vidu ankaŭ la klarigojn
dolor⭑·/·i
dolor⭑·i
(x)
Sen·tig⁸·i al⭑ iu tre⭑ mal·agrabl⭑·an korp⭑·an aŭ⭑ spirit⭑·an impres⭑·on: ili
bat⭑·is mi·n, sed⭑ ĝi mi·n ne⭑ dolor⭑·is ; mi⭑·a intern⭑·aĵ·o mi·n dolor⭑·as ;
dolor⭑·is mi⭑·aj ost⭑·oj post⭑ la⭑ long⭑·a vojaĝ⭑·o ; ankaŭ⭑ dum⭑ rid⭑·ad·o pov⭑·as
dolor⭑·i la⭑ kor⭑·o ; tio mi·n dolor⭑·as, tre⭑ dolor⭑·as, ke⭑ mi dev⭑·as tio·n
dir⭑·i al⭑ vi ; kiel⭑ fort⭑·e mi·n dolor⭑·as la⭑ ne·pov⭑·ad·o help⭑·i vi·n ; vi
kompren⭑·as, doktor⭑·o, kiel⭑ fort⭑·e tiu mort⭑·o mi·n dolor⭑·as ; las⭑·u mi·n,
las⭑·u mi·n: vi mi·n dolor⭑·as ; dolor⭑·as li·n la⭑ mal·favor⭑·o ; li⭑·a
mal·nov⭑·a vund⭑·o li·n kelk⭑·a+foj⭑·e dolor⭑·as ankoraŭ⭑ ; mi⭑·a kap⭑·o dolor⭑·as
pro⭑ ĝi⭑·a pez⭑·o ; dolor⭑·as al⭑ mi la⭑ kap⭑·o ; cign⭑·oj tiom⭑ mult⭑·e kri⭑·as,
ke⭑ la⭑ orel⭑·oj dolor⭑·as ; la⭑ sur⭑·oj dolor⭑·is dum⭑ li fin⭑·e halt⭑·is por⭑
iom⭑ spir⭑·i ; de⭑ bon⭑·a vort⭑·o lang⭑·o ne⭑ dolor⭑·as ; ne⭑ dolor⭑·as frap⭑·o
sur⭑ fremd⭑·a kap⭑·o . {aflikt³·i} , {ĉagren⭑·i} , {dolor⭑·ig·i} ,
{sufer⭑·ig·i} , {turment⭑·i}
Rim. 1: Kun⭑ kelk⭑·aj escept⭑·oj, oni uz⭑·as tiu·n sen·sufiks⭑·an form⭑·on
(kp {dolor⭑·ig·i, rim} ), se⭑ oni parol⭑·as pri⭑ la⭑ dolor⭑·ant·a
korp⭑·o-part⭑·o kaj⭑ la⭑ subjektiv²·a spert⭑·o.
Rim. 2: En⭑ modern¹·a lingv⭑·o oni ŝajn⭑·as prefer⭑·i la⭑ ne·transitiv²·an
uz⭑·on. Anstataŭ⭑ „la⭑ kap⭑·o dolor⭑·as li·n“ oni dir⭑·as „li⭑·a kap⭑·o
dolor⭑·as“, sub·kompren⭑·ant·e, ke⭑ la⭑ dolor⭑·o est⭑·as sent⭑·at·a de⭑ tiu, pri⭑
kies⭑ membr⭑·o oni parol⭑·as aŭ⭑ se⭑ tem⭑·as pri⭑ sprit⭑·a dolor⭑·o, ke⭑ ĝi·n
sent⭑·as la⭑ parol⭑·ant·o. En⭑ ĉiu ali⭑·a okaz⭑·o oni preciz⭑·ig·as per⭑ „al⭑…“.
dolor⭑·o
1.
