epok⭑·/·o

epok⭑·o

   1.
          Dat⭑·o aŭ⭑ event⁸·o prezent⭑·ant·a grav⭑·an moment⭑·on en⭑ la⭑ histori⭑·o,
          komenc⭑·a temp⭑·o-punkt⭑·o en⭑ jar⭑+kalk⭑·ul·o (la⭑ epok⭑·o de⭑ {era⁽⁺⁾·o^1} ): la⭑
          sputnik⁽⁺⁾·oj prezent⭑·as epok⭑·on en⭑ la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·ar·o . ŝi
          antaŭ·rigard⭑·is la⭑ epok⭑·on en⭑ kiu […] ŝi⭑·a graved⭑·o far⭑·iĝ·os vid⭑·ebl·a .

   2.
          Sin⁸-sekv⭑·o de⭑ jar⭑·oj, prezent⭑·ant·a apart⭑·an propr⭑·an karakter⭑·on:
          vir⭑·in·oj en⭑ kostum⭑·oj de⭑ ĉiu·j epok⭑·oj kaj⭑ popol⭑·oj est⭑·is plen⭑·ig·ant·aj
          la⭑ scen⭑·ej·on ; la⭑ inter·parol⭑·ad·o ek·tuŝ⭑·is ankaŭ⭑ la⭑ epok⭑·on de⭑ la⭑
          mez⭑·aj jar⭑-cent⭑·oj, kelk⭑·aj opini⭑·is, ke⭑ ĝi est⭑·is mult⭑·e pli⭑ bon⭑·a ol⭑
          ni⭑·a temp⭑·o ; tiu lok⭑·o est⭑·is loĝ⭑·at·a jam⭑ ek⭑~de⭑ la⭑ bronz⭑·a epok⭑·o ; la⭑
          epok⭑·o de⭑ la⭑ Rom⁽⁺⁾·a Imperi⭑·o ; la⭑ mond⭑·a histori⭑·o […] sur⭑ la⭑ mal·lum⭑·a
          fon⁵·o de⭑ la⭑ epok⭑·o montr⭑·as al⭑ ni, kiel⭑ la⭑ bon⭑~far⭑·ant·oj de⭑ la⭑
          hom⭑·ar·o, la⭑ martir¹·oj de⭑ la⭑ geni¹·o, ir⭑·as laŭ⭑ la⭑ dorn⭑·a voj⭑·o de⭑ la⭑
          honor⭑·o ; la⭑ trans·ir⭑·a epok⭑·o, dum⭑ kiu iom⭑ post⭑ iom⭑ form⭑·iĝ·ad·is la⭑
          hom⭑·o el⭑ antropoid⁽⁺⁾·a (hom⭑-simil⭑·a) simi⭑-spec⭑·o, tiu ĉi⭑ ni⭑·a pra·ul⭑·o uz⭑·is
          la⭑ man⭑·on kiel⭑ la⭑ plej⭑ natur⭑·an komunik⭑·il·on ; la⭑ terciar⁽⁺⁾·o (t.e.
          {period¹·o} ) komenc⭑·iĝ·is antaŭ⭑ ses⭑-dek⭑·o da⭑ jar⭑-milion⭑·oj kaj⭑ en⭑ tiu
          epok⭑·o vast⭑·e evolu²·is la⭑ mam⭑·ul·oj .

   3.
          {Faz¹·o} , {temp⭑·o} en⭑ ies⭑ viv⭑·o: li⭑·a kre⭑·a epok⭑·o ; de⭑ post⭑ kiam⭑ ŝi
          edz⭑·in·iĝ·is, ŝi est⭑·as ankoraŭ⭑ sur⭑ la⭑ sam⭑·a lok⭑·o, kiel⭑ en⭑ la⭑ epok⭑·o
          de⭑ ge·fianĉ⭑·iĝ·o . {period¹·o^1}

