭑ grafe⁽⁺⁾·o simil⭑·a al⭑ genealogi²·a
          arb⭑·o; tia grafe⁽⁺⁾·o pov⭑·as est⭑·i _al·radik⭑·a_ (ekz-e genealogi²·a arb⭑·o
          prezent⭑·ant·a la⭑ pra·ul⭑·ojn de⭑ koncern⭑·a individu¹·o) aŭ⭑ _el·radik⭑·a_
          (ekz-e genealogi²·a arb⭑·o prezent⭑·ant·a la⭑ post⭑·e·ul·ar·on de⭑ koncern⭑·a
          individu¹·o).

arb⭑·a

          De⭑ arb⭑·o, rilat⭑·a al⭑ arb⭑·o: arb⭑·a verd⭑·aĵ·o; arb⭑·a ombr⭑·o; arb⭑·an frukt⭑·o,
          kiu sem⭑·as sem⭑·on ; pom⭑+arb⭑·a flor⭑·aĵ·o, kiu·n la⭑ vent⭑·o for·pel⭑·as ; mi
          rigard⭑·is la⭑ fend⭑·ojn de⭑ la⭑ arb⭑·a ŝel⭑·o .

arb⭑·aĵ·o

          De·hak⭑·it·aj aŭ⭑ de·fal⭑·int·aj arb⭑·oj aŭ⭑ arb⭑·o- kaj⭑ arbust⁶·o-part⭑·oj:
          brul⭑·ig·i arb⭑·aĵ·on; „la⭑ kaleŝ⭑·o vetur⭑·as tra⭑ l'⭑ arb⭑·aĵ·o“, ek·kri⭑·is
           . {lign⭑·o}

arb⭑·ar·o

          Are⁹·o, kie dens⭑·e kresk⭑·as {arb⭑·oj} : en⭑ somer⭑·o ni trov⭑·as
          mal·varm⭑·et·on en⭑ dens⭑·aj arb⭑·ar·oj ; pro⭑ mult⭑·o da⭑ arb⭑·oj li arb⭑·ar·on ne⭑
          vid⭑·as ; kiu tim⭑·as best⭑·ar·on, ne⭑ ir⭑·u arb⭑·ar·on ; ir⭑·i […] en⭑ arb⭑·ar·on,
          por⭑ hak⭑·i lign⭑·on ; gard⭑·ist·o de⭑ la⭑ reĝ⭑·a arb⭑·ar·o ; dens⭑·eg·a arb⭑·ar·o ;
          apenaŭ⭑ li en·ir⭑·is iom⭑ en⭑ la⭑ profund⭑·aĵ·on de⭑ la⭑ arb⭑·ar·o, li baldaŭ⭑
          tiel⭑ perd⭑·as la⭑ voj⭑·on .

arb⭑·et·o

   1.
          Mal·grand⭑·a arb⭑·o: oft⭑·e al·kur⭑·ad·is lepor⭑·o kaj⭑ salt⭑·ad·is plu⭑·en ĝust⭑·e
          trans⭑ la⭑ arb⭑·et·on ; granat⭑·a arb⭑·et·o ; mimoz²·o-arb⭑·et·oj ; la⭑ „sovaĝ⭑·a
          arb⭑·ar·o“ […] konsist⭑·is el⭑ mult⭑·aj arb⭑·et·oj: inter·ali⭑·e kverk⭑·oj,
          fag⭑·oj, fraksen⭑·oj, betul⭑·oj, salik⭑·oj .

