vidu ankaŭ la klarigojn
ĉe⭑
I.
Prepozici⭑·o montr⭑·ant·a:
ĉe⭑
1.
Proksim⭑·an lok⭑·on, objekt⭑·on aŭ⭑ person⭑·on, kun⭑ plur⁴·aj ebl⭑·aj
senc⭑·aj nuanc⭑·oj laŭ⭑ la⭑ kun·tekst⭑·o:
a)
(ĉe⭑ rand⭑·o, flank⭑·o de⭑ io aŭ⭑ iu) En⭑ proksim⭑·ec·o de⭑, en⭑
ĉirkaŭ·aĵ⭑·o de⭑: star⭑·i ĉe⭑ ies⭑ flank⭑·o; sid⭑·iĝ·is unu·j ĉe⭑
unu⭑ flank⭑·o de⭑ la⭑ akv⭑·ej·o ; [li mezur⭑·is] kvin⭑ uln⭑·ojn
ĉe⭑ unu⭑ flank⭑·o kaj⭑ kvin⭑ uln⭑·ojn ĉe⭑ la⭑ du⭑·a flank⭑·o ;
laŭd⭑·u bel⭑·ec·on de⭑ l'⭑ mar⭑·o, sed⭑ ĉe⭑ rand⭑·o de⭑ arb⭑·ar·o ;
la⭑ mont⭑·o , ĉe⭑ la⭑ lim⭑·o de⭑ la⭑ land⭑·o Edoma ;
loĝ⭑·os ĉe⭑ la⭑ bord⭑·o de⭑ mar⭑·o ; [ŝip⭑·o
vetur⭑·ont·a] al⭑ la⭑ lok⭑·oj ĉe⭑ la⭑ mar⭑-bord⭑·o de⭑ Azi⁸·o ; ili
insult⭑·ad·is Mi⭑·an popol⭑·on kaj⭑ fanfaron⭑·ad·is ĉe⭑ ĝi⭑·aj
lim⭑·oj .
Rim.: Kiam⭑ oni star⭑·as ĉe⭑ ies⭑ flank⭑·o, ĉe⭑ la⭑ rand⭑·o, ĉe⭑
la⭑ lim⭑·o aŭ⭑ ĉe⭑ la⭑ bord⭑·o de⭑ io, oni situ⁸·as en⭑ lok⭑·o
mal·preciz⭑·a, sed⭑ kio plej⭑ grav⭑·as est⭑·as ĝi⭑·a funkci¹·o
lim⭑·i, apart⭑·ig·i, dis·divid⭑·i la⭑ spac⭑·on.
b)
(ĉe⭑ lok⭑·o kun⭑ rand⭑·o) Ĉe⭑ ^1.a la⭑ rand⭑·o de⭑: kiu ĉe⭑ l'⭑
voj⭑·o konstru⭑·as, tiu·n ĉiu instru⭑·as ; grand⭑+nombr⭑·aj
kiel⭑ la⭑ sabl⭑·o ĉe⭑ la⭑ mar⭑·o ; jen⭑ unu⭑ vir⭑-ŝaf⭑·o star⭑·as ĉe⭑
la⭑ river⭑·o ; vi far⭑·os insid⭑·on ĉe⭑ la⭑ urb⭑·o ; mal·antaŭ⭑
la⭑ arb⭑·ar·o, ĉe⭑ la⭑ grand⭑·a lag⭑·o, star⭑·is mal·nov⭑·a kastel⭑·o
; ŝi pens⭑·is pri⭑ la⭑ viking⁽⁺⁾-edz⭑·in·o ĉe⭑ la⭑ sovaĝ⭑·a marĉ⭑·o .
c)
(ĉe⭑ objekt⭑·o kun⭑ apart⭑·a funkci¹·o) En⭑ taŭg⭑·a pozici¹·o (aŭ⭑
mens³·a dispozici⁽⁺⁾·o) por⭑ uz⭑·i: sid⭑·i ĉe⭑ la⭑ fajr⭑·o , ĉe⭑ la⭑
fenestr⭑·o , ĉe⭑ la⭑ forn⭑·o, la⭑ fortepian⭑·o, maŝin⭑·o, la⭑
tabl⭑·o ; ĉe⭑ tajp⁸·il·o ; ĉe⭑ tabl⭑·o mal·plen⭑·a, babil⭑·o ne⭑
flu⭑·as ; [gard⭑·o-star⭑·i] ĉe⭑ la⭑ sojl⭑·o ; ŝi star⭑·is ĉe⭑ la⭑
mur⭑·o sen·mov⭑·e kaj⭑ mut⭑·e ; [A⭑·nj·o] star⭑·ig·is si⭑·an
lad⭑-botel⭑·on ĉe⭑ la⭑ mur⭑·o ; ok⭑ pastr⭑·oj star⭑·iĝ·is ĉe⭑ la⭑
ten⭑·il·oj [de⭑ la⭑ port⭑·il·o] ; la⭑ ĵurnal⭑·ist·o [...]
klav⭑·um·ad·is ĉe⭑ si⭑·a port⭑·ebl·a terminal⁽⁺⁾·o ; vi trov⭑·os ĉe⭑
la⭑ tomb⭑·o de⭑ [...] du⭑ hom⭑·ojn ; viv⭑·i kiel⭑ ĉe⭑
la⭑ brust⭑·o de⭑ Di⭑·o ; suĉ⭑·ul·o ĉe⭑ la⭑ mam⭑·o ; la⭑ Kurier⭑·o
vol⭑·is si⭑·an vic⭑·on ĉe⭑ la⭑ stir⁹·il·o (li vol⭑·is stir⁹·i) ;
tiu·j, kiu·j sid⭑·as mal·fru⭑·e ĉe⭑ vin⭑·o (drink⭑·ant·oj) ; ĉe⭑
la⭑ komparativ¹·o oni uz⭑·as la⭑ konjunkci⭑·on _ol⭑_ .
