vidu ankaŭ la klarigojn
fraz¹·/·o
fraz¹·o
1.
Kun·aĵ⭑·o da⭑ {vort⭑·oj} prezent⭑·ant·a komplet²·an senc⭑·on: tial⭑ oft⭑·e [...]
pli⭑ bon⭑·a est⭑·as fraz¹·o ne⭑ tut⭑·e logik¹·a kaj⭑ ne⭑ perfekt⭑·e preciz⭑·a, sed⭑
mal·long⭑·a kaj⭑ viv⭑·a, ol⭑ fraz¹·o perfekt⭑·e preciz⭑·a, sed⭑ enu⭑·ig·e pez⭑·a
kaj⭑ tro⭑ kabinet⁵·a; la⭑ sol⭑·a fraz¹·o, kiu·n papĉjo pov⭑·o-sci⭑·is babil⭑·i
[…] est⭑·is: Ne⭑, ni est⭑·u do⭑ hom⭑·oj ! [ili] respond⭑·is ĉiu·jn li⭑·ajn
pet⭑·ojn kaj⭑ demand⭑·ojn per⭑ la⭑ sam⭑·a fraz¹·o: pens⭑·u pri⭑ la⭑ etern⭑·ec·o !
ŝi ek·silent⭑·is en⭑ la⭑ mez⭑·o de⭑ la⭑ fraz¹·o ; se⭑ la⭑ orient⭑·a fraz¹·o: aŭd⭑·i
est⭑·as obe⭑·i, ne⭑ ekzist⭑·us de⭑ temp⭑·o jam⭑ long⭑·a, Filip⁽⁺⁾·o est⭑·us
el·pens⭑·int·a ĝi·n ; Japan⁹·a Esperant⭑·o-institut⭑·o por⭑ jar⭑-cent⭑·o-jubile¹·o
de⭑ Japan⁹·a Esperant⭑·o-mov⭑·ad·o nun⭑ serĉ⭑·as frap⭑-fraz¹·on por⭑ Esperant⭑·o
; simpl⭑·a fraz¹·o (konsist⭑·ant·a el⭑ unu⭑-nur⭑·a {propozici²·o} ); kompleks⁽⁺⁾·a
fraz¹·o (plur⁴+propozici²·a); la⭑ last⭑·a fraz¹·o de⭑ {aline²·o} ; tiu vort⭑·o
est⭑·as subjekt⭑·o de⭑ la⭑ fraz¹·o; indikativ²·a, ordon⭑·a, neg⁽⁺⁾·a fraz¹·o.
{demand⭑·o^1} , {el·dir⭑·o^3} , {respond⭑·o} , {sentenc⭑·o} , {slogan⁽⁺⁾·o}
{dir⭑·o} , {vort⭑·o^1.b} , {vort⭑-figur⭑·o}
Rim.: Laŭ⭑ ĉi⭑ tiu difin⭑·o kaj⭑ la⭑ traduk⭑·oj el⭑ OA1, la⭑ Esperant⭑·a
fraz¹·o est⭑·as ne⭑ mal·pli⭑ ol⭑ {propozici²·o^1} ; tamen⭑ angl⭑·e, en⭑ la⭑
termin⭑·ar·o gramatik⭑·a, „ “ est⭑·as, invers⁴·e, mal·pli⭑ grand⭑·a
ol⭑ propozici²·o: „Du⭑ aŭ⭑ pli⭑ da⭑ vort⭑·oj en⭑ propozici²·o form⭑·ant·aj
sintaks¹·an unu⭑·on, mal·pli⭑ grand⭑·an ol⭑ komplet²·a propozici²·o“ (simil⭑·an
signif⭑·on „ {parol⭑-turn⭑·o} “ pov⭑·is hav⭑·i ankaŭ⭑ la⭑ pol⭑·a „
“). Tial⭑ la⭑ oficial⭑·aj traduk⭑·oj en·ten⭑·as ankaŭ⭑ preciz⭑·ig·ojn „
“ kaj⭑ „ “ (t.e. „propozici²·o“). Ĉi⭑ tiu·n
diferenc⭑·on oni ne⭑ preter·atent⭑·u en⭑ deriv⁴·it·aj termin⭑·oj; ekz-e la⭑
angl⭑·a „ “ en⭑ Esperant⭑·o est⭑·u ne⭑ „substantiv⭑·a
fraz¹·o“, sed⭑ „ {substantiv⭑·a grup⭑·o} “ (aŭ⭑ „substantiv⭑·a sintagm⁽⁺⁾·o“)
ktp.
