vidu ankaŭ la klarigojn
ferm·/·i

ferm·i

   (tr)

   1.
          Met·i io·n en stat·on, kiu mal·ebl·ig·as en·ir·on  el·ir·on: li ferm·is
          koler·e la pord·on ; ne ferm·u vi·an man·on antaŭ vi·a frat·o, la
          mal·riĉ·ul·o ; Jeriĥ⁽⁺⁾·o est·is ferm·it·a kaj ŝlos·it·a […] neniu el·ir·is,
          kaj neniu en·ir·is ; la mur·eg·oj de  est·as ripar¹·at·aj kaj
          la breĉ²·oj […] fermat⁽⁺⁾·aj ; si·an kor·on ili ferm·is, per si·a buŝ·o ili
          parol·as fier·e ; mi ferm·is la kovr·il·on kaj sid·iĝ·is supr·e sur la
          kest·o ; la butik·o est·is ferm·it·a ; la teatr·o rest·is ferm·it·a ; la
          lag·oj […] sur ĉiu·j flank·oj ŝajn·is ferm·it·aj de arb·ar·o kaj kan·oj ;
          [li] ferm·is du·on·e la okul·ojn ; la mal·jun·ul·o ferm·os (mort·os) por
          ĉiam si·ajn okul·ojn ; dum tri nokt·oj kaj tri tag·oj ŝi ne ferm·is
          okul·on (ne pov·is dorm·i) ; Klar·o ferm·is al li la buŝ·on per kis·o ;
          la lim·oj est·is ankoraŭ ferm·it·aj ; ŝi horor⁽⁺⁾·e klak³-ferm·is la pord·on
          kaj kur·is mal·supr·en ; sekt²·ec·a rond·o, iom ferm·it·a (ekskluziv²·a) ;
          se io ven·as al buŝ·o, buŝ·on ne ferm·u . {ŝlos·i} , {ŝtop·i}
          {hermetik⁽⁺⁾·a}

   2.
          {Ĉes·ig·i} : la baz¹·estr·o ferm·is la kun·ven·on ; ni ne ferm·u ni·an
          kongres·on, antaŭ ol ni en tia  ali·a form·o far·os ia·n aranĝ·on ;
          en aŭtun·o 1936 subit·e ĉiu·j Esperant·o-societ·oj est·is polic·e
          ferm·it·aj prokontraŭ·reg·ist·ar·a aktiv·ec·o“ ; ĉiu·j rimed·oj est·as
          ferm·it·aj (far·iĝ·is ne·uz·ebl·aj) por vi ; ferm·i si·an entrepren·on ;
          ĉu vi pov·as ferm·i la dosier⁽⁺⁾·on, se pens·i, ke […] oni trov·is
          Onezimon mort·a ? vi·a nun·a kont³·o est·os ferm·it·a kaj ĉiu·j datum⁽⁺⁾·oj
          kaj konekt⁹·oj for·viŝ·it·aj ; en 2010 oni ferm·is la projekt·on ; li·a
          esplor·a departement²·o est·is ferm·it·a jar·ojn post·e ; pot·ist·oj
          ferm·is la marŝ·on (ir·is kiel la last·aj) ; la procesi¹·on ferm·is […]
          soldat·oj pied-ir·ant·aj kaj rajd·ant·aj . {fin·i^3} , {kron·i}

   3.
          Emoci³·e ne plu las·i tuŝ·i si·n, protekt¹·i si·n kontraŭ tro fort·a
          sent·ad·o: ĉe ni en okcident·o […] la hom·oj est·as pli ferm·it·aj (vd
          {ferm·it·a^4} , {introvert⁽⁺⁾·a} ) ; ŝi si·n ferm·is en si·n ; ŝi kuraĝ·is
          laŭt·e plor·i, la ali·aj ferm·is si·n en la mal·ĝoj·on .

ferm·o

          Ĉes·ig·o de tra·ir·ad·o, de funkci¹·ad·o: en la ok·a tag·o ili far·is
          fest·o-ferm·on ; post la ferm·o [de la hotel·o] li kelk·a+foj·e
          akompan·is kelk·ajn hejm·en por pas·ig·i la rest·on de la nokt·o per
          hazard²-lud·o ; ŝi ven·is al la patr·o post la ferm·o de la butik·o por
          pov·i pli trankvil·e parol·i kun li ; mi el·plor·u mi·an dolor·on
          vesper·e post zorg·a ferm·o de la pord·o ; du tag·ojn post la ferm·o
          de l' kongres·o,  est·is arest·it·a ; la dom·o, post la ferm·o
          de la CO la 5-an de novembr⁽⁺⁾·o 1955, est·is mal·plen·a ; la oficial·a
          ferm·o de la event⁸·o . {final¹·o} , {fin·o^1}