Rim.: La⭑ koncern⭑·a objekt⭑·o est⭑·as proksim⭑·a, sed⭑ ĉef⭑·e
ĝi serv⭑·as por⭑ ia⭑ okup⭑·o. Sid⭑·i ĉe⭑ tabl⭑·o
sub·kompren⭑·ig·as, ke⭑ la⭑ tabl⭑·o serv⭑·as ekz-e por⭑
manĝ⭑·ad·o, skrib⭑·ad·o, komun⭑·a babil⭑·ad·o kun⭑ sam⭑~tabl⭑·an·oj
ktp, ĉe⭑ fajr⭑·o pens⭑·ig·as pri⭑ la⭑ hejt⭑·a funkci¹·o de⭑ la⭑
fajr⭑·o, star⭑·i ĉe⭑ fenestr⭑·o, ĉe⭑ pord⭑·o sub·kompren⭑·ig·as,
ke⭑ la⭑ koncern⭑·a pozici¹·o rilat⭑·as kun⭑ la⭑ kutim⭑·aj
funkci¹·oj de⭑ fenestr⭑·o aŭ⭑ pord⭑·o (ebl⭑·ig·i aer⭑·um·ad·on,
rigard⭑·on ekster⭑·en, en·ir⭑·on, el·ir⭑·on ktp).
Rim.: Ebl⭑·as oft⭑·e leg⭑·i, ke⭑ _ĉe⭑_ montr⭑·as „tuŝ⭑·an “
proksim⭑·ec·on, mal⭑·e al⭑ _apud⭑_. En⭑ la⭑ real¹·o tio
aspekt¹·as mit¹·o. Oni pov⭑·as sid⭑·i ĉe⭑ tabl⭑·o kun⭑ amik⭑·oj
tiel⭑ mal·proksim⭑·e de⭑ ĝi, ke⭑ ne⭑ ne·ebl⭑·as ĝi·n tuŝ⭑·i, kaj⭑
mal⭑·e sid⭑·i apud⭑ tabl⭑·o, apog⭑·ant·e sur⭑ ĝi la⭑ kubut⭑·on. La⭑
ver⭑·a diferenc⭑·o inter⭑ _ĉe⭑_ kaj⭑ _apud⭑_ de·pend⭑·as de⭑ la⭑
funkci¹·o kaj⭑ de⭑ la⭑ form⭑·o de⭑ la⭑ koncern⭑·a objekt⭑·o. Kun⭑
objekt⭑·oj hav⭑·ant·aj flank⭑·ojn, _apud⭑_ oft⭑·e al·pren⭑·as la⭑
senc⭑·on „ĉe⭑ iu flank⭑·o de⭑“. Ceter⭑·e, se⭑ ŝrank⭑·o star⭑·ant·a
ĉe⭑ mur⭑·o montr⭑·as tuŝ⭑·an proksim⭑·ec·on inter⭑ la⭑ ŝrank⭑·o
kaj⭑ la⭑ mur⭑·o, tio·n ni ŝuld⭑·as al⭑ la⭑ fakt¹·o, ke⭑ la⭑
koncern⭑·a pozici¹·o est⭑·as la⭑ plej⭑ taŭg⭑·a kaj⭑ kutim⭑·a.
Kontrast¹·e kun⭑ tio ŝrank⭑·o star⭑·ant·a apud⭑ mur⭑·o pov⭑·as
sugest⁹·i, ke⭑ la⭑ ŝrank⭑·o est⭑·as iom⭑ pli⭑ for⭑ de⭑ la⭑ mur⭑·o,
ol⭑ neces⭑·us, sed⭑ la⭑ diferenc⭑·o ne⭑ font⭑·as el⭑ la⭑ uz⭑·at·aj
prepozici⭑·oj mem⭑. Plej⭑ sekur⁴·a rimed⭑·o por⭑ don⭑·i senc⭑·on
de⭑ tuŝ⭑·a proksim⭑·ec·o est⭑·as al·don⭑·o de⭑ adverb⭑·o {tuj⭑} .
d)
(ĉe⭑ okup⭑·o) En⭑ taŭg⭑·a pozici¹·o (aŭ⭑ mens³·a dispozici⁽⁺⁾·o)
por⭑ plen⭑·um·i: la⭑ mal·jun⭑·aj ge·edz⭑·oj sid⭑·is ĉe⭑ si⭑·a
vesper⭑-manĝ⭑·o ; rest⭑·u tajlor⭑·o ĉe⭑ vi⭑·a labor⭑·o ; la⭑ Jud³·a
knab⭑·in·o, diligent⭑·a kaj⭑ fidel⭑·a en⭑ si⭑·a profesi⭑·o,
star⭑·is ĉe⭑ si⭑·a labor⭑·o .