Tre⭑ mal·agrabl⭑·a korp⭑·a {impres⭑·o} : subit⭑·e atak⭑·is ŝi·n la⭑ nask⭑·aj
dolor⭑·oj ; li mort⭑·is en⭑ grand⭑·aj dolor⭑·oj ; la⭑ knab⭑·in·o […]
kun·prem⭑·is pro⭑ dolor⭑·o la⭑ dent⭑·ojn ; la⭑ graf⭑·o […] far⭑·is grimac⭑·on de⭑
dolor⭑·o ; de⭑ fremd⭑·a dent⭑·o ni dolor⭑·on ne⭑ sent⭑·as . {sufer⭑·o}
2.
Tre⭑ mal·agrabl⭑·a spirit⭑·a {sent⭑·o} , mal·plezur⭑·o, aflikt³·o: ĉiu
atak⭑·ant·a vort⭑·o kaŭz⭑·is al⭑ ili dolor⭑·on ; kiam⭑ mi est⭑·is ankoraŭ⭑
infan⭑·o, mi […] rigard⭑·ad·is kun⭑ dolor⭑·o la⭑ reciprok⭑·an fremd⭑·ec·on ;
strang⭑·a konsol⭑·o pro⭑ la⭑ komun⭑·a sub·iĝ⭑·o sub⭑ dolor⭑·o ; la⭑ unu⭑·a
dolor⭑·o, kiu traf⭑·is la⭑ ĝis⭑ tiam⭑ sen·nub⭑·an viv⭑·on […] est⭑·is la⭑ perd⭑·o
de⭑ la⭑ patr⭑·in·o ; li ĉirkaŭ⭑·is si⭑·an kor⭑·on per⭑ tri⭑ fer⭑·aj ring⭑·eg·oj,
por⭑ ke⭑ ĝi ne⭑ krev⭑·u pro⭑ dolor⭑·o kaj⭑ mal·ĝoj⭑·o ; mi hav⭑·as dolor⭑·on en⭑
la⭑ anim⭑·o ; ekster⭑·e honor⭑·o, intern⭑·e dolor⭑·o . {aflikt³·o} ,
{korp⭑-rem⭑·o} , {zorg⭑·o^2}
dolor⭑·a
1.
Sent⭑·ig·ant·a dolor⭑·on: dolor⭑·a vund⭑·o, dent⭑·o; dolor⭑·a ulcer⭑·o ; tio
est⭑·us por⭑ mi tre⭑ dolor⭑·a ; kun⭑ dolor⭑·a pen⭑·o li ir⭑·is antaŭ⭑·en ; li⭑·aj
dolor⭑·aj pied⭑·oj rifuz⭑·is obe⭑·i ; en⭑ li⭑·a anim⭑·o pli⭑ kaj⭑ pli⭑ laŭt⭑·e
son⭑·is tre⭑ dolor⭑·aj demand⭑·oj ; vek⭑·iĝ·is en⭑ ŝi la⭑ iam⭑·aj, dolor⭑·aj
mal·ben⭑·it·aj moment⭑·oj ; vi ne⭑ puŝ⭑·u tiel⭑ dolor⭑·e .
2.
Esprim⭑·ant·a dolor⭑·on, est⭑·ig·it·a de⭑ dolor⭑·o: plen⭑·ig·i la⭑ aer⭑·on per⭑
plej⭑ dolor⭑·aj kri⭑·oj ; blek⭑·ad·o pli⭑ kaj⭑ pli⭑ raŭk⭑·a kaj⭑ dolor⭑·a ;
patr⭑·in·o kun⭑ esprim⭑·o de⭑ dolor⭑·a pet⭑·eg·ad·o ; plor⭑·ant·an dolor⭑·eg·e .