2.
Afekt⭑·aj, bel⭑+son⭑·aj, sen·kern⭑·aj, mal·mult⭑+signif⭑·aj {parol⭑·o} j:
grand⭑·aj fraz¹·oj, mal·grand⭑·aj ag⭑·oj; ho⭑, fraz¹·o, fraz¹·o, fraz¹·o, kiam⭑
vi ĉes⭑·os reg⭑·i super⭑ la⭑ spirit⭑·oj de⭑ la⭑ hom⭑·oj ! ĉiu·j fraz¹·oj, kiu·jn
li aŭd⭑·is, est⭑·as la⭑ plej⭑ absolut⭑·a sen·senc⭑·aĵ·o ; anstataŭ⭑ blind⭑·e
ripet⭑·ad·i fraz¹·ojn, vi bezon⭑·as nur⭑ simpl⭑·e ek·pens⭑·i pri⭑ la⭑ esenc⭑·o de⭑
tiu·j ĉi⭑ fraz¹·oj, kaj⭑ vi jam⭑ kompren⭑·os, ke⭑ ili ne⭑ hav⭑·as eĉ⭑ la⭑ plej⭑
mal·grand⭑·an fundament⭑·on ; la⭑ tri⭑ vir⭑·oj vid⭑·is en⭑ tiu inter·ŝanĝ⭑·o de⭑
afabl⭑·aj fraz¹·oj nur⭑ komun⭑·an ĝentil⭑·aĵ·on . {babil⭑·aĉ·o} , {blabla⁽⁺⁾} ,
{dir⭑·aĵ·o} , {klaĉ⁴·aĵ·o} , {parol⭑-turn⭑·o} , {sen·senc⭑·aĵ·o}
3.
Ne·long⭑·a kaj⭑ pli⭑-mal·pli⭑ komplet²·a part⭑·o de⭑ muzik⭑·a {melodi¹·o} : la⭑
pian¹·ist·o lud⭑·is por⭑ ili la⭑ et⭑·an fraz¹·on de⭑ Vintejo . {motiv¹·o^2} ,
{figur⭑·o^4}
4.
En⭑ {program¹-lingv⭑·o} , mez⭑+nivel⭑·a unu⭑·o de⭑ program¹-tekst⭑·o,
prezent⭑·ant·a relativ²·e aŭtonom⁴·an kaj⭑ komplet²·an inform¹·on:
{deklar¹·on} de⭑ program¹·a objekt⭑·o, {ordon⭑·on} aŭ⭑ komand⭑·on,
{esprim⭑·on} : deklar¹·a, plen⭑·um·ebl·a, ordon⭑·a, valor⭑+hav⭑·a fraz¹·o.
{instrukci⭑·o^2} , {komand⭑·o^3} , {ordon⭑·o^2}
fraz¹·ar·o
1.
Kun·aĵ⭑·o da⭑ fraz¹·oj: la⭑ tekst⭑·oj est⭑·as ne⭑ nur⭑ simpl⭑·aj fraz¹·ar·oj
(ekzempl⭑·e, „Mark⁽⁺⁾·o est⭑·as mi⭑·a amik⭑·o Li est⭑·as lern⭑·ant·o kaj⭑
sport¹·ist·o“ ktp), sed⭑ fin⭑·e de⭑ la⭑ libr⭑·o inter⭑ ili aper⭑·as ankaŭ⭑
part⭑·et·oj de⭑ la⭑ ver⭑·aj beletr⁹·aĵ·oj .