e)
(ĉe⭑ person⭑·o kun⭑ apart⭑·a rol¹·o) En⭑ taŭg⭑·a manier⭑·o por⭑
ricev⭑·i la⭑ serv⭑·on de⭑, aŭ⭑ proviz⭑·i la⭑ serv⭑·on al⭑: li
insist¹·is ĉe⭑ li, ke⭑ li pren⭑·u [la⭑ donac⭑·on], sed⭑ tiu ne⭑
vol⭑·is ; ŝi ir⭑·is, por⭑ klopod⭑·i ĉe⭑ la⭑ reĝ⭑·o pri⭑ si⭑·a dom⭑·o
.
f)
(ĉe⭑ iu) En⭑ la⭑ dom⭑·o, hejm⭑·o, loĝ⭑·ej·o de⭑: li las⭑·is si⭑·an
vest⭑·on ĉe⭑ mi ; ŝtel⭑·i ĉe⭑ ŝtel⭑·ist·o est⭑·as mal·facil⭑·e ;
konsent⭑·i loĝ⭑·i ĉe⭑ iu ; Jadvi⁽⁺⁾·nj·o tie ĉi⭑ jam⭑ sent⭑·is si·n
ĉe⭑ si (hejm⭑·e) .
Rim.: Por⭑ evit⭑·i eventual¹·an konfuz⭑·on kun⭑ senc⭑·o ^1.c
ebl⭑·as al·don⭑·i „en⭑ la⭑ dom⭑·o“ k.s., kiel⭑ en⭑: Re·bek⭑·a
pren⭑·is la⭑ luks⭑·ajn vest⭑·ojn [...], kiu·jn ŝi hav⭑·is ĉe⭑
si en⭑ la⭑ dom⭑·o .
g)
(ĉe⭑ profesi⭑·ul·o, mastr⭑·o) En⭑ la⭑ butik⭑·o, firm⭑·o,
meti⭑·ej·o, instituci⭑·o de⭑: oni aĉet⭑·is ĉe⭑ la⭑ bulk⭑·ist·o
spes⁽⁺⁾+dek⭑·an kraken⭑·on ; ĉe⭑ mastr⭑·o ŝtel⭑·ist·o la⭑ serv⭑·ant·oj
ne⭑ ŝtel⭑·as ; ĉe⭑ mi ĉi⭑ tie labor⭑·as jun⭑·aj hom⭑·oj ; mi
serv⭑·is ĉe⭑ vi kvar⭑ jar⭑·ojn ; ĉe⭑ ni oni ne⭑ kudr⭑·as ali⭑·e
ol⭑ per⭑ maŝin⭑·o ; li perd⭑·as tre⭑ bon⭑·an ofic⭑·on de⭑
intendant²·o ĉe⭑ sinjor⭑·o ; li ricev⭑·is [si⭑·an
kler⭑·on] de⭑ la⭑ diabl⭑·o dum⭑ si⭑·aj stud¹·oj en⭑ Toled⁽⁺⁾·o ĉe⭑
arab⁸·a magi⭑·ist·o .
h)
(ĉe⭑ iu·j) En⭑ la⭑ land⭑·o, naci⭑·o de⭑: ĉe⭑ ni ne⭑ viv⭑·as
venen⭑·aj best⭑·oj ; ĉiu·j Jud³·oj, kiu·j est⭑·is ĉe⭑ la⭑
Moabidoj, ĉe⭑ la⭑ Amonidoj, ĉe⭑ la⭑ Edomidoj, kaj⭑ en⭑
ĉiu·j land⭑·oj, aŭd⭑·is, ke⭑ [...] ; Paŭl⭑·o kaj⭑ Barnab⁽⁺⁾·as
rakont⭑·is, kiom⭑ da⭑ sign⭑·oj kaj⭑ mirakl¹·oj Di⭑·o far⭑·is ĉe⭑
la⭑ naci⭑·an·oj per⭑ ili . {inter⭑}
i)
(ĉe⭑ iu·j) En⭑ la⭑ medi³·o de⭑, en⭑ (hom)grup⭑·o el⭑: ĉe⭑ la⭑
humil⭑·ul·oj est⭑·as saĝ⭑·o ; ĉe⭑ vulp⭑·oj ĉiam⭑ nask⭑·iĝ·as nur⭑
vulp⭑·oj ; ĉe⭑ la⭑ drink⭑·ul·oj rest⭑·is ankoraŭ⭑ plej⭑ mult⭑·e
da⭑ prudent⭑·o ; sang⭑·o-transfuz⁽⁺⁾·oj ĉe⭑ hemofili⁽⁺⁾·ul·oj .
