vidu ankaŭ la klarigojn
-ebl/
I.
-ebl
Sufiks⭑·o montr⭑·ant·a, ke⭑ io pov⭑·as est⭑·i far⭑·at·a (pasiv¹·a
kapabl⭑·o, „taŭg⭑·a por⭑ est⭑·i ‐ata“), kaj⭑ kiu·n do⭑ oni normal¹·e
al·don⭑·as nur⭑ al⭑ radik⭑·oj transitiv²·aj: vitr⭑·o est⭑·as tra·vid⭑·ebl·a
; ŝi⭑·a haŭt⭑·o est⭑·is delikat⭑·a kaj⭑ tra·vid⭑·ebl·a ; post⭑ kelk⭑·aj
paŝ⭑·oj la⭑ sinjor⭑·in·oj ne⭑ est⭑·is [plu⭑] vid⭑·ebl·aj ; manĝ⭑·ebl·a
gren⭑·o ; sem⭑·ebl·a ; manĝ⭑·ebl·aĵ·o ; ili ven⭑·is en⭑ land⭑·on
loĝ⭑·ebl·an ; ne·al·ir⭑·ebl·a lok⭑·o ; [la⭑ kamp⭑·o] ne⭑ est⭑·os plu⭑
el·aĉet⭑·ebl·a ; ŝton⭑·oj en·kadr⭑·ig·ebl·aj ; li far⭑·is en⭑ la⭑ dom⭑·o
fenestr⭑·ojn ferm⭑·ebl·ajn kaj⭑ kovr⭑·ebl·ajn ; la⭑ infekt⭑·aĵ·o
far⭑·iĝ·is mal·pli⭑ rimark⭑·ebl·a kaj⭑ ĝi ne⭑ dis·vast⭑·iĝ·is ;
ne·kalkul⭑·ebl·a kvant⭑·o ; temp⭑·o ne·memor⭑·ebl·a ; tus⭑·o kaj⭑ am⭑·o ne⭑
est⭑·as kaŝ⭑·ebl·aj ; palp⭑·ebl·a mal·lum⭑·o ; kie ne⭑ est⭑·as
konsil⭑·ebl·e, tie ne⭑ est⭑·as help⭑·ebl·e .
II.
Sam⭑+signif⭑·a mem·star⭑·e uz⭑·at·a vort⭑·er·o:
ebl⭑·a
Pov⭑·ant·a est⭑·i, okaz⭑·i: en⭑ ĉi⭑ tiu temp⭑·o tio ŝajn⭑·as ne⭑ ebl⭑·a ;
ĉio est⭑·as ebl⭑·a ĉe⭑ Di⭑·o ; [ili] diskut¹·as pri⭑ […] ia⭑ ebl⭑·a
milit⭑·o ; mi far⭑·os nenio·n, se⭑ tio est⭑·os ebl⭑·a al⭑ mi ; [ŝi]
kur⭑·is rapid⭑·e, kiel⭑ tio est⭑·as ebl⭑·a por⭑ ordinar⭑·a hom⭑·o ;
kia·mani¹·er·e ĉi⭑ tiu tut⭑·a feliĉ⭑·eg·o est⭑·as ebl⭑·a kaj⭑ imag⭑·ebl·a !
frat⭑·ec·o inter⭑ la⭑ popol⭑·oj en⭑ la⭑ praktik⭑·o est⭑·as plen⭑·e ebl⭑·a .
ebl⭑·i
Est⭑·i ebl⭑·a: fuĝ⁸·o ne⭑ plu⭑ ebl⭑·is ; ne⭑ ebl⭑·as serv⭑·i al⭑ du⭑
sinjor⭑·oj ; Di⭑·o! ĉu⭑ ebl⭑·as nom⭑·i ĉambr⭑·o ĉi⭑ tiu·n kaĝ⭑·et·on ?
mal·sat⭑·on ebl⭑·as pli⭑ mal·pli⭑ el·port⭑·i, sed⭑ soif⭑·on ne⭑ .