ferm·aĵ·o

   1.
          Io ferm·it·a.

   2.
          (de sub·ar·o  en {topologi⁽⁺⁾·a spac·o} ) La plej mal·grand·a
          {ferm·it·a} {sub·ar·o} , inkluziv²·ant·a  (ali+dir·e: la {komun·aĵ·o} de
          ĉiu·j ferm·it·aj sub·ar·oj, inkluziv²·ant·aj ĝi·n) : la ferm·aĵ·on de 
          oni kutim·e sign·as per  kun supr·a horizontal·a strek·o, nom·e
           (leg·u: a trab·o);  hav·as komun·ajn punkt·ojn kun ajn·a
          {ĉirkaŭ·aĵ·o } de ajn·a punkt·o en la ferm·aĵ·o de  ; la ferm·aĵ·o de
           est·as la kun·aĵ·o de ĝi·aj mal·ferm·aĵ·o kaj {rand·o} . {adher⁽⁺⁾·aĵ·o.}

          Rim.: Ekzist·as plur⁴·aj termin·oj por ĉi tiu noci⁽⁺⁾·o: en trov·iĝ·asferm·it·aĵ·okajklozaĵo“ (ĉi-last·a ankaŭ en ). 
          propon·asklozuro“. Ni ne opini·is util·a en·konduk·i nov·ajn
          radik·ojn, ĉarfermbon·e taŭg·as ĉi-cel·e, sed alferm·it·aĵ·oprefer·is la mal·pli preciz·anferm·aĵ·o“, ĉar la unu·a aspekt¹·as kiel
          sinonim¹·o porio ferm·it·a“, doferm·it·a sub·ar·o “.

ferm·iĝ·i

   (ntr)

          Sen·iĝ·i je liber·e tra·ir·ebl·a spac·o, ĉes·ig·i si·an funkci¹·ad·on:
          ferm·iĝ·is super ili la ter·o, kaj ili for·pere·is ; kiam la pord·o
          ferm·iĝ·is, la pastr·o pren·is Ramzeson je la man·o ; fin·e li·aj
          okul·oj ferm·iĝ·is kaj li en·dorm·iĝ·is ; la roz·o ferm·iĝ·is ; por
          mal·help·i la glaci·iĝ·on […] la anas·id·o dev·is sen·ĉes·e uz·ad·i si·ajn
          pied·ojn, por ke la tru·o ne ferm·iĝ·u tut·e ; mi·aj vund·oj est·is bon·e
          ferm·iĝ·int·aj ; est·as sabat·o, la ofic·ej·o […] ferm·iĝ·os je tiu hor·o
          .

ferm·il·o

          Ĉia il·o por ferm·i, ekz-e {klap·o} , {ŝtop·il·o} , {kran·o} ktp:
          grand·a fer·a forn·o kun latun¹·aj ferm·il·oj ; ĉen-ferm·il·o de vest·o ;
          la salamandr·o ek·sibl·et·is per si·a lang·o, […] ĝi simil·is al
          ferm·il·o de antikv·a kodeks⁹·o ; li est·is jam kapt·int·a la ferm·il·on
          de la pord·o, por el·ir·i ; fer·a plat·aĵ·o mal·larĝ·a, pro·vizit·a de
          tru·o, en kiu·n oni fal·ig·is la najl·eg·on, por halt·ig·i la ferm·il·on
          kontraŭ la mur·o ; Margarita […] turn·is la ferm·il·ojn de la du
          primus⁽⁺⁾·oj kaj ili esting·iĝ·is ; la hold⁽⁺⁾·o kovr·iĝ·as per pez·a ferm·il·o
          . {agraf¹·o} , {buk·o} , {fulm·o-ferm·il·o} , {lap⁸-ferm·il·o}

ferm·it·a

   1.
          Ne en-  el·ir·ebl·a, ĉar ĝi ferm·iĝ·is; tia ke ĝi mal·help·as en- 
          el·ir·on: ĉiu·j dom·oj est·as ferm·it·aj tiel, ke oni ne pov·as en·ir·i ;
          la fenestr·o-kovr·il·oj est·is ferm·it·aj, tamen tra ili bril·et·is lum·o
          ; ili lern·is ten·i la bek·on ferm·it·a ; de mult·aj jar·oj, tiu
          galeri·o est·is ferm·it·a de mur·o, kaj ne komunik·iĝ·is plu kun la
          ali·aj kel·oj ; val·o kelk~dek·on da kilometr·oj long·a, ferm·it·a inter
          du ĉen·oj de mont·oj .