{inter⭑}
j)
(ĉe⭑ iu) En⭑ la⭑ opini⭑·o, mens³·o, kor⭑·o de⭑: est⭑·i bon⭑·e
en·skrib⭑·it·a ĉe⭑ iu ; hav⭑·i ĉe⭑ iu kredit¹·on kaj⭑ merit⭑·on ;
eĉ⭑ ĉe⭑ kok⭑·in·o trov⭑·iĝ·as propr⭑·a inklin⭑·o ; de⭑ tio dev⭑·is
kolekt⭑·iĝ·i ĉe⭑ vi cert⭑·a proviz⭑·o da⭑ sci⭑·oj ; li⭑·a voĉ⭑·o
hav⭑·is grand⭑·an valor⭑·on ĉe⭑ la⭑ el·don⭑·ist·o ; est⭑·i en⭑
favor⭑·o ĉe⭑ iu; mi ne⭑ hav⭑·as bon⭑·an not⭑·on ĉe⭑
esplor⭑+juĝ⭑·ist·o ; [nebul⭑·a ideologi⁹·o] nur⭑ pov⭑·as
mol⭑·ig·i la⭑ klas⭑-konsci⭑·on ĉe⭑ labor⭑·ist·oj .
k)
(ĉe⭑ iu, io) Ie sur⭑, ie en⭑, sur⭑ la⭑ korp⭑·o de⭑: se⭑ ĉe⭑ iu
el·fal⭑·is la⭑ har⭑·oj [...] ; krak⭑·o, kvazaŭ⭑ ĉe⭑ la⭑
ĉiel⭑~barel⭑·o krev⭑·is ring⭑·eg·o ; ĉe⭑ la⭑ imperi⭑·estr·o aper⭑·is
larm⭑·oj en⭑ la⭑ okul⭑·oj ; la⭑ kor⭑·o eĉ⭑ ĉe⭑ imperi⭑·estr·o
trov⭑·iĝ·as sur⭑ la⭑ mal·dekstr⭑·a flank⭑·o .
l)
(ĉe⭑ part⭑·o de⭑ ies⭑ korp⭑·o, aŭ⭑ de⭑ iu objekt⭑·o) Ie en⭑ la⭑
ĉirkaŭ·aĵ⭑·o de⭑: li tord⭑·o-romp⭑·os ĝi⭑·an kap⭑·on ĉe⭑ la⭑ nuk⭑·o ;
kiel⭑ mal·dik⭑·a ŝi est⭑·as ĉe⭑ la⭑ koks⭑·oj ; [li port⭑·is
tranĉ⭑·il·on] en⭑ lign⭑·a ing⭑·o ĉe⭑ la⭑ tali⭑·o ; mont⭑·o kovr⭑·it·a
de⭑ verd⭑·aĵ·o ĉe⭑ la⭑ mal·supr⭑·o .
m)
(ĉe⭑ korp⭑·o-part⭑·o) Per⭑ ten⭑·o de⭑: okaz⭑·on kapt⭑·u ĉe⭑ l'⭑
kap⭑·o, ĉar⭑ la⭑ vost⭑·o est⭑·as glit⭑·a ; [ŝi si·n pend⭑·ig·is]
ĉe⭑ la⭑ kol⭑·o de⭑ l'⭑ kron⭑-princ⭑·o ; am⭑·is la⭑
hund⭑·et·on, sed⭑ prefer⭑·e tamen⭑ ten⭑·us ĉe⭑ la⭑ man⭑·o fil⭑·et·on
. {je⭑}
n)
(ĉe⭑ verk⭑·ist·o, verk⭑·int·o) En⭑ la⭑ verk⭑·o, skrib⭑·aĵ·oj,
muzik⭑·o de⭑: ĉe⭑ bon⭑·aj aŭtor⭑·oj ; tia·jn kompat⭑·ind·ajn
rim⭑·--stump³·ojn oft⭑·e oni renkont⭑·as precip⭑·e ĉe⭑ rus⭑·aj
poet¹·oj .
o)
(ĉe⭑ instituci⭑·o, aŭ⭑ ali⭑·a lok⭑·o destin¹·it·a al⭑ publik⭑·a
uz⭑·o) {En⭑} , {sur⭑} : li est⭑·as profesor¹·o ĉe⭑ la⭑
universitat⭑·o; mem⭑ rest⭑·is ĉe⭑ la⭑ kort⭑·eg·o de⭑
la⭑ reĝ⭑·o ; antaŭ⭑·hieraŭ⭑ vesper⭑·e, ĉe⭑ la⭑ Templ¹·o, mi
kon⭑·at·iĝ·is kun⭑ jun⭑·ul·o kiu nom⭑·is si·n Jehudo ;
renkont⭑·as ni·n ĉe⭑ la⭑ staci⭑·o ; [el·trajn⁸·iĝ·i] ĉe⭑ la⭑
staci⭑-dom⭑·o ; polic⭑·o ĉe⭑ la⭑ trajn⁸-staci⭑·o ; [ies⭑ kondut⭑·o]
ĉe⭑ la⭑ taksi⁹·a halt⭑·ej·o ; mi loĝ⭑·as ĉe⭑ la⭑ strat⭑·o
(prefer⭑·e: en⭑ la⭑ strat⭑·o).
Rim.: Pri⭑ uz⭑·o de⭑ _ĉe⭑_ kun⭑ akuzativ⭑·o, vd {ĉe⭑ ...-n, al⭑ ĉe⭑}
.
2.
