vidu ankaŭ la klarigojn
bon·/·a

bon·a

   1.
          Plen·e {taŭg·a} por ĝi·a uz·o laŭ·destin¹·a, posed·ant·a ĉiu·jn neces·ajn
          ec·ojn de si·a spec·o: pren·u tri mezur·ojn da plej bon·a farun·o,
          kned·u, kaj far·u kuk·ojn ; li pren·is bov·id·on delikat·an kaj bon·an
          kaj […] pret·ig·is ĝi·n ; en la plej bon·a lok·o de la land·o loĝ·ig·u
          […] vi·ajn frat·ojn ; mi hav·as bon·ajn rilat·ojn kun preskaŭ ĉiu·j ;
          en bon·a ord·o tra la pord·o ; inter·konsent·o est·as pli bon·a ol mon·o
          ; for·est·o de ofend·o est·as plej bon·a defend·o ;  plej bon·an
          ŝip·on mal·bon·ig·as la vent·oj . {konform·a^1.c} , {konven·a^1.a} ,
          {regul·a^1}

   2.
          {Kompetent·a} en si·a meti·o, fak·o, okup·o kaj plen·um·ant·a ĝi·n
          konform·e al la regul·oj kaj atend·oj: li est·as bon·a parol·ant·o ;
          bon·a mastr·in·o ; bon·aj instru·ist·oj ; bon·a teatr·a aktor¹·o ; mi
          est·as bon·a meĥanik·ist·o ; [tio] ne est·as bon·a justic⁽⁺⁾·o, kiu
          kondamn·as hom·on sen·pruv·e ; ŝi akir·os reputaci¹·on de bon·a
          traduk·ist·in·o kaj ricev·ad·os mult·ajn mend·ojn ; interes·as mi·n sci·i
          kio·n vi pens·as tiu+rilat·e, ĉar vi est·as bon·a karakter-juĝ·ant·o ;
          plej bon·a kurac·ist·o est·as la temp·o ; al bon·a ĉas·ist·o ir·as mem la
          best·o .

   3.
          {Feliĉ·a} , {favor·a} , profit·ig·a: atend·i bon·an veter·on ; bon·an
          maten·on ! bon·an tag·on! bon·an vojaĝ·on! en bon·a hor·o ; bon·a
          nov·aĵ·o, ide·o; bon·a afer·o; plej bon·a est·os se vi ĝi·n forges·os .

   4.
          {Human¹·a} , {kompat·em·a} , {help·em·a} : mi·a onkl·in·o est·as bon·a
          vir·in·o ; bon·aj sent·oj, bon·a kor·o.

   5.
          {Afabl·a} , {komplez·em·a} : est·u tiel bon·a kaj proksim·iĝ·u; hav·i la
          bon·ec·on... . de bon·a vort·o lang·o ne dolor·as .

bon·e

   1.
          En bon·a manier·o: la tranĉ·il·o tranĉ·as bon·e ; li fart·as bon·e ;
          bon·e el·lern·i la lingv·on ; tre bon·e vest·it·a ; mi sci·as tre bon·e,
          ke la verk·o […] ne pov·as est·i sen·erar·a ; en tiu ĉi lern·ej·o la
          infan·oj est·as eduk·at·aj tre bon·e ; meti·ist·o ne pov·as bon·e labor·i,
          se li ne majstr·as si·an il·ar·on ; mal·sat·o plej bon·e gust·ig·as la
          manĝ·on ; nov·a bala·il·o bon·e bala·as ; kiu bon·e (komfort·e) sid·as,
          tiu lok·on ne ŝanĝ·u; pli·bon·e (prefer·e) fleks·iĝ·i ol romp·iĝ·i.

