elektr¹·/·o

elektr¹·o

          Unu⭑ el⭑ la⭑ form⭑·oj de⭑ fizik⭑·a energi⭑·o, kiu montr⭑·iĝ·as per⭑ lum⭑·aj,
          termik⁽⁺⁾·aj, ĥemi⭑·aj kaj⭑ meĥanik⭑·aj fenomen¹·oj: vent⭑+instal²·aĵ·oj por⭑
          produkt⭑·ad·o de⭑ elektr¹·o ; en⭑ kelk⭑·aj part⭑·oj de⭑ Uson⁹·o la⭑
          elektr¹·o-proviz⭑·o iĝ⭑·as ne⭑ sufiĉ⭑·e fid⭑·ind·a kaj⭑ dev⭑·ig·as kompani¹·ojn pli⭑
          ol⭑ antaŭ⭑·e invest⁽⁺⁾·i en⭑ propr⭑·a elektr¹·o-produkt⭑·ad·o ; se⭑ pro⭑ la⭑ kost⭑·o
          mank⭑·as laŭ·drat⁸·a elektr¹·o, oni uz⭑·as gas⭑-lum⭑·on [...] aŭ⭑ elektr¹·an
          lum⭑·on proviz⭑·at·an per⭑ sun⭑-panel⁴·o kaj⭑ akumulator⁽⁺⁾·o . en⭑ la⭑ 70aj⁽⁺⁾ kaj⭑
          80aj⁽⁺⁾ jar⭑·oj la⭑ grand⭑·aj elektr¹·o-produkt⭑·ant·oj konstru⭑·is nukle⁽⁺⁾·ajn
          central⁸·ojn ; ili dis·send⭑·as elektromagnet⁽⁺⁾·an ond⭑·on, kies⭑ frekvenc⁽⁺⁾·o
          est⭑·as 9 192 631 770 herc⁽⁺⁾·oj . {generator⁽⁺⁾·o} , {dinam⁽⁺⁾·o} ,
          {alternator⁽⁺⁾·o} , {motor¹·o} , {trans·form⭑·il·o} , {elektroliz⁽⁺⁾·o} ,
          {bateri¹·o} , {hejt⭑·il·o} , {lum⭑·il·o}

elektr¹·a

   1.
          Produkt⭑·at·a de⭑ elektr¹·o: elektr¹·a fajr⭑·er·o, lum⭑·o; elektr¹·aj
          fenomen¹·oj; la⭑ elektr¹·a cerb⭑·a aktiv⭑·ec·o pov⭑·as est⭑·i [...] analiz¹·at·a
          elektroencefalografio ; mank⭑·as elektr¹·a kurent⁸·o dum⭑ po⭑ 14 ĝis⭑ 16
          hor⭑·oj tag⭑+nokt⭑·e .

   2.
          Rilat⭑·ant·a al⭑ elektr¹·o; funkci¹·ig·at·a per⭑ elektr¹·o: elektr¹·a maŝin⭑·o,
          konduk⭑·il·o; elektr¹·a forn⭑·o; elektr¹·aj unu⭑·oj ( {amper⁽⁺⁾·o} , {farad⁽⁺⁾·o} ,
          {ĵul⁽⁺⁾·o} , {volt⁽⁺⁾·o} , {vat⭑·o} , ktp); si⭑~mens³·o est⭑·as la⭑ mezur⭑·--unu⭑·o de⭑
          elektr¹·a konduktanc⁽⁺⁾·o ; li posed⭑·is [...] elektr¹·an fer⭑-voj⭑·on ;
          sistem⭑·o de⭑ elektr¹·a pump⭑·ad·o, cert⭑·ig·ant·an akv⭑·on 24 hor⭑·ojn tag⭑·e ;
          ĝi konstru⭑·is en⭑ 1879 la⭑ unu⭑·an elektr¹·an lokomotiv⭑·on, en⭑ 1880 la⭑
          unu⭑·an elektr¹·an lift²·on kaj⭑ en⭑ 1881 la⭑ unu⭑·an elektr¹·an tram²·on .

