vidu ankaŭ la klarigojn
gard·/·i

gard·i

   (tr)

   1.
          {Atent·i} kaj okaz·e de bezon·o ag·i kontraŭ danĝer·o.

        a)
                Atent·i, zorg·i por evit·i al iu  io minac·ant·an danĝer·on 
                ebl·an mal·bon·on: gard·u mi·n kiel la pupil·on de la okul·o ; li
                lok·is antaŭ la Eden¹·a ĝarden·o la kerub·on kaj flam·an glav·on
                por gard·i la voj·on ; gard·i iu·n kontraŭ mal·respekt·o ; por
                gard·i ni·ajn ven·ont·ajn batal·ont·ojn kontraŭ simil·aj
                surpriz·oj... ; por gard·i si·n kontraŭ tro·aj super·akv·oj ili
                konstru·is potenc·ajn dig·ojn kontraŭ sufer·o Vi mi·n gard·os ;
                la Etern·ul·o gard·os vi·an pied·on kontraŭ ret·o ; est·as tia
                odor·o de brasik·o, ke oni dev·as gard·i si·an naz·on ; gard·u
                vi·n de tia mal·pac·iĝ·o; bon·e gard·ant·a hund·o; ŝi mem tut·e ne
                zorg·as pri si kaj tut·e si·n ne gard·as ; ŝi est·is por mi
                ĉiam kar·a gard·at·aĵ·o ; gard·i (pri·zorg·i) la interes·ojn de
                iu; ĝi est·as kre·it·a nur por gard·i la ekstrem·e neces·an
                kontinu⁴·ec·on en ni·a lingv·o . {protekt¹·i}

        b)
                Atent·i, zorg·i, por evit·i, ke iu far·us mal·bon·on  kaŭz·us
                danĝer·on: gard·i krim·ul·on, mal·liber·ul·on; kiu gard·as si·an
                lang·on, tiu gard·as si·an anim·on kontraŭ mal·feliĉ·oj ; gard·u
                vi·n (atent·u).

        c)
                {Ŝirm·i} , for·ten·i, evit·ig·i danĝer·on  mal·bon·on: rempar·o
                gard·as la urb·on; tuk·o gard·is la nuk·on kontraŭ la sun·o; la
                sever·a ne·tuŝ·ebl·ec·o de laFundament·ogard·os ĉiam la
                unu·ec·on de ni·a lingv·o .

   2.
          {Ten·i^2} sen·difekt·a.

        a)
                Konserv·i por baldaŭ·a uz·o; ten·i ne·ŝanĝ·it·a por difin·it·a
                destin¹·o: gard·u kandel·on por la nokt·o; gard·i lok·on por plu·a
                en·skrib·o; gard·u mi·ajn vort·ojn en vi·a memor·o; gard·u mi·ajn
                konsil·ojn en vi·a kor·o; konserv·u mi·ajn vort·ojn, kaj gard·u
                ĉe vi mi·ajn moral¹-ordon·ojn ; gard·u vi·an mon·on, mi ne
                bezon·as ĝi·n; kiu gard·as saĝ·on, tiu trov·as bon·on .

        b)
                Konserv·i, re·ten·i: gard·i sekret·on, poz¹·on, dokument·on; gard·i
                fidel·ec·on al iu, la memor·on pri bon~far·o; mi gard·as la
                esper·on, ke ven·os pli favor·aj temp·oj; gard·i si·an person·an
                dign³·on ; gard·i si·an opini·on, konvink·on.

gard·e

   1.
          Gard·ant·e, por gard·i: en la post·a nokt·o star·is gard·e la du·a fil·o
          .

   2.
          Gard·em·e, atent·e al ebl·aj danĝer·oj: li sid·is sur la dors·o de la
          orient·a vent·o, kiu tre gard·e li·n ten·is ; gard·e port·i pak·aĵ·et·on.

gard·o

   1.
          Rest·ad·o por protekt¹·i io·n  iu·n: ni star·ig·is pro ili gard·on tag·e
          kaj nokt·e kontraŭ ili ; la dom·o [...] est·as sub li·a gard·o ; far·i
          nokt·o-gard·on.