   4.
          En⭑ ge⁽⁺⁾·o-kronologi²·o, temp⭑-inter·val⭑·o, ampleks⭑·ant·a plur⁴·ajn aĝ⭑·ojn,
          respond⭑·a al⭑ seri⭑·o en⭑ kron⭑·o-stratigrafi⁽⁺⁾·o. {period¹·o^3}

glaci⭑-epok⭑·o, glaci⭑·a epok⭑·o

          Iu el⭑ la⭑ long⭑·aj {epok⭑·oj} de⭑ mal·varm⭑·a klimat⭑·o en⭑ la⭑ histori⭑·o de⭑
          la⭑ ter⭑·o: en⭑ iu poem¹·o de⭑  oni pov⭑·as leg⭑·i:
          Glaci⭑-epok⭑·o al·ramp⭑·as ; antaŭ⭑ 40 000 jar⭑·oj, mez⭑·e de⭑ la⭑ pas⭑·int·a
          glaci⭑·a epok⭑·o, okaz⭑·is kultur¹·a salt⭑·o en⭑·e de⭑ nur⭑ kelk⭑×mil⭑ jar⭑·oj .

mal·nov⭑~epok⭑·o

          {antikv⭑·o}

sam⭑+epok⭑·a

          Nask⭑·it·a, kre⭑·it·a, viv⭑·ant·a en⭑ la⭑ sam⭑·a epok⭑·o: ĉio sam⭑+epok⭑·a hav⭑·as
          komun⭑·an aspekt¹·on ; tiu monstr⭑·o tamen⭑ […] – laŭ⭑ sam⭑+epok⭑·aj not⭑·oj –
          tre⭑ bon⭑·e amuz⭑·is li⭑·an dom⭑-mastr⭑·on . {sam⭑+temp⭑·a}

kupr⭑-epok⭑·o

          Tiu antikv⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a {histori⭑·o} , kiam⭑ dis·vast⭑·iĝ·is la⭑
          il⭑·oj far⭑·it·aj el⭑ kupr⭑·o; {ĥalkolitik⁽⁺⁾·o} : la⭑ kupr⭑-epok⭑·o situ⁸·as inter⭑
          ŝton⭑-epok⭑·o kaj⭑ bronz⭑-epok⭑·o; la⭑ kupr⭑-epok⭑·o okaz⭑·is je⭑ divers⭑·aj temp⭑·oj
          laŭ⭑ la⭑ geografi⭑·a region⭑·o, en⭑ sud⭑+orient⭑·a Eŭrop⭑·o kaj⭑ okcident⭑·a
          Azi⁸·o en⭑ la⭑ period¹·o 5500 ĝis⭑ 2200 a.K.

bronz⭑-epok⭑·o

          Tiu antikv⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a {histori⭑·o} , kiam⭑ dis·vast⭑·iĝ·is la⭑
          il⭑·oj far⭑·it·aj el⭑ bronz⭑·o: la⭑ bronz⭑-epok⭑·o situ⁸·as inter⭑ kupr⭑-epok⭑·o kaj⭑
          fer⭑-epok⭑·o; oni uz⭑·is lok⭑·an antikv⭑·an skrib⭑-sistem⭑·on nom⭑·at·an
          „kipr⁽⁺⁾·o-mi⭑+no⁽⁺⁾·a“, per⭑ kiu ver⭑+ŝajn⭑·e oni skrib⭑·e esprim⭑·is la⭑ indiĝen⁴·an
          lingv⭑·on parol⭑·at·an en⭑ Kipr⁽⁺⁾·o en⭑ la⭑ mal·fru⭑·a bronz⭑-epok⭑·o .

