vidu ankaŭ la klarigojn
ĉirkaŭ

   I.

ĉirkaŭ

        A.
                Prepozici·o signif·ant·a:

              1.

                    a)
                            pli-mal·pli rond·e en la spac·o kuŝ·ant·a ĉiu+flank·e
                            de: la ter·o rond-ir·as ĉirkaŭ la sun·o; la
                            popol·oj, kiu·j est·is ĉirkaŭ ili ; du pentr·aĵ·oj
                            kolekt·is ĉirkaŭ si amas·on da admir·ant·oj ;
                            danc·i kiel kat·o ĉirkaŭ pot·o ; aper·is iu, kiu
                            kapt·is mi·n ĉirkaŭ la korp·o ; ĉirkaŭ la valiz·o
                            klopod·ad·is grand·eg·a nigr·a kat·o ; kontent·a
                            rid·et·o lud·is ĉirkaŭ li·a buŝ·o ; li pen·is
                            koncentr⁽¹⁾·ig·i [si·ajn pens·ojn] ĉirkaŭ la okaz·ont·a
                            for·vetur·o ekster·land·en .

                    b)
                            En la spac·o proksim·a al: [ili] kutim·iĝ·is vid·i
                            ĉirkaŭ si ĉiam nur sam~gent·an·ojn ; [plant·oj,]
                            kiu·jn mi trov·is ĉirkaŭ Pariz·o dum mi·aj
                            promen·ad·oj .

                      Rim.: Pri uz·o de _ĉirkaŭ_ kun akuzativ·o, vd {al
                      ĉirkaŭ, ĉirkaŭ ...-n} .

              2.
                      Proksim·um·e sam+temp·e kun: ĉirkaŭ la vesper·o ; ĉirkaŭ
                      la temp·o de la vesper·a ofer·o ; ĉirkaŭ la nokt·o-mez·o
                      [...] kun·ven·is la sekv·ant·aj respekt·ind·aj person·oj ;
                      ĉirkaŭ la mez·o de la fest·o, Jesu³·o supr·en~ir·is en la
                      templ¹·on kaj instru·is ; ĉirkaŭ la naŭ·a hor·o vesper·e,
                      kiam la stel·o Siri⁸·us est·is sub·ir·ont·a .

        B.
                Adverb·o koncern·ant·a sekv·ant·an numeral⁽⁺⁾·on, kun la signif·o:

              3.
                      Proksim·um·e: en ĝi labor·as ĉirkaŭ du×dek vir·in·oj ; ili
                      est·is kun li ĉirkaŭ kvar×cent vir·oj ; mi bezon·us nur
                      ĉirkaŭ du×cent rubl¹·ojn ; la vest·o kost·os ĉirkaŭ cent
                      frank·ojn ; la koncert¹·o daŭr·is ĉirkaŭ tri hor·ojn ; la
                      invit·it·oj est·is en la nombr·o de ĉirkaŭ tri×dek hom·oj
                      ; est·os kred·ebl·e sufiĉ·e por ĉirkaŭ du semajn·oj ; ni·a
                      infanteri¹·o marŝ·as dum unu tag·o ĉirkaŭ dek tri
                      egipt⁽⁺⁾·ajn mejl·ojn .

                      Rim.: Tiu uz·o vast·iĝ·as ankaŭ al mezur-indik³·oj,  sen
                      esprim·it·a numeral⁽⁺⁾·o, kiel en: grand·a lad·a kamen-tub·o,
                      ĉirkaŭ metr·on larĝ·a diametr¹·e , ĉirkaŭ du·on·on de tun⁸·o
                      pez·a. Al·don·e, la sam·a adverb·a uz·o aper·as antaŭ
                      adjektiv·oj kun·met·it·aj el numeral⁽⁺⁾·o  mezur-indik³·o:
                      knab·in·et·o ĉirkaŭ ses+jar·a ; du bien·oj tie trov·iĝ·is en
                      ĉirkaŭ 1300-metr·a alt·ec·o .