   2.
          Gard·ant·ar·o: arest·it·oj [...] ĉirkaŭ·it·aj de fort·a grand·a+nombr·a
          gard·o .

gard·ad·o

          Aranĝ·it·a, long·a zorg·ad·o pri iu  io por ĝi·n konserv·i kaj
          protekt¹·i: tiu komitat·o ekzist·as por la gard·ad·o de la interes·oj
          de la tut·a esperant·ist·ar·o .

gard·il·o

          Instal²·aĵ·o, kiu inter·romp·as cirkvit⁸·on ĉe tro alt·a kurent⁸·o:
          fand·o-gard·il·o.

gard·ist·o

          Hom·o kies okup·o, ofic·o est·as gard·i: la gard·ist·o de la
          mal·liber·ej·o rest·as mut·a por ĉiu·j li·aj demand·oj ; ni ja trov·is la
          mal·liber·ej·on ŝlos·it·a tut·e fortik·e, kaj la gard·ist·ojn star·ant·aj
          antaŭ la pord·oj ; arb·ar+gard·ist·o; gard·ist·o de muze¹·o. {provos⁽⁺⁾·o} ,
          {vokt⁽⁺⁾·o}

gard·ist·ej·o

          Lok·o aranĝ·it·a por ke gard·ist·oj tie rest·u, ofic·e  ripoz·e inter
          gard·o-temp·oj: antaŭ ĉiu pord·eg·o trov·iĝ·is gard·ist·ej·o kun urb·aj
          soldat·oj ; en·ir·u en la gard·ist·ej·on .

gard·e~star·i, gard·o-star·i

   (ntr)

          Gard·e {deĵor·i} star·ant·e ĉe posten·o: la pastr·oj [...] gard·o-star·is
          ĉe la sojl·o .

gard·o-star·ant·o

          Soldat·o, kiu deĵor·as gard·ant·e ĉe si·a {posten·o} , gard·o-soldat·o:
          la lok·on oni ĉirkaŭ·bar·is per or·a krad·aĵ·o, kaj tag·e kaj nokt·e
          apud ĝi star·is gard·o-star·ant·o .

antaŭ·gard·a

          Kiu evit·as ebl·ajn mal·bon·ojn antaŭ ili·a aper·o: la rab·ist·a knab·in·o
          lev·is la mal·grand·an  sur la cerv·on, kaj ŝi est·is tiel
          antaŭ·gard·a, ke ŝi al·lig·is ŝi·n fortik·e kaj  don·is al ŝi
          mal·grand·an sid-kusen·on ; vi do dev·as [...] trov·i antaŭ·gard·ajn
          rimed·ojn .

antaŭ·gard·i

   (tr)

          Ne·ebl·ig·i la efik·on de mal·bon·aĵ·o jam antaŭ ĝi·a aper·o: antaŭ·gard·u
          la Izrael-id·ojn kontraŭ ili·a mal·pur·ec·o ; ni ĵur·as fidel·e [...] ne
          ek·ripoz·i pli fru·e, ol ni antaŭ·gard·os ni·ajn sankt·ajn urb·ojn de la
          mal·amik·oj ; kinin⁴·o antaŭ·gard·as de febr·o; infan·oj antaŭ·gard·it·aj
          kontraŭ difteri⁸·o per injekt⁸·oj; ebl·e ni tro·as ni·an antaŭ·gard·on
          kontraŭ la pastr·aj viper⁸·oj . {antaŭ·mal·help·i} , {antaŭ·sav·i} ,
          {prevent⁽⁺⁾·i}

arb·ar+gard·ist·o

          Hom·o kiu protekt¹·as arb·ar·on kontraŭ ŝtel·o de arb·oj, plant·oj,
          best·oj ks: ŝtat·aj arb·ar·o-gard·ist·oj est·as bezon·at·aj por protekt¹·i
          la best·ojnekz-e urs·ojn kaj tigr·ojnkontraŭ ĉas-bandit²·oj .

arest+gard·ist·o, karcer¹+gard·ist·o

          Gard·ist·o kiu pri·zorg·as mal·liber·ig·it·ojn kaj mal·help·as ili·an
          fuĝ⁸·on: vesper·e ni el·aĉet·is la knab·in·on, kiu ceter·e est·us ·int·a
          seks-matrac·o de la arest+gard·ist·oj, ĉar tiel kutim·as form·iĝ·i la
          vir·in~sort·o [tie] ; li memor·is la acid·an rimark·on de la
          karcer¹+gard·ist·o .

