buda⁽⁺⁾·/·o , budd⁽⁺⁾·/·o, budh/o

buda⁽⁺⁾·o, budd⁽⁺⁾·o, budho

   1.
          En⭑ buda⁽⁺⁾·ism·o: hom⭑·o ating⭑·int·a la⭑ plej⭑ alt⭑·an nivel⭑·on de⭑ spirit⭑·a
          perfekt⭑·ec·o: budho en⭑ la⭑ sanskrit⁽⁺⁾·a signif⭑·as vek⭑·iĝ·int·a ; Sid⭑-art⭑·o
          iĝ⭑·is buda⁽⁺⁾·o post⭑ mult⭑·aj jar⭑·oj de⭑ intens⁴·a mens³·a praktik⭑·o; est⭑·as
          por⭑ ni tre⭑ mal·oft⭑·a ŝanc¹·o, nask⭑·iĝ·i kiel⭑ hom⭑·o, ating⭑·i grand⭑·an
          aĝ⭑·on, kaj⭑ aŭskult⭑·i la⭑ predik⭑·on de⭑ buda⁽⁺⁾·oj, kiu·j tre⭑ mal·oft⭑·e
          ek·aper⭑·as en⭑ la⭑ mond⭑·o .

   2.
          En⭑ buda⁽⁺⁾·ism·o: hom⭑-form⭑·a figur⭑·o prezent⭑·ant·a la⭑ ideal¹·on de⭑ spirit⭑·a
          perfekt⭑·ec·o: en⭑ la⭑ palac⭑·o de⭑ mil⭑ buda⁽⁺⁾·oj est⭑·as statu¹·oj de⭑
          Avalokitesvaro kaj⭑ ali⭑·aj di⭑·oj .

   3.
          Special⭑·e: buda⁽⁺⁾·o Sid⭑-art⭑·o {Gotam⁽⁺⁾·o} , la⭑ fond⭑·int·o de⭑ buda⁽⁺⁾·ism·o (6-5
          jar⭑-cent⭑·oj a.K.): tiam⭑ la⭑ mond⭑·o est⭑·os en⭑ simil⭑·a ... stat⭑·o kaos⁽⁺⁾·a,
          kiel⭑ Hindi⁽⁺⁾·o, kiam⭑ viv⭑·is Buda⁽⁺⁾·o ; Buda⁽⁺⁾-nask⭑·o est⭑·as fest⭑·o celebr⁽⁺⁾·ant·a
          la⭑ re·ven⭑·on de⭑ la⭑ nask⭑·ot-ag⭑·o de⭑ Gotam⁽⁺⁾·o la⭑ Buda⁽⁺⁾·o; la⭑ or⭑·a kaj⭑
          arĝent⭑·a kolor⭑·oj est⭑·as uz⭑·at·aj ĉef⭑·e por⭑ rol¹·oj de⭑ sen·mort⭑·ul·oj,
          Buda⁽⁺⁾·o kaj⭑ monstr⭑·oj ; kelk⭑·aj ost⭑·oj de⭑ Buda⁽⁺⁾·o trov⭑·iĝ·as en⭑ la⭑ templ¹·o
          .

          Rim.: Do⭑, tiu+senc⭑·e „Buda⁽⁺⁾·o“ est⭑·as titol⭑·o, aŭ⭑ rang⭑·o, iom⭑ simil⭑·e al⭑
          „Krist⭑·o“, kiu en⭑ la⭑ vulgar¹·a uz⭑·o aper⭑·as kvazaŭ⭑ nom⭑·o propr⭑·a. Tamen⭑
          mal·simil⭑·e ol⭑ en⭑ krist⭑·an·ism·o, buda⁽⁺⁾·o en⭑ buda⁽⁺⁾·ism·o ne⭑ est⭑·as unik³·a.
          Tial⭑, simil⭑·e al⭑ „la⭑ Profet⭑·o“ en⭑ islam⁽⁺⁾·o, oni dev⭑·us dir⭑·i „la⭑
          Buda⁽⁺⁾·o“.

