vidu ankaŭ la klarigojn
frakci¹·/·o
frakci¹·o
1.
{Nombr⭑·o} , prezent⭑·it·a kiel⭑ kvocient²·o de⭑ entjer⁽⁺⁾·o (la⭑
{numerator⁽⁺⁾·o} ) per⭑ ne·nul⭑·a entjer⁽⁺⁾·o (la⭑ {denominator⁽⁺⁾·o} );
simb. (leg⭑·u: a sur⭑ bo): norm²·a, ver⭑·a aŭ⭑ propr⭑·a frakci¹·o
(kies⭑ denominator⁽⁺⁾·o est⭑·as pli⭑ grand⭑·a ol⭑ la⭑ numerator⁽⁺⁾·o en⭑ absolut⭑·a
valor⭑·o: ktp); ne·norm²·a aŭ⭑ ne·propr⭑·a frakci¹·o (kies⭑ numerator⁽⁺⁾·o
est⭑·as ne⭑ mal·pli⭑ grand⭑·a ol⭑ la⭑ denominator⁽⁺⁾·o en⭑ absolut⭑·a valor⭑·o:
, ktp); redukt⁴·ebl·a frakci¹·o (kies⭑
numerator⁽⁺⁾·o kaj⭑ denominator⁽⁺⁾·o hav⭑·as komun⭑·an divizor⁽⁺⁾·on pli⭑ grand⭑·an
ol⭑ : , ktp); ne·redukt⁴·ebl·a frakci¹·o
(kies⭑ numerator⁽⁺⁾·o kaj⭑ denominator⁽⁺⁾·o est⭑·as inter⭑ si prim⁽⁺⁾·aj); miks⭑·a
frakci¹·o aŭ⭑ frakci¹·a nombr⭑·o (konsist⭑·ant·a el⭑ entjer⁽⁺⁾·a kaj⭑ frakci¹·a
part⭑·oj, ekz-e ktp). {ono} {kvocient²·a frakci¹·o} {pozici¹·a
frakci¹·o}
Rim.: Por⭑ ĉi⭑ tiu noci⁽⁺⁾·o propon⭑·is la⭑ form⭑·on „
“, kiu ne⭑ en·radik⭑·iĝ·is.
Rim.: La⭑ tradici¹·a matematik¹·a lingv⭑·aĵ·o ne⭑ rigor³·e disting⭑·as inter⭑
la⭑ skrib⭑·aĵ·o montr⭑·ant·a divid⭑·on de⭑ numerator⁽⁺⁾·o per⭑ denominator⁽⁺⁾·o,
kaj⭑ la⭑ racional⁽⁺⁾·a nombr⭑·o rezult²·ant·a el⭑ tia divid⭑·o. De·pend⭑·e de⭑ la⭑
vid⭑-punkt⭑·oj ebl⭑·as do⭑ dir⭑·i, ke⭑ kaj⭑ est⭑·as
ident¹·aj aŭ⭑ ne⭑. En⭑ pli⭑ rigor³·a lingv⭑·aĵ·o oni nom⭑·as frakci¹·o la⭑ par⭑·on
kaj⭑ racional⁽⁺⁾·a nombr⭑·o la⭑ ekvivalent⁽⁺⁾·o-klas⭑·on de⭑ ĉiu·j tia·j
frakci¹·oj , ke⭑ .
Rim.: La⭑ manier⭑·o, laŭ⭑ kiu oni kre⭑·is la⭑ {korp⭑·on} de⭑ racional⁽⁺⁾·aj
nombr⭑·oj sur·baz¹·e de⭑ la⭑ {ring⭑·o} de⭑ entjer⁽⁺⁾·oj, est⭑·as aplik³·ebl·a ankaŭ⭑
al⭑ ali⭑·aj ring⭑·oj (ekz-e la⭑ polinom⁽⁺⁾-ring⭑·oj): la⭑ tiel⭑ konstru⭑·it·a
korp⭑·o nom⭑·iĝ·as {frakci¹-korp⭑·o} de⭑ la⭑ koncern⭑·a ring⭑·o.
