vidu ankaŭ la klarigojn
ĉef-
I.
ĉef-
Prefiks⭑·o form⭑·ant·a substantiv⭑·ajn radikal¹·ojn al⭑ kiu·j ĝi
atribu¹·as la⭑ senc⭑·on „la⭑ plej⭑ grav⭑·a“ aŭ⭑ „la⭑ plej⭑ alt⭑+rang⭑·a“:
a)
Ĉe⭑ la⭑ ul⭑·aj radikal¹·oj ĉef- indik³·as person⭑·on
unu⭑·a+rang⭑·an, eventual¹·e kun⭑ ordon⭑·a potenc⭑·o super⭑ la⭑
ali⭑·aj sam⭑~grup⭑·an·oj: ĉef·inĝenier⭑·o, la⭑ brit⁹·a
ĉef·ministr¹·o . la⭑ ĉef·redaktor⭑·o tre⭑ zorg⭑·as pri⭑ la⭑
lingv⭑·aĵ·o de⭑ la⭑ revu²·o ; ― aŭ⭑ kun⭑ nur⭑ rang⭑·a super·ec⭑·o:
li ating⭑·is la⭑ rang⭑·on de⭑ ĉef·serĝent⭑·o ; ĉef·kelner⭑·o ;
ĉef·esperant⭑·ist·o en⭑ Franc⭑·uj·o ; verk⭑·oj de⭑ ĉef·majstr⭑·oj
; la⭑ ĉef·anĝel⭑·o Miĥael⭑·o ; kun·ven⭑·ig·int·e ĉiu·jn
ĉef·pastr⭑·ojn kaj⭑ skrib⭑·ist·ojn de⭑ la⭑ popol⭑·o, li
demand⭑·is al⭑ ili, kie la⭑ Krist⭑·o dev⭑·as nask⭑·iĝ·i ; la⭑
ĉef·episkop⭑·o mem⭑ dev⭑·is met⭑·i al⭑ ŝi la⭑ kron⭑·on sur⭑ la⭑
kap⭑·on ; ĝeneral¹·a ĉef·milit⭑·estr·o ; la⭑ general⭑·o
, la⭑ ĉef·estr⭑·o de⭑ la⭑ arme¹·o ; li ekzekut⭑·ig·is
si⭑·an ĉef·polic⭑·an·on .
Rim.: Kontrast¹·e al⭑ ĉef-, la⭑ sufiks⭑·o {-estr} ja⭑
nepr⭑·ig·as ordon⭑·an potenc⭑·on kaj⭑ krom⭑·e, _-estr_
aplik³·iĝ·as al⭑ la⭑ estr⭑·at·a tut⭑·o, dum⭑ ĉef- al⭑ ties⭑ an⭑·oj;
do⭑, laŭ⭑ la⭑ ekzempl⭑·o de⭑ PAG, band⭑·estr·o = ĉef·band⭑·an·o.
Rim.: Mi⭑·a+opini⭑·e estr/ ne⭑ est⭑·as sufiks⭑·o (vid⭑·u la⭑
artikol⭑·on pri⭑ estr⭑·o). Kun·met⭑·it·aj vort⭑·oj kiel⭑
grup⭑·estr·o est⭑·as ordinar⭑·aj kun·met⭑·aĵ·oj samkiel
dom⭑-pord⭑·o, tag⭑-libr⭑·o aŭ⭑ maten⭑-manĝ⭑·o, kie pord⭑·o, libr⭑·o
kaj⭑ manĝ⭑·o ne⭑ est⭑·as sufiks⭑·oj.
b)
Ĉe⭑ la⭑ aĵ⭑·aj radikal¹·oj ĉef- indik³·as afer⭑·on plej⭑ grav⭑·an
aŭ⭑ unu⭑·a+rang⭑·an inter⭑ la⭑ sam⭑+spec⭑·aj: ĉef·altar⭑·o ;
ĉef·ide⭑·o ; river⭑·o el·ir⭑·as el⭑ […] kaj⭑ de⭑ tie ĝi
divid⭑·iĝ·as kaj⭑ far⭑·iĝ·as kvar⭑ ĉef·part⭑·oj ; [ili] am⭑·as la⭑
ĉef·lok⭑·ojn ĉe⭑ festen⭑·oj, kaj⭑ la⭑ ĉef·seĝ⭑·ojn en⭑ la⭑
sinagog²·oj ; la⭑ ŝip⭑·o en·naĝ⭑·is en⭑ la⭑ haven⭑·on de⭑ la⭑
bel⭑·eg·a ĉef·urb⭑·o ; politik¹·aj ĉef·artikol⭑·oj ; la⭑ nun⭑·a
kastel⭑·o, kaj⭑ precip⭑·e ĝi⭑·a ĉef·tur⭑·o, est⭑·is re·konstru⭑·it·a
; la⭑ ĉef·preĝ⭑·ej·o de⭑ la⭑ mal·nov⭑·a flandr¹⁰·a urb⭑·o
Dendermondo ; ating⭑·i la⭑ ĉef·voj⭑·on al⭑ la⭑ vilaĝ⭑·o .
