vidu ankaŭ la klarigojn
fal·/·i

fal·i

   (ntr)

   1.
          Mal·lev·iĝ·i, ir·i de supr·e mal·supr·en pro la propr·a pez·o: fal·as
          pluv·o, la foli·oj; ne fal·as frukt·o mal·proksim·e de l' arb·o (la
          id·oj simil·as al la ge·patr·oj) ; feliĉ·o vezik·e si·n lev·as, sed
          baldaŭ fal·as kaj krev·as ; la botel·o fal·is el mi·a man·o; la sun·o
          jam fal·as (mal·lev·iĝ·as, sub·ir·as); la krepusk·o fal·as (al·ven·as); la
          nokt·o jam fal·as, kaj mi ne kolekt·is ankoraŭ salat·on por la
          tag-manĝ·o ; sur kiu·jn okaz·e fal·as la rigard·o de la sinjor·o de la
          kre·it·aĵ·oj ; radi·o de la sun·o, kiu fal·as tra la krad·o ; las·i fal·i
          la man·ojn (perd·i la kuraĝ·on) .

   2.
          (pri iu·j objekt·oj) Etend·iĝ·i mal·supr·en; pend·i ĝis iu mal·supr·a
          nivel·o: la (scen·ej·a) kurten·o fal·as (mal·lev·iĝ·is) ; fal·ant·aj
          vest·oj (pend·ant·aj mal·supr·en); la rob²·o fal·as ĝis la pied·oj; apud·e
          sid·is mal·jun·a reĝ·o kun or·a kron·o sur si·aj long·aj de·fal·ant·aj
          har·oj .

   3.
          Perd·int·e la ekvilibr²·on fal·i ^1 kaj traf·i la ter·on: promen·ant·e
          sur la strat·o, mi fal·is ; traf·int·e ŝton·on mi preskaŭ fal·is; se
          mi sci·us, kie mi fal·os, mi tie·n met·us tapiŝ·on (est·us util·e kon·i
          la est·ont·ec·on) ; la botel·o fal·is el mi·a man·o; fal·i sven·e; la
          mur·o fal·is (dis·fal·is) ; fal·i en river·on, en kav·aĵ·on, sur la
          genu·oj; li fal·is sub la rad·ojn de vetur·ant·a vagon·ar·o ;  plej
          ruz·a vulp·o en kapt·il·on fal·as ; la popol·o fal·as sub la ŝarĝ·o de
          la impost¹·oj (ne pov·as el·ten·i tia·n pez·on).

   4.
          (pri mal·bon+intenc·ul·o, okaz·aĵ·o, pez·o) Ne·atend·it·e atak·i, traf·i:
          grand·a tim·o fal·is sur ili·n, kaj ili for·kur·is, por si·n kaŝ·i ; sur
          ili·n fal·is terur·o de la Etern·ul·o ; ĉiu·j plor·eg·is, kaj fal·is sur
          la kol·on de Paŭl·o kaj li·n kis·is (si·n amik·e ĵet·is sur li·n) ;
          profund·a dorm·o fal·is sur  ; la pest·o fal·is sur Egipt⁽⁺⁾·on
          ; la mort·o fal·os sur vi·n kaj sur vi·ajn infan·ojn ; sur Egipt⁽⁺⁾·on
          fal·is la plej grand·a mal·feliĉ·o ; la insult·oj de Vi·aj insult·ant·oj
          fal·is sur mi·n ; sur li·an vert·on fal·os li·a krim·o ; se mi iam
          dev·us elekt·i fianĉ·in·on, tiam la elekt·o pli volont·e fal·us sur vi·n
          ; sur vi·n hodiaŭ fal·as la dev·o zorg·i pri la orf·a ŝtat·o ; la
          respond·ec·o pri tiu ĉi ag·o ne fal·as sur vi·n ; la pli·bon·ec·o de
          Esperant·o antaŭ  [...] fal·as al ĉiu en la okul·ojn
          (est·as evident¹·a) ;

          Rim.: Ĉi tiu senc·o font·as el senc·o ^1 pro tio, ke fal·ant·aj
          objekt·oj est·as minac·oj por tiu, kiu trov·iĝ·as sub ili.
          {atak·i} , {bat·i} , {frap·i} , {renkont·i} , {ricev·i} , {traf·i}

   5.
          Mal·kresk·i, foj·e ĝis mal·aper·o: dum la pas·int·aj jar·oj la
          energi-prez·oj fal·is ; li·a arogant·ec·o fal·is antaŭ la juĝ·ist·o; li·a
          tut·a libertinism⁽⁺⁾·o fal·is antaŭ la ver·ec·o de l' fakt¹·o ; nov·a
          streĉ·ig·o de la moment·e fal·int·a energi·o .