ebl⭑·ig·i
(tr)
Ig⭑·i ebl⭑·a: est⭑·as agrabl⭑·eg·e hav⭑·i gener⁽⁺⁾·an nom⭑·on, kiu ebl⭑·ig·as
la⭑ en·ir⭑·on en⭑ la⭑ plej⭑ eminent⭑·ajn famili⭑·ojn ; la⭑ kolor⭑·o de⭑
la⭑ haŭt⭑·o, ebl⭑·ig·ant·a disting⭑·i aŭtoĥton⁽⁺⁾·on de⭑ fremd⭑·ul·o, pli⭑
mult⭑·e help⭑·is konserv⭑·i la⭑ naci⭑·an unu⭑·ec·on, ol⭑ la⭑ religi⭑·o ;
tiu·j ĉi⭑ naiv⭑·aj kontraŭ·parol⭑·oj est⭑·is rigard⭑·at·aj kiel⭑ ver⭑·oj,
ne⭑ ebl⭑·ig·ant·aj ia·n dub⭑·on ; li⭑·a bon⭑·eg·a sci⭑·o de⭑ l'⭑ hebre⭑·a
lingv⭑·o li·n ebl⭑·ig·is majstr⭑·e zorg⭑·i pri⭑ la⭑ Bibli¹·o ; mi
renkont⭑·is ĉi⭑ tie la⭑ kron⭑-princ⭑·on, kiu ne·ebl⭑·ig·is mi⭑·ajn
plan⭑·ojn ; tiu elektr¹·a frap⭑·o en⭑ la⭑ kor⭑·on mal·ebl⭑·ig·as al⭑ ni
por⭑ ĉiam⭑ la⭑ plu⭑·an uz⭑·ad·on de⭑ ni⭑·a korp⭑·o . {permes⭑·i} .
ebl⭑·e
Eventual¹·e, okaz⭑-ebl⭑·e, pov⭑·as est⭑·i ke⭑: ebl⭑·e mi hav⭑·os infan⭑·ojn
; ebl⭑·e mi mort⭑·os pro⭑ ŝi ; ebl⭑·e li akcept⭑·os mi·n favor⭑·e ; mi
blind⭑·e paf⭑·os, ebl⭑·e traf⭑·os ; far⭑·u hodiaŭ⭑, kio·n vi pov⭑·as ―
morgaŭ⭑ vi ebl⭑·e okaz⭑·on ne⭑ trov⭑·os .
ebl⭑·ec·o
La⭑ ec⭑·o est⭑·i ebl⭑·a: ni las⭑·os por⭑ kelk⭑·a temp⭑·o flank⭑·e la⭑
demand⭑·on pri⭑ la⭑ ebl⭑·ec·o aŭ⭑ ne·ebl⭑·ec·o de⭑ la⭑ en·konduk⭑·o de⭑
lingv⭑·o inter·naci⭑·a . argument⭑·oj, kiu·j pen⭑·ad·is pruv⭑·i la⭑
ebl⭑·ec·on de⭑ tio, pri⭑ kio ĉiu·j ja⭑ sci⭑·as, ke⭑ ĝi est⭑·as ne·ebl⭑·a
; la⭑ ebl⭑·ec·o mem⭑ kuir⭑·i sup⭑·on el⭑ kolbas⭑·aj baston⭑·et·oj ŝajn⭑·is
al⭑ ili tiel⭑ ne·kompren⭑·ebl·a pens⭑·o ; ĉu⭑ oni tiel⭑ pov⭑·os
ankoraŭ⭑ dub⭑·i la⭑ ebl⭑·ec·on de⭑ tiu ĉi⭑ sistem⭑·o? ?