                      Rim.: Ĉar est·as iom ĝen·e en teori·o, ke la sam·a vort·o
                      foj·e efik·as kiel prepozici·o, foj·e kiel adverb·o (sed
                      nur rilat·e al tuj post·anumeral⁽⁺⁾·o“), iu·j em·as
                      konsider·i, ke la adverb·a uz·o est·as specif⁹·a uz·o de
                      prepozici·o (trov·ebl·a ankaŭ ĉe _ĝis_, _inter_,
                      _super_, _po_...). Ĉiu+okaz·e, neces·as bon·e kompren·i,
                      ke mal·e al la normal¹·a uz·o la koncern·aprepozici·oneniel en·konduk·as adjekton  suplement⁸·on, sed pov·as
                      aper·i komenc·e de ajn·a substantiv·a grup·o,  se tiu
                      est·as subjekt·o, predikativ⁽⁺⁾·o,  objekt·o. Not·ind·as,
                      ke en si·a fru·a uz·o Zamenhof neniam akuzativ·ig·is
                      objekt·on  temp·an adjekton komenc·iĝ·ant·an per
                      _ĉirkaŭ_, kio·n foj·e imit·is ali·aj aŭtor·oj: ili loĝ·is
                      tie ĉirkaŭ dek jar·oj ; fraŭl-in·o  [...] hav·os
                      ĉirkaŭ dekkvinmil spes⁽⁺⁾-mil·oj da dot·o ; li hav·as
                      ĉirkaŭ ses×dek jar·oj .

al ĉirkaŭ, ĉirkaŭ ...-n

                {Al} lok·o situ⁸·ant·a {ĉirkaŭ^1} : met·i sak·aĵ·on ĉirkaŭ si·an
                lumb·on ; la vir·in·o subit·e lev·iĝ·is kaj ĵet·is ambaŭ brak·ojn
                ĉirkaŭ la kol·on de la knab·in·o .

                Rim.: Pri la prepozici·aj kun·aĵ·oj kun _al_, vid·u rimark·on
                sub {al ĉe} .

de ĉirkaŭ

                {De} ^1,^2 lok·o situ⁸·ant·a {ĉirkaŭ^1} : for·ir·u de ĉirkaŭ la
                loĝ·ej·o de  ,  , kaj  .

                Rim.: Oni ne konfuz·u ĉi tiu·n prepozici·an kun·aĵ·on kun la
                kolizi⁴·o de ne·lok·a _de_ kun _ĉirkaŭ_^3, kiel ekz-e en:
                nombr·o de ĉirkaŭ tri×dek hom·oj .

   II.
          Vort·er·o kun la senc·o ^1:

ĉirkaŭ·a

                Est·ant·a ĉirkaŭ^1 io: li hav·is pac·on kun ĉiu·j ĉirkaŭ·aj
                land·oj ; si·n tren·is al la monaĥ·ej·oj el ĉirkaŭ·aj vilaĝ·oj
                vic·oj de divers+kolor·aj katun-vest·it·aj kamp·ar·an·in·oj .

ĉirkaŭ·e

        1.

              a)
                      Rond·e ĉirkaŭ io, laŭ rond·a voj·o: li far·is al [la
                      altar·o] or·an kron·on ĉirkaŭ·e ; li ir·ad·is ĉiu+jar·e
                      ĉirkaŭ·e en bet·--el·on, Gilgalon, kaj  ; ili
                      de·hak·is li·an kap·on [...] kaj send·is en la land·on de
                      la Filiŝt¹⁰·oj ĉirkaŭ·en .

              b)
                      Ĉiu+flank·e: ili ir·as ĉirkaŭ·e kaj ŝancel·iĝ·as kiel
                      ebri¹·ul·o ; li milit·is ĉirkaŭ·e kontraŭ ĉiu·j si·aj
                      mal·amik·oj ; [kobold·oj] danc·is ĉirkaŭ·e en la salon·o .

        2.
                {Proksim·um·e} : la reĝ·o kun·ven·ig·is la profet·ojn, ĉirkaŭ·e
                kvar×cent hom·ojn ; li ĉirkaŭ·e hav·as ok×dek jar·ojn .
                {ĉirkaŭ^3}

                Rim.: Tiu uz·o far·iĝ·is preskaŭ tut·e fremd·a. Oni anstataŭ·e
                uz·u la prepozici·an form·on (en ĝust·a lok·o),  la adverb·on
                _proksim·um·e_ (pli fleks·ebl·e lok·ebl·an, ol la prepozici·o).

ĉirkaŭ·e de

          (prepozici·aĵ·o)

                {Ĉirkaŭ^1.a} : ĉirkaŭ·e de la dom·o, de la ĝarden·o, de la
                urb·o; la korp·o-gard·ist·oj star·iĝ·is [...] ĉirkaŭ·e de la reĝ·o
                ; la larĝ·o de la flank·a galeri·o ĉirkaŭ·e de la tut·a dom·o
                est·is kvar uln·oj ; la akv·o verŝ·iĝ·is ĉirkaŭ·en de la altar·o
                .