2.
Kolekt⭑·o da⭑ model⭑·aj antaŭ·pret⭑·aj fraz¹·oj: la⭑ Kongres⭑·a Libr⭑·o […]
en·hav⭑·as […] fraz¹·ar·on Esperant⭑·o-naci⭑+lingv⭑·an ; ekzamen⭑·u mi⭑·an
eston⁸·an-sved⁸·an fraz¹·ar·on, kiu est⭑·as inter⭑ mi⭑·aj libr⭑·oj ; Fraz¹·ar·o,
en⭑ Esperant⭑·o, de⭑ . {frazeologi⁽⁺⁾·o}
fraz¹·i
(ntr)
Parol⭑·i per⭑ ia·j (impres⭑·aj, mult⭑·aj, mal·mult⭑+signif⭑·aj...) fraz¹·oj: vi
kon⭑·as mi·n bon⭑·e kaj⭑ sci⭑·as do⭑, ke⭑ mi ne⭑ kutim⭑·as kav⭑·e fraz¹·i ; la⭑
lukt²·o de⭑ la⭑ labor⭑·ist·oj est⭑·is „ke⭑ en⭑ la⭑ tut⭑·a mond⭑·o est⭑·u unu⭑·ig·it·a
tio, kio·n oni vol⭑·as dis·ig⭑·i, kaj⭑ est⭑·u dis·ig⭑·it·a tio, kio·n oni
vol⭑·as unu⭑·ig·i“ kiel⭑ fraz¹·as (vd {tekst⭑·i} , {vort⭑·um·i} ) la⭑ deklar¹·o
por⭑ la⭑ 1a de⭑ maj⁽⁺⁾·o . {formul¹·i} , {slogan⁽⁺⁾·i}
fraz¹·ist·o
Tiu, kiu kutim⭑·as fraz¹·i, spert⭑·ul·o pri⭑ lingv⭑·a esprim⭑·ad·o (tamen⭑
eventual¹·e sen⭑ ceter⭑·a kler⭑·ec·o): ĉiu·j tiu·j ĉi⭑ fraz¹·ist·oj simpl⭑·e ne⭑
vol⭑·as tra·kontrol⭑·i tio·n, pri⭑ kio ili parol⭑·as kun⭑ tia aŭtoritat⭑·a
ton⭑·o ; ĉu⭑ est⭑·as ebl⭑·e, ke⭑ hom⭑·oj matur⭑+aĝ⭑·aj parol⭑·us ĉiam⭑ fraz¹·ist·an
sen·senc⭑·aĵ·on pri⭑ ia⭑ diferenc⭑·o de⭑ la⭑ voĉ⭑·aj organ¹·oj ĉe⭑ la⭑ popol⭑·oj,
kiam⭑ ĉiu infan⭑·o vid⭑·is sur⭑ ĉiu paŝ⭑·o membr⭑·ojn de⭑ unu⭑ popol⭑·o,
bon⭑·eg·e parol⭑·ant·ajn en⭑ la⭑ lingv⭑·o de⭑ ali⭑·a popol⭑·o ! {orator¹·o} ,
{retor²·o} , {public⁽⁺⁾·ist·o}
ĉirkaŭ·fraz¹·o
{Stil⭑-figur⭑·o} , {trop²·o} indik³·ant·a ide⭑·on, person⭑·on aŭ⭑ objekt⭑·on ne⭑
rekt⭑·e per⭑ la⭑ propr⭑·a vort⭑·o, sed⭑ per⭑ pri·skrib⭑·o aŭ⭑ karakteriz¹·a
detal⭑·o, ekzempl⭑·e „la⭑ reĝ⭑·o de⭑ Olimp⁽⁺⁾·o“ anstataŭ⭑ „Zeŭs¹⁰·o“; „la⭑