   2.
          Konsent·it·e, mi aprob·as: nu, bon·e […] se vi vol·as, pren·u […] ;
          nu, bon·e, mi konsent·as ! „do bon·e“, ced·is Petr·o, „sed mi
          avert·as, ke ĝi est·as tut·e ne·far·ebl·a“ . {ja} , {jes}

bon·i

          Est·i bon·a: la uson⁹·aj konsul²·oj pli bon·as ol ili·a reputaci¹·o ; ĉio
          ĉi kio est·as, tio plej bon·as ; tiu metod¹·o special·e bon·as, se […]
          ; kaj vi ge·edz·iĝ·is: tio bon·as .

bon·o

   1.
          La pozitiv¹·a {princip·o} moral¹·a: fundament·e kaj honest·e li vol·is
          entrepren·i la labor·on ĉe la ek·kon·ad·o de la bel·o, ver·o kaj bon·o ;
          ni pov·as dir·i, „li batal·as por la bon·o kaj bel·o“, ĉar tie ĉi ni
          parol·as nur simpl·e pri la ide·o de la adjektiv·ojbon·a“, „bel·a“ ;
          la arb·o de sci·ad·o pri bon·o kaj mal·bon·o . {mal·bon·o^1}

   2.
          {Bon·aĵ·o} : al ili ankaŭ est·is riĉ·e donac·it·aj ĉiu·j bon·oj de la
          ter·o: san·o, bon·a humor·o, riĉ·ec·o kaj honor·o ; la hom·oj […]
          sen·ĉes·e cel·ad·as al si·a bon·o (util·o, feliĉ·o) ; li dezir·as al li
          mult·e da bon·o kaj antaŭ ĉio tre feliĉ·an vojaĝ·on ; pro la bon·o de
          ni·a afer·o [ni rigard·u] tiu·jn ĉi tri verk·ojn kiel la sol·an leĝ·an
          kaj ne·tuŝ·ebl·an fundament·on de Esperant·o ; bon·o posed·at·a ne est·as
          ŝat·at·a ; pli·bon·o est·as mal·amik·o de bon·o ; en ĉiu mal·bon·o est·as
          iom da bon·o .

   3.
          {Bon~far·o} : ĉu vi intenc·as bon·on  mal·bon·on ? bon·o far·it·a ne
          est·as perd·it·a ; mal·bon·on oni memor·i ne ĉes·as, bon·on oni baldaŭ
          forges·as ; ne re·pag·u bon·on per mal·bon·o.

bon·aĵ·o

          Io bon·a: dom·oj plen·aj de ĉia bon·aĵ·o ; kaj ili rapid·os al la
          bon·aĵ·oj de la Etern·ul·o, al la gren·o, al la most·o, al la ole·o, al
          la ŝaf-id·oj kaj bov·id·oj ; dum vi·a viv·o vi ricev·is vi·ajn bon·aĵ·ojn,
          kaj Lazar⁽⁺⁾·o tiel sam·e mal·bon·aĵ·ojn ; pri la bon·aĵ·o, kiu·n mi far·is,
          rakont·u ali·aj ; oni dev·as ĝoj·i pri la bon·aĵ·o, kiu·n al·port·is la
          jun·ec·o ; tiu·j bon·aĵ·oj vip·is li·an sang·on kaj ig·is por li la viv·on
          ŝat·ind·a ; est·us bon·aĵ·o por mi, se mi ne hav·us bien·ojn kaj ter·on
          . {avantaĝ⁸·o} , {prefer·ind·aĵ·o} , {profit·o}

bon·ec·o

   1.
          {Human¹·ec·o} , {kompat·em·o} , {help·em·o} : ho Etern·ul·o, ĝis la ĉiel·o
          ating·as Vi·a bon·ec·o ; la pli jun·a fi·lin·o […] est·is la plen·a
          portret·o de si·a patr·o laŭ si·a bon·ec·o kaj honest·ec·o ; li am·as
          tiu·n ĉi knab·in·on pro ŝi·a bel·ec·o kaj bon·ec·o ; la mal·jun·ul·in·o nur
          ŝajn·ig·is bon·ec·on .

   2.
          Alt·a {kvalit¹·o} : bon·ec·o de la stil·o ; koncern·e la pag·on, ĝi
          de·pend·os jam tut·e de la grad·o de bon·ec·o de vi·a labor·o .