ebl⭑·o
Io kio pov⭑·as okaz⭑·i, io kio·n oni pov⭑·as profit⭑·i: ŝajn⭑·as, ke⭑
respond⭑·i tiu·n ĉi⭑ demand⭑·on ekzist⭑·as nenia ebl⭑·o ; lingv⭑·o
neŭtral²·e hom⭑·a, kiu […] don⭑·us al⭑ la⭑ hom⭑·oj de⭑ mal·sam⭑·aj
naci⭑·oj la⭑ ebl⭑·on kompren⭑·iĝ·ad·i inter⭑ si ; ali⭑·a ebl⭑·o est⭑·as ke⭑
la⭑ angl⭑·a aŭ⭑ iu variant²·o aŭ⭑ piĝin⁽⁺⁾·a ĵargon¹·o de⭑ ĝi ja⭑ far⭑·ig·os
la⭑ inter·naci⭑·a komunik⭑·il·o ; de·verb⭑·aj substantiv⭑·oj oft⭑·e
pov⭑·as montr⭑·i egal⭑·e aŭ⭑ la⭑ ag⭑·on aŭ⭑ rezult²·on de⭑ la⭑ ag⭑·o […] la⭑
du⭑ last⭑·aj ekzempl⭑·oj […] ilustr¹·as la⭑ unu⭑·an ebl⭑·on .
{okaz⭑·o^2}
laŭ+ebl⭑·e
Laŭ⭑ la⭑ ebl⭑·oj; se⭑ prezent⭑·iĝ·as ebl⭑·o: mi en·profund⭑·iĝ·as en⭑ la⭑
valet⁽⁺⁾·ojn, en⭑ la⭑ arb⭑·ar·ojn, por⭑ laŭ+ebl⭑·e eskap⁸·i la⭑ re·memor⭑·on
pri⭑ la⭑ hom⭑·oj kaj⭑ la⭑ traf⭑·ojn de⭑ la⭑ malic⭑·ul·oj ; popol⭑-parti⭑·oj
[…] vol⭑·as lig⭑·i al⭑ si laŭ+ebl⭑·e grand⭑·an nombr⭑·on da⭑ civit³·an·oj
; klopod⭑·i laŭ+ebl⭑·e urĝ¹·e re·konker⁴·i la⭑ perd⭑·it·an temp⭑·on ;
kelk⭑·aj esperant⭑·ist·oj laŭ+ebl⭑·e help⭑·is li·n, ĝis⭑ li trov⭑·is
labor⭑·on . {kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑}
ne·ebl⭑·a
Ne⭑ pov⭑·ant·a est⭑·i, ne⭑ pov⭑·ant·a okaz⭑·i: nenio est⭑·os ne·ebl⭑·a por⭑
vi ; ĉe⭑ Di⭑·o nenio est⭑·as ne·ebl⭑·a ; li star⭑·is tiel⭑ pli⭑ ol⭑
du⭑·on·on da⭑ hor⭑·o, en⭑ sin⁸-ten⭑·ad·o tut⭑·e ne·ebl⭑·a por⭑ ordinar⭑·a hom⭑·o
; oni oft⭑·e imag⭑·as, ke⭑ afer⭑·o est⭑·as ne·ebl⭑·a, ĉar⭑ oni ne⭑
sci⭑·as, kiel⭑ komenc⭑·i .
ne·ebl⭑·aĵ·o
Afer⭑·o imag⭑·ebl·a, sed⭑ kiu ne⭑ pov⭑·as okaz⭑·i aŭ⭑ est⭑·i: la⭑ solv⭑·on
de⭑ tiu problem¹·o ili rigard⭑·is kiel⭑ absolut⭑·an ne·ebl⭑·aĵ·on ; mi
en⭑ la⭑ brak⭑·oj ten⭑·is ne·ebl⭑·aĵ·on ; mi⭑·a prudent⭑·o […] protest¹·as
kontraŭ⭑ tiu·j mult⭑·aj ne·ebl⭑·aĵ·oj, kiu·jn vi al⭑ mi montr⭑·as .
kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑, kiom⭑ ebl⭑·e pli⭑, kiom⭑ ebl⭑·e plej⭑
1.