          Rim.: Ĉi tiu senc·o font·as el senc·o ^1 pro tio, ke vid·at·e de
          alt·e, fal·ant·a objekt·o mal·proksim·iĝ·as kaj fin+fin·e mal·aper·as.

   6.
          Ricev·int·e sort·o-bat·on {pere·i} : la ministr¹·ar·o fal·is (dev·is
          eks·iĝ·i); mez·e de la 17a jar-cent·o, la tut·a Ĉini⁽⁺⁾·o fal·is por la du·a
          foj·o sub la agres⁹·o de barbar¹·oj ; Egipt⁽⁺⁾·o fal·is de la mal·lev·iĝ·o de
          la pastr·ar·o ; Pariz·o fal·is je la 14-a de juni⁽⁺⁾·o ; mult·aj fal·is
          (mort·e vund·iĝ·is) el la popol·o kaj mort·is .

          Rim.: Ĉi tiu senc·o font·as el senc·o ^3 pro tio, ke la fal·o pov·as
          est·i fatal¹·a.
          {fiask¹·i} , {mal·prosper·i} , {mal·sukces·i}

   7.
          Traf·i ali·an stat·on, oft·e mal·pli favor·an, el kiu mal·facil·as
          el·ir·i: mi en·fal·is en mal·esper·on tiel profund·an ; Mart·a en·fal·is
          en mal·san·on mal·facil·an kaj subit·an ; la vir·in·o, tromp·it·e, fal·is
          en pek·on ; Fenici⁽⁺⁾·an·oj fal·is en mal·favor·on de l' faraon⁽⁺⁾·o ; la
          patr·o [...] en·fal·is en danĝer·on perd·i si·an posed·aĵ·on ; Mart·a
          sen·suspekt·e fal·is en insid·an kapt·il·on ; ni·a aristokrat¹·ar·o fal·is
          en mizer·on, el kiu oni ne vid·as el·ir·on ; mal·bon·a send·it·o fal·as
          en mal·feliĉ·on ; kiu hav·as mal·mol·an kor·on, tiu fal·os en
          mal·feliĉ·on ; re·fal·i en la rutin¹·on, en la mal·mol·an re·al·ec·on; li
          oft·e fal·is (en·profund·iĝ·is) en medit·on; fal·i en deklam¹·ad·on
          (abrupt²·e komenc·i kaj ne plu halt·i); fal·i en ies man·ojn: la tut·a
          komerc·o kun la ne·kon·at·aj popol·oj [...] fal·os en la man·ojn de
          Egipt⁽⁺⁾·an·oj (sub la potenc·o) kiel mal·alt·en mi fal·is! ; fal·int·on
          ĉiu atak·as ; ili fal+puŝ·iĝ·os kaj fal·os .

          Rim.: Ĉi tiu senc·o font·as el senc·o ^3 pro tio, ke al perd·o de
          ekvilibr²·o kaj post·a fal·o asoci¹·iĝ·as ide·o pri risk·o romp·iĝ·i 
          ricev·i vund·on. Ceter·e la profund·aĵ·o, en kiu·n oni fal·as, est·as
          lok·o mal·agrabl·a, el kiu mal·facil·as el·ir·i.
          {abism¹·o} , {degrad·i} , {dekadenc³·i}

fal·o

          Ag·o fal·i: la liber·a fal·o de korp·o; rajd·i sur ĉeval·o oni ne
          lern·as sen fal·o ; post la fal·o oni far·iĝ·as sin⁸+gard·a ; alt·a mur·o,
          kies fal·o est·os subit·a ; fal·o de potencial⁽⁺⁾·o (mal·alt·iĝ·o); la fal·o
          de komun·ism·o en Orient·a Eŭrop·o; por ŝirm·i [...] li·an viv·on
          kontraŭ fal·o sub glav·on ; kiam alt·iĝ·as mal·virt·ul·oj, tiam
          mult·iĝ·as krim·oj, sed virt·ul·oj vid·os ili·an fal·on ; vest·it·a kiel
          Evo antaŭ la fal·o (la pek·o).

fal·et·i , du·on-fal·i, fal+ŝancel·iĝ·i

   (ntr)