   3.
          Afabl·ec·o, komplez·em·o: hav·u la bon·ec·on ne zorg·i ; ĉu sinjor·in·o la
          duk-in·o vol·os hav·i la bon·ec·on permes·i al la imperi·estr·in·o rigard·i
          […] de proksim·e ?

bon·ul·o

   1.
          Virt·ul·o: ir·u la voj·on de bon·ul·oj, kaj sekv·u la paŝ·o-sign·ojn de
          pi·ul·oj ; la okul·oj de la Etern·ul·o […] vid·as la mal·bon·ul·ojn kaj
          bon·ul·ojn ; li est·is bon·ul·o, kaj ne merit·is tia·n fin·on .

   2.
          Bon+kor·a kaj simpl+anim·a hom·o: mi ek·tir·is li·n je la lang·o, kaj la
          bon·ul·o ĉio·n el·babil·is ; li sen·bezon·e leg·as vers·aĵ·ojn kaj ne
          est·as tre spert·a en la ter-kultur¹·ad·o, sed li est·as bon·ul·o ; ili
          est·is tro bon+kor·aj: bon·ul·oj, kiu·j ne vid·as la mal·bon·on, ne
          suspekt·as ĝi·n, el la pur·ec·o de si·a kor·o . {naiv·ul·o}

mal·bon·a

   1.
          Ne taŭg·a por si·a funkci¹·o, cel·o, ne konform·a al la atend·oj:
           hav·as tre mal·bon·an memor·on ; est·as mal·bon·a prepar·o al la
          viv·o hav·ig·i al jun·ul·o sen·pag·an festen·on ; eminent·a ŝuld·ant·omal·bon·a pag·ant·o ; de elekt·o tro mult·a plej mal·bon·a rezult²·o .

   2.
          Mal·favor·a, {ĉagren·a} , {ĝen·a} : en mal·bon·a veter·o oni pov·as
          facil·e mal·varm·um·i . mal·mult·aj kaj mal·bon·aj est·is la jar·oj de mi·a
          viv·o ; ŝi·a manier·o parol·i kre·as mal·bon·an impres·on pri li ; mi
          neniam far·is al li io·n mal·bon·an ; pro la mal·bon·aj politik¹·aj
          cirkonstanc·oj en Germani⁽⁺⁾·o,  ĉes·is funkci¹·i ; bon·a fam·o si·n
          tren·as testud·e, mal·bon·a kur·as rapid·e .

   3.
          Mal·bon+ag·a, {malic·a} , kaŭz·ant·a mis¹⁹²⁹·on  sufer·on: el ŝi·aj mult·aj
          infan·oj unu·j est·as bon·aj kaj ali·aj est·as mal·bon·aj . mal·bon·aj
          infan·oj am·as turment·i best·ojn ; nask·iĝ·is en ili la mal·bon·a
          intenc·o mort·ig·i li·n .

mal·bon·o

   1.
          La negativ²·a {princip·o} moral¹·a: vi est·os kiel Di·o, vi sci·os bon·on
          kaj mal·bon·on ; la lukt²·o inter la bon·o kaj la mal·bon·o ; de·klin·iĝ·u
          de mal·bon·o kaj far·u bon·on . {mal·bon·o^1}

   2.
          {Mal·bon·aĵ·o} : civiliz·it·a hom·o ne dezir·as mal·bon·on al si·a
          proksim·ul·o, ĉu? ; el du mal·bon·oj pli mal·grand·an elekt·u ; grand·aj
          mal·bon·ojgrand·aj rimed·oj ; pli facil·e est·as mal·bon·on evit·i, ol
          korekt·i .

