vidu ankaŭ la klarigojn
centr⭑·/·o
centr⭑·o
1.
{Mez⭑·a} part⭑·o de⭑ objekt⭑·o aŭ⭑ lok⭑·o: li est⭑·as riĉ⭑·a hom⭑·o, loĝ⭑·as en⭑ la⭑
centr⭑·o de⭑ la⭑ urb⭑·o, en⭑ grand⭑·eg·a dom⭑·o ; kuŝ⭑·is en⭑ la⭑ centr⭑·o
de⭑ la⭑ tend⭑·ar·o, kaj⭑ la⭑ tut⭑·a popol⭑·o ĉirkaŭ⭑ li ; la⭑ mal·ord⭑·o en⭑ la⭑
dekstr⭑·a flank⭑·o pli·grand⭑·iĝ·is kaj⭑ proksim⭑·iĝ·is al⭑ la⭑ centr⭑·o de⭑ la⭑
batal⭑·a kamp⭑·o ; en⭑ la⭑ centr⭑·o de⭑ la⭑ kort⭑·o star⭑·is la⭑ templ¹·o ; la⭑
centr⭑·o de⭑ pez⭑·o ; la⭑ tut⭑+mond⭑·a politik¹·a pez⭑·o-centr⭑·o, dum⭑ jar⭑-cent⭑·oj
situ⁸·int·a en⭑ Eŭrop⭑·o, trans·lok⭑·iĝ·is Uson⁹·en . {aks⭑·o} , {mez⭑·o} ,
{pivot⁴·o} . {rand⭑·o}
2.
Ĉef⭑·a punkt⭑·o, fokus⭑·o, plej⭑ aktiv⭑·a part⭑·o: centr⭑·o de⭑ komerc⭑·o, de⭑
societ⭑·o, de⭑ ribel⭑·o; London⭑·o far⭑·iĝ·os unu⭑ el⭑ la⭑ plej⭑ grav⭑·aj
centr⭑·oj de⭑ ni⭑·a afer⭑·o por⭑ la⭑ tut⭑·a mond⭑·o ; German⭑·uj·o, la⭑ land⭑·o de⭑
la⭑ filozof¹·oj kaj⭑ poet¹·oj, […] est⭑·is iam⭑ la⭑ centr⭑·o de⭑ la⭑
human¹·ist·oj ; vi viv⭑·as sekv⭑·e en⭑ la⭑ […] centr⭑·o de⭑ ŝi⭑·a favor⭑·o ?
kultur¹-centr⭑·o ; sport¹-centr⭑·o . {anim⭑·o} , {esenc⭑·o} , {kern⭑·o} ,
{kor⭑·o} , {central⁸·o} {ekstrem⭑·aĵ·o} , {periferi⁽⁺⁾·o}
3.
Rimark⭑·ind·a {punkt⭑·o} , inter·ali⭑·e:
a)
(de⭑ {cirkl⁸·o} aŭ⭑ {sfer¹·o} ) Tiu punkt⭑·o egal⭑+distanc¹·a de⭑ ĉiu·j
punkt⭑·oj de⭑ la⭑ koncern⭑·a figur⭑·o.
b)
(de⭑ {tri⭑-angul⭑·o} aŭ⭑ regul⭑·a {plur⁴~later⁴·o} ) La⭑ centr⭑·o ^3.a de⭑
ĝi⭑·a {en·skrib⭑·it·a} cirkl⁸·o.
c)
(de⭑ {elips¹·o} ) Inter·sekc⭑·o de⭑ ĝi⭑·aj du⭑ {simetri¹-aks⭑·oj} .
d)
(de⭑ {afin⁽⁺⁾·a rotaci⁹·o} en⭑ eben⭑·o) La⭑ nur⭑·a punkt⭑·o sen·ŝanĝ⭑·a per⭑
ĝi.
e)
{centr⭑·a projekci¹·o} , {glob⭑·o} , {homoteti⁽⁺⁾·o} , {invers⁴·ig·o} ,
{ort⁸·a simetri¹·o} , {simetri¹-centr⭑·o} .
4.
