vidu ankaŭ la klarigojn
fin·/·i

fin·i

   (tr)

   1.
          {Ĉes·i} far·i, ne daŭr·ig·i plu·e ia·n ag·ad·on: kiam mi fin·os mi·an
          labor·on, mi serĉ·os mi·an horloĝ·on ; por vi·aj kamel·oj mi ĉerp·os,
          ĝis ili fin·os trink·i ; kiam la muzik·ist·oj fin·is, ili esting·is la
          lum·on ; fin·u do, vi mi·n sufok·as, stertor·is la mal·feliĉ·a ; li
          turn·as al li si·an dors·on […], bon·e, kun vi mi fin·is ; ĉu vi
          ankoraŭ ne fin·is ? li fin·is parol·i ; fin·i kiel ebl·e plej rapid·e
          tiu·n bedaŭr·ind·an okaz·ant·aĵ·on ; kiu komenc·as tro fru·e, fin·as
          mal·fru·e . {abol(ici)i} , {detru·i} , {eksterm·i} , {esting·i} ,
          {fal·ig·i} , {nul·ig·i} , {ruin·ig·i}

   2.
          {Komplet²·ig·i}  {el·ĉerp·i} io·n; plen·um·i, konduk·i ia·n afer·on ĝis
          la cel·at·a punkt·o  moment·o: mi fin·os la tut·an libr·on en kvar
          tag·oj ; li aranĝ·is la kort·on ĉirkaŭ·e […] kaj li pend·ig·is la
          kovr·o-tuk·on ĉe la pord·eg·o de la kort·o, tia·mani¹·er·e Mose⁽⁺⁾·o fin·is la
          labor·on ; knab·o, fin·u la kamizol·on kaj flik·u la pantalon·on, 
          vi ek·sent·os la uln·on sur vi·aj orel·oj ; li nur fin·u la ok klas·ojn
          de la gimnazi²·o ; de la plej mal·jun·a li komenc·is kaj per la plej
          jun·a li fin·is ; kiam li fin·is si·an fraz¹·on, li·aj okul·oj kvazaŭ
          vual·iĝ·is ; mi fin·is tio·n, kio·n mi intenc·is dir·i al vi ; [ĉu] si·n
          arm·i kontraŭ la tut·a mar·o da mizer·oj kaj per la kontraŭ·star·o
          ili·n fin·i ? vol·u sid·iĝ·i kaj atend·i moment·on, ĝis mi fin·os la
          inter·parol·ad·on kun tiu·j sinjor·in·oj ; kial do … – Evelin⁽⁺⁾·o ne
          las·is ŝi·n fin·i ; li ne fin·is si·an pens·on kaj silent·iĝ·is ; mi
          fin·os mi·an viv·on per mort·o ; mi fin·is mi·an viv·on en mal·esper·o ;
          Fernand⁽⁺⁾·o fin·is si·an cigar·on ; vi re·ven·os en pli bon·aj kondiĉ·oj
          por fin·i la stud¹·aĵ·on ; la predik·o est·as fin·it·a ; vesper·e mi
          fin·os la klar·ig·ojn ; la rest·on vi post·e al mi fin·os (fin·os
          rakont·i); fin·i si·an scienc·an verk·on ; Johan·o Sebastian⁽⁺⁾·o Baĥ⁽⁺⁾·o
          [...] ne pov·is fin·i si·an last·an verk·onLa art·o de fug⁽⁺⁾·o“ ; unu,
          du, tri, kvar kaj fin·it·a la far·' (ĉio est·as fin·it·a!); komenc·i
          per flat·o kaj fin·i per bat·o . {definitiv¹·ig·i} , {fin-pret·ig·i} ,
          {for·uz·i}

          Rim.: La radik·o _fin_ est·as ankaŭ kun·met·it·e pseŭdo·prefiks·e uz·at·a
          en ĉi tiu senc·o: fin-labor·i, fin-konstru·i, fin-ĉerp·i, fin-pag·i,
          fin-verk·i, vd {el^2} , {tut·e}

   3.
          Konsist·ig·i la last·an part·on de io: en antikv·a Helen⁽⁺⁾·uj·o teatr·aj
          spektakl¹·oj ĉiam fin·is la fest·ojn ; fin·as la libr·on album¹·o kaj
          statistik¹·a komplement²·o ; vari³·aj vesper·oj bon·e fin·is la
          stud¹·ot-ag·ojn ; konciz²·aj ekzerc·oj fin·as la paŝ·ojn: demand·oj pri la
          tekst·oj, uz·o de prepozici·oj, pet·o de vort+klar·ig·oj . {ferm·i} ,
          {kron·i}

fin·o

   1.
          Ĉes·o de ag·ad·o: la fin·o de kant·ad·o; met·i fin·on al ĉiu·j
          mal·kompren·iĝ·oj kaj disput·oj ; met·i fin·on al ĉiu·j suspekt·oj kaj
          mal·ĝust·aj fam·oj ; Cezar⁽⁺⁾·o hav·is mal·feliĉ·an fin·on (mort·on).