Okaz⭑·an cirkonstanc⭑·on de⭑ la⭑ ag⭑·o, kun⭑ divers⭑·aj senc⭑·aj
nuanc⭑·oj laŭ⭑ la⭑ kun·tekst⭑·o:
a)
(ĉe⭑ okaz⭑·o) En⭑ la⭑ temp⭑·o de⭑, kiam⭑ okaz⭑·as: ĉe⭑ la⭑ tag⭑·iĝ·o
; ĉe⭑ la⭑ sub·ir⭑·o de⭑ la⭑ sun⭑·o ; ĉe⭑ mal·bon⭑·a veter⭑·o; ĉe⭑ la⭑
komenc⭑·o ; ĉe⭑ li⭑·a al·ven⭑·o ; [ekscit⭑·iĝ·i] ĉe⭑ la⭑ plej⭑
mal·grand⭑·a bagatel⭑·o ; [kapt⭑·it·a] ĉe⭑ l'⭑ freŝ⭑·a far⭑·o ; ĉe⭑
tiu okaz⭑·o; ĉe⭑ tio mi vek⭑·iĝ·is kaj⭑ ek·rigard⭑·is, kaj⭑ mi⭑·a
sonĝ⭑·o est⭑·is agrabl⭑·a por⭑ mi ; ĉe⭑ tiu·j vort⭑·oj ŝi gaj⭑·e
far⭑·is kap⭑-salut⭑·on ; mi rid⭑·os ĉe⭑ vi⭑·a mal·feliĉ⭑·o .
Rim.: Kutim⭑·e la⭑ substantiv⭑·o, al⭑ kiu aplik³·iĝ·as la⭑
prepozici⭑·o, mem⭑ ne⭑ montr⭑·as temp⭑·o-punkt⭑·on, sed⭑
okaz⭑·aĵ·on, kun⭑ kiu la⭑ ag⭑·o de⭑ la⭑ koncern⭑·a verb⭑·o est⭑·as
pli⭑-mal·pli⭑ sam⭑+temp⭑·a, foj⭑·e eĉ⭑ tuj⭑ post⭑·a.
b)
(ĉe⭑ iu akompan⭑·a cirkonstanc⭑·o) Kun⭑ akompan⭑·o de⭑, {kun⭑}
: la⭑ labor⭑·ist·in·oj labor⭑·ad·is ĉe⭑ art⭑·a lum⭑·o ; dorm⭑·i ĉe⭑
mal·ferm⭑·it·aj fenestr⭑·oj; plezur⭑·i ĉe⭑ muzik⭑·o; ĉe⭑ la⭑
temperatur¹·oj, aper⭑·ant·aj en⭑ pat⭑·oj [...], ĉiu·j ole⭑·oj
mal·kompon¹·iĝ·as .
c)
(ĉe⭑ iu eventual¹·a cirkonstanc⭑·o) Se⭑ re·al·iĝ⭑·as: ĉe⭑ mank⭑·o
de⭑ pri·konsil⭑·iĝ·o (se⭑ ĝi mank⭑·as) popol⭑·o pere⭑·as ; ĉe⭑
vest⭑·o velur⭑·a sufer⭑·as stomak⭑·o (se⭑ oni aĉet⭑·as
mult⭑·e~kost⭑·an vest⭑·on, mank⭑·as mon⭑·o por⭑ manĝ⭑·aĵ·o) ; ĉe⭑
stomak⭑·o mal·sat⭑·a (se⭑ la⭑ stomak⭑·o mal·sat⭑·as) ne⭑ kapric⭑·as
palat⭑·o ; ĉe⭑ ekzist⭑·ad·o (supoz⭑·ant·e ekzist⭑·ad·on) de⭑
lingv⭑·o inter·naci⭑·a, ĉiu·j traduk⭑·oj est⭑·us far⭑·at·aj nur⭑
en⭑ tiu·n ĉi⭑ last⭑·an ; ĉe⭑ la⭑ leĝ⭑·o [pri⭑ inter·naci⭑·ec·o]
(se⭑ valid⁴·as ĉi⭑ tiu leĝ⭑·o) grand⭑·a arbitr⭑·o en⭑ la⭑ elekt⭑·o
de⭑ vort⭑·oj ekzist⭑·i ne⭑ pov⭑·as .
d)
(ĉe⭑ iu teori⭑·e (mal)favor⭑·a cirkonstanc⭑·o) {Malgraŭ⭑} :
okaz⭑·as, ke⭑ virt⭑·ul·o pere⭑·as ĉe⭑ si⭑·a virt⭑·ec·o ; ĉe⭑ tiu·j
bel⭑·aj parol⭑·oj li don⭑·is nenio·n. afer⭑·oj, kiu·jn ĉe⭑ plej⭑
mal·grand⭑·a doz¹·o da⭑ honest⭑·ec·o […] ĉiu pov⭑·as facil⭑·e
praktik⭑·e tra·kontrol⭑·i ; ĉe⭑ plej⭑ grand⭑·a fid⭑·o memor⭑·u
pri⭑ perfid⭑·o .
