vidu ankaŭ la klarigojn
en⭑
I.
en⭑
1.
Prepozici⭑·o; uz⭑·at·e kun⭑ nominativ⭑·o, indik³·as fizik⭑·an aŭ⭑
abstrakt¹·an lok⭑·on, stat⭑·on aŭ⭑ cirkonstanc⭑·on, kie io est⭑·as:
a)
(kun⭑ nominativ⭑·o:) Indik³·as la⭑ lok⭑·on, intern⭑·e de⭑ kiu
io aŭ⭑ iu est⭑·as, kie io okaz⭑·as: [ili] loĝ⭑·as en⭑ la⭑
val⭑·o , en⭑ tend⭑·oj ; loĝ⭑·as en⭑ la⭑ sud⭑·a part⭑·o
de⭑ la⭑ land⭑·o ; sent[i s]in tut⭑·e san⭑·a […] kiel⭑ fiŝ⭑·o en⭑
akv⭑·o ; mi⭑·a kor⭑·o trem⭑·as en⭑ mi ; ili trov⭑·iĝ·is en⭑
mal·proksim⭑·ec·o de⭑ apenaŭ⭑ kelk⭑·e da⭑ paŝ⭑·oj ; la⭑ sun⭑·o
re·bril⭑·as en⭑ la⭑ klar⭑·a akv⭑·o ; konserv⭑·i dek⭑+jar⭑·an pac⭑·on
[…] tio est⭑·as en⭑ la⭑ lim⭑·oj de⭑ vi⭑·a pov⭑·o ; en⭑ la⭑
Esperant⭑·a gramatik⭑·o oni preskaŭ⭑ nenio·n pov⭑·as ŝanĝ⭑·i ;
en⭑ tiu propon⭑·o kuŝ⭑·as la⭑ solv⭑·o de⭑ la⭑ problem¹·o. star⭑·as
la⭑ mort⭑·o jam⭑ en⭑ la⭑ kort⭑·o . {intern⭑·e de⭑}
b)
(kun⭑ nominativ⭑·o:) Indik³·as la⭑ temp⭑·on, kiam⭑ okaz⭑·as (aŭ⭑
okaz⭑·is, aŭ⭑ okaz⭑·os) la⭑ ag⭑·o: mi parol⭑·os al⭑ vi en⭑ temp⭑·o
pli⭑ oportun⭑·a ; en⭑ la⭑ ven⭑·ont·a jar⭑·o mi vetur⭑·ig·os mi⭑·an
fil⭑·et·on al⭑ la⭑ ĉef·urb⭑·o ; ankoraŭ⭑ hodiaŭ⭑ mi est⭑·as tiel⭑
fort⭑·a, kiel⭑ en⭑ la⭑ tag⭑·o, kiam⭑ Mose⁽⁺⁾·o mi·n send⭑·is . {ĉe⭑}
, {je⭑} , {dum⭑}
c)
(kun⭑ nominativ⭑·o:) Indik³·as kiom⭑ da⭑ temp⭑·o daŭr⭑·is aŭ⭑
daŭr⭑·os la⭑ ag⭑·o ĝis⭑ si⭑·a plen⭑·a plen⭑·um·iĝ·o: Mi pov⭑·as
detru⭑·i la⭑ sankt⭑·ej·on de⭑ Di⭑·o, kaj⭑ re·konstru⭑·i ĝi·n en⭑ la⭑
daŭr⭑·o de⭑ tri⭑ tag⭑·oj ; en⭑ unu⭑ vesper⭑·o, mi ĉio·n verk⭑·is
; en⭑ la⭑ daŭr⭑·o de⭑ unu⭑ monat⭑·o aŭ⭑ du⭑ mi trov⭑·us la⭑
voj⭑·ojn en⭑ Labirint¹·o .