   2.
          Fin·it·a: ni send·as al vi tie ĉi al·don·it·e la stat·on de vi·a kalkul·o
          ferm·it·a ĉe la fin·o de decembr⁽⁺⁾·o .

   3.
          (pri {silab·o} ) Fin·iĝ·ant·a per {konsonant·o}  per {kvazaŭ·vokal·o}
          : „jam“, „kajest·as ferm·it·aj silab·oj; en 10-12 jc la jer⁽⁺⁾·oj
          pli·long·iĝ·is ĝis plen+valor·aj vokal·oj en la silab·oj ferm·it·aj, kaj
          for·fal·is en la silab·oj mal·ferm·it·aj .

   4.
          Kiu ne facil·e komunik·as, ne volont·e ek·kon·as nov·ajn hom·ojn,
          nov·ajn afer·ojn: [ili] tim·is trov·i tre ferm·it·an  fanatik²·an
          medi³·on ; mi pens·is ke la part·o-pren·ant·oj est·os pli ferm·it·aj
          parol·ant·e pri […] la tut·a mov·ad·o ĝeneral¹·e ; tio ne signif·as, ke
          ni est·as ferm·it·aj al ĉiu·j ide·oj ; li korespond·is kun  ,
          sed  est·is tre ferm·it·a person·o .

   5.
          (p.p. sub·ar·o de {topologi⁽⁺⁾·a spac·o}  ) Tia, ke ĝi·a
          {komplement²·o} est·as {mal·ferm·it·a} .

          Rim.: Grand·a+pen·e oni klopod·as pruv·i en , ke la par·oferm·it·a
          ar·o“/„mal·ferm·it·a ar·one taŭg·as, kaj ke mult·e pli bon·a est·usklozo“/„ apert⁽⁺⁾·o“. La argument·oj est·as bedaŭr·ind·e tre mal·fort·aj:
          mal·e al la asert¹·o ĉiu kompren·as, ke la uz·o de prefiks·omal-“
          en epitet¹·o ne signif·as, ke mal·ferm·it·a ar·o est·us la mal·o de
          ferm·it·a ar·o, sam·e kiel mal·ferm·it·a pord·o ne est·as la mal·o de
          ferm·it·a pord·o! Est·as tamen prav·e rimark·ig·i, ke mal·ferm·it·a ar·o
          est·as rezult²·o de neniu mal·ferm·a ag·o, sed tia·j metafor¹·oj abund³·as
          tra la tut·a matematik¹·a terminologi⁽⁺⁾·o kaj tuŝ·as ankaŭapert⁽⁺⁾·o“,
          kiu laŭ·etimologi²·e signif·as... „mal·ferm·it·aĵ·o“. Ni do adopt¹·isferm·it·a“/„mal·ferm·it·a“, kiel far·is .

ĉirkaŭ·ferm·i

   (tr)

          Ferm·i ĉiu+flank·e: mal·vast·a ĉirkaŭ·ferm·it·a kort·o ; mi las·is ili·n
          tut·e ĉirkaŭ·ferm·i, nun ili dev·as batal·i kiel mal·esper·ul·oj ;
          kelk·aj inter·spac·oj, kiu·jn tiu mal·hel·a ĉirkaŭ·ferm·o rest·ig·is,
          prezent·is trans·e nur apik⁽⁺⁾·e tranĉ·it·ajn rok³·ojn . {ĉirkaŭ·bar·i}

en·ferm·i

   (tr)

          {Met·i} en io·n ferm·it·an; ten·i ferm·int·e en io: ili en·ferm·is
          grand·an amas·on da fiŝ·oj, kaj ili·aj ret·oj ek·romp·iĝ·is ; [k]iam la
          mar·ist·a lern·ant·o pren·is ĝi·n kaj en·ferm·is ĝi·n en la kok·in·ej·on, al
          la kok·in·oj […], la kompat·ind·a cikoni·o tut·e tim·ig·it·e star·is mez·e
          de ili ; la ĉef·pastr·oj kaj kelk·e da nomarĥ⁽⁺⁾·oj si·n en·ferm·is en la
          templ¹·o ; la kor·o en·ferm·as en si ĉiu·jn virt·ojn, sed ankaŭ ĉiu·jn
          mal·virt·ojn ; Herb-en·o si·n en·ferm·is en absolut·an silent·ad·on ; ŝi
          en·ferm·is tiu·n dik·an skrib·aĵ·on en fortik·an kovert·on ; Fradeko ne
          ŝajn·is kompren·i la senc·on en·ferm·it·an en tiu rid·et·o . {en·ŝlos·i} ,
          {en·ten·i}

mal·ferm·i

   (tr)