Rim.: Kvankam⭑ oni oft⭑·e prezent⭑·as ĉi⭑ tiu·n senc⭑·on,
kiel⭑ tut⭑·e apart⭑·an, neces⭑·as kompren⭑·i, ke⭑ ĝi est⭑·iĝ·as
ĉef⭑·e pro⭑ la⭑ kolizi⁴·o inter⭑ la⭑ teori⭑·e favor⭑·a
cirkonstanc⭑·o kaj⭑ la⭑ mal·favor⭑·a rezult²·o (aŭ⭑ mal⭑·e). En⭑
la⭑ ekzempl⭑·o ni tren⭑·as vetur⭑·il·on kiel⭑ bov⭑·oj, kaj⭑ ĉe⭑
tio ni mult⭑·e deklam¹·as pri⭑ sen·de·pend⭑·ec·o , _ĉe⭑_ mem⭑
montr⭑·as nur⭑ la⭑ sam⭑+temp⭑·ec·on de⭑ du⭑ ag⭑·oj, kaj⭑ ili⭑·a
ne·koher⁹·ec·o vek⭑·as konced⁸·an nuanc⭑·on.
ĉe⭑ ...-n, al⭑ ĉe⭑
{Al⭑} lok⭑·o situ⁸·ant·a {ĉe⭑ ^1} : tiu+cel⭑·e mi ir⭑·is […] ĉe⭑ la⭑
sid⭑·ej·on de⭑ l’ Centr⭑·a Komitat⭑·o de⭑ l’ Proletkult['] ; pli⭑
proksim⭑·e al⭑ ĉe⭑ ni ; iu pov⭑·as mal·aprob⭑·i kun·met⭑·on de⭑
prepozici⭑·oj: „met⭑·is... al⭑ sub⭑ ŝi⭑·a kol⭑·o“, „ir⭑·is al⭑ ĉe⭑ li“
(cit⭑·aĵ·o el⭑ recenz³·it·a libr⭑·o) ; ven⭑·is la⭑ frat⭑·oj de⭑ ,
kaj⭑ ili en·ir⭑·is ĉe⭑ li·n, kaj⭑ li re·kon⭑·is ili·n, sed⭑ ili ne⭑
re·kon⭑·is li·n ; tiu respekt⭑·ind·a person⭑·o, ĉe⭑ kiu·n mi al·ven⭑·is,
iu·n vesper⭑·on, kun⭑·e kun⭑ kofr¹·o ; morgaŭ⭑ mi ir⭑·os ĉe⭑ mi⭑·an
onkl⭑·on; ‐ kie·n, kie, kaj⭑ kiam⭑ vi ŝi·n invit⭑·is? ‐ mi invit⭑·is
ŝi·n ĉe⭑ ni·n, dum⭑ la⭑ hieraŭ⭑·a festen⭑·o ĉe⭑ Petr⭑·o.
Rim.: La⭑ uz⭑·oj de⭑ _ĉe⭑_ kun⭑ post⭑·a akuzativ⭑·o aŭ⭑ antaŭ⭑·a
prepozici⭑·o _al⭑_ est⭑·as mal·oft⭑·aj, sed⭑ neniel⭑ mal·logik¹·aj. Oni
oft⭑·e pov⭑·us dir⭑·i nur⭑·an _al⭑_ anstataŭ⭑·e.
Rim.: Kiel⭑ bon⭑·e relief¹·ig·as la⭑ ekzempl⭑·o el⭑ la⭑ recenz³·o de⭑
, la⭑ form⭑·o _al⭑ ĉe⭑_ son⭑·as fremd⭑·e, sam⭑·e kiel⭑
ĉiu·j simil⭑·aj kun·aĵ⭑·oj de⭑ _al⭑_ kun⭑ ali⭑·a lok⭑·a prepozici⭑·o. Sed⭑
ĉi⭑ tiu·j kun·aĵ⭑·oj est⭑·as tut⭑·e bon⭑·aj de⭑ teori⭑·a vid⭑-punkt⭑·o, kaj⭑
eĉ⭑ sistem⭑·ec·e uz⭑·at·aj en⭑ la⭑ kadr⭑·o de⭑ -instru⭑·ad·o por⭑
en·konduk⭑·i la⭑ uz⭑·on de⭑ akuzativ⭑·o post⭑ prepozici⭑·o. Pli⭑·e, la⭑
kun·aĵ⭑·o pov⭑·as aper⭑·i ne⭑ nur⭑ en⭑ adjektoj, sed⭑ ankaŭ⭑ en⭑
komplement²·oj de⭑ adjektiv⭑·oj aŭ⭑ substantiv⭑·oj, kie la⭑ form⭑·o
kun⭑ akuzativ⭑·o est⭑·us ne·uz⭑·ebl·a: proksim⭑·a al⭑ ĉe⭑, bus⁽⁺⁾-lini⭑·o al⭑
ĉe⭑... Ind⭑·as tamen⭑ re·memor⭑·i, ke⭑ en⭑ Zamenhof percept¹·as
nuanc⭑·on inter⭑ la⭑ mus⭑·o kur⭑·is al⭑ sub⭑ la⭑ lit⭑·o (kur⭑·is cel⭑·e al⭑
tiu lok⭑·o sub⭑ la⭑ lit⭑·o, sed⭑ ne⭑ nepr⭑·e ĝi·n ating⭑·is) kaj⭑ la⭑
mus⭑·o kur⭑·is sub⭑ la⭑ lit⭑·on (nepr⭑·e ĝi·n ating⭑·is). Se⭑ tiu