elektr¹·ej·o

          Fabrik⭑·o, kie oni produkt⭑·as elektr¹·an energi⭑·on por⭑ lum⭑·ig·ad·o,
          elektr¹·aj publik⭑·aj trans·port⭑·oj, hejm⭑·aj kaj⭑ industri⭑·aj bezon⭑·oj;
          elektr¹·o {central⁸·o} : ĉeĥ⁽⁺⁾·a opini⭑·o pri⭑ atom¹+elektr¹·ej·o en⭑ 
          ; po⭑ 0,89 ŝiling¹·oj por⭑ kilovat⁽⁺⁾-hor⭑·o da⭑ elektr¹·a energi⭑·o el⭑
          vent⭑+elektr¹·ej·oj .

elektr¹·ig·i

   1.
          Ig⭑·i elektr¹·a, trans·form⭑·i en⭑ elektr¹·on: elektr¹·ig·i varm⭑~energi⭑·on,
          energi⭑·on de⭑ vent⭑·o kaj⭑ tajd⁽⁺⁾·oj.

   2.
          {Elektriz⁽⁺⁾·i^1} : oni elektr¹·ig·is la⭑ fer⭑-voj⭑·on en⭑ ni⭑·a land⭑·o; li
          fond⭑·is kooperativ⁹·on de⭑ labor⭑·ist·oj por⭑ elektr¹·ig·i la⭑ vilaĝ⭑·on ; en⭑
          1893  gajn⭑·is la⭑ ofert⁸·on elektr¹·ig·i la⭑ Mond⭑·an
          Kolumb⁽⁺⁾·an Ekspozici⭑·on en⭑ Ĉikag⁽⁺⁾·o per⭑ altern⭑·a kurent⁸·o, for·bat⭑·ant·e
          la⭑ ofert⁸·on de⭑  elektr¹·ig·i la⭑ foir⭑·on per⭑ kontinu⁴·a kurent⁸·o
          ; unu⭑+trak⁽⁺⁾·a kaj⭑ plej⭑+part⭑·e ne·elektr¹·ig·it·a branĉ⭑-fer⭑-voj⭑·o .

          Rim.: Tiu+senc⭑·an form⭑·on elektr¹·ig·i^2 don⭑·as PV; oni ĝi·n prav⭑·ig·as
          per⭑ „ig⭑·i fer⭑-voj⭑·on elektr¹·a = elektr¹·ig·i la⭑ fer⭑-voj⭑·on“. Tamen⭑ dum⭑
          oni efektiv⭑·e pov⭑·as dir⭑·i „elektr¹·a fer⭑-voj⭑·o“, oni pov⭑·us hezit³·i
          esprim⭑·i „vilaĝ⭑·o ek·pro·vizit⭑·a per⭑ elektr¹·o“ per⭑ la⭑ form⭑·o
          „elektr¹·ig·it·a vilaĝ⭑·o“. Al⭑ kelk⭑·aj tia deriv⁴·aĵ·o impres⭑·as
          mal·konven⭑·e. Tial⭑ la⭑ vort⭑·ar·oj pli⭑ nov⭑·aj (inklud⁽⁺⁾·e PIV-on) prefer⭑·as
          por⭑ tiu signif⭑·o „elektriz⁽⁺⁾·i“.

elektr¹·ist·o

          Meti⭑·ist·o pri⭑ instal²·ad·o elektr¹·o-teĥnik³·a: la⭑ plat⭑+gips⭑·ist·o instal²·as
          nek⭑ la⭑ elektr¹·an ret⭑·on, tio est⭑·as la⭑ rol¹·o de⭑ la⭑ elektr¹·ist·o, nek⭑
          la⭑ akv⭑·on, tio est⭑·as la⭑ rol¹·o de⭑ la⭑ plumb⭑·ist·oj ; [li] ricev⭑·is
          trejn⁸·ad·on kiel⭑ elektr¹·ist·o .