II.
Sam⭑+signif⭑·a mem·star⭑·a vort⭑·er·o.
ĉef⭑·o
{Ĉef·ul⭑·o} , person⭑·o hav⭑·ant·a super⭑·an, honor⭑·an rang⭑·on, kutim⭑·e
ordon⭑+pov⭑·a: tio est⭑·as la⭑ fil⭑·oj de⭑ , kaj⭑ tio est⭑·as
ili⭑·aj ĉef⭑·oj ; kun⭑ li ir⭑·is ĉiu·j serv⭑·ant·oj de⭑ Faraon⁽⁺⁾·o, la⭑
ĉef⭑·oj de⭑ li⭑·a dom⭑·o kaj⭑ ĉiu·j ĉef⭑·oj de⭑ la⭑ land⭑·o Egipt⁽⁺⁾·a ; ir⭑·u,
kaj⭑ kun·ven⭑·ig·u la⭑ ĉef⭑·ojn de⭑ ; Herod⁽⁺⁾·o pro⭑ si⭑·a
nask⭑·ot-ag⭑·o far⭑·is vesper⭑-manĝ⭑·on al⭑ si⭑·aj nobel⭑·oj kaj⭑ mil⭑·estr·oj
kaj⭑ ĉef⭑·oj de⭑ Galile⁽⁺⁾·o ; la⭑ ĉef⭑·o de⭑ la⭑ famili⭑·o ; la⭑ soldat⭑·oj
rigard⭑·is li·n kun⭑ fier⭑·o […] la⭑ ĉef⭑·oj kun⭑ mir⭑·o ; konstant⭑·a
ĉef⭑·o […] prezent⭑·as grav⭑·an mal·oportun⭑·aĵ·on por⭑ ni⭑·a afer⭑·o ;
ĉef⭑·o de⭑ ofic⭑·ej·o (= ofic⭑·ej·estr·o); kaj⭑ kun⭑ vi est⭑·u po⭑ unu⭑
hom⭑·o el⭑ ĉiu trib⁹·o, hom⭑·o, kiu est⭑·as ĉef⭑·o en⭑ si⭑·a patr⭑·o-dom⭑·o ;
la⭑ Ĉef⭑·o (diktator²·o en⭑ total⁽⁺⁾·ism·a ŝtat⭑·o). {estr⭑·o} , {mastr⭑·o}
, {princ⭑·o^3} , {kapitan⭑·o}
Rim. 1: Pro⭑ naci⭑+lingv⭑·aj tradici¹·oj, el⭑ ĉiu·j ebl⭑·aj senc⭑·oj de⭑ la⭑
deriv⁴·aĵ·o „ĉef⭑·o“: „ĉef·aĵ⭑·o“, „ĉef·ec⭑·o“, „ĉef·ul⭑·o“, real¹·e est⭑·as uz⭑·at·a
nur⭑ la⭑ mal·plej⭑ regul⭑·a (kvankam⭑ ja⭑ ne⭑ mal·regul⭑·a) senc⭑·o ĉef·ul⭑·o.
Rim. 2: Sekv⭑·e de⭑ tiu streĉ⭑·o la⭑ aŭtor⭑·oj de⭑ PV prezent⭑·as la⭑
vort⭑-element¹·on ĉef kiel⭑ substantiv⭑·an radik⭑·on kun⭑ la⭑ senc⭑·o ĉef·ul⭑·o.
Tio kre⭑·as ali⭑·ajn problem¹·ojn: ĉef·manĝ⭑·o, ĉef·artikol⭑·o, ĉef·aĵ⭑·o ktp
ne⭑ redukt⁴·ebl·as al⭑ „ĉef·ul⭑·a manĝ⭑·o“ ktp; PIV kaj⭑ PAG tiu·n prezent⭑·on
mal·akcept⭑·is. Fakt¹·e tem⭑·as pri⭑ du⭑ sen·de·pend⭑·aj prunt⭑·oj, do⭑ pri⭑
homonim¹·oj.
ĉef⭑·a
1.