dolor⭑·ig·a
Dolor⭑·ig·ant·a: frap⭑·o tre⭑ dolor⭑·ig·a ; dolor⭑·ig·a memor⭑·o ; li est⭑·is
spert⭑·int·a mal·feliĉ⭑·ojn mil⭑+foj⭑·e pli⭑ dolor⭑·ig·ajn ; ŝi klar⭑·e ek·sent⭑·is
nun⭑, ke⭑ li est⭑·as fremd⭑·a por⭑ ŝi, kaj⭑ sam⭑+temp⭑·e dolor⭑·ig·a sag⭑·o
tra·pik⭑·is ŝi⭑·an kor⭑·on ; ŝi dolor⭑·ig·e sur·tret⁹·is la⭑ pied⭑·ojn de⭑ la⭑
mal·jun⭑·a vir⭑·in·o ; la⭑ knab⭑·oj mal·delikat⭑·e kaj⭑ dolor⭑·ig·e prem⭑·is la⭑
bird⭑·on en⭑ la⭑ man⭑·oj .
dolor⭑·ig·i
Kaŭz⭑·i al⭑ iu tre⭑ mal·agrabl⭑·an korp⭑·an aŭ⭑ spirit⭑·an impres⭑·on: mi
dolor⭑·ig·is mi⭑·an pied⭑·on, ŝmir⭑·u ĝi·n per⭑ past⭑·o ; jen⭑ est⭑·as ĉiu·j
kolor⭑·oj, kiu·j dolor⭑·ig·as la⭑ okul⭑·ojn ; ŝi kvazaŭ⭑ sent⭑·is, ke⭑ grand⭑·a
sen·iluzi¹·o ven⭑·os por⭑ dolor⭑·ig·i la⭑ edz⭑·on ; vi⭑·a mal·gaj⭑·ec·o, kutim⭑·a
jam⭑ de·long⭑·e, tre⭑ dolor⭑·ig·as ĉiu·jn vi⭑·ajn amik⭑·ojn ; se⭑ mi kapt⭑·is
vi·n tro⭑ fort⭑·e kaj⭑ dolor⭑·ig·is vi⭑·ajn brak⭑·ojn, pardon⭑·u mi·n ; esper⭑·o
prokrast⭑·at·a dolor⭑·ig·as la⭑ kor⭑·on .
Rim. 1: Oni oft⭑·e uz⭑·as la⭑ simpl⭑·an vort⭑·on _dolor⭑·i_ anstataŭ⭑
_dolor⭑·ig·i_.
Rim. 2: Oni uz⭑·as tiu·n sufiks⭑+hav⭑·an form⭑·on, se⭑ oni pri·parol⭑·as la⭑
objektiv²·an kaŭz⭑·on aŭ⭑ kaŭz⭑·ant·on de⭑ dolor⭑·o pli⭑ ol⭑ la⭑ traf⭑·it·an
korp⭑·o-part⭑·on kaj⭑ la⭑ subjektiv²·an sent⭑·on.
dolor⭑·iĝ·i
Ek·dolor⭑·i: akr⭑·iĝ·ant·aj kaj⭑ pli⭑ dolor⭑·iĝ·ant·aj mal·akord¹·oj ; kun⭑ kap⭑·o
tra·saĝ⭑·it·a de⭑ pens⭑·oj kaj⭑ impres⭑·oj, tiel⭑ ke⭑ ĝi dolor⭑·iĝ·is .
kontraŭ·dolor⭑·il·o, sen·dolor⭑·ig·il·o
Rimed⭑·o, medikament²·o kiu mild²·ig·as aŭ⭑ for·ig⭑·as dolor⭑·on: iu
sufer⭑·ant·o de⭑ frunt⭑·a dolor⭑·o pren⭑·is sen·dolor⭑·ig·il·on dum⭑ unu⭑
semajn⭑·o, sed⭑ la⭑ mal·san⭑·o pli·grav⭑·iĝ·is ; patr⭑·in·a lakt⭑·o efik⭑·as al⭑
nov⭑~nask⭑·it·o kiel⭑ kontraŭ·dolor⭑·il·o . {anestez⁽⁺⁾·il·o}
sen·dolor⭑·a
Sent⭑·ig·ant·a nenia·n dolor⭑·on: Frat⭑·oj, man⭑·on don⭑·u kor⭑·e ⫽ Kaj⭑
sen·zorg⭑·e, sen·dolor⭑·e Bel⭑·an hor⭑·on fest⭑·u ni ! rest⭑·i san⭑·a kaj⭑
sen·dolor⭑·a ; dispon⭑·ig·i la⭑ propr⭑·ajn organ¹·ojn por⭑ sav⭑·i ali⭑·ul·ajn
viv⭑·ojn est⭑·as nobl⭑·a, sen·dolor⭑·a kaj⭑ sen·pag⭑·a donac⭑·o .