elektr¹·um·i, elektr¹·i

   (tr)

   1.
          Est⭑·ig·i sur⭑ materi¹·a objekt⭑·o elektr¹·an ŝarg⭑·on: elektr¹·um·i sukcen⭑·on
          per⭑ frot⭑·ad·o.

   2.
          Met⭑·i sub⭑ la⭑ influ⭑·o de⭑ elektr¹·o, kurac⭑·i per⭑ elektr¹·o: en⭑ la⭑
          elektroterapi⁽⁺⁾·o oni elektr(um)as la⭑ mal·san⭑·ul·ojn.

   3.
          {Ekscit⭑·i} , {entuziasm⭑·ig·i} , mov⭑·ig·i, sku⭑·i: 
          elektr(um)adis la⭑ kongres⭑·an·ar·on per⭑ si⭑·aj parol⭑·ad·oj; kaj⭑ ĉi⭑ tio
          elektr¹·as la⭑ sur·balkon¹·e sid⭑·ant·an mal·jun⭑·an fraŭl⭑·on ĝis⭑ tia grad⭑·o,
          ke⭑ li en⭑ la⭑ sekv⭑·a tag⭑·o post⭑ la⭑ unu⭑·a prezent⭑·ad·o anonc⭑·as si⭑·an
          edz⭑·iĝ·on .

akv⭑+elektr¹·a, akv⭑·o-elektr¹·a

          Rilat⭑·a al⭑ elektr¹·o produkt⭑·at·a per⭑ la⭑ {hidraŭlik⁽⁺⁾·a} energi⭑·o de⭑
          flu⭑·ant·a akv⭑·o; {hidroelektr⁽⁺⁾·a} : akv⭑+elektr¹·aj central⁸·oj ; la⭑
          akv⭑·o-elektr¹·a staci⭑·o  , konstru⭑·it·a de⭑ ĉin⁹·a
          elektr¹·o-konstru⭑·ad·a kompani¹·o  , ne⭑ hav⭑·is damaĝ⁽⁺⁾·on en⭑
          tiu ĉi⭑ ter⭑-trem⭑·o .

atom¹+elektr¹·ej·o

          {Elektr¹·ej·o} funkci¹·ant·a per⭑ dis·part⭑·ig·o de⭑ atom¹·oj de⭑ taŭg⭑·a
          material⭑·o, plej⭑ oft⭑·e urani⁽⁺⁾·o kaj/aŭ plutoni⁽⁺⁾·o: „ĉeĥ⁽⁺⁾·a opini⭑·o pri⭑
          atom¹+elektr¹·ej·o en⭑  “ ; ekologi⁹·ec·o de⭑ atom¹+elektr¹·ej·oj ne⭑
          est⭑·as tiom⭑ el·star⭑·a pro⭑ ekster·ordinar⭑·e grand⭑·a invest⁽⁺⁾·ad·o dum⭑
          konstru⭑·o kaj⭑ post⭑·e mal·konstru⭑·o de⭑ la⭑ elektr¹·ej·oj, krom⭑·e
          konstru⭑·ad·o de⭑ depon³·ej·oj por⭑ for·uz⭑·it·a nukle⁽⁺⁾·a brul⭑·aĵ·o .

elektr¹·a fajr⭑·er·o

          Fajr⭑·er·o est⭑·ig·it·a per⭑ elektr¹·a ŝarg⭑·o: en⭑ benzin¹·a motor¹·o miks⭑·aĵ·o
          benzin¹·--aer⭑·a dis·ĵet⭑·iĝ·as en⭑ cilindr¹·on, piŝt⭑·o prem⭑·as la⭑ miks⭑·aĵ·on
          kaj⭑ elektr¹·a fajr⭑·er·o brul⭑·ig·as ĝi·n ; la⭑ kapsul⭑·o est⭑·is plen⭑·ig·it·a ne⭑
          de⭑ kutim⭑·a aer⭑·o, sed⭑ de⭑ oksigen⭑·o sub⭑ normal¹·a atmosfer¹·a prem⭑·o
          [...] est⭑·iĝ·is elektr¹·a fajr⭑·er·o, kiu kaŭz⭑·is dum⭑ minut⭑·o fajr⭑·on kaj⭑
          tiel⭑·e la⭑ mort⭑·ojn .