Etern⭑·a Urb⭑·o“ anstataŭ⭑ „Rom⁽⁺⁾·o“, „la⭑ aŭtor⭑·o de⭑ ĉi⭑ tiu·j lini⭑·oj“
(anstataŭ⭑ „mi“ en⭑ aŭtor⭑·a tekst⭑·o): sufiĉ⭑·e da⭑ ĉirkaŭ·fraz¹·oj! ; la⭑
superstiĉ⭑·a sen⭑ ĉirkaŭ·fraz¹·o deklar¹·is al⭑ si⭑·a ĉagren⭑·it·a
mastr⭑·in·o, ke⭑ tio est⭑·as sorĉ⭑·o ; per⭑ delikat⭑·aj, zorg⭑·e elekt⭑·it·aj
ĉirkaŭ·fraz¹·oj la⭑ graf⭑·o rakont⭑·is pri⭑ la⭑ re·ven⭑·o […] sci⭑·ant·a nenio·n
pri⭑ la⭑ subit⭑·a edz⭑·iĝ·o . {eŭfemism⁹·o}
frap⭑-fraz¹·o
Facil⭑·e memor⭑·ebl·a fraz¹·o reklam¹·ant·a princip⭑·on, politik¹·an cel⭑·on,
instituci⭑·on, vend⭑·aĵ·on: ni star⭑·ig·as konkurs⭑·on por⭑ trov⭑·i traf⭑·an
frap⭑-fraz¹·on de⭑ TEJO . {slogan⁽⁺⁾·o} {deviz⭑·o} , {mot⁽⁺⁾·o}
fraz¹-part⭑·o
Vort⭑·o aŭ⭑ grup⭑·o da⭑ vort⭑·oj, rol¹·ant·aj kiel⭑ unu⭑·o en⭑ fraz¹·o: li glos⁽⁺⁾·as
jen⭑·e: difin⭑·il·oj est⭑·as vort⭑·et·oj, kiu·jn oni met⭑·as antaŭ⭑ O-vorta
fraz¹-part⭑·o por⭑ difin⭑·i la⭑ ident¹·ec·on de⭑ la⭑ afer⭑·o .
Rim.: PIV2 nom⭑·as tio·n „sintagm⁽⁺⁾·o“ ‐ ne⭑ tre⭑ oportun⭑·e, ĉar⭑ tiu vort⭑·o est⭑·as
tro⭑ ŝarĝ⭑·it·a je⭑ senc⭑·oj lingv⭑·o-scienc⭑·aj (inter·naci⭑·e ĝi hav⭑·as almenaŭ⭑ 5
ali⭑·ajn senc⭑·ojn, iu·j el⭑ kiu·j est⭑·as pli⭑ oft⭑·aj).
fraz¹-element¹·o, fraz¹-membr⭑·o
Fraz¹-part⭑·o form⭑·ant·a baz¹·an sintaks¹·an unu⭑·on: Oni ne⭑ met⭑·as kom⭑·on
inter⭑ sam⭑+spec⭑·aj fraz¹-element¹·oj lig⭑·it·aj per⭑ konjunkci⭑·oj _kaj⭑, nek⭑,
aŭ⭑, sed⭑_ ; rigid⭑+ord⭑·a lingv⭑·o est⭑·as lingv⭑·o, en⭑ kiu la⭑ ord⭑·o de⭑ la⭑
ĉef⭑·aj fraz¹-membr⭑·oj est⭑·as rigid⭑·e fiks¹·it·a per⭑ la⭑ sintaks¹·aj regul⭑·oj
; _ne⭑ nur⭑, … sed⭑ ankaŭ⭑ …_: Du⭑·op·a konjunkci⭑·o, uz⭑·at·a por⭑ akcent⭑·i
la⭑ grav⭑·ec·on de⭑ la⭑ du⭑·a fraz¹-membr⭑·o .