Moder⭑·a parti⭑·o, kiu sid⭑·as mez⭑·e inter⭑ la⭑ ekstrem⭑·oj: vic⭑-ministr¹·o
pri⭑ ekster⭑·aj afer⭑·oj kaj⭑ an⭑·o de⭑ centr⭑·a-dekstr⭑·a parti⭑·o .
centr⭑·a
Rilat⭑·a al⭑ centr⭑·o; est⭑·ant·a ĉe⭑ la⭑ centr⭑·o: centr⭑·a punkt⭑·o, kvartal⭑·o,
reg⭑·ant·ar·o; aŭtoritat⭑·a centr⭑·a instituci⭑·o ; la⭑ centr⭑·a Eŭrop⭑·o ; en⭑
la⭑ centr⭑·a kolon⭑·o ek·son⭑·is la⭑ komand⭑·o ; mi est⭑·as nur⭑ la⭑ centr⭑·a
punkt⭑·o, en⭑ kiu kolekt⭑·iĝ·is ĉiu·j gratul⭑·oj ; la⭑ Centr⭑·a Ofic⭑·ej·o ;
{centr⭑·a angul⭑·o} ; {centr⭑·a simetri¹·o} .
centr⭑·e de⭑
(prepozici⭑·aĵ·o)
En⭑ la⭑ centr⭑·o, en⭑ la⭑ ĉef·punkt⭑·o de⭑...: ni kon⭑·at·iĝ·is en⭑ iu kaf⭑·ej·o
centr⭑·e de⭑ la⭑ urb⭑·o ; sep⭑ person⭑·oj est⭑·is mort⭑·ig·it·aj en⭑ Kinŝas⁽⁺⁾·o kaj⭑
ali⭑·a en⭑ Kanango, centr⭑·e de⭑ la⭑ land⭑·o ; inter·rilat⭑·oj kun⭑ unu⭑·iĝ·int·a
Eŭrop⭑·o kaj⭑ liber⭑·a komerc⭑·o kuŝ⭑·as centr⭑·e de⭑ la⭑ naci⭑·aj kaj⭑ region⭑·aj
interes⭑·oj .
centr⭑·i, centr⭑·ig·i, al·centr⭑·ig·i, kun·centr⭑·ig·i
(tr)
Kolekt⭑·i, kun·ig⭑·i en⭑ la⭑ centr⭑·on, {centraliz³·i} , {koncentr⁽¹⁾·ig·i} :
al·centr⭑·ig·is la⭑ tut⭑·an fort⭑·on de⭑ si⭑·a kompren⭑·ad·o ; tro⭑ oft⭑·e
oni centr⭑·ig·as la⭑ ag⭑·ad·on sol⭑·e al⭑ instru⭑·ad·o ; la⭑ re·gant⭑·a parti⭑·o
em⭑·as centr⭑·ig·i ĉirkaŭ⭑ si potenc⭑·ojn, kiu·j aparten⭑·is al⭑ mal·centr⭑·aj
lok⭑·aj instanc²·oj ; la⭑ industri⭑·a revoluci¹·o fin⭑·e de⭑ la⭑ 18a jar⭑-cent⭑·o
centr⭑·ig·is labor⭑·on, labor⭑-mezur⭑·ad·on kaj⭑ profit⭑·on ; ili star⭑·ig·as
projekt⭑·ojn mult⭑+cel⭑·ajn centr⭑·it·ajn sur⭑ serv⭑·ad·o . {fokus⭑·i}
alt⭑·o-centr⭑·o
{Ortocentr⁽⁺⁾·o} : en⭑ ĉiu tri⭑-angul⭑·o, la⭑ centr⭑·o de⭑ ĉirkaŭ·skrib⭑·it·a
cirkl⁸·o, la⭑ pez⭑·o-centr⭑·o kaj⭑ alt⭑·o-centr⭑·o est⭑·as ĉiam⭑ sur⭑ la⭑ sam⭑·a
rekt⭑·o .