   2.
          Last·a part·o de io, en temp·o  spac·o: por esprim·i direkt·on, ni
          al·don·as al la vort·o la fin·on „n“; de unu fin·o de la ter·o ĝis la
          ali·a fin·o ; de la komenc·o ĝis la fin·o ; la fin·o de libr·o, de
          kant·o; loĝ·i en la fin·o de la mond·o (loĝ·i tre mal·proksim·e) ; la
          du fin·oj (ekstrem·aĵ·oj) de baston·o; ŝi kun·prem·is en ambaŭ man·oj
          la fin·ojn de la tuk·o ; la fin·et·oj de ŝi·aj pied·oj ; ven·is fin·o al
          mi·a latin⁽⁺⁾·o (far·int·e ĉio·n, kio·n mi pov·is, mi tamen ne pov·as el·ir·i
          el embaras·o) ; bon·a vin·o al la fin·o (plej bon·a ven·as last·e) ; je
          la fin·o de la monat·o. {ekstrem·o} , {vesper·o} , {vost·o}

   3.
          {rand·o}

fin·a

          Konsist·ig·ant·a la fin·on, trov·iĝ·ant·a ĉe la fin·o de afer·o, de
          evolu²·o ks: la fin·a destin¹·it·a pere·o fal·os sur la ruin·ojn ; la
          fin·a stat·o de tiu hom·o far·iĝ·as pli mal·bon·a, ol la unu·a ; tio
          koncern·as la fin·an temp·on ; li ek·vid·is de tie la fin·an part·on de
          la popol·o ; mi ne don·is ankoraŭ al mi·a lingv·o la fin·an form·on ;
          fin·a lingv·o de la est·ont·aj generaci·oj est·os ne Esperant·o, sed ia
          ali·a ankoraŭ el·labor·ot·a lingv·o ; la fin·a vokal·o de la
          substantiv·o ; fin·a fin·o de romanc²·o ; fin·a juĝ·o ; sprit·aĵ·ul·o […]
          trov·is la vort·on fin·an, dir·ant·e […] ; post la fin·a analiz¹·o nenio
          rest·is ; la fin·a frap·o ; la tut·a kongres·o est·is ne·forges·ebl·a
          memor·o, [oni ja] sent·is ver·an bedaŭr·on kiam al·proksim·iĝ·is la
          fin·a tag·o ; ni aŭd·as la fin·ajn not·ojn de Marŝ·--melodi¹·o je ni·a
          en·ir·o ; li ne tim·is pri la fin·a rezultat·o ; iel met·i la fin·an
          punkt·on ; fin·a konklud·o ; la fin·aj decid·oj de la tribunal¹·oj .
          {definitiv¹·a} , {fin·o-far·a} , {ekstrem·a^1} , {last·a}

fin·e

   1.
          Ĉe la fin·o (temp·e  lok·e), last·e: strig·o, post·e korv·o, fin·e
          kolomb·o ; fin·e, sed cert·e ne mal·plej grav·e ; long·e ŝtel·as
          ŝtel·ist·o, tamen fin·e li pend·os .

   2.
          Post long·a atend·ad·o: la infan·o [...] fin·e al·ven·is ĉi tie·n ; ho,
          fin·e ni al·ven·as ! ili labor·is tag·e kaj nokt·e, ĝis fin·e ĉio est·is
          pret·a ; komenc·e ŝi mem ne sci·is, kio mank·as al ŝi, fin·e ŝi
          kompren·is, ke tio est·as la sopir·o al la hejm·o ; ŝi tiel
          turment·is li·n, ke fin·e li konsent·is ; ŝi pens·is kaj pens·is
          sen·ĉes·e, […] fin·e ŝi io·n el·pens·is ; akv·o bol·as, murmur·as, sed
          fin·e ĝi kur·as .