Rim.: La⭑ termin⭑·o „fraz¹-element¹·o“ probabl³·e est⭑·iĝ·is per⭑ sen·pri·pens⭑·a
analogi⁽¹⁾·o kun⭑ „ {parol⭑-element¹·o} “; sed⭑ dum⭑ tiu last⭑·a prezent⭑·as klar⭑·an
metafor¹·on de⭑ la⭑ senc⭑·oj filozofi¹·a kaj⭑ ĥemi⭑·a, por⭑ „fraz¹-element¹·o“ ĝi ne⭑
valid⁴·as. Pli⭑ taŭg⭑·a kaj⭑ inter·naci⭑·a metafor¹·o est⭑·as „fraz¹-membr⭑·o“,
pens⭑·ig·ant·a pri⭑ „korp⭑·o-membr⭑·o“: ĝi oportun⭑·e kombin⭑·as implic⁽⁺⁾·at·an funkci¹·on
(kp „ {fraz¹-rol¹·o} “) kun⭑ la⭑ ide⭑·o pri⭑ ekzempler⭑·o (kp „ambaŭ⭑ membr⭑·oj“).
Tamen⭑ en⭑ la⭑ real¹·a Esperant⭑·o „fraz¹-element¹·o“ est⭑·as mult⭑·e pli⭑ oft⭑·a.
{subjekt⭑·o^2} , {predikat⭑·o^1} , {objekt⭑·o^6} , {komplement²·o^1}
fraz¹-rol¹·o
«Rol¹·o, kiu·n fraz¹-part⭑·o rol¹·as en⭑ fraz¹·o. Tradici¹·e nom⭑·at·a „
{fraz¹-element¹·o} “»: Rol¹+fin⭑·aĵ·o est⭑·as fin⭑·aĵ·o, kiu montr⭑·as
fraz¹-rol¹·ojn, kaj⭑ rol¹+vort⭑·et·oj est⭑·as vort⭑·et·oj, kiu·j serv⭑·as por⭑
indik³·i fraz¹-rol¹·ojn.
Rim.: Tiu ne·tradici¹·a termin⭑·o est⭑·as apart⭑·aĵ·o de⭑ PMEG, kaj⭑ apenaŭ⭑ aper⭑·as
ekster⭑ tiu grav⭑·a verk⭑·o (krom⭑ en⭑ recenz³·oj pri⭑ PMEG). Ĝi mal·hav⭑·as baz¹·on
en⭑ la⭑ lingv⭑·o-scienc⭑·a tradici¹·o. Ĝi⭑·a form⭑·o est⭑·as mis·gvid⭑·a (aprior⁽⁺⁾·e ĝi
ŝajn⭑·as signif⭑·i „rol¹·o de⭑ fraz¹·o“, sed⭑ la⭑ cel⭑·at·a signif⭑·o est⭑·as „rol¹·o en⭑
fraz¹·o“). PMEG ĝi·n prezent⭑·as kiel⭑ sinonim¹·on de⭑ „fraz¹-element¹·o“, sed⭑ ĝi⭑·a
form⭑·o taŭg⭑·as nur⭑ por⭑ part⭑·o de⭑ tiu noci⁽⁺⁾·o: ĉar⭑ fraz¹-element¹·o — aŭ⭑, pli⭑
bon⭑·e, {fraz¹-membr⭑·o} — est⭑·as _ne⭑ nur⭑_ „rol¹·o“ (spec⭑·o, sintaks¹·a nom⭑·o) de⭑
fraz¹-part⭑·o, _sed⭑ ankaŭ⭑_ la⭑ fraz¹-part⭑·o mem⭑. Tial⭑ ordinar⭑·aj esprim⭑·oj kia
ekz-e „sam⭑+spec⭑·aj fraz¹-membr⭑·oj“ ne⭑ esprim⭑·ebl·as per⭑ „sam⭑+spec⭑·aj fraz¹-rol¹·oj“
(tio ekvivalent⁽⁺⁾·us al⭑ la⭑ sen·senc⭑·a „sam⭑+spec⭑·aj spec⭑·oj“). Ebl⭑·us dir⭑·i
„sam⭑+rol¹·aj fraz¹-rol¹·ant·oj“ — sed⭑ tiel⭑ oni ne⭑ dir⭑·as.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.129 2023/11/18 09:22:07 ]
__________________________________________________________________