   1.
          Met·i en stat·on, kiu ebl·ig·as en·ir·on kaj el·ir·on: kun bru·o oni
          mal·ferm·is la pord·eg·on, kaj la kaleŝ·o en·vetur·is en la kort·on ;
          post kvar×dek tag·oj No⁽⁺⁾·a mal·ferm·is la fenestr·on de la arke⁽⁺⁾·o ; Di·o
          mal·ferm·is ŝi·ajn okul·ojn ; li mal·ferm·is si·an sak·on, por don·i
          furaĝ·on al si·a azen·o ; mal·ferm·u vi·an buŝ·on kaj manĝ·u ; la
          trink-butik·o est·as mal·ferm·it·a nun ; simpati¹·a jun·ul·o, kies opini·oj
          mal·ferm·is nov·ajn perspektiv¹·ojn pri la […] problem¹·o ; or·a ŝlos·il·o
          ĉio·n mal·ferm·as ; kiu frap·as, al tiu oni mal·ferm·as .

   2.
          {Komenc·i} : mi deklar¹·as mal·ferm·it·a la du·an ekster·ordinar·an
          kun·ven·on ; iu ali·a prezent·iĝ·is por mal·ferm·i la kont³·on ; verk·o,
          kiu konklud·is la unu·an period¹·on, sed mal·ferm·is ankaŭ nov·an ; la
          kongres·on mal·ferm·as la prezid·ant·o . {inaŭgur⁴·i}

mal·ferm·aĵ·o

   1.
          Liber·a, ne barit⁽⁺⁾·a spac·o  lok·o: mal·ferm·aĵ·o de put·o, grot·o, en
          mur·o; tuj aper·is en la du·on-mal·ferm·aĵ·o rav·a kap·o de brun+har·a
          jun·ul·in·o ; Maziero far·ig·is mal·ferm·aĵ·on en la fam·a inter·a mur·o ;
          li sen mal·facil·ec·o penetr·is tra tiu mal·vast·a mal·ferm·aĵ·o, kaj si·n
          star·ig·is sur la mal·larĝ·a rand·aĵ·o ; de supr·e, tra grand·a
          mal·ferm·aĵ·o, en·fal·ad·is kolon·o da hel·a lum·o ; pord·a mal·ferm·aĵ·o,
          for·mit¹·a el tri grand·eg·aj, bril·e polur·it·aj kalk-ŝton·oj ; la son·oj
          pur·e vokal·aj, nom·e a, e, i, o, u, pov·as est·i for·mit¹·aj […]
          ŝanĝ·ant·e la form·on de la buŝ·a mal·ferm·aĵ·o por ĉiu el ili .
          {apertur⁶·o} , {luk⁸·o}

   2.
          (de sub·ar·o  en {topologi⁽⁺⁾·a spac·o} ) La plej grand·a {mal·ferm·it·a
          } {sub·ar·o} , inkluzivata de  (ali+dir·e: la {kun·aĵ·o} de ĉiu·j
          mal·ferm·it·aj sub·ar·oj, inkluzivataj de ĝi) : la mal·ferm·aĵ·on de 
          oni kutim·e sign·as per  kun supr·a ring·o, nom·e  (leg·u: a
          ring·o); mal·ferm·it·a ar·o ident¹·as kun si·a mal·ferm·aĵ·o; la
          komplement²·o de la mal·ferm·aĵ·o de  egal·as al la ferm·aĵ·o de la
          komplement²·o de  . {intern·o}

mal·ferm·iĝ·i

   (ntr)

          Dis·spac·iĝ·i, breĉ²·iĝ·i, dis·ig·i si·ajn part·ojn kaj ebl·ig·i tra·ir·on,
          funkci¹·ad·on; {komenc·iĝ·i} : mal·ferm·iĝ·is la okul·oj de ili ambaŭ,
          kaj ili sci·iĝ·is, ke ili est·as nud·aj ; larĝ·e mal·ferm·iĝ·is mi·a buŝ·o
          ; mal·ferm·iĝ·is antaŭ vi la pord·eg·o de la mort·o ; la vin-ber-trunk·o
          jam burĝon·is […], ĝi·aj flor·oj jam mal·ferm·iĝ·is ; ŝi·aj blu·iĝ·int·aj
          lip·oj, trem·ant·e mal·ferm·iĝ·is kaj ferm·iĝ·is kelk·e da foj·oj ; pord·o
          mal·ferm·iĝ·is, jun·a, elegant¹·e vest·it·a, vigl·a serv·ist·in·o aper·is sur
          la sojl·o ; mal·ferm·iĝ·is la vid·o en la kaŝ·it·aĵ·on ; en la kongres·o,
          kiu nun mal·ferm·iĝ·as, […] ekzist·os nur sam~ide·an·oj ; mal·ferm·iĝ·as
          period¹·o de fort·a mal·cert·ec·o .