disting⭑·o est⭑·us strikt⁽⁺⁾·e observ⭑·at·a, oni apenaŭ⭑ pov⭑·us uz⭑·i
simil⭑·ajn kun·aĵ⭑·ojn en⭑ temp⭑·o ali⭑·a ol⭑ pas⭑·int·a. Ceter⭑·e, ekster⭑
la⭑ kun·tekst⭑·o de⭑ prepozici⭑·aj kun·aĵ⭑·oj, la⭑ nuanc⭑·o inter⭑ _al⭑_
kaj⭑ pur⭑·a akuzativ⭑·o est⭑·as apenaŭ⭑ sent⭑·ebl·a, krom⭑ de⭑ stil⭑·a
vid⭑-punkt⭑·o: ja⭑ morgaŭ⭑ mi vetur⭑·os Pariz⭑·on ne⭑ est⭑·as mult⭑·e pli⭑
konvink⭑·a pri⭑ la⭑ ating⭑·o de⭑ la⭑ cel⭑·o, ol⭑ al⭑ Pariz⭑·o, kaj⭑
ĉi⭑-last⭑·a est⭑·as mult⭑·e pli⭑ oft⭑·a. Ni do⭑ prezent⭑·as ĉiu·jn
kun·aĵ⭑·ojn de⭑ _al⭑_ kun⭑ prepozici⭑·o, kiel⭑ alternativ²·an form⭑·on
de⭑ la⭑ sam⭑·a prepozici⭑·o uz⭑·at·a kun⭑ akuzativ⭑·o, tamen⭑ sci⭑·ant·e,
ke⭑ ekzist⭑·as princip⭑·a nuanc⭑·o.
de⭑ ĉe⭑
{De⭑} ^1,^2 lok⭑·o situ⁸·ant·a {ĉe⭑ ^1} : [Jon⁽⁺⁾·at·an] lev⭑·is si·n de⭑
ĉe⭑ la⭑ tabl⭑·o ; ŝi pren⭑·is mi⭑·an fil⭑·on de⭑ ĉe⭑ mi .
Rim.: En⭑ la⭑ don⭑·it·aj ekzempl⭑·oj la⭑ prepozici⭑·o _ĉe⭑_ aspekt¹·as
util⭑·a. Ja⭑ lev⭑·is si·n de⭑ la⭑ tabl⭑·o pov⭑·us sugest⁹·i, ke⭑ la⭑
person⭑·o kuŝ⭑·is sur⭑ la⭑ tabl⭑·o, kaj⭑ pren⭑·is mi⭑·an fil⭑·on de⭑ mi
pov⭑·us signif⭑·i, ke⭑ la⭑ koncern⭑·at·o mem⭑ trans·don⭑·is la⭑ fil⭑·on al⭑
la⭑ pren⭑·ant·o. Tamen⭑ en⭑ mult⭑·aj okaz⭑·oj _de⭑ ĉe⭑_ est⭑·as sen·util⭑·e
preciz⭑·a kaj⭑ _de⭑_ sol⭑·a sufiĉ⭑·as: mi ven⭑·as de⭑ la⭑ av⭑·o (= de⭑ ĉe⭑
^1.f la⭑ av⭑·o) ; ni ĵus⭑ re·ven⭑·is de⭑ la⭑ mar⭑-bord⭑·o (sed⭑: ni
liber⭑~temp⭑·is ĉe⭑ ^1.a la⭑ mar⭑-bord⭑·o).
II.
Vort⭑·er·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o ĉe⭑^1:
ĉea
Tre⭑ {proksim⭑·a} : hav⭑·is du⭑·an seĝ⭑·on ĉea sur⭑ kiu
star⭑·is glas⭑·et·o da⭑ brand⭑·o . {lok⭑·a}
Rim.: Foj⭑·e ebl⭑·as rimark⭑·i uz⭑·on de⭑ tiu vort⭑·o, kvazaŭ⭑ tem⭑·us
pri⭑ sinonim¹·o de⭑ „ĉeest(ant)a“: por⭑ est⭑·i agnosk⁽⁺⁾·it·a kiel⭑
intelekt⁴·ul·o, [neces⭑·as est⭑·i] plej⭑ oft⭑·e ĉea en⭑ la⭑ ekran⁸·o, en⭑
la⭑ kanal¹·o kaj⭑ en⭑ la⭑ ĉef·paĝ⭑·oj de⭑ la⭑ gazet⭑·oj ; la⭑ ĵurnal⭑·ist·o
[...], malĉea en⭑ Havan⁽⁺⁾·o, don⭑·as ‐ el⭑~de⭑ san⭑·-~dom⭑·ing·o ! ‐
„detal⭑·an pri·skrib⭑·on“ de⭑ mi⭑·aj ag⭑·ad·oj en⭑ Kub⁸·o . Simil⭑·e oni
foj⭑·e uz⭑·as „ĉe·ul⭑·o“ anstataŭ⭑ „ĉe·est⭑·ant·o“: la⭑ silent⭑·o en⭑ la⭑
ĉambr⭑·o de·nov⭑·e pez⭑·e pend⭑·is super⭑ la⭑ ĉe·ul⭑·oj . Tiu·j precioz⁽⁺⁾·aj
form⭑·oj ne⭑ don⭑·as grand⭑·an avantaĝ⁸·on kompar⭑·e kun⭑ la⭑ deriv⁴·aĵ·oj
de⭑ „ĉe·est⭑·i“ kaj⭑ ne⭑ fund⭑·e akord¹·as kun⭑ la⭑ senc⭑·oj baz¹·it·aj sur⭑
la⭑ ide⭑·o „tre⭑ proksim⭑·a“.