sen·dolor⭑·ec·o
Stat⭑·o, en⭑ kiu oni ne⭑ sent⭑·as dolor⭑·on eĉ⭑ kun⭑ vund⭑·o aŭ⭑ ali⭑·o normal¹·e
kaŭz⭑·ant·a dolor⭑·on: komenc⭑·e mi pov⭑·is ricev⭑·i sen·dolor⭑·ec·on per⭑
terapi¹·o, sed⭑ post⭑ cert⭑·a temp⭑·o la⭑ dolor⭑·oj re·aper⭑·is . {analgezi⁽⁺⁾·o}
{sen·sent⭑·ec·o}
sen·dolor⭑·ig·a
For·ig⭑·ant·a la⭑ dolor⭑·on: li sub·akv⭑·iĝ·is […], sent⭑·ant·e ne·esprim⭑·ebl·an
sen·dolor⭑·ig·on, kiam⭑ la⭑ akv⭑·o […] mal·varm⭑·et·ig·is li⭑·an sufer⭑·ant·an kaj⭑
sang⭑·ig·an korp⭑·on .
artik⭑-dolor⭑·o
Ĉia artik⭑·a dolor⭑·o: la⭑ plant⭑·o efik⭑·as kontraŭ⭑ reŭmataj
artik⭑-dolor⭑·oj .
Rim.: PIV menci³·as la⭑ vort⭑·on _artralgio_ kiu est⭑·as, kiel⭑ jam⭑
klar⭑·ig·it·e {en⭑ tiu rimark⭑·o} , fak⭑·a sinonim¹·o sen·util⭑·a, kaj⭑ do⭑
evit⭑·ind·a.
dent⭑·o-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ dent⭑·o: ĉu⭑ la⭑ dent⭑-dolor⭑·o ne⭑ mord⭑·is vi⭑·ajn nerv¹·ojn ?
met⭑·is la⭑ man⭑·on sur⭑ si⭑·an vang⭑·on, kvazaŭ⭑ pro⭑
dent⭑·o-dolor⭑·o ; mi ricev⭑·is jam⭑ tri⭑·a+grad⭑·an dent⭑-dolor⭑·on […], mi jam⭑
hurl⁽⁺⁾·is pro⭑ la⭑ infer⭑·aj turment⭑·oj .
Rim.: Oni kelk⭑+foj⭑·e pov⭑·as leg⭑·i la⭑ termin⭑·on _odontalgio_ kiu
est⭑·as, kiel⭑ jam⭑ klar⭑·ig·it·e {en⭑ tiu rimark⭑·o} , fak⭑·a sinonim¹·a
balast¹·aĵ·o por⭑ la⭑ lingv⭑·o, kaj⭑ do⭑ evit⭑·ind·a.
{agac⭑·o}
dors⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ la⭑ torak⁽⁺⁾·a vertebr⭑·ar·o: kiom⭑ da⭑ labor⭑·o kaj⭑ dors⭑-dolor⭑·o
egal⭑·as ; ŝi halucin⁽⁺⁾·iĝ·is, sent⭑·as dors⭑-dolor⭑·ojn kaj⭑ sufer⭑·as pro⭑
ŝvel⭑·int·a lang⭑·o ; post⭑ bicikl¹·a akcident²·o antaŭ⭑ kvar⭑ jar⭑·oj, pro⭑
kiu romp⭑·iĝ·is vertebr⭑·o, mi sufer⭑·as kronik⭑·ajn dors⭑-dolor⭑·ojn .
