vidu ankaŭ la klarigojn
dev⭑·/·i
dev⭑·i
(tr)
1.
Ne⭑ pov⭑·i ne⭑ far⭑·i io·n pro⭑ ia⭑ materi¹·a neces⭑·ec·o, praktik⭑·a bezon⭑·o,
moral¹·a leĝ⭑·o aŭ⭑ fremd⭑·a sin⁸-trud⭑·ant·a vol⭑·o: lern⭑·o-libr⭑·on oni dev⭑·as ne⭑
tra·leg⭑·i sed⭑ tra·lern⭑·i ; ĉiu viv⭑·ant·o dev⭑·as mort⭑·i; li dev⭑·is obe⭑·i ;
la⭑ delikat⭑·aj apart⭑·e kaj⭑ la⭑ mal·delikat⭑·aj apart⭑·e, bon⭑+ord⭑·e, kiel⭑
dev⭑·as est⭑·i ; mi dev⭑·as posed⭑·i ankaŭ⭑ tiu·n neŭtral²·e-hom⭑·an lingv⭑·on,
kiu·n mi⭑·aj sam⭑+temp⭑·ul·oj uz⭑·as por⭑ rilat⭑·oj inter·gent⭑·aj ; kiu vol⭑·as
mensog⭑·i, dev⭑·as bon⭑·e memor⭑·i la⭑ [...] nokt⭑·on li dev⭑·is tra·dorm⭑·i sur⭑
fojn⭑-amas⭑·o mez⭑·e de⭑ sen·bar⭑·a kamp⭑·o, ali⭑·an lit⭑·on li ne⭑ hav⭑·is ; mi
dev⭑·as send⭑·i tiu·n leter⭑·on antaŭ⭑ morgaŭ⭑; pri⭑ gust⭑·oj oni disput⭑·i ne⭑
dev⭑·as ; oni ne⭑ dev⭑·as hav⭑·i tro⭑ mult⭑·e da⭑ konfid⭑·o al⭑ si mem⭑ ;
nenia·n trink⭑·aĵ·on el⭑ vin⭑-ber⭑·oj li dev⭑·as trink⭑·i (est⭑·as
mal·permes⭑·it·e, ke⭑ li trink⭑·u); tial⭑ ni neniam⭑ dev⭑·as parol⭑·i (est⭑·as
mal·permes⭑·it·e, ke⭑ ni parol⭑·u) en⭑ ni⭑·aj kongres⭑·oj pri⭑ afer⭑·oj
special⭑·e politik¹·aj ; mi ne⭑ dev⭑·as mal·atent⭑·i tio·n ; se⭑ ni ne⭑
trov⭑·as pli⭑ bon⭑·an esprim⭑·on, tio ne⭑ dev⭑·as ni·n ĉagren⭑·i ; ili ne⭑
dev⭑·is las⭑·i rimark⭑·i, ke⭑ ili nenio·n vid⭑·as ; ĉu⭑ tiu ĉi⭑ ide⭑·o est⭑·as
aktiv⭑·a aŭ⭑ pasiv¹·a, tio·n ĉi⭑ la⭑ sufiks⭑·o „ “ tut⭑·e ne⭑ dev⭑·as
montr⭑·i al⭑ ni ; mi vojaĝ⭑·as kun⭑ sekret⭑·a komisi⭑·o, pri⭑ kiu vi ne⭑
dev⭑·as mi·n demand⭑·i ; pri⭑ tio oni ne⭑ dev⭑·as silent⭑·i, kaj⭑ mi far⭑·os,
kio·n mi pov⭑·os, ke⭑ la⭑ histori⭑·o ven⭑·u en⭑ la⭑ gazet⭑·on ; ni ne⭑ dev⭑·as
mal·ĝoj⭑·i, se⭑ ni⭑·a labor⭑·ad·o est⭑·as ia+foj⭑·e tre⭑ mal·facil⭑·a kaj⭑ sen·dank⭑·a
. {bezon⭑·i} , {nepr⭑·e} , {ŝuld⭑·i}
2.
Kelk⭑+foj⭑·e ĝi montr⭑·as la⭑ cert⭑·ec·on aŭ⭑ eĉ⭑ nur⭑ la⭑ probabl³·ec·on; cert⭑·e
...i, probabl³·e ...i, supoz⭑·ebl·e ...i: kiel⭑ rav⭑·it·a vi dev⭑·as est⭑·i!