fer⭑-epok⭑·o

          Tiu part⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a {histori⭑·o} , kiam⭑ dis·vast⭑·iĝ·is la⭑ il⭑·oj
          far⭑·it·aj el⭑ fer⭑·o: la⭑ fer⭑-epok⭑·o ven⭑·is post⭑ la⭑ bronz⭑-epok⭑·o; la⭑
          koncern⭑·a tekst⭑·o est⭑·iĝ·is sufiĉ⭑·e proksim⭑·e al⭑ la⭑ komenc⭑·o de⭑ la⭑
          fer⭑-epok⭑·o, kiam⭑ la⭑ fer⭑·o ankoraŭ⭑ est⭑·is percept¹·at·a kiel⭑ fremd⭑·a
          nov⭑·aĵ·o ; el⭑ la⭑ ŝton⭑·aj, kupr⭑·aj kaj⭑ fer⭑·aj epok⭑·oj rest⭑·as amas⭑·o da⭑
          bel⭑·aj objekt⭑·oj .

mez⭑-epok⭑·o

          En⭑ la⭑ eŭrop⭑·a {histori⭑·o} , la⭑ period¹·o ek⭑~de⭑ la⭑ fal⭑·o de⭑ la⭑
          Okcident⭑·a Romi⁽⁺⁾·o ĝis⭑ la⭑ pere⭑·o de⭑ Bizanci⁽⁺⁾·o (do⭑, proksim⭑·um·e la⭑
          jar⭑-mil⭑·o inter⭑ la⭑ jar⭑·oj 476a – 1453a): la⭑ mez⭑-epok⭑·o est⭑·as sent⭑·at·a
          en⭑ la⭑ akr⭑·o-pint⭑·aj tegol³·aj tegment⭑·oj, en⭑ fer⭑·aj pivot⁴·oj, en⭑
          skulpt⭑·it·aj ornam⭑·oj sur⭑ la⭑ antikv⭑·aj nigr⭑·iĝ·int·aj brik⭑·aj dom⭑·oj ; en⭑
          la⭑ feŭd²·a mez⭑-epok⭑·o de⭑ Eŭrop⭑·o la⭑ vir⭑·in·oj ĝeneral¹·e ne⭑ parol⭑·is
          latin⁽⁺⁾·e ;  […] posed⭑·as ankoraŭ⭑ […] si⭑·ajn antikv⭑·ajn
          fortik⭑·aĵ·ojn dat⭑·um·ant·ajn de⭑ Mez⭑-epok⭑·o kaj⭑ perfekt⭑·e konserv⭑·it·ajn .

   {antikv⭑·ec·o} , {renesanc²·o}

Nov⭑·a Epok⭑·o, Nov⭑+epok⭑·ism·o

          Popol⭑·a {sinkretism⁽⁺⁾·a} mov⭑·ad·o religi⭑·a popular²·iĝ·int·a en⭑ la⭑ 1960aj⁽⁺⁾
          jar⭑·oj en⭑ Nord⭑-amerik⁸·o kaj⭑ ali⭑·aj land⭑·oj el⭑ font⭑·oj teozofi⁽⁺⁾·aj,
          krist⭑·an·aj, hindu⁽⁺⁾·ism·aj...: pionir⭑·o de⭑ la⭑ nun·temp⭑·a „Nov⭑·a Epok⭑·o“
          est⭑·as  ; li⭑·aj animaci⁽⁺⁾·aĵ·oj est⭑·as miks⭑·aĵ·oj el⭑
          kristal⭑·oj, sankt⭑·a geometri¹·o, kvazaŭ⭑-kvant⭑·um~teori⭑·o, kaj⭑ ĝeneral¹·a
          nov⭑+epok⭑·ism·o .