2.
{Part⭑·o} de⭑ materi¹·aĵ·o, kiu·n analiz¹·a operaci¹·o apart⭑·ig·as pro⭑ iu ĝi⭑·a
propr⭑·ec·o.
a)
Substanc²·o apart⭑·ig·it·a per⭑ ĥemi⭑·a proced³·o: la⭑ acid⭑·aj,
neŭtral²·aj kaj⭑ baz¹·aj amin⁽⁺⁾·o-acid⭑·oj, aper⭑·as ĉe⭑ la⭑ mal·supr⭑·a
fin⭑·aĵ·o de⭑ la⭑ kolon⭑·o kaj⭑ kolekt⭑·iĝ·as en⭑ aŭtomat¹·aj
frakci¹·o-kolekt⭑·il·oj .
b)
Tut⭑·o de⭑ grund⁴·aj er⭑·oj, kiu·jn grajn⭑-analiz¹·o apart⭑·ig·is en⭑ sam⭑·a
klas⭑·o de⭑ diametr¹·oj: oni difin⭑·as la⭑ sabl⭑·o-frakci¹·on de⭑ grund⁴·o
kiel⭑ la⭑ partikl⁽⁺⁾·ojn, kies⭑ diametr¹·o vari³·as de⭑ 2.0 ĝis⭑ 0.02
mm .
3.
Organiz¹·it·a {grup⭑·o} de⭑ sam⭑·o-pini⭑·ant·oj en⭑·e de⭑ politik¹·a {parti⭑·o} aŭ⭑
parlament¹·o: la⭑ Komun⭑·ist·a Frakci¹·o de⭑ SAT akcept⭑·as la⭑ tut⭑·an
statut⁹·on kaj⭑ regul⭑·ar·on de⭑ SAT ; ambaŭ⭑ influ⭑+hav⭑·aj frakci¹·oj
mal·fid⭑·as kaj⭑ tim⭑·as unu⭑ la⭑ ali⭑·an ; elekt⭑·o de⭑ ministr¹·oj el⭑ ambaŭ⭑
frakci¹·oj en⭑ nord⭑·--irland⁸·o (la⭑ por·brit⁹·a uni⁹·ist·a kaj⭑ la⭑ irland⁸·a
respublik¹·ist·a) ; nur⭑ frakci¹·o ( {ono^1} ) de⭑ la⭑ esperant⭑·ist·ar·o
dispon⭑·as pri⭑ kon⭑·oj de⭑ la⭑ german⭑·a .
frakci¹·a
Rilat⭑·a al⭑ frakci¹·o:
2:
ĝi facil⭑·e produkt⭑·ebl·as per⭑ frakci¹·a distil⭑·ad·o de⭑ esenc⭑-ole⭑·oj
trov⭑·at·aj en⭑ mult⭑·aj plant⭑·oj .
3:
en⭑ la⭑ Eŭrop⭑·a Parlament¹·o […] ekzist⭑·as tri⭑ ĉef⭑·aj kamp⭑·oj: unu⭑·e la⭑
komision⁴·aj kun·sid⭑·oj, du⭑·e la⭑ frakci¹·aj kun·sid⭑·oj kaj⭑ fin⭑·e la⭑
plen⭑~kun·sid⭑·oj .
frakci¹·ig·i
(tr)
{Divid⭑·i} en⭑ frakci¹·ojn:
2:
ĉe⭑ la⭑ pacient¹·oj de⭑ la⭑ unu⭑·a grup⭑·o est⭑·is aplik³·it·a frakci¹·ig·it·a
gam⭑·a-terapi¹·o, cel⭑·it·a sur⭑ la⭑ are⁹·on de⭑ lien⭑·o .
3:
politik¹·aj princip⭑·oj […] frakci¹·ig·as la⭑ labor⭑·ist·ojn je⭑ la⭑ nom⭑·o de⭑
nov⭑·a flag⭑·o de⭑ la⭑ emancip[ado] .