Precip⭑·a, plej⭑ grav⭑·a: hav⭑·i la⭑ ĉef⭑·an voĉ⭑·on ; la⭑ ĉef⭑·a
ceremoni¹·estr·o ; ĉef⭑·a moment⭑·o ; la⭑ ĉef⭑·a kort⭑·eg·estr·in·o ; la⭑
ĉef⭑·a ĉapitr⭑·o ; [li] lud⭑·is la⭑ ĉef⭑·an rol¹·on ; la⭑ ĉef⭑·a lini⭑·o
de⭑ la⭑ Dan⁸·aj fer⭑-voj⭑·oj ; la⭑ ĉef⭑·an kaj⭑ plej⭑ bon⭑·an lok⭑·on
okup⭑·is mal·jun⭑·a dik⭑·a viand⭑·ist·o ; la⭑ ĉef⭑·a mast⭑·o romp⭑·iĝ·is en⭑
la⭑ mez⭑·o kiel⭑ kan⭑·o, kaj⭑ la⭑ ŝip⭑·o kuŝ⭑·iĝ·is sur⭑ flank⭑·o ;
rost⭑·it·aj kok⭑·o-krest¹·oj est⭑·is la⭑ ĉef⭑·aj manĝ⭑·aĵ·oj ; ni⭑·a ĉef⭑·a
zorg⭑·ad·o dev⭑·as konsist⭑·i en⭑ tio, ke⭑ en⭑ la⭑ moment⭑·o de⭑ la⭑
sun⭑-sub·ir⭑·o ni hav⭑·u sub⭑ ni⭑·aj pied⭑·oj firm⭑·an grund⁴·on ; la⭑ ĉef⭑·a
trajt⭑·o de⭑ la⭑ egipt⁽⁺⁾·a klimat⭑·o est⭑·as la⭑ varm⭑·eg·o ; strat⭑·o
tri⭑×dek⭑ paŝ⭑·ojn larĝ⭑·a […] form⭑·is la⭑ ĉef⭑·an arteri²·on ; la⭑ ĉef⭑·a
cel⭑·o de⭑ la⭑ vojaĝ⭑·o ne⭑ est⭑·is ating⭑·it·a ; la⭑ lingv⭑·a ŝovinism¹·o
est⭑·as unu⭑ el⭑ la⭑ ĉef⭑·aj kaŭz⭑·oj de⭑ mal·am⭑·o inter⭑ la⭑ hom⭑·oj ; la⭑
mal·plej⭑ ĉef⭑·a est⭑·is tio, ke⭑ la⭑ afer⭑·o […] daŭr⭑·is tre⭑ long⭑·e ;
la⭑ ĉef·aĵ⭑·o est⭑·as kaj⭑ rest⭑·as ĉef·aĵ⭑·o .
2.
a)
(p.p. {ideal¹·o} ) Tia, ke⭑ sufiĉ⭑·as unu⭑ element¹·o por⭑
ĝi·n {nask⭑·i} : la⭑ ar⭑·o de⭑ ĉiu·j obl⭑·oj de⭑ iu entjer⁽⁺⁾·o
est⭑·as ĉef⭑·a ideal¹·o en⭑ la⭑ ring⭑·o de⭑ entjer⁽⁺⁾·oj.
{ĉef·ideal¹·a.}
b)
(p.p. {cirkl⁸·o} de⭑ {sfer¹·o} ) Est⭑·ant·a {ĉef·cirkl⁸·o} de⭑
ĝi.
ĉef⭑·e
Precip⭑·e: ĝoj⭑·o reg⭑·is […] kaŭz⭑·it·a ĉef⭑·e de⭑ la⭑ bon⭑·a manĝ⭑·aĵ·o .
ĉef⭑·i
1.
(ntr)
Est⭑·i ĉe⭑ unu⭑·a rang⭑·o: ĝi est⭑·is akompan⭑·at·a per⭑ muzik⭑·aj
instrument¹·oj […] sed⭑ ĉef⭑·is la⭑ vers⭑·a kant⭑·ad·o .
2.
(x)
{Estr⭑·i} , ofic⭑·i kiel⭑ ĉef·ul⭑·o, ĉef⭑·o: al⭑ Ruvezo, kiu ĉef⭑·is la⭑
mal·grand⭑·an band⭑·on, oni ordon⭑·is sen·kompat⭑·an batal⭑·on .
ĉef·ul⭑·o
Ĉef⭑·a person⭑·o: sed⭑ cerv⭑·in·oj est⭑·as mal·pli⭑ mult⭑·aj ol⭑ indian⁽⁺⁾·oj
en⭑ la⭑ korv⭑·ot-rib⭑·o kaj⭑ ĉas⭑·i al⭑ cerv⭑·in·oj rajt⭑·as nur⭑ kelk⭑·ul·oj,
al⭑ kiu·j la⭑ ĉef·ul⭑·o permes⭑·as .
mal·ĉef⭑·a
Ne⭑ ĉef⭑·a, {du⭑·a+rang⭑·a} , aŭ⭑ eĉ⭑ mal·grav⭑·a: la⭑ cezur⁽⁺⁾·o, kiu
difin⭑·as, kie dev⭑·as fin⭑·iĝ·i vort⭑·o mez⭑·e de⭑ vers⭑·o, hav⭑·as en⭑ la⭑
grek⁸·a poezi¹·o tut⭑·e mal·ĉef⭑·an signif⭑·on .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.129 2024/01/31 09:22:38 ]
__________________________________________________________________