buda⁽⁺⁾·ism·o, budd⁽⁺⁾·ism·o, budhismo

          Filozofi¹·o (aŭ⭑, laŭ⭑ la⭑ kutim⭑·a opini⭑·o, {religi⭑·o} ) fond⭑·it·a de⭑
          buda⁽⁺⁾·o Sid⭑-art⭑·o Gotam⁽⁺⁾·o kaj⭑ dis·vast⭑·iĝ·int·a el⭑ Hind⁽⁺⁾·uj·o en⭑ la⭑ Orient⭑·an
          Azi⁸·on (Ĉin⁹·uj·o, Kore⁽⁺⁾·uj·o, Japan⁹·uj·o, Vjetnam⁽⁺⁾·uj·o, Siberi⁽⁺⁾·o ktp):
          budhisma sonor⭑·il·o el⭑ Japani⁽⁺⁾·o ; en⭑ la⭑ unu⭑·a jar⭑-cent⭑·o p. K.
          buda⁽⁺⁾·ism·o est⭑·is en·konduk⭑·it·a orient⭑·en el⭑ la⭑ Silk⭑·a Voj⭑·o, kaj⭑ en·ir⭑·is
          en⭑ divers⭑·ajn lok⭑·ojn de⭑ la⭑ centr⭑·a part⭑·o de⭑ Ĉini⁽⁺⁾·o ; majstr⭑·o
           , kre⭑·int·o de⭑ la⭑ Flav⭑·a Sekt²·o de⭑ la⭑ ĉin⁹·a tibet⁽⁺⁾·a
          buda⁽⁺⁾·ism·o .

buda⁽⁺⁾·ist·o, budd⁽⁺⁾·ist·o , bud⭑-hist⁽⁺⁾·o, budhano, buda⁽⁺⁾·an·o

          Hom⭑·o akcept⭑·ant·a la⭑ instru⭑·on de⭑ buda⁽⁺⁾·ism·o: la⭑ pli⭑ alt⭑·aj kast¹·oj de⭑
          la⭑ hind⁽⁺⁾·oj-budd⁽⁺⁾·ist·oj, uz⭑·as pro⭑ motiv¹·oj religi⭑·aj nur⭑ manĝ⭑·on
          kresk⭑·aĵ·an ; budhanoj cel⭑·as la⭑ nirvan⁽⁺⁾·on ; la⭑ japan⁹·a buda⁽⁺⁾·ist·a
          organiz¹·aĵ·o „Rissho-Kosei-Kai“, kiu hav⭑·as kvin⭑ milion⭑·ojn da⭑
          adept¹·oj ; sam⭑·e kiel⭑ el⭑ la⭑ sam⭑·a infan⭑·o oni pov⭑·as far⭑·i ĉu⭑
          krist⭑·an·on aŭ⭑ islam⁽⁺⁾·an·on, buda⁽⁺⁾·an·on ktp ; ĉar⭑ princ⭑·in·o 
          est⭑·is fervor⭑·a buda⁽⁺⁾·ist·in·o, reĝ⭑·o Sunzankampo baldaŭ⭑ est⭑·is
          konvert⭑·it·a al⭑ tiu kred⭑·o kaj⭑ entuziasm⭑·e dis·vast⭑·ig·is la⭑ buda⁽⁺⁾·ism·an
          religi⭑·on inter⭑ la⭑ tibet⁽⁺⁾·an·oj .