ĉas+gard·ist·o

          Hom·o, komisi·it·a por gard·i ĉas·ej·on: por evit·i ŝtel-ĉas·ad·on oni
          uz·as ie la serv·ojn de ĉas+gard·ist·o kaj ali+lok·e publik·ajn
          gard·ist·ojn .

ĉeval-gard·ist·o

          Gard·ist·o kiu protekt¹·as la ĉeval·ojn: al·ven·int·e en la kastel·on, li
          rapid·e ĵet·is al la ĉeval-gard·ist·o la brid·on .

civit³·an-gard·ist·o

          Spec·o de {polic·ist·o} , kiu serv·as kiel unu·a kontakt¹·o al
          civit³·an·oj ĉe iu·j problem¹·oj: li renkont·is du civit³·an-gard·ist·ojn
          kaj, dum li ankoraŭ pri·pens·is ĉu vok·i ili·an help·on  for·ir·i sen
          vek·i atent·on, la gard·ist·oj vid·is li·an terur·it·ec·on, al·paŝ·is .

dom+gard·ist·o

          Tiu, kiu gard·as, pri·zorg·as dom·on: du nokt·ojn ili pas·ig·is en
          kel·o, zorg·e kaŝ·ant·e si·n de la dom+gard·ist·o .

   {pord·ist·o}

kamp·o-gard·ist·o

          Hom·o komisi·it·a por kontrol·e tra·ir·i la kamp·ar·on, zorg·i pri
          erar·ant·aj hom·oj  brut·oj, en·trud·ul·oj, sovaĝ·aj best·oj, difekt·oj:
          kiel kamp·o-gard·ist·oj ili ĉirkaŭ·as ĝi·n .

kluz·o-gard·ist·o

          Gard·ist·o kiu zorg·as pri la funkci¹·ad·o kaj bon~stat·o de kluz·o: ni
          sid·is en la boat·o, kiu·n lu-don·is al ni la kluz·o-gard·ist·o loĝ·ant·a
          apudla Dig·oĉe la kanal¹·et·o .

korp·o-gard·ist·o

          Protekt¹·ist·o, kiu akompan·as grav·ul·on kaj defend·as li·n kontraŭ
          atak·oj: la korp·o-gard·ist·oj star·iĝ·is, ĉiu kun si·aj batal·il·oj en la
          man·o .

nokt·o-gard·ist·o

          Dum·nokt·e deĵor·ant·a gard·ist·o: mi dir·is al vi, ni bezon·as
          nokt·o-gard·ist·ojn .

lim+gard·ej·o

          Lok·o, kie deĵor·as gard·ist·oj de land-lim·o: la Teŭton⁽⁺⁾·a Kastel·o […]
          si·a+temp·e est·is lim+gard·ej·o protekt¹·ant·a la komerc·an itiner⁽⁺⁾·on el la
          sud·o al Baltik⁽⁺⁾·o kaj invers⁴·e ;

   {dogan³·ej·o}

lim+gard·ist·o

          Tiu, kiu gard·as {lim·on^1} , precip·e soldat·o land-lim·on:
          lim+gard·ist·o halt·ig·is li·n kaj far·is demand·on al la suspekt·ind·a
          pasaĝer·o ; [la] taĝik⁽⁺⁾·a flank·o […] dir·as ke kirgiz⁽⁺⁾·aj trup¹·oj paf·is
          kontraŭ taĝik⁽⁺⁾·aj lim+gard·ist·oj ĉe akv·o-distribu⁸·ej·o  .

   {dogan³·ist·o}

pac+gard·ist·o

          Hom·o kiu en konflikt²·a region·o zorg·u pri konserv·ad·o de pac·o: nur
          por si·aj pac+gard·ist·oj en Bosni⁽⁺⁾·o, Afgani⁽⁺⁾·o kaj Irak⁸·o la popol·o
          mal·riĉ·a alban⁸·a dev·as el·spez·i 7 milion·ojn ĉiu+jar·e ;  ,
          brit⁹·o, deĵor·is antaŭ kelk·aj jar·oj en Kosov⁽⁺⁾·o kiel komand·ant·o de
          la tie·aj brit⁹·aj pac+gard·ist·oj .