d)
(kun⭑ nominativ⭑·o:) Indik³·as la⭑ stat⭑·on de⭑ objekt⭑·o:
danĝer⭑·e est⭑·as las⭑·i li·n plu⭑ en⭑ tia liber⭑·ec·o ; la⭑
fort⭑·o grand⭑·iĝ·as en⭑ prem⭑·at·ec·o ; li mort⭑·is […] en⭑
grand⭑·a mizer⭑·o ; ili est⭑·is en⭑ grand⭑·a nombr⭑·o
(grand⭑+nombr⭑·e); oni ne⭑ pov⭑·as lern⭑·ig·i al⭑ vi la⭑
manier⭑·on, en⭑ kiu oni dev⭑·as viv⭑·i inter⭑ person⭑·oj de⭑
bon⭑·a de·ven⭑·o ; mi en⭑ tiu ĉi⭑ rilat⭑·o est⭑·as trankvil⭑·a ;
post⭑ kelk⭑+monat⭑·a bru⭑·a viv⭑·o fal⭑·i en⭑ tia·n silent⭑·on […]
kaj⭑ izol⭑·ec·o[n…] ; en⭑ grand⭑·a koler⭑·o li […] for·pel⭑·is
la⭑ fil⭑·on ; ĝi est⭑·is en⭑ konsent⭑·o kun⭑ li⭑·aj propr⭑·aj
pens⭑·oj ; en⭑ long⭑·aj girland¹·oj pend⭑·is mir⭑·ind·aj
kresk⭑·aĵ·oj ; ŝi⭑·aj nigr⭑·aj har⭑·oj est⭑·is kun·volv⭑·it·aj en⭑
pez⭑·aj plekt⭑·oj super⭑ la⭑ kap⭑·o ; punt⭑·oj kaj⭑ bant⭑+roz⭑·et·oj
[…] kun·iĝ⭑·is en⭑ mir⭑·ind·a bon⭑~ord⭑·ig·it·a sen·ord⭑·ec·o .
e)
(kun⭑ nominativ⭑·o:) Indik³·as cirkonstanc⭑·on
karakteriz¹·ant·an la⭑ ag⭑·on: kelk⭑·aj leon⭑·oj […] rond⭑-kur⭑·is
en⭑ (per⭑) frenez⭑·aj salt⭑·oj tra⭑ la⭑ aren⭑·o ; en⭑ (ĉe⭑) la⭑
ŝvit⭑·o de⭑ vi⭑·a vizaĝ⭑·o vi manĝ⭑·ad·os pan⭑·on ; postul⭑·u
parol⭑·ad·on en⭑ la⭑ lingv⭑·o de⭑ li⭑·a popol⭑·o ; [kiam⭑] vi mem⭑
hav⭑·os infan⭑·on, tiam⭑ vi parol⭑·os en⭑ ali⭑·a manier⭑·o ;
fremd⭑·an lok⭑·on li vizit⭑·as nur⭑ en⭑ akompan⭑·o ; mi⭑·a puls¹·o
en⭑ takt¹·o bat⭑·as ; ili⭑·a tut⭑·a kulp⭑·o konsist⭑·is nur⭑ en⭑
tio, ke⭑ [ili] al·paŝ⭑·ad·is al⭑ la⭑ pri·juĝ⭑·ad·o kun⭑ antaŭ⭑·e
jam⭑ pret⭑·a konvink⭑·o ; mi est⭑·os en⭑ li⭑·aj okul⭑·oj (laŭ⭑
li⭑·a juĝ⭑-manier⭑·o, opini⭑·o) kiel⭑ tromp⭑·ant·o ; la⭑ hom⭑·o
efektiv⭑·e mort⭑·is en⭑ turment⭑·oj ; oni parol⭑·as al⭑ la⭑
hom⭑·oj en⭑ (laŭ⭑) instru⭑·it·a form⭑·o kaj⭑ en⭑ (je⭑) la⭑ nom⭑·o
de⭑ leĝ⭑·oj scienc⭑·aj . {ĉe⭑} , {je⭑} , {laŭ⭑} , {per⭑}
2.