   Rim.: Laŭ⭑ la⭑ kutim⭑·oj de⭑ Esperant⭑·o la⭑ asimil²·it·a form⭑·o por⭑ la⭑ sanskrit⁽⁺⁾·a
   vort⭑·o  dev⭑·us est⭑·i „bud⭑·o“; sed⭑ tiu·n form⭑·on jam⭑ okup⭑·is
   fundament⭑·a vort⭑·o, kaj⭑ la⭑ homonimi⁽⁺⁾·o est⭑·us ĝen⭑·a en⭑ iu·j okaz⭑·oj (imag⭑·u
   ŝerc⭑·ojn pri⭑ „telefon¹-bud⭑·o“ ktp). Probabl³·e  rigard⭑·is tiu·n
   vort⭑·on propr⭑·a nom⭑·o, kaj⭑ don⭑·is al⭑ ĝi form⭑·on simil⭑·an al⭑ unu⭑+silab⭑·aj
   propr⭑·aj nom⭑·oj, kiel⭑ „  “ kaj⭑ „  “: _Budd⁽⁺⁾·o_ (ceter⭑·e, kiel⭑ en⭑
   la⭑ rus⭑·a, pol⭑·a, ital⁸·a). Propr⭑·ajn nom⭑·ojn li rigard⭑·is escept⭑·aj
   periferi⁽⁺⁾·aĵ·oj, kiu·j pov⭑·as est⭑·i nur⭑ du⭑·on·e asimil²·it·aj, ne⭑ tut⭑·e aparten⭑·ant·e
   al⭑ la⭑ lingv⭑·o. Tamen⭑ la⭑ du⭑·obl·a konsonant⭑·o ja⭑ ĝen⭑·is la⭑ esperant⭑·ist·ojn,
   kaj⭑ la⭑ Zamenhof⭑·a form⭑·o rest⭑·is la⭑ mal·plej⭑ uz⭑·at·a. Anstataŭ⭑·e, jam⭑ sufiĉ⭑·e
   fru⭑·e aper⭑·is ali⭑·a natur⭑·a form⭑·o asimil²·it·a: _buda⁽⁺⁾·o_, kiu simpl⭑·e konserv⭑·as
   la⭑ fin⭑·aĵ·on _a_. Tiu·n form⭑·on prefer⭑·is la⭑ esperant⭑·ist·oj de⭑ la⭑ tradici¹·e
   buda⁽⁺⁾·ism·aj land⭑·oj , kaj⭑ tiu·n form⭑·on uz⭑·as PV. Tamen⭑ la⭑ eŭrop⭑·an·oj prefer⭑·is
   mis·analiz¹·i la⭑ latin⁽⁺⁾·an trans·skrib⭑·on: bud(dh)a → bu(dd)ha⭑ → budha, kaj⭑ en⭑
   la⭑ sam⭑·a epok⭑·o aper⭑·as en⭑ Eŭrop⭑·o „budhismo“ .  , verk⭑·ant·e
   PIV-on, mis·klas⭑·as la⭑ vort⭑·on inter⭑ „la⭑ nom⭑·oj propr⭑·aj“ kaj⭑ prefer⭑·as la⭑
   form⭑·on okcident⭑·an: „Por⭑ la⭑ hind⁽⁺⁾·aj nom⭑·oj mi help⭑·is mi·n precip⭑·e per⭑ la⭑
   tre⭑ bon⭑·a _Leksikologi⁽⁺⁾·a Komentari⭑·o_ kiu·n J. Régulo Pérez al·don⭑·is fin⭑·e de⭑
   _Nepal⁽⁺⁾·o mal·ferm⭑·as la⭑ pord⭑·on_. Tamen⭑ unu⭑ punkt⭑·on mi ne⭑ pov⭑·is akcept⭑·i, la⭑
   konserv⭑·ad·on de⭑ _h_ post⭑ konsonant⭑·o, kio ŝajn⭑·as al⭑ mi kontraŭ⭑·a al⭑ la⭑
   kutim⭑·oj de⭑ ni⭑·a lingv⭑·o ... Sol⭑·a escept⭑·o est⭑·as la⭑ _Budho_, kiu·n, post⭑