butik⭑-centr⭑·o, butik⭑·um~centr⭑·o, aĉet⭑·o-centr⭑·o, aĉet⭑-centr⭑·o
Vast⭑·a konstru⭑·aĵ·o en·ten⭑·ant·a mult⭑·ajn, divers⭑·ajn butik⭑·ojn: vi est⭑·as
nur⭑ kelk⭑·ajn minut⭑·ojn for⭑ de⭑ la⭑ Dubaj⁽⁺⁾·a Butik⭑-centr⭑·o, kiu nun·temp⭑·e
est⭑·as la⭑ plej⭑ grand⭑·a komerc⭑·a centr⭑·o en⭑ la⭑ mond⭑·o ; la⭑ grand⭑·a
vend⭑·ej·o de⭑ IKEA est⭑·as nur⭑ part⭑·et·o de⭑ la⭑ enorm⁽⁺⁾·a aĉet⭑-centr⭑·o .
dis·centr⭑·a, el·centr⭑·a
Kies⭑ centr⭑·o ne⭑ koincid⁴·as kun⭑ la⭑ centr⭑·o de⭑ ali⭑·aj pec⭑·oj: dis·centr⭑·a
rad⭑·o (mov⭑·at·a per⭑ ŝaft⁽⁺⁾·o ne⭑ tra·ir⭑·ant·a ĝi⭑·an centr⭑·on); mal·avantaĝ⁸·o
de⭑ kejl⁸·a junt⁽⁺⁾·o pov⭑·as est⭑·i la⭑ el·centr⭑·a fort⭑·o de⭑ la⭑ element¹·o sur⭑
la⭑ ŝaft⁽⁺⁾·o ; 2938 Hopi⁽⁺⁾·o est⭑·as ne·bon⭑·e kon⭑·at·a asteroid⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑
asteroid⁽⁺⁾·a zon⭑·o, kun⭑ dis·centr⭑·a kaj⭑ k[l]in⭑·it·a orbit⁴·o .
dis⭑+centr⭑·ec·o
1.
Ec⭑·o de⭑ io dis·centr⭑·a: regul⭑·a satelit⁹·o est⭑·as natur⭑·a satelit⁹·o kiu
sekv⭑·as relativ²·e proksim⭑·an orbit⁴·on kun⭑ mal·grand⭑·a klin⭑-angul⭑·o aŭ⭑
dis⭑+centr⭑·ec·o .
2.
(de⭑ {konik⁽⁺⁾·o} ) La⭑ konstant⭑·a rilat⭑·o inter⭑ la⭑ distanc¹·o de⭑ ĉiu
punkt⭑·o de⭑ la⭑ konik⁽⁺⁾·o al⭑ ĝi⭑·a fokus⭑·o kaj⭑ la⭑ distanc¹·o de⭑ tiu punkt⭑·o
al⭑ la⭑ direkt⭑·ant·o.
Rim.: En⭑ trov⭑·ebl·as du⭑ sinonim¹·oj: „dis⭑+fokus⭑·ec·o“ (uz⭑·at·a en⭑ ) kaj⭑
„fokus⭑-dis·ec⭑·o“ (uz⭑·at·a en⭑ ). uz⭑·as „de·centr⭑-ec⭑·o“, kiu
ŝajn⭑·e ne⭑ konserv⭑·iĝ·is. „Dis⭑+centr⭑·ec·o“ hav⭑·as la⭑ avantaĝ⁸·on de⭑
proksim⭑·ec·o kun⭑ la⭑ naci⭑+lingv⭑·aj ekvivalent⁽⁺⁾·oj kaj⭑ la⭑ intuici⁽⁺⁾·a
sent⭑·o, ke⭑ ĝi mezur⭑·as la⭑ mal·proksim⭑·ec·on de⭑ la⭑ fokus⭑·o al⭑ la⭑
simetri¹-centr⭑·o.
kun·centr⭑·iĝ·i
{Koncentr⁸·iĝ·i} : en⭑ literatur⭑·o kaj⭑ eklezi¹·o kun·centr⭑·iĝ·as la⭑ naci⭑·aj
sent⭑·oj .