mal·ferm·it·a

   1.
          Tia, ke ĝi ne mal·help·as en- kaj el·ir·on: ili las·is la urb·on
          mal·ferm·it·a ; mal·ferm·it·a tomb·o ; li hav·is en la man·o libr·et·on
          mal·ferm·it·an ; tranĉ-mal·ferm·it·aj fiŝ·oj ; la redakci·o de La Nov·a
          Epok·o (Moskv⁽⁺⁾·o) pro tio direkt·is mal·ferm·it·an (publik·ig·it·an)
          leter·on al  , en kiu ĝi esprim·as si·an profund·an dank·on ;
          sukces·a venk·ant·o de pord·oj mal·ferm·it·aj .

   2.
          (pri {silab·o} ) Fin·iĝ·ant·a per {vokal·o} : „du“, „la“, „miest·as
          mal·ferm·it·aj silab·oj. {vast·a}

   3.
          Kiu volont·e komunik·as, interes·iĝ·as pri nov·aĵ·oj: ni hav·as mens³·on
          ebl·e pli mal·ferm·it·an ol vi imag·as ; li·a mien·o est·is ĉiam
          mal·ferm·it·a ; mal·ferm·it·aj, pli liberal²·aj hom·oj ; jun·ul·ar·aj
          ne·esperant·ist·aj grup·oj mal·ferm·it·aj al ni·a cel·o ; mi hav·is
          mal·ferm·it·an pens-manier·on por akcept·i nov·ajn inform¹·ojn kaj
          pri·pens·i ili·n ; mal·ferm·it·aj est·is la okul·oj de Francisk⁽⁺⁾·o,
          mal·ferm·it·a est·is ankaŭ li·a kor·o .

   4.

        a)
                (p.p. sub·ar·o de {topologi⁽⁺⁾·a spac·o}  ) Aparten·ant·a al
                 .

                Rim.: Ial nur la neologism²·oapert⁽⁺⁾·aaper·as en , dum la
                sam·a kon·asferm·it·aparalel·e kunkloza“. Vd ankaŭ la
                rimark·on sub {ferm·it·a} .

        b)
                (p.p. sub·ar·o de {metrik²·a spac·o} ) Tia, ke por ĉiu ĝi·a
                punkt·o  ĝi inkluziv²·as mal·ferm·it·an {glob·on} kun centr·o
                 kaj radius⁽⁺⁾·o  : la mal·ferm·it·aj ar·oj de metrik²·a
                spac·o konsist·ig·as ĝi·an kutim·an {topologi⁽⁺⁾·on} .

fulm·o-ferm·il·o

          {zip⁹·o}

lap⁸-ferm·il·o

          Ferm·il·o  lig·il·o konsist·ant·a el du bend⁸·oj, unu kovr·it·a per et·aj
          hok·oj kaj unu kovr·it·a per bukl·aj drat⁸·oj, kiu·j facil·e fiks¹·iĝ·as
          kaj mal·fiks¹·iĝ·as se oni prem·as  tir·as ili·n: la ĉemiz·oj de la
          labor·ist·oj hav·as stri·ojn el fluoresk⁽⁺⁾·a lap⁸-ferm·il·o pro motiv¹·oj de
          sekur⁴·ec·o ; kun·fiks¹·il·oj est·as simpl·ig·it·aj per oval·aj buton·oj,
          prem-buton·oj kaj lap⁸-ferm·il·oj . {lap⁸·o} {zip⁹·o}

ĵet-ferm·i

   (tr)

          Ferm·i subit·e per ĵet·a mov·o: la jun·a vidv-in·o [...] fort·e
          ĵet-ferm·is post si la pord·et·on .

puŝ-mal·ferm·i

   (tr)

          Mal·ferm·i per ek·puŝ·o  prem·o: la eduk·ej·estr·o [...] puŝ-mal·ferm·is
          la fenestr·on .

   [artikol-versi⁹·o: 1.165 2023/12/12 19:24:42 ]
     __________________________________________________________________