epigastr⁽⁺⁾·a dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ la⭑ epigastr⁽⁺⁾·o, de⭑ kiu ajn⭑ kaŭz⭑·o. {stomak⭑-dolor⭑·o} ,
{epigastr⁽⁺⁾·o} ,
genu⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ genu⭑·o.
kalkan⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ kalkan⭑·o.
kap⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o sent⭑·at·a en⭑ la⭑ kap⭑·o: li hav⭑·is kap⭑-dolor⭑·on, li⭑·a kol⭑·o est⭑·is
tut⭑·e rigid⭑·a ; post⭑ tag⭑-manĝ⭑·o, mi·n ek·kapt⭑·is per·fort⭑·a kap⭑-dolor⭑·o ;
sufer⭑·is la⭑ jun⭑·ul·in·o fort⭑·an kap⭑-dolor⭑·on ; plen⭑·a lac⭑·iĝ·o kaj⭑
kap⭑-dolor⭑·o mal·help⭑·is plu⭑·an medit⭑·on .
Rim.: En⭑ PIV, oni trov⭑·as la⭑ vort⭑·ojn _cefaleo_ kaj⭑ _cefalalgio_ ,
kiu·j est⭑·as nur⭑ krud⭑·aj aplik³·aĵ·oj de⭑ la⭑ dek⭑+kvin⭑·a Fundament⭑·a
regul⭑·o. Est⭑·as ver⭑·e ke⭑ histori⭑·e, ekzist⭑·is semiologia nuanc⭑·o inter⭑
cefaleo kaj⭑ cefalalgio, nom⭑·e cefaleo est⭑·is cefalalgio pli⭑ fort⭑·a
kaj⭑ daŭr⭑·a. Sed⭑ tiu disting⭑·o est⭑·as tut⭑·e forges⭑·it·a de⭑ post⭑ la⭑ 19a
jar⭑-cent⭑·o. Hodiaŭ⭑, cefaleo kaĵ cefalalgio est⭑·as ver⭑·aj sinonim¹·oj
kaj⭑ al·don⭑·as neniu·n pli⭑·an semantik⁽⁺⁾·an nuanc⭑·on ol⭑ la⭑ vort⭑·o
kap⭑-dolor⭑·o. Do⭑ ne⭑ ind⭑·as en·ig⭑·i en⭑ la⭑ lingv⭑·on konfuz⭑·em·ajn vort⭑·ojn,
eĉ⭑ por⭑ teknik³·aj termin⭑·ar·oj dum⭑ ekzist⭑·as pli⭑ klar⭑·aj rimed⭑·oj kun⭑
ekzakt⁴·e la⭑ sam⭑·a senc⭑·o. Du⭑·e, la⭑ ŝajn⭑+sufiks⭑·a radik⭑·o _-algio_ por⭑
difin⭑·i dolor⭑·on kiel⭑ simpl⭑·an simptom²·on tut⭑·e ne⭑ util⭑·as, nek⭑
valor⭑·as. Kun·met⭑·aĵ·o kun⭑ la⭑ radik⭑·o -dolor⭑·o est⭑·as sam⭑·e preciz⭑·a, pli⭑
klar⭑·a, pli⭑ facil⭑·e re·kon⭑·ebl·a por⭑ ne⭑-eŭrop⭑·an·oj, ne⭑ pli⭑ pez⭑·a kaj⭑
funkci¹·as en⭑ ĉiu·j kaz⭑·oj (ne⭑ ebl⭑·as dir⭑·i kial⭑ kurac⭑·ist·oj decid⭑·is
adopt¹·i la⭑ termin⭑·on 'gastralgio' sed⭑ ne⭑ 'abdomenalgio',
ekzempl⭑·e). Est⭑·as grav⭑·e ke⭑ Esperant⭑·o si·n de·ten⭑·u de⭑ la⭑ mult⭑·aj
ne·koher⁹·aĵ·oj kaj⭑ sen·util⭑·aj pedant¹·aj komplik¹·aĵ·oj de⭑ la⭑ medicin¹·a
vort⭑·o-proviz⭑·o.