Ĉiom⭑, kiom⭑ situaci⭑·e, praktik⭑·e ebl⭑·as; vort⭑·o-kombin⭑·o form⭑·ant·a
lim⭑·ig·it·an superlativ¹·on: est⭑·as bon⭑·e uz⭑·ad·i la⭑ vort⭑·on je⭑ kiel⭑
ebl⭑·e pli⭑ mal·oft⭑·e ; ili ven⭑·u al⭑ li kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑ rapid⭑·e ;
kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑ baldaŭ⭑ for·kur⭑·i ; li ŝi·n akompan⭑·os, por⭑ ke⭑
ili est⭑·u kun⭑·e kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑ long⭑·e ; lern⭑·ad·i kiom⭑ ebl⭑·e pli⭑
da⭑ vort⭑·oj ; la⭑ skrib⭑·ad·o de⭑ la⭑ vort⭑·o est⭑·u kiom⭑ ebl⭑·e plej⭑
proksim⭑·a al⭑ ĝi⭑·a skrib⭑·ad·o en⭑ ali⭑·aj lingv⭑·oj, kvankam⭑ ĝi⭑·a
el·parol⭑·ad·o ebl⭑·e est⭑·os iom⭑ ali⭑·a ; {laŭ+ebl⭑·e}
2.
Vort⭑·o-kombin⭑·o form⭑·ant·a emfaz³·an superlativ¹·on (ĉiom⭑, kiom⭑
princip⭑·e, ideal¹·e ebl⭑·as) li⭑·a spirit⭑·o ribel⭑·is kontraŭ⭑ la⭑
tiu+temp⭑·e re·gant⭑·a filozofi¹·o de⭑ l’optimism²·o, kiu re·sum⭑·iĝ·is
per⭑ jen⭑·a fraz¹·o de⭑ Lajbnic: „Ĉio en⭑ la⭑ mond⭑·o stat⭑·as kiel⭑
ebl⭑·e plej⭑ bon⭑·e“ ; mi tut⭑·e ne⭑ […] dezir⭑·us, ke⭑ la⭑ Akademi¹·o
don⭑·ad·u al⭑ ni kiom⭑ ebl⭑·e pli⭑ da⭑ decid⭑·oj ; La⭑ orator¹·o dev⭑·as
klopod⭑·i ating⭑·i kiom⭑ ebl⭑·e plej⭑ mult⭑·e da⭑ nuanc⭑·oj .
Rim. 1: La⭑ form⭑·o „kiom⭑ ebl⭑·e pli⭑“ est⭑·as arkaik³·a.
Rim. 2: PAG asert¹·as [§88, p. 121]: «_Kiom⭑_, antaŭ⭑ _ebl⭑·e_, ne⭑
hav⭑·as la⭑ sam⭑·an signif⭑·on, kiel⭑ la⭑ paralel⭑·a _kiel⭑_: per⭑ _kiel⭑ ebl⭑·e
plej⭑_ oni esprim⭑·as la⭑ plej⭑ alt⭑·an grad⭑·on de⭑ superlativ¹·o: „ven⭑·u
kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑ rapid⭑·e“ signif⭑·as: ven⭑·u kun⭑ la⭑ maksimum³·a rapid⭑·ec·o.
Mal⭑·e, _kiom⭑ ebl⭑·e_ hav⭑·as la⭑ nuanc⭑·on de⭑ lim⭑·ig·o: „ven⭑·u kiom⭑ ebl⭑·e
rapid⭑·e“ signif⭑·as: ven⭑·u rapid⭑·e, sed⭑ nur⭑ tiel⭑ rapid⭑·e, kiel⭑ vi
pov⭑·as. Kp.:„ĉiu·j uz⭑·u la⭑ nov⭑·ajn vort⭑·ojn kiom⭑ ebl⭑·e egal⭑·e“[Z]; „ni
decid⭑·is kiom⭑ ebl⭑·e ĉio·n far⭑·i mem⭑“[Z].» Simil⭑·an asert¹·on en·ten⭑·as
PMEG. Fakt¹·e tiu·jn ekzempl⭑·ojn diferenc⭑·ig·as ne⭑ konjunkci⭑·o, sed⭑ la⭑
pozitiv¹·a grad⭑·o de⭑ la⭑ adjektiv⭑·o aŭ⭑ adverb⭑·o. Kun⭑ superlativ¹·o aŭ⭑
komparativ¹·o _kiom⭑ ebl⭑·e pli/plej_ est⭑·as uz⭑·at·a sinonim¹·e kun⭑ _kiel⭑
ebl⭑·e plej⭑_.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.141 2023/12/12 19:23:58 ]
__________________________________________________________________