(vi supoz⭑·ebl·e est⭑·as) […] sen·dub⭑·e […] vi dev⭑·us nun⭑ est⭑·i la⭑ plej⭑
feliĉ⭑·a el⭑ ĉiu·j vir⭑·oj ; oni dev⭑·us est⭑·i frenez⭑·a por⭑ akcept⭑·i tio·n ;
ili tiel⭑ frenez⭑·e kri⭑·eg·as, ke⭑ oni dev⭑·as est⭑·i surd⭑·a, se⭑ oni ne⭑
aŭd⭑·as ; se⭑ ĝi ne⭑ far⭑·iĝ·os nun⭑, ĝi dev⭑·as jam⭑ iam⭑ far⭑·iĝ·i en⭑
est⭑·ont·ec·o ; tiu·j argument⭑·oj dev⭑·is ŝajn⭑·i al⭑ tiu·j hom⭑·oj tiel⭑ sam⭑·e
infan⭑·aj kiel⭑ al⭑ ni nun⭑ ŝajn⭑·as ili⭑·aj tiam⭑·aj kontraŭ·parol⭑·oj ;
prezent⭑·u al⭑ vi, kiel⭑ tiu·j arb⭑·oj dev⭑·is bril⭑·i en⭑ la⭑ sun⭑·a lum⭑·o .
3.
(post⭑ „ne⭑“) Ne⭑ neces⭑·as, ne⭑ bezon⭑·as: ĉe⭑ mi⭑·a brit⁹·a klav⭑·ar·o la⭑
punkt⭑·o-kom⭑·o est⭑·as sub⭑ mi⭑·a dekstr⭑·a et⭑~fingr⭑·o, do⭑ mi ne⭑ dev⭑·as mov⭑·i
la⭑ man⭑·on .
Rim.: Tia·n uz⭑·on de⭑ „ne⭑ dev⭑·as“ oni trov⭑·as precip⭑·e ĉe⭑ parol⭑·ant·oj
de⭑ ĝerman⁽⁺⁾·aj lingv⭑·oj pro⭑ influ⭑·o de⭑ la⭑ propr⭑·a lingv⭑·o. Kelk⭑·aj eĉ⭑
disting⭑·as „dev⭑·as ne⭑...“ (ne⭑ est⭑·as permes⭑·it·e) de⭑ „ne⭑ dev⭑·as...“
(ne⭑ est⭑·as dev⭑·ig·a). Tia uz⭑·o tre⭑ ver⭑+ŝajn⭑·e est⭑·os mis·kompren⭑·at·a kaj⭑
do⭑ est⭑·as evit⭑·ind·a. Prefer⭑·e dir⭑·u „ne⭑ bezon⭑·as“ aŭ⭑ „ne⭑ est⭑·as
dev⭑·ig·at·a“ por⭑ klar⭑·e esprim⭑·i la⭑ ide⭑·on de⭑ mank⭑·ant·a dev⭑·ig·o. Ebl⭑·a
kvankam⭑ ne⭑ kutim⭑·a est⭑·us ankaŭ⭑ dir⭑·i „mal·dev⭑·as“.
dev⭑·a
{Ne·evit⭑·ebl·a} , {neces⭑·a} : mi hav⭑·as grav⭑·an dev⭑·an renkont⭑·on hodiaŭ⭑
vesper⭑·e kun⭑ la⭑ patr⭑·o de⭑ unu⭑ el⭑ mi⭑·aj lern⭑·ant·oj ; en⭑ Belgi⁽⁺⁾·o la⭑
part⭑·o-pren⭑·o en⭑ balot²·ad·o est⭑·as dev⭑·a ; ankaŭ⭑ ali⭑·aj land⭑·oj en⭑ Eŭrop⭑·o
uz⭑·os tia·jn ident¹·ec-kart⭑·ojn, kiu·j ek⭑~de⭑ oktobr⁽⁺⁾·o far⭑·iĝ·os dev⭑·aj por⭑
civit³·an·oj de⭑ Eŭrop⭑·a Uni⁹·o . {dev⭑·ig·a} , {-end}
dev⭑·o
Far⭑·ot·aĵ·o neces⭑·a pro⭑ leĝ⭑·o, moral¹·o aŭ⭑ konven⭑·o: ĉiu plen⭑·um·as si⭑·an
dev⭑·on ; ili hav⭑·is la⭑ dev⭑·on gard⭑·i ; ŝi puŝ⭑·is la⭑ fidel⭑·ec·on al⭑
ĵur⭑·o, al⭑ dev⭑·o, al⭑ am⭑·o ; plen⭑·um·ad·o de⭑ la⭑ patr⭑·in·a dev⭑·o ; nenia
dev⭑·o est⭑·as por⭑ mi tiel⭑ sankt⭑·a, ke⭑ mi ne⭑ est⭑·us pret⭑·a ĝi·n romp⭑·i ;
mi est⭑·as pret⭑·a serv⭑·i tuj⭑, mi⭑·a dev⭑·o est⭑·as help⭑·i la⭑ tra·vetur⭑·ant·ojn
; mi est⭑·int·us inter⭑ la⭑ Turk⭑·oj mal·bon⭑·a edz⭑·o en⭑ la⭑ hor⭑·o, kiam⭑ la⭑
publik⭑·a kri⭑·ad·o ili·n vok⭑·as plen⭑·um·i si⭑·ajn edz⭑·o-dev⭑·ojn .