koks⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ koks⭑·o, de⭑ kiu ajn⭑ kaŭz⭑·o. nur⭑ 3 pacient¹·oj sufer⭑·is de⭑
koks⭑-dolor⭑·o, sed⭑ neniu el⭑ ili uz⭑·is analgezik⁽⁺⁾·ojn . {koksalgi⁽⁻⁾·o}
lumb⭑·o-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ la⭑ lumb⭑·a region⭑·o. {lumbag⁽⁺⁾·o}
Rim.: PIV uz⭑·as la⭑ vort⭑·on _lumbalgi⁽⁺⁾·o_ kun⭑ la⭑ mal·bon⭑·a senc⭑·o de⭑
lumbag⁽⁺⁾·o. Lumbalgi⁽⁺⁾·o est⭑·as dolor⭑·o ĉe⭑ la⭑ lumb⭑·o. Kaj⭑ lumbag⁽⁺⁾·o est⭑·as
akut²·a lumbalgi⁽⁺⁾·o. Sed⭑ kiel⭑ klar⭑·ig·it·e {en⭑ tiu rimark⭑·o} , lumbalgi⁽⁺⁾·o
est⭑·as fak⭑·a kaj⭑ konfuz⭑·em·a sinonim¹·o de⭑ lumb⭑·o-dolor⭑·o.
mam⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ mam⭑·o.
Rim.: En⭑ PIV, trov⭑·iĝ·as la⭑ termin⭑·o _mamalgio_ . Kiel⭑ klar⭑·ig·it·e
{en⭑ tiu rimark⭑·o} , tiu fak⭑·a sinonim¹·o sen·util⭑·as, kaj⭑ do⭑ est⭑·as
evit⭑·ind·a.
muskol⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o en⭑ muskol⭑·o, de⭑ kiu ajn⭑ kaŭz⭑·o: la⭑ rigid⭑·ec·o de⭑ la⭑ nuk⭑·o kaj⭑
spin⭑·o kaj⭑ la⭑ muskol⭑-dolor⭑·oj karakteriz¹·as tiu·n period¹·on .
nuk⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ la⭑ nuk⭑·a vertebr⭑·ar·o.
orel⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o ĉe⭑ orel⭑·o: ni⭑·an vilaĝ⭑·on traf⭑·as iu terur⭑·a mal·san⭑·o, kiu
kaŭz⭑·as frenez⭑·ec·on kaj⭑ orel⭑-dolor⭑·on .
Rim.: PIV menci³·as la⭑ termin⭑·on _otalgio_ kiu est⭑·as, kiel⭑ jam⭑
klar⭑·ig·it·e {en⭑ tiu rimark⭑·o} , fak⭑·a sinonim¹·a balast¹·aĵ·o por⭑ la⭑
lingv⭑·o, kaj⭑ do⭑ evit⭑·ind·a.
stomak⭑-dolor⭑·o
Dolor⭑·o de⭑ stomak⭑·a kaŭz⭑·o, kiu·n la⭑ mal·san⭑·ul·o lokaliz⁽⁺⁾·as ĉe⭑ la⭑
epigastr⁽⁺⁾·o: mi hav⭑·is kap⭑-dolor⭑·on, mi hav⭑·is stomak⭑-dolor⭑·on, mi mem⭑
ne⭑ sci⭑·as, kia·jn . {epigastr⁽⁺⁾·a dolor⭑·o}
Rim.: En⭑ PIV, trov⭑·iĝ·as la⭑ vort⭑·o _gastralgio_ . Kiel⭑ klar⭑·ig·it·e
{en⭑ tiu rimark⭑·o} , tiu fak⭑·a sinonim¹·o signif⭑·as nenio·n pli⭑ ol⭑
stomak⭑·an dolor⭑·on, kaj⭑ tial⭑ est⭑·as evit⭑·ind·a. Esperant⭑·aj kurac⭑·ist·oj
ne⭑ bezon⭑·as esoter⁽⁺⁾·ism·on.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.70 2023/11/15 18:29:49 ]
__________________________________________________________________