fin·aĵ·o

   1.
          {Fin·o^2} : kiam la fin·aĵ·o est·as fin·it·a, mi ĉiam re·lud·as la unu·an
          part·on ; ŝi liber·ig·is si·ajn har·ojn, kiu·j en mol·aj ond·oj
          dis·ŝut·iĝ·is sur ŝi·a dors·o kaj la or·aj fin·aĵ·oj ili·aj obe·em·e
          kuŝ·iĝ·is sur la lit-tuk·on ; ŝi met·is la cilindr¹·ojn en silk·an
          sak·et·on, ferm·is ĝi[n] kaj sigel·is la fin·aĵ·ojn per sigel·il·o ; mi
          de·nov·e al·kudr·as antaŭ·tuk·an bend⁸·on, ĝust·e kiam mi al·kudr·is unu el
          la fin·aĵ·oj, oni vok·as mi·n ; unu el la fin·aĵ·oj de la koridor¹·o
          konduk·is al la ferdek·o ; la nigr·a serpent-kap·o […] en si·a faŭk·o
          ten·is la fin·aĵ·on de la blank·a serpent·o . {ekstrem·o^1} ,
          {pint·o^2} , {vost·o^3}

   2.
          Last·a part·o de vort·o, variant²·a laŭ ties gramatik·a rol¹·o (
          {deklinaci·o}  {konjugaci·o} ): la tri ĉef·aj fin·aĵ·oj -o, -a, -i,
          kun·e kun si·aj signif·oj, difin·as tri ĉef·ajn signif·o-kategori¹·ojn,
          al kiu·j aparten·as almenaŭ ĉiu ne·gramatik·a radik·o ; en·kap·ig·i,
          kiel funkci¹·as la Esperant·aj fin·aĵ·oj -ita, -ata, -ota, -inta,
          -anta, -onta ; la fin·aĵ·oj hav·as du·obl·an funkci¹·on, gramatik·an kaj
          vort+far·an . {fleksi¹·il·o}

fin·ig·i

   1.
          Far·i, ke io fin·iĝ·u: Li fin·ig·is ili·ajn tag·ojn en vant·ec·o kaj
          ili·ajn jar·ojn en terur·o ; prezent·u do vi·n mal·tim·e, […] dir·is
          tiam Raŭlo, dezir·ant·e fin·ig·i tiu·n batal·et·on ; la akcept·o de la
          Statut⁹·o de unu·ec·a UEA en aŭgust⁽⁺⁾·o 1948, fin·ig·is la du·ec·on de la
          neŭtral²·a Esperant·o-mov·ad·o . {ĉes·ig·i}

   2.
          Far·i, ke iu fin·u io·n: fin·ig·i la komenc·it·an kurs¹·on (help·e) de
          ali·a instru·ant·o.

fin·iĝ·i

   1.
          {Ĉes·i} : fin·iĝ·is la sep jar·oj de abund³·ec·o ; fin·iĝ·is la tut·a
          labor·o por la konstru·aĵ·o ; nun fin·iĝ·as mi·a kler·ec·o ; kio
          komenc·iĝ·is, tio ankaŭ fin·iĝ·os . {agoni¹·i} , {esting·iĝ·i} ,
          {for·flu·i} , {for·kur·i} , {mort·i} , {pas·i} , {ruin·iĝ·o} , {velk·i}

   2.
          Hav·i kiel fin·an part·on, en la temp·o  spac·o: prepozici·o, kiu
          fin·iĝ·as per vokal·o ; ĉiu vers·o fin·iĝ·is per la re·kant·aĵ·o ; [la
          river·o] fin·iĝ·as ĉe la mar·o ; la korp·o fin·iĝ·is per fiŝ·a vost·o ;
          per tio ne fin·iĝ·as ankoraŭ la facil·ec·o de la lingv·o ; ĉio ĉi
          fin·iĝ·os per terur·a katastrof¹·o .

fin·iĝ·o

   1.
          Al·ven·o al la fin·o: ĝis la fin·iĝ·o de la temp·o ; kred·ebl·e baldaŭ
          est·os la fin·iĝ·o de la mond·o ; ĉe la fin·iĝ·o de l' manĝ·ad·o ; post
          la leter·o de sinjor·o Morn⁽⁺⁾·o, rimark·ig·is la advokat¹·o, tia fin·iĝ·o
          est·is ne·evit·ebl·a .