Prepozici⭑·o; uz⭑·at·e kun⭑ akuzativ⭑·o, indik³·as direkt⭑·on per⭑
fin⭑-punkt⭑·o, t.e. fizik⭑·an aŭ⭑ abstrakt¹·an lok⭑·on, situaci⭑·on aŭ⭑
stat⭑·on, intern⭑·en de⭑ kiu io aŭ⭑ iu mov⭑·iĝ·as, cel⭑·as, streb⁶·as,
evolu²·as:
a)
(kun⭑ akuzativ⭑·o:) Indik³·as lok⭑·on, en⭑^1.a kiu situ⁸·as la⭑
cel⭑·o aŭ⭑ fin⭑-punkt⭑·o: la⭑ bird⭑·o flug⭑·as en⭑ la⭑ ĉambr⭑·on (=
ĝi est⭑·as ekster⭑ la⭑ ĉambr⭑·o kaj⭑ flug⭑·as nun⭑ en⭑ ĝi·n) ;
vi pov⭑·as ir⭑·i […] en⭑ teatr⭑·on ; „Vi dev⭑·as nepr⭑·e vetur⭑·i
en⭑ ban⭑-lok⭑·on!“ dir⭑·is la⭑ ombr⭑·o ; la⭑ pastr⭑·oj en·ir⭑·is en⭑
la⭑ intern⭑·on de⭑ la⭑ dom⭑·o ; morgaŭ⭑ mi vetur⭑·os Pariz⭑·on
(aŭ⭑ en⭑ Pariz⭑·on) ; anser⭑·oj dis·kur⭑·ad·is en⭑ ĉiu·jn
direkt⭑·ojn ; sabl⭑·er·o en·fal⭑·is en⭑ mi⭑·an okul⭑·on ; tiu+foj⭑·e
[ŝi] ne⭑ forges⭑·is met⭑·i la⭑ ŝlos⭑·il·on en⭑ si⭑·an poŝ⭑·on ;
[ŝi] en·ig⭑·is la⭑ man⭑·on en⭑ si⭑·an led⭑·an sak⭑·on ;
[…] skrib⭑·is tio·n en⭑ libr⭑·on ; mi mal·ferm⭑·as la⭑ pord⭑·on
en⭑ la⭑ dorm⭑·o-ĉambr⭑·on (t.e. la⭑ pord⭑·on kiu konduk⭑·as en⭑
la⭑ dorm⭑·o-ĉambr⭑·on, per⭑ kiu oni trans·ir⭑·as en⭑ la⭑
dorm⭑·o-ĉambr⭑·on) ; eĉ⭑ plej⭑ ruz⭑·a vulp⭑·o en⭑ kapt⭑·il·on fal⭑·as
. {al⭑}
b)
(kun⭑ akuzativ⭑·o:) Indik³·as la⭑ fin⭑·an stat⭑·on, situaci⭑·on
ktp de⭑ evolu²·o, ali⭑·iĝ·o, ŝanĝ⭑·o: la⭑ idol⭑·ojn li dis·bat⭑·is
en⭑ pec⭑·et·ojn ; montr⭑·ant·e per⭑ unu⭑ man⭑·o la⭑ infan⭑·on kaj⭑
la⭑ du⭑·an man⭑·on kun·prem⭑·int·e en⭑ pugn⭑·on ; traduk⭑·i el⭑ unu⭑
en⭑ ali⭑·an lingv⭑·on ; la⭑ dek⭑ naŭ⭑ provinc⭑·oj, en⭑ kiu·jn
Ĥin⁽⁺⁾·uj·o est⭑·as divid⭑·it·a ; la⭑ mal·harmoni¹·o ali⭑+form⭑·iĝ·as
en⭑ harmoni¹·on ; ni⭑·a aristokrat¹·ar·o fal⭑·is en⭑ mizer⭑·on ;
[li⭑·a] mal·kaŝ⭑·em·ec·o […] ali⭑+form⭑·iĝ·is en⭑ arogant⭑·ec·on ;
ŝir⭑·u vi·n en⭑ du⭑ part⭑·ojn, la⭑ mond⭑·o tri⭑·an postul⭑·os .