   3.
          {Mal·bon~far·o} : ili far·os mal·bon·on al mi ;  est·is
          eks·ig·it·a el UEA per preskaŭ unu+anim·a decid·o de la Komitat·o en
          1956, sed inter·temp·e la mal·bon·o est·is far·it·a kaj du jar·oj
          preskaŭ komplet²·e perd·it·aj ; la re·gant·oj sen·intenc·e postul·as
          mal·bon·on por si ;  plej grand·a mal·bon·o al bon·o konduk·as ; kie
          ĵur·on vi aŭd·as, mal·bon·on suspekt·u .

mal·bon·aĵ·o

   1.
          Mal·bon·a afer·o, okaz·aĵ·o: kia·mani¹·er·e okaz·is tiu mal·bon·aĵ·o ? est·is
          la ordinar·a turk·a mal·bon·aĵ·o, kuir·it·a tut·e dik·a kaj kun suker·o,
          ke ĝi simil·is al ia brun·a melas¹·o ; evit·i sam+temp·e ĉiu·jn tri
          mal·bon·aĵ·ojn (t.e. erar·on, kontraŭ·kutim·ec·on kaj konfuz·on) ni
          pov·as tre bon·e ; mal·bon·aĵ·o en ia objekt·o tuj far·iĝ·is plen·e
          vid·ebl·a . {akcident²·o^1} , {damaĝ⁽⁺⁾·o} , {difekt·o}

   2.
          Mal·bon~far·o: ne sekv·u la amas·on por mal·bon·aĵ·oj ; li est·as kapabl·a
          de ĉiu·j mal·bon·aĵ·oj ; por fin·i tuj kaj por ĉiam tiu·jn ĉi
          mal·bon·aĵ·ojn, li propon·is pel·i mi·n el la parti·o .

mal·bon·eg·a

          Tre mal·bon·a: mal·bon·eg·a kanajl·aĵ·o ; li·a fam·o est·is mal·bon·eg·a, ĉar
          li trov·iĝ·is en stat·o de sen·ĉes·a vag·ad·o ; la mal·bon·eg·an veter·on
          […] li long·an temp·on antaŭ·e sent·is en si·aj membr·oj ; ili viv·as
          en mal·bon·eg·aj kondiĉ·oj .

mal·bon·ig·i

   (tr)

          Far·i io·n mal·bon·a, {difekt·i} io·n: mi mal·bon·ig·is mi·an tut·an
          labor·on ; tiu mal·am·o […] mal·bon·ig·is li·ajn plej bon·ajn intenc·ojn
          ; la ankoraŭ ne mal·bon·ig·it·a instinkt¹·o de la infan·oj ; la
          kuir·ist·o mal·bon·ig·is la tag-manĝ·on ; la hom·oj [li·n] mal·bon·ig·is
          flat·ant·e ; la last·aj manovr·oj  mal·bon·ig·is al li la tut·an
          plan·on ;  plej bon·an ŝip·on mal·bon·ig·as la vent·oj . {damaĝ⁽⁺⁾·i} ,
          {fuŝ·i} , {korupt³·i}

mal·bon·iĝ·i

   (ntr)

          ·i mal·bon·a, ne funkci¹·ant·a, difekt·it·a, mis¹⁹²⁹·a: kiam li far·iĝ·is
          potenc·a, li·a kor·o fier·iĝ·is tiel, ke li mal·bon·iĝ·is ; li·a san~stat·o
          pli kaj pli mal·bon·iĝ·is ; mi·a gust·o mal·bon·iĝ·is ; konserv·i la
          pom·on […] ĝis ĝi tut·e mal·bon·iĝ·is ; la brand·o ĝust·e est·is tre
          bon·a por mal·bon·iĝ·int·a stomak·o, ĝi hav·is al·miks·aĵ·on de hiperik⁽⁺⁾·o ;
          por esplor·i ov·ojn, ĉu ili ne mal·bon·iĝ·is, oni pov·as ten·i ili·n
          kontraŭ la lum·o de la sun·o ; de pli da suk·o ne mal·bon·iĝ·as la
          kuk·o ; de super·flu·o mal·bon·iĝ·as la ĝu·o . {degener·i} , {dis·fal·i} ,
          {kaduk·iĝ·i} , {putr·i}