ĉirkaŭ·i

          (tr)

        1.
                Est·i ĉirkaŭ, met·i si·n ĉirkaŭ: la hom·oj de la urb·o, la
                hom·oj de  , ĉirkaŭ·is la dom·on ; galeri·o ĉirkaŭ·ant·a
                la kort·on ; urb·o ĉirkaŭ·it·a de mur·o ; la patr·o est·is
                ĉirkaŭ·it·a de la tut·a famili·o; li·a nom·o est·as ĉirkaŭ·at·a de
                glor·o.

        2.
                {Ĉirkaŭ·ig·i} : [Di·o] ĉirkaŭ·is mi·n per Si·a ret·o ; ĉirkaŭ·u la
                melon·on per prun·oj .

ĉirkaŭ·o

        1.
                {Cirkonferenc⁽⁺⁾·o} , {perimetr²·o} : la tut·a ĉirkaŭ·o hav·as dek
                ok mil [mezur-stang·ojn] .

        2.
                Ĉio ĉirkaŭ·a: Jehudo nun mal·klar·e konsci·is pri la ĉirkaŭ·o .

          Rim.: En ĉi tiu vort·o est·as don·it·a kiel sinonim¹·o de _ĉirkaŭ·aĵ·o_
          kaj _ĉirkaŭ·ej·o_, sed la Fundament·a senc·o ĉi tio·n ne al·las·as.

ĉirkaŭ·aĵ·o

        1.
                Spac·o  region·o ĉirkaŭ io: promen·i en la ĉirkaŭ·aĵ·o de la
                urb·o; li mort·ig·is ĉiu·jn knab·ojn en  kaj en ĉiu·j
                ĝi·aj ĉirkaŭ·aĵ·oj, hav·ant·ajn du jar·ojn  mal·pli ; ili
                send·is en la tut·an ĉirkaŭ·aĵ·on ; fam·o pri li el·ir·is al ĉiu
                lok·o de la tut·a ĉirkaŭ·aĵ·o . {najbar·aĵ·o} .

        2.
                (de {punkt·o} en {topologi⁽⁺⁾·a spac·o} ) Ĉiu {sub·ar·o} ,
                inkluziv²·ant·a {mal·ferm·it·an } sub·ar·on, al kiu la koncern·a
                punkt·o aparten·as: mal·ferm·it·a sub·ar·o est·as ĉirkaŭ·aĵ·o de
                ĉiu·j si·aj punkt·oj; por ĉiu ĝi·a punkt·o, kaj laŭ·vol·a
                ĉirkaŭ·aĵ·o de ĉi tiu punkt·o ekzist·as ia ĉirkaŭ·aĵ·o de
                punkt·o, kiu en·ten·as .

ĉirkaŭ·ej·o

                {Ĉirkaŭ·aĵ·o: ^1} la gramofon⁶·o ja hurl⁽⁺⁾·ig·is ĉiu·jn hund·ojn de
                la ĉirkaŭ·ej·o .

ĉirkaŭ·ig·i

                Ig·i {ĉirkaŭ·at·a} ; far·i, ke io est·u ĉirkaŭ: la tut·a
                 ĉirkaŭ·ig·os tiu·n urb·on per ŝnur·oj, kaj tren·os ĝi·n
                en la river·on ; ni ĉirkaŭ·ig·u [ni·ajn urb·ojn] per mur·eg·oj
                kaj tur·oj, pord·oj, kaj rigl·il·oj ; [li·a salajr·o] don·is al
                li la ebl·on ĉirkaŭ·ig·i la am·at·an vir·in·on per ĉio ;
                ĉirkaŭ·ig·i iu·n per si·a protekt¹·o. {ĉirkaŭ·um·i} {en·ferm·i} ,
                {en·volv·i} , {super·ŝut·i} , {zon·i}

ĉirkaŭ·um·i

          (tr)

                Form·i ferm·it·an cirkl⁸·on ĉirkaŭ mal·amik·a objekt·o (urb·o,
                taĉment·o ktp): la israel⁹·a arme¹·o ĉirkaŭ·um·is kaj paf·is sur
                la ofic·ej·on de  . {ĉirkaŭ·ig·i} {sieĝ·i}

ĉirkaŭ·um·o

        1.
                La ag·o ĉirkaŭ·um·i kaj la stat·o de la ĉirkaŭ·um·it·a objekt·o:
                per lert·a manovr·o la regiment·o eskap⁸·is eventual¹·an
                ĉirkaŭ·um·on.

        2.
                {Ĉirkaŭ·mezur·o} : io tre grand·a kun ĉirkaŭ·um·o de 63 m kaj
                pez·o de 50-60 tun⁸·oj .

   III.