{al⭑} , {el⭑^2}
al⭑ en⭑
Direkt⭑·e al⭑ la⭑ intern⭑·o de⭑ io.
Rim.: Pri⭑ la⭑ prepozici⭑·aj kun·aĵ⭑·oj kun⭑ _al⭑_, vid⭑·u rimark⭑·on
sub⭑ {al⭑ ĉe⭑} .
II.
Mem·star⭑·a vort⭑·er·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o de⭑ {en⭑} :
en⭑·a
{Intern⭑·a} : sur⭑ la⭑ en⭑·a plast⁸·a uj⭑·o trov⭑·iĝ·is fingr⭑·o-prem⭑·aĵ·oj
nur⭑ de⭑ la⭑ jun⭑·ul·o ; ŝi bon⭑·e kon⭑·is la⭑ sign⭑·ojn de⭑ psik⁽⁺⁾·a en⭑·a
lukt²·o, kaj⭑ tiu·jn ŝi leg⭑·is el⭑ li⭑·a vizaĝ⭑·o ; li sci⭑·is en⭑ si⭑·a
plej⭑ en⭑·a intern⭑·o, ke⭑ [tio] neniam⭑ plu⭑ tim⭑·ig·os li·n ; la⭑
kun·ag⭑·ad·o de⭑ en⭑·aj ŝanĝ⭑·o-fort⭑·oj kaj⭑ de⭑ la⭑ neces⭑·o adapt³·iĝ·i al⭑
ekster⭑·a evolu²·o est⭑·ig·as mal·sam⭑·ajn lingv⭑·o-form⭑·ojn ; la⭑ en⭑·an
milit⭑·on […] en⭑ Kolombi⁽⁺⁾·o oni pov⭑·as spur⁸·i ĝis⭑ la⭑
Sen·de·pend⭑·ig·a Milit⭑·o ; la⭑ konk⭑·aj jar⭑-ring⭑·oj mem⭑ ne⭑ nur⭑
indik³·as la⭑ aĝ⭑·on de⭑ la⭑ en⭑·a best⭑·o, sed⭑ ja⭑ en·hav⭑·as mult⭑·e da⭑
inform¹·oj pri⭑ klimat⭑·o en⭑ la⭑ pas⭑·int·ec·o .
en⭑·e
{Intern⭑·e} : la⭑ ŝrank⭑·o-pord⭑·oj sku⭑·iĝ·is kvazaŭ⭑ en⭑·e eksplod⭑·us
grenad⭑·o ; li apenaŭ⭑ trov⭑·iĝ·is en⭑·e, kiam⭑ en·ven⭑·is du⭑ fi·ul⭑·oj ;
past⭑·aĵ·o kun⭑ farĉ⁹·o en⭑·e ; mi⭑·aj aĵ⭑·oj est⭑·is tut⭑·e mal·ord⭑·ig·it·aj
en⭑·e kaj⭑ ekster⭑ la⭑ valiz⭑·oj .
en·ig⭑·i
(tr)
1.
{Penetr⭑·ig·i} : ŝi […] en·ig⭑·is la⭑ man⭑·ojn en⭑ si⭑·ajn dens⭑·ajn
har⭑·ojn ; eks·trem⭑-dekstr⭑·ul·oj en⭑ la⭑ aŭstri⁽⁺⁾·a reg⭑·ist·ar·o en·ig⭑·is
Eŭrop⭑·an Uni⁹·on […] en⭑ mal·oportun⭑·an situaci⭑·on ; teror⁽⁺⁾·ist·a
organiz¹·aĵ·o si⭑·a+temp⭑·e el·pel⭑·it·a […] Liban⁸·o kaj⭑ en·ig⭑·it·a en⭑ la⭑
teritori²·ojn ; la⭑ verk⭑·int·o en·ig⭑·as vi·n eĉ⭑ en⭑ la⭑ cerb⭑·on de⭑ la⭑
farm⭑-best⭑·oj .
2.
