element¹·/·o

element¹·o

   1.
          Baz¹·a part⭑·o aŭ⭑ substanc²·o de⭑ tut⭑·aĵ·o: la⭑ element¹·oj de⭑ elektr¹·a pil⁵·o;
          la⭑ intelekt⁴·aj element¹·oj de⭑ la⭑ soci³·o; en⭑ la⭑ land⭑·on al·flu⭑·is
          fremd⭑·aj element¹·oj ; tiu rezon¹·o en·hav⭑·as en⭑ si element¹·on de⭑
          ne·cert⭑·ec·o.

        a)
                Ĉiu el⭑ la⭑ baz¹·aj ioj (substanc²·oj, fenomen¹·oj), el⭑ kiu·j, laŭ⭑
                kred⭑·o de⭑ la⭑ antikv⭑·ul·oj, konsist⭑·as aŭ⭑ est⭑·as far⭑·it·a la⭑
                univers⭑·o: grek⁸·aj filozof¹·oj kon⭑·is kvar⭑ element¹·ojn: aer⭑·on,
                fajr⭑·on, akv⭑·on kaj⭑ ter⭑·on; la⭑ ĉin⁹·a medicin¹·o klasifik³·as ĉiu·jn
                afer⭑·ojn laŭ⭑ la⭑ kvin⭑ element¹·oj – metal⭑·o, akv⭑·o, lign⭑·o, fajr⭑·o
                kaj⭑ ter⭑·o .

        b)
                Natur⭑·a medi³·o kiu·n konsist⭑·ig·as tia element¹·o^1.a en⭑ tiu tag⭑·o
                la⭑ ĉiel⭑·o for·pas⭑·os kun⭑ muĝ⭑·a bru⭑·eg·o, kaj⭑ la⭑ element¹·oj
                brul⭑·ant·e solv⭑·iĝ·os, kaj⭑ la⭑ ter⭑·o kaj⭑ la⭑ far⭑·it·aĵ·oj en⭑ ĝi
                for·brul⭑·os ; li est⭑·as en⭑ si⭑·a element¹·o kiam⭑ li parol⭑·as pri⭑
                sociologi¹·o.

        c)
                La⭑ materi¹·a part⭑·o de⭑ natur⭑·a fenomen¹·o (vent⭑·eg·o, inund⁴·o,
                ter⭑-trem⭑·o, erupci³·o ktp) kiu manifest¹·iĝ·as kiel⭑ ne·halt⭑·ig·ebl·a
                kaj⭑ super·hom⭑·a detru⭑·a fort⭑·o: la⭑ ekster⭑·e furioz⭑·ant·aj
                element¹·oj; oni dir⭑·as, ke⭑ ŝip⭑·o pov⭑·os vetur⭑·i kontraŭ⭑ la⭑
                vent⭑·o kaj⭑ mal·bon⭑~veter⭑·o, ke⭑ ĝi est⭑·os potenc⭑·o kontraŭ⭑ la⭑
                element¹·oj ;

        d)
                {Substanc²·o} supoz⭑·at·a simpl⭑·a, kaj⭑ konsist⭑·ant·a el⭑
                sam⭑+substanc²·aj er⭑·oj. [list¹·o.gif] ĥemi⭑·aj element¹·oj period¹·a
                tabel⭑·o de⭑ ĥemi⭑·aj element¹·oj

        e)
                Ĉiu el⭑ la⭑ plej⭑ neces⭑·aj kaj⭑ plej⭑ simpl⭑·aj princip⭑·oj de⭑
                scienc⭑·o, per⭑ kiu·j oni komenc⭑·as la⭑ instru⭑·ad·on pri⭑ ĝi:
                element¹·oj de⭑ fonetik¹·o, gramatik⭑·o, fizik⭑·o.

   2.
          Ĉiu el⭑ la⭑ objekt⭑·oj aparten⭑·ant·aj al⭑ {ar⭑·o} : la⭑ ar⭑·o sign⭑·it·a per⭑
           en·hav⭑·as du⭑ element¹·ojn; la⭑ nombr⭑·o  est⭑·as element¹·o de⭑
          la⭑ ar⭑·o de⭑ reel⁽⁺⁾·oj. {aparten⭑·i}

   3.
          (de⭑ {(n,p)-matric⁹·o} ) {Term⁽⁺⁾·o} , {koeficient¹·o} :  -matric⁹·o
          en·hav⭑·as  element¹·ojn; ĉiu·j element¹·oj de⭑ nul⭑-matric⁹·o egal⭑·as al⭑
           .