elektr¹·a flu⭑·o

          {kurent⁸·o}

elektr¹·a kamp⭑·o

   1.
          Part⭑·o de⭑ spac⭑·o, kie est⭑·as sent⭑·ebl·a la⭑ efik⭑·o de⭑ elektr¹·aj ŝarg⭑·oj
          super⭑ ŝarg⭑·it·aj korp⭑·oj: en⭑ aplik³·it·a elektr¹·a kamp⭑·o ĉiu·j elektron⁽⁺⁾·oj
          mov⭑·as laŭ⭑ unu⭑ direkt⭑·on ; elektr¹·a kurent⁸·o en⭑ la⭑ metal⭑·oj est⭑·as pro⭑
          ekster⭑·a elektr¹·a kamp⭑·o, kiu ig⭑·as ord⭑·ig·at·an mov⭑·ad·on de⭑ la⭑
          elektron⁽⁺⁾·oj .

   2.
          {Elektr¹·a kamp⭑-intens⁴·o} : la⭑ proporci¹·o inter⭑ la⭑ kurent⁸·a dens⭑·ec·o
          kaj⭑ la⭑ elektr¹·a kamp⭑·o .

elektr¹·a kamp⭑-intens⁴·o

          {Fizik⭑·a grand⭑·o} , prezent⭑·ebl·a per⭑ vektor⁽⁺⁾·a {kamp⭑·o} kaj⭑ esprim⭑·ant·a
          la⭑ direkt⭑·on kaj⭑ intens⁴·on de⭑ la⭑ efik⭑·o de⭑ elektr¹·aj ŝarg⭑·oj unu·j
          super⭑ ali⭑·aj; simbol¹·o E: la⭑ {dimensi⁴·oj} de⭑ elektr¹·a kamp⭑·o est⭑·as
           ; en⭑ elektr¹·a kamp⭑·o E korp⭑·o kun⭑ elektr¹·a
          ŝarg⭑·o q est⭑·as al·met⭑·it·a al⭑ {fort⭑·o} egal⭑·a al⭑ q.E (vektor⁽⁺⁾·e). {volt⁽⁺⁾·o
          je⭑ metr⭑·o} ; {elektr¹·a kamp⭑·o ^2} .

          Rim.: Ĉar⭑ oni prezent⭑·as tiu·n grand⭑·on per⭑ matematik¹·a kamp⭑·o, oni
          oft⭑·e skrib⭑·as „elektr¹·a kamp⭑·o“ anstataŭ⭑ la⭑ pli⭑ pedant¹·an „elektr¹·a
          kamp⭑-intens⁴·o“.

elektr¹·a streĉ⭑·o

          {tensi⁽⁺⁾·o}

elektr¹·o-kvant⭑·o

          {Ŝarg⭑·o} : la⭑ magnitud⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ kemi⁸·a efik⭑·o, en⭑ kemi⁸·aj
          ekvivalent⁽⁺⁾·oj, est⭑·as tiom⭑ ĉe⭑ la⭑ metal⭑·a surfac⁸·o, kiom⭑ ĉe⭑ la⭑
          elektrolit⁽⁺⁾·a solv⭑·aĵ·o kaj⭑ est⭑·as determin²·at·a de⭑ la⭑ tra·pas⭑·ant·a
          elektr¹·o-kvant⭑·o ; kurent⁸-intens⁴·o ― elektr¹·o-kvant⭑·o, kiu tra·pas⭑·as
          kondukt⁽⁺⁾·il·on dum⭑ unu⭑ sekund⭑·o .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.127 2023/12/12 19:23:58 ]
     __________________________________________________________________