        Prefiks·o kun la senc·o egal·a  proksim·a al ĉirkaŭ^1:
        1.
                Prefiks·o kun la senc·o ĉirkaŭ^1:

              a)
                      Ag·i ĉirkaŭ·e, ĉirkaŭ io, ĉiu+flank·e(n), ĉirkaŭ·ig·i io·n:
                      {ĉirkaŭ·brul·i} , {ĉirkaŭ·flug·i^2 } , {ĉirkaŭ·kur·i^2 } ,
                      {ĉirkaŭ·parol·i} , {ĉirkaŭ·star·i} , {ĉirkaŭ·vag·i} ,
                      {ĉirkaŭ·vetur·i ^2} {ĉirkaŭ·blov·i} , {ĉirkaŭ·bru·i} ,
                      {ĉirkaŭ·flirt·i} , {ĉirkaŭ·flu·i} , {ĉirkaŭ·flug·i ^1} ,
                      {ĉirkaŭ·ir·i} , {ĉirkaŭ·kri·i} , {ĉirkaŭ·kur·i ^1} ,
                      {ĉirkaŭ·naĝ·i} , {ĉirkaŭ·rajd·i} , {ĉirkaŭ·svarm¹·i} ,
                      {ĉirkaŭ·vetur·i ^1} , {ĉirkaŭ·ŝveb³·i} ... {ĉirkaŭ·bar·i} ,
                      {ĉirkaŭ·brak·i} , {ĉirkaŭ·defend·i} , {ĉirkaŭ·direkt·i} ,
                      {ĉirkaŭ·ferm·i} , {ĉirkaŭ·fiks¹·iĝ·i} , {ĉirkaŭ·flar·i} ,
                      {ĉirkaŭ·flat·ad·i} , {ĉirkaŭ·fos·i} , {ĉirkaŭ·hak·i} ,
                      {ĉirkaŭ·kapt·i} , {ĉirkaŭ·kovr·i} , {ĉirkaŭ·krad·i} ,
                      {ĉirkaŭ·kresk·i} , {ĉirkaŭ·kudr·i} , {ĉirkaŭ·lav·i} ,
                      {ĉirkaŭ·lek·i} , {ĉirkaŭ·lig·i} , {ĉirkaŭ·lim·i} ,
                      {ĉirkaŭ·lum·i} , {ĉirkaŭ·manĝ·i} , {ĉirkaŭ·met·i} ,
                      {ĉirkaŭ·mord·i} , {ĉirkaŭ·palp·i} , {ĉirkaŭ·pel·i} ,
                      {ĉirkaŭ·port·i} , {ĉirkaŭ·prem·i} , {ĉirkaŭ·pren·i} ,
                      {ĉirkaŭ·rigard·i} , {ĉirkaŭ·ronĝ⁹·i} , {ĉirkaŭ·skrap·i} ,
                      {ĉirkaŭ·skrib·i} , {ĉirkaŭ·ŝmir·i} , {ĉirkaŭ·ten·i} ,
                      {ĉirkaŭ·tond·i} , {ĉirkaŭ·tranĉ·i} , {ĉirkaŭ·volv·i} ...
                      {ĉirkaŭ·glu·i} , {ĉirkaŭ·plekt·i} , {ĉirkaŭ·ŝpin·i} ,
                      {ĉirkaŭ·ŝut·i} , {ĉirkaŭ·verŝ·i} , {ĉirkaŭ·zon·i} ...

              b)
                      Trov·iĝ·ant·a ĉirkaŭ: mi vol·is el·send·i ŝip·on por
                      ĉirkaŭ·mond·a vetur·o ; plant·oj kaj animal⁸·oj loĝ·is la
                      preskaŭ kontinu⁴·an ĉirkaŭ·polus·an ter·on .

              c)
                      Kio ĉirkaŭ·as io·n: {ĉirkaŭ·fortik·aĵ·o } , {ĉirkaŭ·kol·o}
                      , {ĉirkaŭ·man·o} ...

              d)
                      Io ĉirkaŭ·ant·a: {ĉirkaŭ·mezur·o} , {ĉirkaŭ·mur·o} ,
                      {ĉirkaŭ·urb·o} ...

        2.
                Prefiks·o indik³·ant·a kurb·ig·on de voj·o por preter·pas·i
                obstakl⁸·on: sed ĝi ĉirkaŭ·vetur·is elegant¹·e la rif·ojn, ĉar mi
                ne vid·is ĝi·n re·ven·i ; ĝi·n [bar·eg·on] tra·ir·i, ne, sed ĝi·n
                {ĉirkaŭ·ir·i^2} ; {ĉirkaŭ·voj·o} ; {ĉirkaŭ·fraz¹·o} .

   [artikol-versi⁹·o: 1.54 2023/10/31 13:37:04 ]
     __________________________________________________________________