hom⭑-centr⭑·ism·o
La⭑ em⭑·o rigard⭑·i la⭑ hom⭑·on kiel⭑ la⭑ centr⭑·on de⭑ la⭑ Univers⭑·o, la⭑ cel⭑·on
kaj⭑ kron⭑·on de⭑ la⭑ mond⭑·o-kre⭑·o ktp: la⭑ kern⭑·o de⭑ la⭑ problem¹·o … est⭑·as
hom⭑-centr⭑·ism·o .
kurb⭑·ec·o-centr⭑·o
(de⭑ eben⭑·a {kurb⭑·o} , ĉe⭑ punkt⭑·o de⭑ ĝi) Inter·sekc⭑·o-punkt⭑·o de⭑ la⭑
{ort⁸·ant·o} ĉe⭑ kaj⭑ de⭑ la⭑ ort⁸·ant·o ĉe⭑ punkt⭑·o „tre⭑ proksim⭑·a“ al⭑
: la⭑ kurb⭑·ec·o-centr⭑·o de⭑ cirkl⁸·o ĉe⭑ ajn⭑·a punkt⭑·o de⭑ ĝi est⭑·as ĝi⭑·a
centr⭑·o. {kurb⭑·ec·o.}
Rim.: En⭑ kaj⭑ aper⭑·as la⭑ sinonim¹·a form⭑·o „centr⭑·o de⭑ kurb⭑·ec·o“.
mal·centr⭑·a
1.
Ne⭑ proksim⭑·a al⭑ centr⭑·o, flank⭑·a, {periferi⁽⁺⁾·a} .
2.
Sen·centr⭑·a, dis·sem⭑·it·a, ret⭑·ec·a: ni bezon⭑·as mal·centr⭑·an produkt⭑·ad·on
kaj⭑ proviz⭑·ad·on de⭑ energi⭑·o .
mem·centr⭑·ism·o
Em⭑·o rigard⭑·i si⭑·an mem⭑·on plej⭑ grav⭑·a afer⭑·o, zorg⭑·i pri⭑ si mem⭑ unu⭑·e:
la⭑ eŭrop⭑·an·oj tiam⭑ sufer⭑·is pro⭑ grav⭑·a mem·centr⭑·ism·o: ili
konsider⭑·is, ke⭑ la⭑ kultur¹·o est⭑·as Eŭrop⭑·a .
{ego⁽⁺⁾+centr⭑·ism·o} , {mem⭑·ism·o}
pez⭑·o-centr⭑·o
1.
La⭑ punkt⭑·o, en⭑ kiu oni pov⭑·as imag⭑·i koncentr⁸·it·a la⭑ tut⭑·an pez⭑·on aŭ⭑
mas⭑·on de⭑ korp⭑·o.
2.
(de⭑ punkt⭑·oj en⭑ {afin⁽⁺⁾·a spac⭑·o} , kun⭑ respektiv²·aj
skalar⁽⁺⁾·aj koeficient¹·oj , kies⭑ sum⭑·o ne⭑ egal⭑·as ) La⭑
unu⭑-nur⭑·a punkt⭑·o , ver⭑·ig·ant·a :
kiam⭑ , tia·n pez⭑·o-centr⭑·on oni foj⭑·e simbol¹·e
sign⭑·as per⭑ ; la⭑ pez⭑·o-centr⭑·o de⭑ du⭑ punkt⭑·oj kun⭑
egal⭑·aj koeficient¹·oj est⭑·as la⭑ {mez⭑·o} de⭑ la⭑ strek⭑·o, kies⭑ rand⭑·oj
ili est⭑·as; pez⭑·o-centr⭑·o de⭑ plur⁴~later⁴·o aŭ⭑ plur⁴~edr⁽⁺⁾·o (pez⭑·o-centr⭑·o de⭑
ĝi⭑·aj vertic⁸·oj kun⭑ egal⭑·aj koeficient¹·oj); la⭑ ar⭑·on de⭑ ĉiu·j
pez⭑·o-centr⭑·oj de⭑ punkt⭑·oj oni nom⭑·as afin⁽⁺⁾·a sub·spac⭑·o nask⭑·it·a de⭑
tiu·j punkt⭑·oj.