   Rim.: Ia+foj⭑·e ankaŭ⭑ _Nov⭑·a Temp⭑·o_, _Amfor¹·a Epok⭑·o_ (pro⭑ zodiak¹·a sign⭑·o
   Amfor¹·o), _Nov⭑·a Era⁽⁺⁾·o_: la⭑ adept¹·oj de⭑ la⭑ Nov⭑·a Era⁽⁺⁾·o […] kontakt¹·as ali⭑·ajn
   est⭑·ul·ojn loĝ⭑·ant·ajn en⭑ la⭑ universal⭑·a Tut⭑·o .

or⭑-epok⭑·o

   1.
          Mit¹·a part⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a histori⭑·o, kiam⭑ la⭑ hom⭑·oj est⭑·is jun⭑·aj, ne⭑
          kon⭑·is zorg⭑·ojn kaj⭑ mal·ĝoj⭑·on, sed⭑ ja⭑ est⭑·is sub·met⭑·it·aj al⭑ la⭑ mort⭑·o
          kiu ven⭑·is al⭑ ili kiel⭑ dolĉ⭑·a dorm⭑·o.

   2.
          Feliĉ⭑·a, favor⭑·a part⭑·o en⭑ la⭑ histori⭑·o de⭑ iu fak⭑·o (art⭑·o, meti⭑·o,
          scienc⭑·o), aŭ⭑ ŝtat⭑·o, aŭ⭑ hom⭑-grup⭑·o: laŭ⭑ la⭑ opini⭑·o de⭑  , per⭑ tiu ĉi⭑ event⁸·o al·ven⭑·is la⭑ du⭑·a or⭑-epok⭑·o! .

pra·epok⭑·o

          {Pra·histori⭑·o} : Se⭑ ie ajn⭑ en⭑ la⭑ ĝarden⭑·o // De⭑ l'⭑ viv⭑·o est⭑·as sun⭑·a
          lok⭑·o, // Mem·kompren⭑·ebl·e vi sen⭑ pen⭑·o // Okup⭑·as ĝi·n de⭑ pra·epok⭑·o ;
          skiz⭑·a analiz¹·o de⭑ la⭑ jud³·a histori⭑·o ― ek⭑~de⭑ la⭑ pra·epok⭑·o ĝis⭑ la⭑ 20-a
          jar⭑-cent⭑·o .

ŝton⭑-epok⭑·o

          La⭑ plej⭑ antikv⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·a {histori⭑·o} , kiam⭑ la⭑ il⭑·oj est⭑·is
          far⭑·at·aj nur⭑ el⭑ ŝton⭑·o, lign⭑·o kaj⭑ ost⭑·oj: la⭑ temp⭑·o, kiam⭑ la⭑
          ŝton⭑-epok⭑·o si·n tir⭑·is al⭑ fin⭑·o ; jam⭑ en⭑ la⭑ ŝton⭑-epok⭑·o oni manĝ⭑·is
          frag⭑·ojn, sed⭑ tiam⭑ la⭑ frukt⭑·oj est⭑·is mal·grand⭑·aj .

epok⭑+far⭑·a

          Histori⭑·e apart⭑·e grav⭑·a: la⭑ el·trov⭑·o de⭑ la⭑ pres⭑-art⭑·o est⭑·as epok⭑+far⭑·a
          moment⭑·o en⭑ la⭑ hom⭑·a histori⭑·o; tri⭑ epok⭑+far⭑·aj el·trov⭑·oj […]
          determin²·is la⭑ kurs¹·on de⭑ la⭑ antikv⭑·a histori⭑·o: la⭑ bronz⭑·o, la⭑
          mal·sovaĝ⭑·ig·o de⭑ la⭑ ĉeval⭑·o kaj⭑ la⭑ fer⭑·o ; la⭑ epok⭑+far⭑·a roman¹·o For⭑ la⭑
          Batal⭑·il·ojn! de⭑ ali⭑·a nobel⭑·--premi⭑·it·o,  ,
          aper⭑·is en⭑ Esperant⭑·a traduk⭑·o en⭑ 1914 ; la⭑ epok⭑+far⭑·a por⭑ tiam⭑·a
          Rusi⁽⁺⁾·o venk⭑·o de⭑ la⭑ rus⭑·a arme¹·o, kiu·n gvid⭑·is princ⭑·o  , super⭑ la⭑ sved⁸·a arme¹·o .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.44 2023/11/07 20:34:11 ]
     __________________________________________________________________