          Rim.: Tiu inter·naci⭑·a termin⭑·o trov⭑·iĝ·as ankaŭ⭑ en⭑ . Est⭑·as la⭑ sam⭑·a
          problem¹·o kun⭑ ĝi, kiel⭑ est⭑·as kun⭑ „vic⭑·o“, „opo“, „famili⭑·o“ aŭ⭑
          „polinom⁽⁺⁾·o“: la⭑ naci⭑·aj lingv⭑·oj uz⭑·as preskaŭ⭑ indiferent⭑·e, sed⭑
          ne·koher⁹·e inter⭑ si, termin⭑·ojn de⭑ la⭑ tip¹·o „term⁽⁺⁾·o“, „element¹·o“,
          „koeficient¹·o“, „membr⭑·o“ ks. „Element¹·o“ est⭑·as apart⭑·e mal·bon⭑+ven⭑·a
          pro⭑ ĝi⭑·a kolizi⁴·o kun⭑ la⭑ ar⭑+teori⭑·a senc⭑·o, des⭑ pli⭑ ke⭑ grav⭑·as ne⭑
          konfuz⭑·i opon aŭ⭑ matric⁹·on kun⭑ ar⭑·o. „Term⁽⁺⁾·o“ ne⭑ plaĉ⭑·as al⭑ la⭑
          ĝerm⭑·an- kaj⭑ slav⁽⁺⁾·--lingv⭑·an·oj pro⭑ ĝi⭑·a tro⭑·a lig⭑·it·ec·o kun⭑ adici²·o,
          sam⭑·e kiel⭑ ali⭑·ajn ŝok⁹·us „faktor²·o“, dum⭑ ili facil⭑+anim⭑·e akcept⭑·as
          „koeficient¹·o“. Tamen⭑ ĉi⭑-last⭑·a ĝust⭑·e ŝok⁹·as, kiam⭑ ne⭑ plu⭑ klar⭑·e
          aper⭑·as, al⭑ kiu grand⭑·o, ĝi multiplik⁸·e aplik³·iĝ·as (do⭑ uz⭑·i ĝi·n por⭑
          matric⁹·o implic⁽⁺⁾·it·e re·send⭑·as al⭑ „matric⁹·o de⭑ linear⁽⁺⁾·a ekvaci²·ar·o“,
          kio est⭑·as nur⭑ unu⭑ aplik³-kamp⭑·o de⭑ matric⁹·oj). „Membr⭑·o“, „an⭑·o“ aŭ⭑ eĉ⭑
          „er⭑·o“, pov⭑·us est⭑·i solv⭑·oj al⭑ tiu problem¹·o, sed⭑ ŝajn⭑·e ne⭑ est⭑·as
          uz⭑·at·aj.

element¹·a

   1.
          Konsist⭑·ig·a kaj⭑ simpl⭑·a, ne·mal·kompon¹·ebl·a: la⭑ element¹·aj korp⭑·oj.

   2.
          Fundament⭑·a, baz¹·a, rilat⭑·a al⭑ element¹·o^1.a aŭ⭑ element¹·o^1.b: la⭑
          element¹·aj fort⭑·oj de⭑ la⭑ viv⭑·o; inund⁴·oj, uragan¹·oj kaj⭑ ali⭑·aj
          element¹·aj katastrof¹·oj.

   3.
          Komenc⭑·a, plej⭑ simpl⭑·a, unu⭑·a+grad⭑·a: tiu ĉi⭑ libr⭑·et·o est⭑·as ... nur⭑
          element¹·a kaj⭑ en·konduk⭑·a ; element¹·a {geometri¹·o} ; element¹·a
          lern⭑·ej·o; batal⭑·i por⭑ la⭑ plej⭑ element¹·a hom⭑·a liber⭑·ec·o.

element¹·e

          Simpl⭑·e.

parol⭑-element¹·o

          Baz¹·a {vort⭑·o-spec⭑·o} , ar⭑·ig·ant·a vort⭑·ojn laŭ⭑ unu⭑·ec·aj funkci¹·oj
          gramatik⭑·aj (kapabl⭑·o serv⭑·i kiel⭑ iu·j fraz¹-part⭑·oj, ekzempl⭑·e kiel⭑
          subjekt⭑·o por⭑ substantiv⭑·o), morfologi⁽⁺⁾·aj (fleksi¹·a sistem⭑·o:
          deklinaci⭑·o ĉe⭑ la⭑ substantiv⭑·oj, konjugaci⭑·o ĉe⭑ la⭑ verb⭑·oj ktp),
          ĝeneral¹·a ĉef·koncept²·o semantik⁽⁺⁾·a (ag⭑·oj ĉe⭑ la⭑ verb⭑·oj, objekt⭑·oj ĉe⭑
          la⭑ substantiv⭑·oj).

   Rim.: La⭑ termin⭑·oj „parol⭑-element¹·o“ kaj⭑ „vort⭑·o-spec⭑·o“ oft⭑·e est⭑·as uz⭑·at·aj
   sinonim¹·e, tamen⭑ laŭ⭑ si⭑·a konstru⭑·o la⭑ unu⭑·a implic⁽⁺⁾·as element¹·an simpl⭑·ec·on,
   pur⭑·ec·on, dum⭑ „vort⭑·o-spec⭑·o“ pov⭑·as est⭑·i hibrid⁽⁺⁾·a, mal·simpl⭑·a. En⭑ Esperant⭑·o
   do⭑ la⭑ {substantiv⭑·oj} , {adjektiv⭑·oj} , {verb⭑·oj} , {adverb⭑·oj} est⭑·as tip¹·aj
   parol⭑-element¹·oj, dum⭑ la⭑ pronom⭑·oj aŭ⭑ la⭑ nombr⭑·o-nom⭑·oj aŭ⭑ la⭑ tabel⭑-vort⭑·oj
   est⭑·as mal·simpl⭑·aj kaj⭑ ne·unu⭑·ec·aj vort⭑·o-spec⭑·oj (ekzempl⭑·e, kompar⭑·u sen·kaz⭑·an
   numeral⁽⁺⁾·on „tri⭑“ kun⭑ substantiv⭑·aj nombr⭑·o-nom⭑·oj „milion⭑·o“ kaj⭑ „de·kon⭑·o“).

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.128 2023/11/07 20:34:10 ]
     __________________________________________________________________