plej~bon·ec·o

          Plej alt·a kvalit¹·o, plej bon·a stat·o, kiu·n io pov·as ating·i: la
          verk·ist·o, kiu […] influ·os la evolu²·on de la lingv·o en la direkt·o
          de ĝi·a plej~bon·ec·o […] ankoraŭ ne ver·e montr·iĝ·is . {optimum⁽⁺⁾·o} ,
          {perfekt·a}

pli·bon·ig·i

          Met·i en pli bon·an stat·on, for·ig·ant·e mank·ojn: se mi vol·us
          pli·bon·ig·i, tio ĉi jam est·us ŝanĝ·o ; ĉiu el tiu·j projekt·oj pen·as
          pli·bon·ig·i unu ia·n flank·on de la lingv·o, ofer·ant·e por tio ĉi
          kontraŭ·vol·e ĉiu·jn ali·ajn flank·ojn ; pli·bon·ig·u vi·an kondut·on, ne
          sekv·u ali·ajn di·ojn ; kio·n do mi dev·as far·i, […] ke mi pli·bon·ig·u
          la sort·on de la kamp·ar·an·oj ? se ĉio en la mond·o stat·as kiel ebl·e
          plej bon·e, ne util·us do pen·ad·i por pli·bon·ig·i la sort·on de l'
          hom·ar·o ; jes, foj·e mi blasfem¹·is, tio pli·bon·ig·as la humor·on ; kun
          si·a tut·a energi·o li dediĉ·is si·n al la nov·aj dev·oj kaj iom post
          iom li pli·bon·ig·is si·an pozici¹·on ;  […] pli·bon·ig·is per
          fer·a stang·o la fajr·on sur la fajr·o-plat·o, tiel, ke fajr·er·oj
          ek·ŝpruc·is or+pluv·e kaj la flam·o pli viv·e ek·salt·is . {amend⁹·i} ,
          {korekt·i} , {re·form·i}

re·bon·ig·i

   (tr)

          Met·i de·nov·e en bon·an stat·on, {ripar¹·i} : ili re·bon·ig·u la
          difekt·ojn en la dom·o ; re·ven·u do ĉiu de si·a mal·bon·a voj·o, kaj
          re·bon·ig·u vi·an kondut·on kaj vi·ajn ag·ojn ; [ŝi] re·bon·ig·is ili·an
          glit-vetur·il·on ; cent mil talent·oj […] tuj pov·us re·bon·ig·i la
          financ¹·an stat·on de l' faraon⁽⁺⁾·o ; li nun hav·as okaz·on re·bon·ig·i (kp
          {regul·ig·i^1} ) kio·n de mult·aj jar·oj li ŝuld·as al ili, do ; mi
          jam ne hav·as plu la pov·on re·bon·ig·i la pas·int·aĵ·on ; post la
          antaŭ·a letargi¹·a stat·o post·ven·os re·bon·ig·ant·a dorm·ad·o: kaj post la
          vek·iĝ·o aper·os la re·san·iĝ·o . {korekt·i} {san·ig·i}

komun·a bon·o

          Bon·o, prosper·o komun·a kaj util·a al ĉiu·j an·oj de la soci³·o: ni·aj
          fort·oj kaj kapabl·oj dev·as serv·i al la komun·a bon·o, dev·as serv·i
          al la soci³·o ; komun·a bon~stat·o ; ĉu vi ne pov·us, pro ni·a komun·a
          bon·o, ĉiu·n leter·on […], nu, iom mal·ferm·i kaj tra·leg·i ; ni
          bezon·as regul·ojn! sen leĝ·oj, neniu labor·as por la komun·a bon·o .

mal·bon·a+vid·a

          Mal·bon+far·em·a, {malic·a} : vi mal·bon·a+vid·aj serv·ist·oj de mi·aj
          barbar¹·aj ordon·oj, — de la nun·a moment·o mi ĉes·as est·i vi·a hetman²·o
          .

   [artikol-versi⁹·o: 1.175 2023/10/29 19:11:03 ]
     __________________________________________________________________