arĥaism⭑·/·o, arkaism⁸·/·o

arĥaism⭑·o, arkaism⁸·o

   1.
          Vort⭑·o aŭ⭑ esprim⭑·o, kiu ne⭑ plu⭑ est⭑·as kutim⭑·a en⭑ la⭑ nun·temp⭑·a lingv⭑·o:
          kun⭑ la⭑ temp⭑·o la⭑ form⭑·o nov⭑·a iom⭑ post⭑ iom⭑ el·puŝ⭑·os la⭑ form⭑·on
          mal·nov⭑·an, kiu far⭑·iĝ·os arĥaism⭑·o ; sed⭑, prezent⭑·ant·e part⭑·on de⭑ la⭑
          _fundament⭑·o_, tiu·j ĉi⭑ arĥaism⭑·oj neniam⭑ est⭑·os el·ĵet⭑·it·aj, sed⭑ ĉiam⭑
          est⭑·os pres⭑·at·aj en⭑ ĉiu·j lern⭑·o-libr⭑·oj kaj⭑ vort⭑·ar·oj sam⭑+temp⭑·e kun⭑ la⭑
          form⭑·oj nov⭑·aj ; la⭑ evolu²·ad·o de⭑ la⭑ lingv⭑·o far⭑·iĝ·os […] per⭑ la⭑
          sen·romp⭑·a voj⭑·o de⭑ neologism²·oj kaj⭑ arĥaism⭑·oj ; kvankam⭑ ĉe⭑ li
          renkont⭑·iĝ·as arĥaism⭑·oj, li⭑·a lingv⭑·aĵ·o est⭑·as klar⭑·a kaj⭑ bel⭑·a ankaŭ⭑
          hodiaŭ⭑ ; la⭑ mis·lingv⭑·aĵ·oj eĥ⭑·as arkaism⁸·ojn kaj⭑ erar⭑·ojn en⭑ la⭑
          font⭑·o-tekst⭑·oj . {neologism²·o}

          Rim. 1: Ekzempl⭑·oj de⭑ arĥaism⭑·oj pro⭑ la⭑ evolu²·o de⭑ Esperant⭑·o est⭑·as:
          1°) uz⭑·o de⭑ ĥ, kiam⭑ tem⭑·as pri⭑ sam⭑+signif⭑·a vort⭑·o: "Ĥin⁽⁺⁾·uj·o" anstataŭ⭑
          "Ĉin⁹·uj·o"; 2°) radik⭑·oj, kiu·jn uz⭑·o mal·long⭑·ig·is: "kinematograf⁽⁺⁾·o"
          anstataŭ⭑ "kin⁸·o", "aŭtomobil¹·o" anstataŭ⭑ "aŭt⁸·o", "metropoliten⁽⁺⁾·o"
          anstataŭ⭑ "metro⁽⁺⁾·o"; 3°) mal·nov⭑·aj signif⭑·oj por⭑ aktual⁴·aj radik⭑·oj:
          "harar⁽⁺⁾·o" signif⭑·ant·e "peruk¹·o"; 4°) pra⭑·aj form⭑·oj anstataŭ⭑ sukces⭑·aj
          neologism²·oj: "vagon⭑·ar·o" anstataŭ⭑ "trajn⁸·o", "paf⭑·il·eg·o" anstataŭ⭑
          "kanon¹·o"; 5°) mal·sukces⭑·int·aj vari³·aĵ·oj de⭑ iu·j vort⭑·oj: "konk⭑-ir⭑·i"
          (en⭑ la⭑ kab⁽⁺⁾·e-vort⭑·ar·o de⭑ 1911) aŭ⭑ "konk⭑-ver⭑·i" anstataŭ⭑ hodiaŭ⭑·a
          "konker⁴·i"; 6°) anstataŭ⭑·ig·o de⭑ la⭑ substantiv⭑·a akuzativ⭑·o por⭑
          indik³·i la⭑ direkt⭑·on: "vojaĝ⭑·i Pariz⭑·on" (Zamenhof⭑·a) anstataŭ⭑
          "vojaĝ⭑·i al⭑ Pariz⭑·o" aŭ⭑ "vojaĝ⭑·i Pariz⭑·en".

          Rim. 2: Mult⭑·e pli⭑ oft⭑·e tamen⭑ okaz⭑·as, ke⭑ ne⭑ la⭑ vort⭑·oj, sed⭑ la⭑
          objekt⭑·oj, instituci⭑·oj aŭ⭑ koncept²·oj, kiu·jn la⭑ vort⭑·oj pri·skrib⭑·as,
          mal·modern¹·iĝ·as kaj⭑ nur⭑ plu⭑ est⭑·as uz⭑·at·aj en⭑ histori⭑·a kun·tekst⭑·o. En⭑
          tia·j okaz⭑·oj ne⭑ tem⭑·as pri⭑ arĥaism⭑·oj en⭑ strikt⁽⁺⁾·a senc⭑·o, ĉar⭑
          inter·ali⭑·e ili ankoraŭ⭑ est⭑·as uz⭑·at·aj por⭑ pri·skrib⭑·i tiu·jn
          pas⭑·int·ec·ajn re·al·aĵ⭑·ojn. Ekzempl⭑·oj est⭑·as: 1°) histori⭑·aj vest⭑·aĵ·oj
          kaj⭑ ĉe·korp⭑·aj objekt⭑·oj: muf⭑·o, gamaŝ⭑·o, tunik²·o, monokl⁽⁺⁾·o, ktp.; 2°)
          histori⭑·aj vetur⭑·il·oj (ekzempl⭑·e ĉeval⭑-tir⭑·at·aj): bugo, kaleŝ⭑·o,
          fiakr²·o, landaŭ⁽⁺⁾·o, ktp.; 3°) histori⭑·aj nom⭑·oj de⭑ land⭑·oj, region⭑·oj
          aŭ⭑ urb⭑·oj: Rodezi⁽⁺⁾·o (Zimbabv⁽⁺⁾·o), Per·si⭑·o (Iran⁸·o), ktp.; 4°)
          histori⭑·aj jur⭑·oj kaj⭑ ŝtat⭑·aj instanc²·oj: Sankt⭑·a Romi⁽⁺⁾·a Imperi⭑·o,
          German⭑·a Regn⭑·o, ktp.; 5°) mult⭑·aj ali⭑·aj kategori¹·oj de⭑ histori⭑·aj
          noci⁽⁺⁾·oj eks·mod⭑·iĝ·int·aj.

   2.
          Intenc⭑·a imit⭑·ad·o de⭑ mal·nov⭑·a manier⭑·o aŭ⭑ stil⭑·o: re·send⭑·it·ajn al⭑
          form⭑·o de⭑ arkaism⁸·o kaj⭑ mal·modern¹·ec·o ; se⭑ iam⭑, por⭑ ia⭑ apart⭑·a
          efekt³·o, traduk⭑·ist·o (aŭ⭑ eĉ⭑ original¹·a verk⭑·ist·o) bezon⭑·us don⭑·i la⭑
          impres⭑·on de⭑ arĥaism⭑·o, ĉu⭑ ne⭑ est⭑·us dezir⭑·ind·e, ke⭑ li help⭑·u al⭑ si
          per⭑ tiu mal·nov⭑·a dialekt¹·o de⭑ Esperant⭑·o .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.27 2023/10/28 08:33:08 ]
     __________________________________________________________________