Trans·met⭑·i {datum⁽⁺⁾·on} en⭑ komput⁹·il·on: en·ig⭑·u la⭑ pas⭑-vort⭑·on!
en·ig⭑·aĵ·o
En·ig⭑·at·a datum⁽⁺⁾·o. {don⭑·it·aĵ·o}
en·ig⭑·o
1.
Penetr⭑·ig·o: proced³·o de⭑ en·ig⭑·o de⭑ iu objekt⭑·o en⭑ la⭑ list¹·on de⭑
Unesk⁽⁺⁾·o pri⭑ la⭑ Mond⭑·a Hered⭑·aĵ·o ; redukt⁴·i la⭑ labor⭑·ist·ar·on […]
per⭑ en·ig⭑·o de⭑ pli⭑ alt⭑·a teknologi⁽⁺⁾·o .
2.
En·ig⭑·ad·o aŭ⭑ en·ig⭑·aĵ·o: post⭑ en·ig⭑·o de⭑ tiu·j inform¹·oj aper⭑·as
detal⭑·aj klar⭑·ig·oj ; [laŭ⭑] ĉi⭑ tiu enigm⭑·et~od¹·o mi tajp⁸·as la⭑
esperant⭑·ajn liter⭑·ojn per⭑ antaŭ⭑·a punkt⭑·o-kom⭑·o .
en·ig⭑·il·o
Aparat¹·o por⭑ en·ig⭑·i datum⁽⁺⁾·ojn: klav⭑·ar·o kaj⭑ skan⁹·il·o est⭑·as
en·ig⭑·il·oj; grafik⁹·a en·ig⭑·il·o, funkci¹·ant·a per⭑ tuŝ⭑·oj kaj⭑
strek⭑·oj . {aparat¹·ar·o}
en·iĝ⭑·i
Penetr⭑·i, en·profund⭑·iĝ·i: kiam⭑ frat⭑·oj batal⭑·as, fremd⭑·ul·o ne⭑
en·iĝ⭑·u ( {inter·ven⭑·i} , {si·n miks⭑·i} , {ŝov⭑·i la⭑ naz⭑·on} .) ;
la⭑ gazet⭑·oj ne⭑ trov⭑·as neces⭑·a en·iĝ⭑·i en⭑ tio·n, pri⭑ kio ili
skrib⭑·as .
en⭑·e de⭑
(prepozici⭑·aĵ·o)
1.
{En⭑^1.a} , en⭑ la⭑ intern⭑·o de⭑, {sin⁸·e de⭑} : en⭑·e de⭑ la⭑ arb⭑·ar·o
ŝi renkont⭑·as tiu·n kiu·n ŝi pli⭑ am⭑·as ol⭑ iu ajn⭑ est⭑·aĵ·o .
2.
{Dum⭑} tiu daŭr⭑·o, post⭑ ĝi⭑·a komenc⭑·o kaj⭑ antaŭ⭑ ĝi⭑·a fin⭑·o: la⭑
invad³·o konker⁴·is Irak⁸·on en⭑·e de⭑ unu⭑ monat⭑·o ; kontraŭ⭑
disciplin²·aj decid⭑·oj de⭑ la⭑ akademi¹·a senat¹·o la⭑ koncern⭑·at·oj
pov⭑·as protest¹·i en⭑·e de⭑ 90 tag⭑·oj .
III.
en⭑-
Prefiks⭑·o kun⭑ iu el⭑ la⭑ senc⭑·oj de⭑ {en⭑} :
1.a:
la⭑ libr⭑·o {en·hav⭑·as} 30 ĉapitr⭑·ojn; la⭑ ĉambr⭑·o {en·ten⭑·is} 40
person⭑·ojn.
2:
{en·glut⭑·i} , {en·skrib⭑·i} , {en·blov⭑·i} , {en·brak⭑·ig·i} ,
{en·vic⭑·ig·i} , {en·kas⭑·ig·i} , {en·ter⭑·ig·i} , {en·loĝ⭑·iĝ·i} ,
{en·ŝip⭑·iĝ·i} , {en·dorm⭑·iĝ·i} .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.125 2023/11/07 20:34:11 ]
__________________________________________________________________