   2.
          {Arbust⁶·o} aŭ⭑ {arbed⁽⁺⁾·o} : la⭑ siring⭑+arb⭑·et·oj odor⭑·is kaj⭑ klin⭑·is si⭑·ajn
          long⭑·ajn verd⭑·ajn branĉ⭑·ojn al⭑ la⭑ kviet⭑·e serpent⭑·um·ant·aj river⭑·et·oj ;
          la⭑ ĉeval⭑·o […] mov⭑·et·ad·is la⭑ long⭑·ajn trunk⭑·et·ojn de⭑ la⭑ rubus¹+arb⭑·et·o
          tiel⭑ ke⭑ la⭑ matur⭑·aj suk⭑·o-plen⭑·aj frukt⭑·oj fal⭑·is .

arb⭑·et·ar·o

          Kolekt⭑·o da⭑ arb⭑·et·oj kun⭑·e kresk⭑·ant·aj: li trov⭑·is arb⭑·et·ar·on kun⭑ plej⭑
          bel⭑·aj foli⭑·oj kaj⭑ paŝt⭑·is tie la⭑ kapr⭑-in⭑·on ; mirt⭑·aj arb⭑·et·ar·oj kaŝ⭑·os
          ni⭑·ajn kares⭑·ojn ; arb⭑·et·ar·oj el⭑ odor⭑·ant·a siring⭑·o .

arb⭑·et·aĵ·o

          Ne·alt⭑·a lign⭑·ec·a aŭ⭑ herb⭑·ec·a {veget⭑·aĵ·o} , kies⭑ branĉ⭑·oj aŭ⭑ tig⁸·oj
          dis·iĝ⭑·as sub⭑ aŭ⭑ tuj⭑ sur⭑ la⭑ ter⭑-nivel⭑·o: bird⭑·et·o kant⭑·ant·a sur⭑
          siring⭑·a arb⭑·et·aĵ·o ; kaj⭑ li vid⭑·is, ke⭑ jen⭑ la⭑ arb⭑·et·aĵ·o brul⭑·as en⭑ la⭑
          fajr⭑·o, kaj⭑ tamen⭑ la⭑ arb⭑·et·aĵ·o ne⭑ for·brul⭑·as ; la⭑ verd⭑·aj juniper⭑·aj
          arb⭑·et·aĵ·oj kaj⭑ la⭑ freŝ⭑·aj kverk⭑-id⭑·oj simil⭑·e al⭑ flor⭑-buked⭑·oj lev⭑·iĝ·is
          el⭑ la⭑ erik²·o ; la⭑ mal·grand⭑·a najtingal⭑·o, kiu kant⭑·is en⭑ la⭑
          tamarind⁽⁺⁾·a arb⭑·et·aĵ·o, ankaŭ⭑ intenc⭑·is baldaŭ⭑ for·flug⭑·i nord⭑·en ;
          laŭb⭑·o el⭑ bel⭑·aj arb⭑·et·aĵ·oj de⭑ kaprifoli⁽⁺⁾·oj ; tio est⭑·is plej⭑ bel⭑·a
          sambuk⭑·a arb⭑·et·aĵ·o, tut⭑·a arb⭑·o, kiu penetr⭑·is eĉ⭑ en⭑ la⭑ lit⭑·on kaj⭑
          for·ŝov⭑·is flank⭑·en la⭑ kurten⭑·ojn ; antaŭ⭑ la⭑ pord⭑·oj atend⭑·is la⭑ jun⭑·a
          monaĥ⭑-in⭑·o por⭑ pet⭑·i pardon⭑·on, kaj⭑ mal·antaŭ⭑ arb⭑·et·aĵ·o ŝi⭑·a amik⭑·o
          pacienc⭑·e atend⭑·is ŝi·n ; mal·supr⭑·e la⭑ ĉas⭑·ist·oj paf⭑·as en⭑ arb⭑·et·aĵ·on .
          {arbed⁽⁺⁾·o} , {arbust⁶·o} , {vepr⁽⁺⁾·o}

drak⭑-arb⭑·o

          {Genr⁹·o} el⭑ famili⭑·o as⭑-par⭑-agac⭑·oj de⭑ tropik⭑·aj arb⭑·oj kaj⭑ arbust⁶·oj el⭑
          Afrik⁸·o, atlantik⁸·aj insul⭑·oj, Sud⭑-amerik⁸·o, kun⭑ long⭑·aj palm⭑·o-simil⭑·aj
          foli⭑·oj (): radik⭑·oj de⭑ drak⭑-arb⭑·o ; la⭑ drak⭑-arb⭑·o est⭑·as ja⭑ la⭑ plej⭑
          original¹·a kaj⭑ kurioz¹·a plant⭑·o de⭑ Kanari⭑·oj . {dracen⁽⁺⁾·o}