          Preskaŭ fal·i far·int·e mis·paŝ·on: se iu ir·as dum la nokt·o, li
          fal·et·as, ĉar en li ne est·as la lum·o ; fal+ŝancel·iĝ·is mi·aj pied·oj
          . Preskaŭ·a sinonim¹·o: {fal+puŝ·iĝ·i} .

fal·ig·i

   1.
          Renvers·i, ig·i fal·int·a: unu hak·o kverk·on ne fal·ig·as ; Esperant·o
          fal·ig·as la lingv·o-bar·ojn; li est·as ŝtel·ist·o kaj mi fal·ig·is li·n de
          la ŝtup·ar·o ; ili fal·ig·is en la akv·on la pork+id·et·on ; la kriz·o
          fal·ig·is agrikultur⁽⁺⁾·on en mal·bon·an situaci·on; la febr·o, kiu sku·is
          vi·n kaj fal·ig·is sur la lit·on .

   2.
          Las·i fal·i: fal·ig·i ankr·on; sen·esper·e fal·ig·i la brak·ojn.

   3.
          De·fal·ig·i io·n, pluv·ig·i, ŝut·i: fal·ig·i pom·ojn de arb·o; fal·ig·i
          kugl·ojn sur la mal·amik·ojn.

fal·ig·il·o

   1.
          {Fal·il·o ^1} : neniu met·u en la voj·o de si·a frat·o fal·ig·il·on 
          ia·n ofend·il·on ; gard·u vi·n, por ke ĉi tiu vi·a liber·ec·o ne far·iĝ·u
          fal·ig·il·o por la mal·for·tul·oj .

   2.
          {fal·il·o ^2}

fal·il·o

   1.
          Kaŭz·o de fal·o: antaŭ blind·ul·o ne kuŝ·ig·u fal·il·on ; kaŝ·it·a en la
          ter·o est·as li·a fal·il·o, kaj kapt·il·oj kontraŭ li est·as sur la voj·o
          .

   2.
          Kaŭz·o de mal·help·o, de mal·sukces·o, de ruin·iĝ·o: ne serv·u al ili·aj
          di·oj, ĉar tio est·us fal·il·o por vi .

de·fal·i

   (ntr)

   1.
          Fal·i de lok·o, kie oni pend·as: la flav·aj foli·oj de·fal·as de la
          branĉ·oj ; mal·jun·a reĝ·o kun or·a kron·o sur si·aj long·aj de·fal·ant·aj
          har·oj ; de·fal·is flor-petal⁹·' ; mont-grimp³·ant·e ili de·fal·is de
          dekliv·o.

   2.
          Fal·i ^7 de tre favor·a situaci·o en mal·favor·an: de·fal·i de si·aj
          esper·oj, pretend·oj; la prosper·ec·o de la regn·o mult·e de·fal·is; la
          de·fal·o de la roman¹·a imperi·o est·is mal·rapid·a; post·e vual·o de·fal·is
          de mi·aj okul·oj . {degener·i} , {degrad·iĝ·i} , {dekadenc³·i} {sitel·o}
          .

   3.
          Mal·fidel·iĝ·i, apostat⁽⁺⁾·iĝ·i, mal·an·iĝ·i, for·las·i parti·on, de·turn·iĝ·i
          de, ribel·i kontraŭ: la Izrael-id·oj de·fal·is de la Etern·ul·o ;
          de·fal·i de Di·o (la religi·o) de si·aj patr·oj ;  de·fal·is de
           post la mort·o de  ; re·ven·u, de·fal·int·aj infan·oj! ;
          tiu popol·o hav·as kor·on de·fal·em·an kaj ne·obe·em·an . {de·voj·iĝ·i}

de·fal·aĵ·o

   1.
          De·fal·int·a part·o de io.

   2.
          {For·ĵet·aĵ·o} : labor·em·aj verm·oj, kiu·j tra·fos·as la legom·ajn
          de·fal·aĵ·ojn kaj ŝanĝ·as ili·n en fekund⁽⁺⁾·ig·an substanc²·on ; pri·labor·i
          la nukle⁽⁺⁾·an de·fal·aĵ·on .

dis·fal·i

   (ntr)