ĉee
Tre⭑ {proksim⭑·e} : rest⭑·u ĉee, mi tuj⭑ re·parol⭑·os . {flank⭑·o ĉe⭑
flank⭑·o} , {sur·lok⭑·e} , {tie ĉi⭑}
ĉei
(tr)
Est⭑·i tre⭑ proksim⭑·a (al⭑): mal·mult⭑·eg·aj – se⭑ en·tut⭑·e iu·j –
kre⭑·is komplet²·an poezi¹·an mond⭑·on kies⭑ ĉiu poem¹·o organik⁹·e
ĉeas, kun⭑·as, apog⭑·as ĉiu·jn ali⭑·ajn ; sid⭑·ant·e sur⭑ ŝton⭑·o, kiu
ĉeis al⭑ la⭑ sud⭑·o de⭑ persik⭑·a arb⭑·o, li komenc⭑·is ĝu⭑·i la⭑ dram¹·on
; la⭑ nokt⭑·o-fin⭑·' jam⭑ ĉeas ; komput⁹·il·oj kriĉ⁽⁺⁾·is ke⭑ ĉeas
(en·est⭑·as) iu tromp⭑·o .
ĉe·ig⭑·i
Tre⭑ proksim⭑·ig·i: la⭑ brigad²·a estr⭑·o ĉe·ig⭑·is si⭑·an buŝ⭑·on al⭑ la⭑
orel⭑·o de⭑ la⭑ sinjor⭑·o .
Rim.: Ĉi⭑ tiu·j deriv⁴·aĵ·oj ne⭑ aper⭑·as en⭑ , kaj⭑ est⭑·as saĝ⭑·e demand⭑·i
si·n, ĉu⭑ ver⭑·e ili est⭑·as util⭑·aj kaj⭑ vivipovaj.
III.
Prefiks⭑·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o ^1 aŭ⭑ ^2:
1.
Ag⭑·i ĉe⭑: {ĉe·est⭑·i} , {ĉe·star⭑·i} ...
2.
Io, situ⁸·ant·a ĉe⭑: {ĉebrust(aĵ)o} ...
3.
(vort⭑·ig·o de⭑ adjektoj aŭ⭑ suplement⁸·oj) el·pren⭑·int·e el⭑
ĉe·brust⭑·a poŝ⭑·o [mal·grand⭑·an figur⭑·on...] (poŝ⭑·o situ⁸·ant·a ĉe⭑
^1.l la⭑ brust⭑·o) ; re·vant⭑·e mi marŝ⭑·ad·is sen⭑ ĉirkaŭ·rigard⭑·i,
kiam⭑ subit⭑·e mi sent⭑·is mi·n ĉe·genu⭑·e kapt⭑·it·a (kapt⭑·it·a ĉe⭑ ^1.m
la⭑ genu⭑·oj) ; la⭑ fajr⭑·a sun⭑-glob⭑·o jam⭑ al·proksim⭑·iĝ·is al⭑ la⭑
ĉe·horizont¹·aj nub⭑·oj ; mon⭑·o, aŭ⭑ la⭑ mank⭑·o de⭑ ĝi, star⭑·as
ĉe·kap⭑·e de⭑ la⭑ list¹·o de⭑ motiv¹·oj por⭑ murd⁴·o kaj⭑ mort⭑·ig·o ; hav⭑·i
io·n ĉe·man⭑·e (tut⭑·e pret⭑·an por⭑ uz⭑·o, ekz-e ĉe⭑ ^1.c la⭑ man⭑·o) ;
sinjor⭑·o ĉe·okaz⭑·e far⭑·is simil⭑·ajn propon⭑·ojn (ĉe⭑ ^2.a
la⭑ okaz⭑·o, kiam⭑ aper⭑·is okaz⭑·o) ; danc⭑·is jun⭑·aj vir⭑·oj kies⭑
profesi⭑·on oni ne⭑ sci⭑·is, en⭑ ĉe·ŝultr⭑·e vatizita jak⭑·o ;
ĉe·tabl⭑·a kant⭑·o (kant⭑·o por⭑ kant⭑·i sid⭑·ant·e ĉe⭑ ^1.c tabl⭑·o,
ekz-e por⭑ instig⭑·i al⭑ drink⭑·ad·o) ; la⭑ vizaĝ⭑·o de⭑ la⭑ ĉe·tabl⭑·e
sid⭑·ant·a vir⭑·in·o bel⭑·e kaj⭑ sever⭑+trajt⭑·e disting⭑·iĝ·is en⭑ la⭑
du⭑·on-lum⭑·o de⭑ la⭑ ĉambr⭑·et·o ...
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.124 2023/10/31 13:37:03 ]
__________________________________________________________________