{apart⭑·ig·i} , {fragment⭑·i} , {rafin⭑·i^1}
frakci¹·iĝ·i
Apart⭑·iĝ·i en⭑ frakci¹·ojn: la⭑ mal·fort⭑·a mov⭑·ad·o frakci¹·iĝ·is je⭑
progres⭑·em·ul·oj […] kaj⭑ konservativ³·ul·oj . {apart} iĝ⭑·i, {divid}
iĝ⭑·i, {fragment} iĝ⭑·i
frakci¹-strek⭑·o
Sign⭑·o uz⭑·at·a por⭑ apart⭑·ig·i la⭑ numerator⁽⁺⁾·on dis⭑~de⭑ la⭑ denominator⁽⁺⁾·o en⭑
{frakci¹·o} : la⭑ takt¹-indik³·o star⭑·as je⭑ la⭑ komenc⭑·o de⭑ muzik⭑·aĵ·o [...]
kiel⭑ matematik¹·a frakci¹·o kun⭑ numerator⁽⁺⁾·o kaj⭑ denominator⁽⁺⁾·o, tamen⭑
sen⭑ frakci¹-strek⭑·o .
Rim.: Ĝi pov⭑·as est⭑·i horizontal⭑·a aŭ⭑ oblikv¹·a; la⭑ oblikv¹·a (nom⭑·at·a „
{oblikv¹·o} “) est⭑·as part⭑·o de⭑ {Aski⁽⁺⁾·o} .
algebr¹·a frakci¹·o
Skrib⭑·aĵ·o, prezent⭑·ant·a {divid⭑·on} de⭑ du⭑ algebr¹·aj esprim⭑·oj
kun·ig⭑·it·aj per⭑ {frakci¹-strek⭑·o} : est⭑·as algebr¹·a
frakci¹·o.
ĉen⭑-frakci¹·o , ĉen⭑·a frakci¹·o
{Vic⭑·o} de⭑ ne·nul⭑·aj pozitiv¹·aj {entjer⁽⁺⁾·oj} , konsider⭑·at·a kun⭑·e
kun⭑ la⭑ vic⭑·o , kies⭑ -a term⁽⁺⁾·o est⭑·as : ĉen⭑-frakci¹·on
oni oft⭑·e sign⭑·as per⭑ skrib⭑·aĵ·o de⭑ la⭑ tip¹·o
, tipografi¹·e prezent⭑·at·a
kiel⭑ „plur⁴+etaĝ⭑·a“ {frakci¹·o} ; por⭑ ĉiu racional⁽⁺⁾·o ekzist⭑·as unik³·a
el·volv⭑·aĵ·o en⭑ fini⁽⁺⁾·an ĉen⭑-frakci¹·on (la⭑ konsider⭑·at·a nombr⭑·o egal⭑·as al⭑
la⭑ last⭑·a term⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ respond⭑·a vic⭑·o ); ĉiu·j reel⁽⁺⁾·aj nombr⭑·oj
est⭑·as prezent⭑·ebl·aj kiel⭑ regul⭑·ar·aj ĉen⭑·aj frakci¹·oj, racional⁽⁺⁾·aj
nombr⭑·oj est⭑·as prezent⭑·ebl·aj per⭑ fini⁽⁺⁾·aj frakci¹·oj, ne·racional⁽⁺⁾·aj per⭑
ne·fini⁽⁺⁾·aj . por⭑ ĉiu transcend⁽⁺⁾·a reel⁽⁺⁾·o ekzist⭑·as unik³·a el·volv⭑·aĵ·o en⭑
ne·fini⁽⁺⁾·an ĉen⭑-frakci¹·on (la⭑ konsider⭑·at·a nombr⭑·o egal⭑·as al⭑ la⭑ limes⁽⁺⁾·o
de⭑ ); la⭑ ĉen⭑-frakci¹·o „egal⭑·as“ al⭑ la⭑
{or⭑·a dis·part⭑·ig·o} .