          Dis·er·iĝ·ant·e ruin·iĝ·i, pere·i: pro la ter-trem·o mult·aj dom·oj
          dis·fal·is; de gut·o post gut·o dis·fal·as granit·o ; la kadavr¹·o jam
          dis·fal·is en putr·aĵ·on; dis·fal·o de societ·o, entrepren·o, regn·o; ni·a
          lingv·o [...] dum si·a du×dek-kvin-jar·a viv·o [...] el·ten·is [...]
          neniam minac·ant·e dis·fal·i en dialekt¹·ojn . {argument·o} ,
          {dis·er·iĝ·i}

dis·fal·o

   1.
          Procez⁽⁺⁾·o (kutim·e iom daŭr·a), dum kiu ia tut·o dis·iĝ·as en part·ojn:
          dis·fal·o de imperi·o.

   2.
          Ruin·iĝ·o, kaduk·iĝ·o, degener·o de sistem·o: En Kipr⁽⁺⁾·o, la financ¹·a
          dis·fal·o okaz·is en katastrof¹·a manier·o kun sever·aj ekonomi¹·aj kaj
          politik¹·aj konsekvenc·oj ; jen la grand·a soci³·a cunam⁽⁺⁾·o, la dis·fal·o
          de la ord·o kun sen·fin·a bandit²·ism·o, ŝakr⁽⁺⁾·ad·o, narkot⁴·aĵ·--komerc·o .

   3.
          Fizik·a  ĥemi·a procez⁽⁺⁾·o, en kiu unu substanc²·o mal·kompon¹·iĝ·as 
          ŝanĝ·iĝ·as en ali·a(j)n: dum radioaktiv⁽⁺⁾·a dis·fal·o radium⁽⁺⁾·o
          trans·form·iĝ·as en radon⁽⁺⁾·on ; gard·i la lingv·on de pere·ig·a dis·fal·o
          je divers·aj dialekt¹·oj .

el·fal·i

   (ntr)

          Fal·i el la intern·o de io: dum ŝi parol·is, el·fal·is el ŝi·a buŝ·o
          mult·eg·o da diamant·oj ; nuks·oj ven·is, kiam dent·oj el·fal·is ; se ĉe
          iu el·fal·is la har·oj sur la kap·o [...] ;  el·fal·is tra la
          krad·o de si·a supr·a ĉambr·o en Samari⁽⁺⁾·o, kaj mal·san·iĝ·is ; antaŭ ol
          ven·is al ŝi la akuŝ·iĝ·aj sufer·oj, ŝi el·fal·ig·is fil·on ; mi
          el·fal·ig·os vi·ajn sag·ojn el vi·a dekstr·a man·o .

en·fal·i

   (ntr)

   1.
          Fal·i en io·n profund·an; penetr·i fal·ant·e: en·fal·i en kav·aĵ·on,
          tru·on, river·on; sabl·er·o en·fal·is en mi·an okul·on .

   2.
          Fal·i ^7: lup·o kapt·as, sed li ankaŭ en·fal·as ; en·fal·i en mal·san·on
          ; en·fal·i en danĝer·on, mizer·on, mal·esper·on, deklam¹·ad·on .

   3.
          Rapid·e si·n ĵet·i en io·n: la knab·oj tumult·e en·fal·is en la salon·on.
          {entrepren·i} , {invad³·i} .

   4.
          (pri surfac⁸·o de io) Kav·iĝ·i pro mank·o de sub·ten·o: en·fal·int·a
          brust·o; ŝi·aj nigr·aj, bel·aj, iom en·fal·int·aj okul·oj .

en·fal·il·o, en·fal·ej·o, en·fal·uj·o

          {Kapt·il·o} konsist·ant·a el kaŝ·it·a fos·aĵ·o, en kiu·n iu en·fal·os:
          klin·iĝ·ant·e super la en·fal·uj·o kaj el·tir·ant·e je mal·grand·a vost·o
          unu el la [...] apr·oj . {en·fal·ej·o} , {en·fal·uj·o}

en·fal·ig·i

   (tr)

          Fal·ig·i en kav·aĵ·on, en profund·aĵ·on; en mal·bon·an situaci·on: Di·o
          pov·as for·pren·i kiel ankaŭ don·i la riĉ·aĵ·ojn, se ni ne help·os al
          la mal·riĉ·ul·oj, kiu·jn Li en·fal·ig·is en la stat·on de mizer·ul·oj .

for·fal·i

   (ntr)

          Fal·i kaj mal·aper·i, fal·i kaj pere·i: la esper·ojn de mi·a viv·o mi
          vid·is for·fal·i en la abism¹·on; mi pens·is pri tiu·j mil·oj da
          kadavr¹·oj for·fal·int·aj sur la batal-kamp·o.

pied+bar·e fal·ig·i

          Fal·ig·i iu·n ŝov·ant·e si·an pied·on antaŭ li·an paŝ·on: tio ne okaz·is
          honest·e. Li pied+bar·e fal·ig·is vi·n . {krur-falĉ·o}

rul-fal·i

   (ntr)