Rim.: Kvankam⭑ la⭑ terminologi⁽⁺⁾·o de·ven⭑·as de⭑ fizik⭑·o, la⭑ matematik¹·a
noci⁽⁺⁾·o tut⭑·e ne⭑ rilat⭑·as al⭑ pez⭑·o aŭ⭑ mas⭑·o. Ĝi est⭑·as pur⭑·e afin⁽⁺⁾·a
noci⁽⁺⁾·o, ne⭑ bezon⭑·ant·a metrik²·an struktur¹·on, kvankam⭑ en⭑ element¹·a
geometri¹·o simil⭑·aj noci⁽⁺⁾·oj est⭑·as difin⭑·it·aj uz⭑·ant·e distanc¹·ojn.
Ceter⭑·e, not⭑·u, ke⭑ ĉi⭑-senc⭑·e propon⭑·is la⭑ ŝajn⭑·e
inter·naci⭑·an termin⭑·on „bari⁽⁺⁾-centr⭑·o“, kiu ne⭑ en·radik⭑·iĝ·is, kaj⭑
sam⭑+temp⭑·e uz⭑·is „pez⭑·o-centr⭑·o“ ali⭑+lok⭑·e en⭑ kun·tekst⭑·o pli⭑ fizik⭑·a.
rotaci⁹·a centr⭑·o
{centr⭑·o ^3.d}
simetri¹-centr⭑·o
1.
{Punkt⭑·o} , kiu difin⭑·as centr⭑·an {simetri¹·on} .
2.
(de⭑ {geometri¹·a figur⭑·o} ) {Punkt⭑·o} , rilat⭑·e al⭑ kiu la⭑ figur⭑·o
est⭑·as {simetri¹·a} .
sam⭑+centr⭑·a
(p.p. {geometri¹·aj figur⭑·oj} kun⭑ centr⭑·o) Hav⭑·ant·aj sam⭑·an {centr⭑·on}
: sam⭑+centr⭑·aj cirkl⁸·oj, kvadrat¹·oj, sfer¹·oj...
sun⭑+centr⭑·a, sun⭑·o-centr⭑·a
Hav⭑·ant·a la⭑ sun⭑·on kiel⭑ si⭑·an centr⭑·on: Ar⭑·ist-ark⭑·o el⭑ Samos⁽⁺⁾·o star⭑·ig·as
la⭑ baz¹·ojn de⭑ sun⭑+centr⭑·a teori⭑·o .
sun⭑+centr⭑·ism·o, sun⭑·o-centr⭑·ism·o
Astronomi¹·a pri·skrib⭑·o de⭑ la⭑ sun⭑-sistem⭑·o, kiu difin⭑·as la⭑ sun⭑·on kiel⭑
ĝi⭑·an centr⭑·on: nur⭑ en⭑ 1822 la⭑ katolik¹·aj eklezi¹·aj aŭtoritat⭑·ul·oj
permes⭑·is la⭑ leg⭑·ad·on de⭑ la⭑ libr⭑·o de⭑ Kopernik⁽⁺⁾·o pri⭑ sun⭑+centr⭑·ism·o .
ter⭑+centr⭑·a, ter⭑·o-centr⭑·a
Hav⭑·ant·a la⭑ ter⭑·on kiel⭑ si⭑·an centr⭑·on: la⭑ antikv⭑·aj astronom¹·oj
model⭑·is en⭑ ter⭑·o-centr⭑·a sistem⭑·o la⭑ planed⭑-mov⭑·ojn vid⭑·at·ajn de⭑ la⭑
ter⭑·o .
ter⭑+centr⭑·ism·o, ter⭑·o-centr⭑·ism·o
Astronomi¹·a pri·skrib⭑·o de⭑ la⭑ sun⭑-sistem⭑·o, kiu difin⭑·as la⭑ ter⭑·on kiel⭑
ĝi⭑·an centr⭑·on: astrologi¹·o […] baz¹·iĝ·is sur⭑ ter⭑+centr⭑·ism·o .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.86 2023/10/31 13:37:03 ]
__________________________________________________________________