krist⭑-nas⁴-karb⭑·o

          Arb⭑·o, oft⭑·e abi⭑·o, kiu·n oni star⭑·ig·as kaj⭑ ornam⭑·as antikv⭑·e dum⭑
          pagan⁽⁺⁾·a fest⭑·o de⭑ vintr⭑·a solstic⁽⁺⁾·o kaj⭑ modern¹·e okaz⭑·e de⭑
          {krist⭑-nask⭑·o} : kelk⭑+foj⭑·e la⭑ hel⭑·a lum⭑-bril⭑·o de⭑ brul⭑·ant·a
          krist⭑-nas⁴-karb⭑·o aper⭑·is tra⭑ la⭑ fenestr⭑·oj .

genealogi²·a arb⭑·o, genealogi²-arb⭑·o

          Diagram⁽⁺⁾·o prezent⭑·ant·a la⭑ sin⁸+sekv⭑·ajn generaci⭑·ojn de⭑ gent⭑·o kiel⭑
          branĉ⭑·ojn dis·iĝ⭑·ant·ajn de⭑ komun⭑·a arb⭑·o-trunk⭑·o: kelk⭑·aj […] konstru⭑·as
          apart⭑·ajn genealogi²·ajn arb⭑·ojn por⭑ gent⭑·oj de⭑ si⭑·aj edz⭑-partner⁽⁺⁾·oj,
          patr⭑·in·oj kaj⭑ av⭑·in·oj ; ĝi est⭑·as ni⭑·a genealogi²·a arb⭑·o! dir⭑·ad·is la⭑
          ge·mal·jun⭑·ul·oj .

Nigr⭑·a Arb⭑·ar·o

          {Mont⭑·ar·a region⭑·o} orient⭑·e de⭑ {Rejn⁽⁺⁾·o} , inter⭑ la⭑ urb⭑·oj Karlsruho
          kaj⭑ Bazel⁽⁺⁾·o:  nask⭑·iĝ·is en⭑ 1887 en⭑ et⭑·a vilaĝ⭑·o en⭑ la⭑
          region⭑·o de⭑ la⭑ Nigr⭑·a Arb⭑·ar·o en⭑ sud⭑·--okcident⭑·a Germani⁽⁺⁾·o ; la⭑ Nigr⭑·a
          Arb⭑·ar·o hav⭑·as are⁹·on de⭑ ĉirkaŭ⭑ 6000 km², ĝi long⭑·as 160 km, larĝ⭑·as
          15 – 60 km kaj⭑ ating⭑·as la⭑ maksimum³·an alt⭑·ec·on de⭑ 1493 m .

pan⭑-arb⭑·o

          Ĉiam·verd⭑·a arb⭑·o el⭑ pacifik⁸·aj insul⭑·oj, kultiv⁽⁺⁾·at·a en⭑ tropik⭑·aj
          land⭑·oj por⭑ la⭑ grand⭑·aj, verd⭑·aj frukt⭑·oj, tia+nom⭑·aj pan⭑-frukt⭑·oj;
          {genr⁹·o} el⭑ famili⭑·o {morusac⁽⁺⁾·oj} (): ili halt⭑·ig·is la⭑ ĉeval⭑·ojn sub⭑
          grand⭑·a pan⭑-arb⭑·o, de⭑ kiu  kun⭑  for·tranĉ⭑·is frukt⭑·ojn
          simil⭑·ajn al⭑ grand⭑·eg·aj melon⭑·oj .