{disciplin²·o} , {jug⭑·o} , {ofic⭑·o} , {regul⭑·o} , {task¹·o}
dev⭑·ig·a
Postulat⁽⁺⁾·a de⭑ la⭑ leĝ⭑·oj, moral¹·o aŭ⭑ konven⭑·ec·o: tio ĉi⭑ tut⭑·e ne⭑ est⭑·as
dev⭑·ig·a regul⭑·o ; ĉio, kio trov⭑·iĝ·as en⭑ tiu ĉi⭑ libr⭑·o, dev⭑·as est⭑·i
rigard⭑·at·a kiel⭑ dev⭑·ig·a por⭑ ĉiu·j ; la⭑ esperant⭑·ism·o en·hav⭑·as ankoraŭ⭑
ide⭑·on intern⭑·an, kiu ne⭑ est⭑·as dev⭑·ig·a por⭑ ĉiu·j ; la⭑ sol⭑·a unu⭑ foj⭑·on
por⭑ ĉiam⭑ dev⭑·ig·a por⭑ ĉiu·j esperant⭑·ist·oj […] est⭑·as la⭑ verk⭑·et·o
„Fundament⭑·o de⭑ Esperant⭑·o“ ; ŝi⭑·a edz⭑·o ebl⭑·e skrib⭑·as pri⭑ la⭑
poezi¹·ec·o, kiu est⭑·as dev⭑·ig·a por⭑ vir⭑·in·o, kaj⭑ ŝi ir⭑·as en⭑ la⭑
kuir⭑·ej·on !
Rim.: Foj⭑+foj⭑·e oni ne⭑ klar⭑·e disting⭑·as, sed⭑ „dev⭑·ig·a“ est⭑·as io, kio
deklar¹·as la⭑ ne·evit⭑·ebl·on (ekz-e la⭑ stud¹-ord⭑·o) dum⭑ „dev⭑·a“ est⭑·as tio, kio·n
oni ne⭑ pov⭑·as evit⭑·i (ekz-e la⭑ ekzamen⭑·o).
dev⭑·ig·i
(tr)
Far⭑·i, ke⭑ iu dev⭑·u: ŝi dev⭑·ig·is ŝi·n manĝ⭑·i en⭑ la⭑ kuir⭑·ej·o ; ni li·n
dev⭑·ig·os re·don⭑·i al⭑ ĝi⭑·a ver⭑·a posed⭑·ant·o la⭑ en·hav⭑·on de⭑ l’ paper⭑·uj·et·o
; per⭑ eksperiment¹·oj oni dev⭑·ig·is la⭑ natur⭑·on, ke⭑ ĝi montr⭑·u si⭑·ajn
lim⭑·ojn ; mi dev⭑·iĝ·is (mi iĝ⭑·is dev⭑·ig·at·a) skrib⭑·i al⭑ vi, por⭑
kuraĝ⭑·ig·i vi·n batal⭑·i por⭑ la⭑ kred⭑·o ; li far⭑·is el⭑ ili […] tri⭑ mil⭑
ses⭑×cent⭑ kontrol⭑·ist·ojn, por⭑ dev⭑·ig·ad·i la⭑ popol⭑·on labor⭑·i ; demand⭑·o
ne⭑ kost⭑·as, demand⭑·o ne⭑ dev⭑·ig·as; ekzamen⭑·i ne⭑ dev⭑·ig·as pren⭑·i .
{ced⭑·ig·i} , {sub·ig⭑·i} , {trud⭑·i}
dev⭑·ig·o
Neces⭑·o aŭ⭑ trud⭑·o far⭑·i io·n: la⭑ intern⭑·a ide⭑·o de⭑ Esperant⭑·o […] hav⭑·as
absolut⭑·e nenia·n dev⭑·ig·on por⭑ ĉiu esperant⭑·ist·o apart⭑·a ; sub⭑ la⭑
dev⭑·ig·o de⭑ ia⭑ kobold⭑·a petol⭑·em·o li komenc⭑·is filtr⭑·ad·i inter⭑ si⭑·aj
fingr⭑·oj la⭑ delikat⭑·an sabl⭑·on ; ili est⭑·as send⭑·it·aj al⭑ lern⭑·ej·oj por⭑
est⭑·i eduk⭑·it·aj, sed⭑ tie oni apenaŭ⭑ uz⭑·as dev⭑·ig·on .