   long⭑·a hezit³·o, mi prefer⭑·is al⭑ la⭑ Zamenhof⭑·a _Budd⁽⁺⁾·o_, ĉar⭑ en⭑ tiu·j religi⭑·aj
   al·nom⭑·oj plej⭑ grav⭑·e est⭑·as konserv⭑·i la⭑ inter·naci⭑·an aspekt¹·on, ĉe⭑ kiu la⭑
   _h_ est⭑·as pli⭑ frap⭑·a ol⭑ la⭑ du⭑·obl·a _d;_ ceter⭑·e Zamenhof mem⭑ skrib⭑·is
   _Krist⭑·o_ (kaj⭑ ne⭑ _Ĥristo_), _Mesi⭑·o_ (kaj⭑ ne⭑ _Maŝiaĥ_)“ [PIV, p.xviii].
   Ĉi⭑ tie en·est⭑·as plur⁴·aj mal·logik¹·aĵ·oj: Unu⭑·e, en⭑ la⭑ ĵus⭑·aj ekzempl⭑·oj ĝust⭑·e
   la⭑ inter·naci⭑·a form⭑·o prefer⭑·it·a de⭑  _ankaŭ⭑_ pli⭑ konform⭑·as al⭑ la⭑
   kutim⭑·oj de⭑ la⭑ inter·naci⭑·a lingv⭑·o ol⭑ la⭑ etimologi²·a, dum⭑ la⭑ form⭑·o „Budho“,
   tut⭑·e mal⭑·e, aspekt¹·as plej⭑ barbar¹·e el⭑ ĉiu·j. Du⭑·e, tiu barbar¹·aĵ·o fakt¹·e
   est⭑·as mal·pli⭑ fidel⭑·a al⭑ la⭑ original¹·o. En⭑ la⭑ original¹·a sanskrit⁽⁺⁾·a vort⭑·o ne⭑
   est⭑·as kombin⭑·o el⭑ [d] kaj⭑ [h], sed⭑ unu⭑·op·a son⭑·o, tre⭑ mal·sam⭑·a ol⭑ la⭑
   prononc³·o postulat⁽⁺⁾·a de⭑ la⭑ skrib⭑·o „budho“, kiu fakt¹·e est⭑·as nur⭑
   latin⁽⁺⁾+alfabet⭑·a surogat⁽⁺⁾·o, kiel⭑ „  “ kompar⭑·e kun⭑ „maŝin⭑·o“. Tri⭑·e,
   est⭑·as iom⭑ naiv⭑·a imperi⭑·ism·o parol⭑·i pri⭑ grafik⁹·a re·kon⭑·ebl·o de⭑ okcident⭑·a
   skrib⭑-manier⭑·o (ceter⭑·e, escept⭑·ant·e la⭑ ital⁸·an, pol⭑·an, hispan⭑·an...) kiam⭑
   tem⭑·as pri⭑ vort⭑·o aparten⭑·ant·a al⭑ kultur¹·a rond⭑·o kiu tia·n skrib⭑·on ne⭑ uz⭑·as.
   Kaj⭑ super⭑ ĉio, la⭑ form⭑·o „Budho“ ja⭑ est⭑·as mis·gvid⭑·a: ĝi impres⭑·as kiel⭑
   ekzakt⁴·a trans·skrib⭑·o de⭑ vort⭑·o sanskrit⁽⁺⁾·a (pro⭑ la⭑ ne·kutim⭑·a kombin⭑·o _dh_,
   kiu normal¹·e iĝ⭑·as simpl⭑·a _d_ en⭑ la⭑ vort⭑·oj asimil²·it·aj: _darm⁽⁺⁾·o, bodisatv⁽⁺⁾·o_
   ktp); tial⭑ oni dev⭑·us supoz⭑·i ke⭑ tem⭑·as pri⭑ _Budha_, hindu⁽⁺⁾·ism·a di⭑·o
   person⭑·ig·ant·a Merkur⁽⁺⁾·on!

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.39 2023/10/29 19:11:04 ]
     __________________________________________________________________