   Rim.: Tie ĉi⭑ oni nom⭑·as ci⭑~kas⭑·on de⭑ la⭑ speci⁽⁺⁾·o  pan⭑-arb⭑·o:
   ĝi⭑·a trunk⭑·o en·ten⭑·as farun⭑·on, kiu·n la⭑ natur⭑·o liver⭑·as al⭑ ni tut⭑·e muel⭑·it·a –
   tio est⭑·as do⭑ la⭑ pan⭑-arb⭑·o? – jes⭑! .

pingl⭑-arb⭑·o

          {Konifer⁽⁺⁾·o} : brazil⁸·a {pin⭑·o} […] est⭑·as pingl⭑-arb⭑·o el⭑ sud⭑·aj land⭑·oj
          ; oni de·hak⭑·is arb⭑·ar·ojn kaj⭑ post⭑·e [plant⭑·is] pingl⭑-arb⭑·ojn anstataŭ⭑
          la⭑ foli⭑-arb⭑·oj .

plu·varb⭑-ar⭑·o

          Dens⭑·a arb⭑·ar·o kun⭑ konstant⭑·a abund³·a plu·vad³·o kaj⭑ mal·sek⭑·ec·o:
          pluv⭑·ar+bar⭑·a sovaĝ⭑·ej·o ; [ili] for·flug⭑·as aŭtun⭑·e pli⭑ sud⭑·en kaj⭑
          rest⭑·as en⭑ la⭑ tropik⭑·a plu·varb⭑-ar⭑·o, kiam⭑ en⭑ Eŭrop⭑·o mal·varm⭑·as .

sen·arb⭑·ej·o

          En⭑·e de⭑ arb⭑·ar·o, lok⭑·o sen⭑ arb⭑·oj; {mal·dens⭑·ej·o} : la⭑ lun⭑·o est⭑·is
          alt⭑·a, kaj⭑ bril⭑·is en⭑ la⭑ sen·arb⭑·ej·on .

sen·arb⭑·ig·o

   1.
          For·ig⭑·o de⭑ arb⭑·oj de⭑ ter⭑-pec⭑·o: kun⭑·e kun⭑ si⭑·aj du⭑ fil⭑·oj li konstru⭑·is
          en⭑ la⭑ arb⭑·ar·o tri⭑ kaban²·ojn kiel⭑ nokt⭑+loĝ⭑·ej·ojn dum⭑ la⭑ sen·arb⭑·ig·o de⭑
          pec⭑·o da⭑ ter⭑·o .

   2.
          {Sen·arb⭑·ar·ig·o} : alt⭑·aj dekliv⭑·oj kaj⭑ mont⭑·o-gorĝ⭑·oj ĝis⭑ nun⭑ mal·help⭑·is
          sen·arb⭑·ig·on kaj⭑ plan⭑·ojn por⭑ bar⭑·aĵ·aj projekt⭑·oj .

sen·arb⭑·ar·ig·o

          Detru⭑·o de⭑ arb⭑·ar·oj en⭑ vast⭑·a region⭑·o: la⭑ tut⭑+mond⭑·a sen·arb⭑·ar·ig·o –
          ĉef⭑·e la⭑ trans·form⭑·iĝ·o de⭑ tropik⭑·aj arb⭑·ar·oj al⭑ agrikultur⁽⁺⁾·aj teren⁸·oj
          – mal·pli⭑·iĝ·as, tamen⭑ ĝi⭑·a rol¹·o rest⭑·as signif⭑·a .

spindel⁽⁺⁾-arb⭑·o

          Frukt⭑-arb⭑·o kresk⭑·ant·a en⭑ form⭑·o de⭑ {spindel⁽⁺⁾·o} , t.e. sen⭑ flank⭑·aj
          branĉ⭑·oj: ni pas⭑·is la⭑ izol⭑·it·an spindel⁽⁺⁾-arb⭑·on, kiu kresk⭑·is apud⭑ la⭑
          voj⭑·et·o .

sub·arb⭑·o

          {Sub·grafe⁽⁺⁾·o} de⭑ {arb⭑·o} , kiu mem⭑ est⭑·as arb⭑·o: vizit⭑·ant·a ĉiu·n
          vertic⁸·on en⭑ la⭑ mal·dekstr⭑·a kaj⭑ dekstr⭑·a sub·arb⭑·oj .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.160 2023/10/28 08:33:08 ]
     __________________________________________________________________