Rim.: La⭑ termin⭑·o jam⭑ ekzist⭑·as ĉe⭑ , sed⭑ sub⭑ la⭑ form⭑·o „
“.
kvocient²·a frakci¹·o
{Frakci¹·o} prezent⭑·it·a per⭑ numerator⁽⁺⁾·o kaj⭑ denominator⁽⁺⁾·o (kontrast¹·e
al⭑ {pozici¹·a frakci¹·o} ): al⭑ la⭑ dek⭑·um·a 0,75 respond⭑·as la⭑ du⭑·um·a
0,11 (samkiel la⭑ dek⭑·um·a kvocient²·a frakci¹·o ) .
n-uma frakci¹·o
{Pozici¹·a frakci¹·o} laŭ⭑ baz¹·o : est⭑·as
dek⭑·um·a frakci¹·o; , prezent⭑·ebl·a en⭑ du⭑·um·a
nombr⭑·o-sistem⭑·o per⭑ la⭑ numeral⁽⁺⁾·o , est⭑·as du⭑·um·a frakci¹·o.
pozici¹·a frakci¹·o
(laŭ⭑ {baz¹·o} ) {n-uma prezent⭑·o} de⭑ reel⁽⁺⁾·o, precip⭑·e se⭑ ĝi ne⭑
est⭑·as entjer⁽⁺⁾·o: en⭑ la⭑ komput⁹·il·oj est⭑·as uz⭑·at·aj du⭑·um·aj [...]
pozici¹·aj frakci¹·oj, tiel⭑ al⭑ la⭑ dek⭑·um·a 0,75 respond⭑·as la⭑ du⭑·um·a
0,11 ; se⭑ pozici¹·a frakci¹·o konsist⭑·as el⭑ fini⁽⁺⁾·a nombr⭑·o de⭑
cifer⭑·oj , ĝi prezent⭑·as racional⁽⁺⁾·on, prezent⭑·ebl·an ankaŭ⭑
per⭑ kvocient²·a frakci¹·o kun⭑ denominator⁽⁺⁾·o ; period¹·a pozici¹·a
frakci¹·o (sen·fin⭑·a pozici¹·a frakci¹·o, kies⭑ „vost⭑·o“ konsist⭑·as el⭑ unu⭑
sam⭑·a cifer⭑-grup⭑·o sen·fin⭑·e ripet⭑·iĝ·ant·a). {reel⁽⁺⁾·o;} {n-uma frakci¹·o} .
{ono.}
racional⁽⁺⁾·a frakci¹·o
Element¹·o en⭑ la⭑ {frakci¹-korp⭑·o} de⭑ {polinom⁽⁺⁾-ring⭑·o} : la⭑ racional⁽⁺⁾·a
frakci¹·o est⭑·as la⭑ ekvivalent⁽⁺⁾·o-klas⭑·o de⭑ ĉiu·j tia·j
polinom⁽⁺⁾·--par⭑·oj , ke⭑ .
Rim.: La⭑ epitet¹·o „racional⁽⁺⁾·a“ re·send⭑·as al⭑ la⭑ manier⭑·o konstru⭑·i la⭑
ar⭑·on de⭑ racional⁽⁺⁾·aj nombr⭑·oj, sed⭑ tiu·n noci⁽⁺⁾·on oni pov⭑·us nom⭑·i ankaŭ⭑
„polinom⁽⁺⁾·a frakci¹·o“. Sam⭑·e kiel⭑ oni oft⭑·e ne⭑ disting⭑·as inter⭑
polinom⁽⁺⁾·oj kaj⭑ polinom⁽⁺⁾·aj funkci¹·oj, oni en⭑ ne·rigor³·a lingv⭑·aĵ·o
ident¹·ig·as racional⁽⁺⁾·ajn frakci¹·ojn kun⭑ {racional⁽⁺⁾·aj funkci¹·oj} .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.134 2023/11/10 06:08:00 ]
__________________________________________________________________