          Rul·iĝ·i laŭ dekliv·o mal·supr·en: la son·o de rul-fal·ant·a ŝton·o .

sub·fal·i

   (ntr)

   1.
          Fleks·iĝ·i, mal·lev·iĝ·i sub io tro pez·a: la branĉ·oj sub·fal·is sub la
          neĝ·o.

   2.
          Ne kapabl·i kontraŭ·star·i al, ced·i al, est·i sub·prem·it·a, venk·it·a
          de: li sub·fal·is sub la mal·feliĉ·o; mi ne sub·fal·is al la mal·bon·a
          sort·o .

super·fal·i

   (ntr)

          {Sur·fal·i} : terur·o super·fal·os li·n kiel akv·o ; dum la bov·oj est·is
          plu·gant·aj [...] super·fal·is ili·n la Ŝebaanoj, kaj for·pren·is ili·n
          .

sur·fal·i

   (ntr)

          Subit·e {atak·i} : ni atak·os li·n, en kiu ajn lok·o li trov·iĝ·os, kaj
          ni sur·fal·os sur li·n, kiel fal·as la ros·o sur la ter·on . {sturm⁽⁺⁾·i}

akv·o-fal·o

          Daŭr·a akv·o-flu·o, rapid·e fal·ant·a de alt·aĵ·o; {fal-akv·o} : amas·o da
          sovaĝ·aj anas·oj [...] ĉe la akv·o-fal·o lev·iĝ·is en la aer·on ; la
          itiner⁽⁺⁾·o de la unu·aj sur·grimp³·int·oj de Everest⁽⁺⁾·o pas·is tra
          glaci·iĝ·int·a akv·o-fal·o ; la river·o tie fal·is mal·supr·en en
          grandioz¹·a akv·o-fal·o . {kaskad⁽⁺⁾·o} , {katarakt·o}

arb·o-fal·ig·ist·o

          {Lign·o-hak·ist·o} : en li·a dom·o loĝ·as krom li ses ali·aj
          arb·o-fal·ig·ist·oj ; neniu pli bon·e kon·is tiu·n region·on ol Pa·ĉj·o,
          kiu dum mult·aj jar·oj labor·is tie kiel arb·o-fal·ig·ist·o kaj
          kanguru⁹-paf·ist·o .

kurz⁹·o-fal·o

          Mal·pli+prez·iĝ·o de kurz⁹·a valor·o: pez·is sur la fin·a bilanc¹·o ...
          inter·ali·e la kurz⁹·o-fal·o de la uson⁹·a dolar¹·o .

fal+puŝ·iĝ·i

   (ntr)

          Renkont·i obstakl⁸·on per la pied·o kaj tial perd·i la ekvilibr²·on;
          (metafor¹·e) pek·i: sur la man·oj ili vi·n port·os, por ke vi ne
          fal+puŝ·iĝ·u sur ŝton·o per vi·a pied·o ; la voj·o de mal·pi·ul·oj est·as
          kiel mal·lum·o: ili ne sci·as, je kio ili fal+puŝ·iĝ·os ; se iu ne
          fal+puŝ·iĝ·as parol·e, tiu est·as perfekt·a hom·o, kapabl·a brid·i ankaŭ
          la tut·an korp·on ; mi met·os antaŭ ĉi tiu popol·o fal-puŝ·il·on, kaj
          sur ĝi fal+puŝ·iĝ·os kun·e patr·oj kaj fil·oj . Preskaŭ·a sinonim¹·o:
          {fal·et·i} .

ŝton·o de fal+puŝ·iĝ·o

          {Stumbl⁽⁺⁾·il·o} : la unu·a ŝton·o de fal+puŝ·iĝ·o kiu·n mi renkont·is est·is
          [la vort·o] „plik·o“ .

veter-dis·fal·o

          Efik·o de erozi⁽⁺⁾·o, ĥemi·aj reakci³·oj kaj viv·aĵ·oj sur ŝton·oj,
          kaŭz·ant·a supr·aĵ·an dis·er·iĝ·on kaj kolor-ŝanĝ·on: bakteri²·oj
          ĉe·est·ant·aj en la ter·o ag·as kiel kataliz⁽⁺⁾·il·o en la procez⁽⁺⁾·o de
          veter-dis·fal·o de la petr⁽⁺⁾·oj .

   [artikol-versi⁹·o: 1.150 2023/11/09 19:13:15 ]
     __________________________________________________________________