   2.
          {Fin·aĵ·o} : por la form·ad·o de la mult·e~nombr·o oni al·don·as la
          fin·iĝ·on „j“ ; oni pov·as ankaŭ pren·i la tut·an vort·on, t.e. la
          radik·on kun·e kun ĝi·a gramatik·a fin·iĝ·o ; la nom·o de ili·a ĉef·a
          urb·o kun la al·don·o de la fin·iĝ·oregn·o“ .

fin·it·a

   1.
          Kiu·n oni fin·is, inter·ali·e tiel ke ĝi est·as tut·e plen·um·it·a,
          perfekt·a, {definitiv¹·a} : la manuskript¹·o de li·a tut·a verk·o est·as
          fin·it·a ; ĉio est·is fin·it·a kaj ŝi·a viv·o romp·it·a por ĉiam ; cum⁽⁺⁾·o
          est·as fin·it·a flor·ar·o, en kiu la ĉef·aks·o fin·iĝ·as per flor·o ; ĉu
          la lecion·o jam est·as fin·it·a ? labor·o fin·it·aripoz·o merit·a .

   2.
          {fini⁽⁺⁾·a}

          Rim.: Vd rimark·on sub {infinit⁽⁺⁾·a} .

el·fin·i

   (tr)

          {Fin-pret·ig·i} : okaz·is afer·o sam·e ne·evit·ebl·a, kiu el·fin·is la
          labor·on de simil·ig·o ; el·fin·ant·e si·an eduk·ad·on […] la ĉarm·a
          jun·ul·in·o triumf¹·e ek·en·ir·is en la alt+rang·an societ·on ; grand·eg·a
          ond·o sur kies dors·o naĝ·is la Du+pont·a bark·o, mez·e de ĉiu+spec·aj
          flos·aĵ·oj, el·fin·is la ruin·ig·ant·an labor·on de l’ ond·oj .

          Rim.: Mi dub·as ke tiu deriv⁴·aĵ·o est·as fakt¹·e uz·at·a. Tamen ja est·as
          simil+form·a vort·o en la pol·a.

ĝis·fin·e

          Ĝis la fin·o, sen rezign³·o, {tut·e} , komplet²·e: ĝis·fin·e mi parol·is
          ĝust·e pri tiu ; kiam vi leg·os ĉi tiu·n leter·on ĝis·fin·e, mi
          kred·as, ke vi konfes·os mi·n prav·a ; hav·i elekt·on inter ĝis·fin·a
          viv·o kaj pli fru·a mort·o ;  se oni vest·as si·n tiom lant⁽⁺⁾·e kiom
          ebl·as, iam oni tamen vest·as si·n ĝis·fin·e ; [oni] de·met·as la
          ŝel·on, sed ne ĝis·fin·e, por ke dum la sek·ig·ad·o la lign·o ne
          fend·iĝ·u ; ŝi mem ne ĝis·fin·e konsci·as si·an kondut·on .

ne·fin·it·a

   1.
          Kiu ne est·as fin·it·a, inter·ali·e ĉar la labor·o est·is inter·romp·it·a
          pro la mort·o de la aŭtor·o: li sid·ig·is ŝi·n ĉe la tabl·o, sur kiu
          rest·is ankoraŭ la ne·fin·it·a vesper-manĝ·o ; spadik⁽⁺⁾·o est·as apart·a
          simpl·a ne·fin·it·a flor·ar·o (sen flor·o en la fin·o) . la rakont·o pri
          la pra·av·in·oj halt·is ne·fin·it·a sur la mal·ferm·it·aj dik·aj lip·oj de
          la literatur·ist·o ; las·ant·e la fraz¹·on ŝveb³·i ne·fin·it·a ; li vid·is,
          ke ŝi kompren·as li·an ne·fin·it·an alud·on ; la ne·fin·it·a simfoni¹·o
          en·ir·is nur en 1865 […] en la man·ojn de orkestr¹·estr·o  , kiu prezent·is gin unu·an foj·on la 17-an de decembr⁽⁺⁾·o en
          Vien⁽⁺⁾·o .