ne·dev⭑·ig·a
Laŭ·vol⭑·a, kiu ne⭑ trud⭑·iĝ·as, kiu·n oni ne⭑ nepr⭑·e far⭑·u, {liber⭑+vol⭑·a} :
por⭑ [...] sav⭑·i mi⭑·an post⭑·e·ul·ar·on kontraŭ⭑ [...] re·fal⭑·o en⭑
gent⭑·e-religi⭑·an ŝovinism¹·on, mi dev⭑·as al·iĝ⭑·i al⭑ tiu liber⭑+kred⭑·a
komun⭑·um·o [...] kaj⭑ akcept⭑·i [...] ĝi⭑·ajn komun⭑·um·ajn aranĝ⭑·ojn,
ĝi⭑·ajn ne·dev⭑·ig·ajn neŭtral²·e-hom⭑·ajn fest⭑·ojn kaj⭑ mor⭑·ojn ; ne·dev⭑·ig·a
Esperant⭑·o-instru⭑·ad·o en⭑ eston⁸·aj lern⭑·ej·oj .
sin⁸+dev⭑·ig·o
1.
Al·trud⭑·o al⭑ si mem⭑ de⭑ iom⭑·a moder⭑·ec·o en⭑ dezir⭑·oj aŭ⭑ bezon⭑·oj, mem⭑
{disciplin²·o} : la⭑ sin⁸+dev⭑·ig·o est⭑·as la⭑ komenc⭑·o de⭑ la⭑ ĝentil⭑·ec·o kaj⭑
eĉ⭑ de⭑ la⭑ moral¹·o; dir⭑·ant·e tio·n, ŝi konstant⭑·e rid⭑·is, sed⭑ ŝi⭑·a rid⭑·o
ĉi⭑ tiu·n foj⭑·on jam⭑ hav⭑·is la⭑ ne·agrabl⭑·an son⭑·on de⭑ ia⭑ sin⁸+dev⭑·ig·o .
{brid⭑·i}
2.
Don⁽⁺⁾·i regul⭑·ojn, princip⭑·ojn al⭑ si mem⭑: per⭑ si⭑·a sin⁸+dev⭑·ig·o al⭑
plur⁴+lingv⭑·ec·o la⭑ Eŭrop⭑·a Komision⁴·o sub·ten⭑·as divers⭑·ec·on kaj⭑ ne⭑
unu⭑+form⭑·ec·on .
Rim.: La⭑ Analiz¹·a Skol³·o prefer⭑·as la⭑ vort⭑·on „mem·dev⭑·ig·o“ por⭑ evit⭑·i
la⭑ en·vort⭑·an akuzativ⭑·on.
dev⭑·ont·ig·i
(tr)
Lig⭑·i per⭑ promes⭑·o, ke⭑ tiu nepr⭑·e far⭑·os: dum⭑ la⭑ ŝuld⭑·ant·o silent⭑·e
dev⭑·ont·ig·as si·n al⭑ dank⭑·em·o, sam⭑·e ankaŭ⭑ la⭑ bon⭑~far⭑·ant·o dev⭑·ont·ig·as
si·n al⭑ konserv⭑·ad·o […] de⭑ tiu sam⭑·a bon⭑~vol⭑·o ; [li tim⭑·is] dev⭑·ont·ig·i
si·n sen⭑ sci⭑·o al⭑ pag⭑·ad·o de⭑ grand⭑·aj sum⭑·oj .
el·dev⭑·ig·i
(tr)
Akir⭑·i de⭑ iu per⭑ trud⭑·o: el·dev⭑·ig·i de⭑ iu konsent⭑·on; se⭑ el⭑ iu mi
mal·just⭑·e el·dev⭑·ig·is io·n, mi re·don⭑·as kvar⭑·obl·on ; [ili] pret⭑·ig·u
vi⭑·an de⭑ long⭑·e promes⭑·it·an help⭑-mon⭑·on, por⭑ ke⭑ tio est⭑·u pret⭑·a, kiel⭑
volont⭑·e don⭑·it·a, kaj⭑ ne⭑ kiel⭑ el·dev⭑·ig·it·a .
trud⭑+dev⭑·ig·i
(tr)
Per·fort⭑·e dev⭑·ig·i iu·n far⭑·i io·n: jen⭑ tiel⭑·e tre⭑ agrabl⭑·aj ĝu⭑·oj
trans·form⭑·iĝ·is por⭑ mi post⭑·e en⭑ kost⭑·ajn trud⭑+dev⭑·ig·ojn .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.134 2023/11/04 13:16:27 ]
__________________________________________________________________