   2.
          {mal·fini⁽⁺⁾·a}

          Rim.: Vd rimark·on sub {infinit⁽⁺⁾·a} .

sen·fin·a

   1.
          Hav·ant·a neniu·n fin·on, en temp·o  spac·o; {sen·lim·a} , {sen·mezur·a}
          : li sent·as, kvazaŭ li fal·eg·as en sen·fin·an mal·plen·on ; ili est·is
          sen·fin·e feliĉ·aj, kiam ili ek·vid·is kaj re·kon·is si·an frat·in·et·on ;
          sen·ĉes·a bru·o de rad·oj simil·e al sen·fin·a tondr·o ; en ĉi tiu
          mal·long·a ek·ĝem·o son·is […] sen·fin·a dolor·o ; ili·a land·o plen·iĝ·is
          de arĝent·o kaj or·o, kaj sen·fin·aj est·as ili·aj trezor·oj ; ŝi
          pov·o-sci·is sen·fin·e rakont·i fabel·ojn ; anĝel·oj […] ŝveb³·is […] en
          grand·aj rond·oj ĉirkaŭ·e, ĉiam pli kaj pli mal·proksim·e, ĝis la
          sen·fin·ec·o ; [li] neniam medit·is pri la sen·fin·a am·o de Di·o al
          ĉio, kio viv·as ; ho ĉiel·o, kiel sen·fin·e mal·grand·a  si·n
          sent·is ! la varm·eg·o kaj, antaŭ ĉio, la sen·fin·a sen·lim·ec·ojen
          est·as la ĉef·aj ec·oj de la libi⁸·a dezert·o ; la sen·fin·ec·o de la
          nokt·o ; oni ne pov·as ĉiu·n tromp·ad·i sen·fin·e ; la univers·o est·as
          rigard·at·a kiel ne·penetr·ebl·a sen·fin·aĵ·o ; sen·fin·aj kombin·oj .
          {etern·a}

   2.
          {Ted·e} , super·mezur·e {long·a} : ni ne dev·u sur ĉiu paŝ·o don·ad·i
          sen·fin·ajn klar·ig·ojn ; sen·fin·aj […] juĝ·aj proces·oj ; ven·is la
          mal·jun·a reĝ·o kun si·a tut·a kort·eg·an·ar·o, kaj tiam komenc·iĝ·is
          sen·fin·a gratul·ad·o ; ŝi hav·is sen·fin·e mult·e por demand·i ; se vi
          sen·fin·e parol·os, de ĝi la pot·o ne bol·os .

   3.
          Kies unu ekstrem·aĵ·o est·as al·lig·it·a al la ali·a, tiel ke la tut·o
          form·as fleks·ebl·an cirkl⁸·on: sen·fin·a ĉen·o, rimen·o.

fin·e de

   (prepozici·aĵ·o)

   1.
          {Dum} la fin·a temp·o de: fin·e de la 16-a jar-cent·o ; fin·e de la
          li⁽⁺⁾-ber-iĝ-milit·o ; fin·e de la kvin-jar·o ĝi est·as don·ont·a tri×dek
          milion·ojn, nun la uzin⁽⁺⁾·o fabrik·as nur cent·ojn .

   2.
          {En} la last·a part·o, ĉe la ekstrem·o de: fort·e brems⁵·i fin·e de l’
          dekliv·o ; fin·e de la ale¹·o ; fin·e de la et·a akv·o-voj·o .

fin+fin·e

          Post mal·agrabl·e  ne·normal¹·e long·a atend·o  prokrast·o, fin·e: li
          fin+fin·e ricev·is sufiĉ·an rekompenc·on por la mal·gajn·o ;  kompren·is fin+fin·e, pri kio tem·as ; mi dev·is serĉ·i tiu·n
          ĉi lok·on […] fin+fin·e mi re·trov·is la roj⁽⁺⁾·et·on ; mi labor·is kiel
          gazet+port·ist·o, ĝarden·a kaj muel·ej·a labor·ist·o, pur·ig·ist·o kaj
          dom+zorg·ist·o, sed fin+fin·e mi trov·is agrabl·an labor·on en
          bibliotek¹·oj .

fin·--al⁽⁺⁾·--fin·a

          De unu ekstrem·o ĝis ali·a, tra·ir·ant·a ĉiu·jn etap⁸·ojn, ĉiu·jn er·ojn
          de la koncern·a procez⁽⁺⁾·o: ni hav·as sekret·ajn babil·ej·ojn kun
          fin·--al⁽⁺⁾·--fin·a ĉifr³·ad·o . {komplet²·a}

fin·o-far·a

          Last·a, {definitiv¹·a} , pere·ig·a: don·i la fin·o-far·an bat·on (al iu,
          t.e. mort·ig·i, real¹·e  metafor¹·e) . {decid·a}

   [artikol-versi⁹·o: 1.164 2023/12/12 19:24:42 ]
     __________________________________________________________________