plaĝ⁽⁺⁾·o-gard·ist·o

          Tiu, kiu gard·as plaĝ⁽⁺⁾·on, zorg·as pri sekur⁴·ec·o de plaĝ⁽⁺⁾·um·ant·oj:
          plaĝ⁽⁺⁾·o-gard·ist·oj est·as sin⁸+gard·aj, mal·mult·aj el ili sci·as naĝ·i .

por·dog¹-ard³·ist·o

          Gard·ist·o kontrol·ant·a en·ir·ant·ojn: la reĝ·o ordon·is al la […]
          por·dog¹-ard³·ist·oj, ke oni el·port·u el la templ¹·o […] ĉiu·jn objekt·ojn
          ;

rel+gard·ist·o

          Tiu, kiu gard·as fer-voj·on, ordinar·e loĝ·ant·e apud kruc·iĝ·o kun
          strat·o kaj tie re·gant·e la trafik⁴·on: mal·grand·a Rel+gard·ist·a Dom·o
          kun kolomb·ej·o .

sen·gard·ul·o, ne·sin⁸+gard·ul·o

          Tiu, kiu ne gard·as si·n, ne atent·as danĝer·on, insid·on: oni
          pri·ŝtel·as ne riĉ·ul·on, sed sen·gard·ul·on . {facil+anim·a}

si·n gard·i

          Est·i atent·a kaj evit·i danĝer·an  mal·bon·an ag·on: si·n gard·i
          kontraŭ sen·fort·iĝ·o kaj fal·o ; oni dev·as [...] si·n gard·i, ke ili
          ne en·ir·u Egipt⁽⁺⁾·on ; gard·u vi·n, ke vi ne est·u detru·it·aj unu de la
          ali·a ; gard·u vi·n, ke vi tio·n ne far·u ; li ordon·is, ke oni gard·u
          li·n en la palac·o ; Di·o ni·n gard·u .

   Rim.: si·n-verb·ojn en sen·romp·a form·o mal·aprob·as ekzempl·e PMEG,
   2016-07-14: „si·n-vort·o pov·as hav·i ĉia·n fin·aĵ·on krom verb·a fin·aĵ·oTiu·j,
   kiu·j hav·as unu+vort·ajn deriv⁴·aĵ·ojn, kielsi·n gard·i“ > „sin⁸+gard·a“, tamen
   ia+foj·e ricev·as unu+vort·an liter·um·on, kaj est·as  trov·ebl·aj en unu·a 
   du·a person·o, tiel kesi·n-“ funkci¹·as prefiks·e laŭ senc·o simil·a al tiu
   demem-“: vi sin⁸-gard·u kaj atent·u la avert·on . Tia·n form·on PMEG
   konsider·as erar·a.

sin⁸+gard·a, si+gard·a

          Atent·a por evit·i mal·bon·on, hav·ant·a sin⁸-gard·on: sin⁸+gard·a kontraŭ ;
          sin⁸+gard·a pri; est·i sin⁸+gard·a kun la fajr·o ; ho, kun li oni dev·as
          est·i sin⁸+gard·a ! est·i sin⁸+gard·a, ne rapid·i ; est·u sin⁸+gard·a, ke vi
          ne fal·ig·u ĝi·n ; ni dev·as kompren·ebl·e est·i tre sin⁸+gard·aj kun ĉia
          perfekt·ig·ad·o de la lingv·o ; si+gard·e li prem·is sur la klink⁽⁺⁾·on .

sin⁸-gard·o

          Atent·o, pri·zorg·o, de·ten·em·o pri si·aj ag·oj  parol·oj por evit·i
          mal·bon·on; saĝ·ec·o, per kiu oni sen·kulp·e kaj sen·danĝer·e kondut·as:
          hav·u sin⁸-gard·on kontraŭ la fajr·o; oni dev·as kutim·i al grand·a
          sin⁸-gard·o por tra·pas·i la strat·ojn de la modern¹·aj urb·eg·oj.

sin⁸+gard·ec·o

          {Sin⁸-gard·o} : mi konsil·as al vi aranĝ·i sin⁸+gard·ec·on: ĉar li pov·as
          al·vetur·i en ĉiu hor·o ; pro si·a propr·a ne·sin⁸+gard·ec·o [li] en·fal·is
          en danĝer·on perd·i si·an posed·aĵ·on .

sin⁸+gard·em·a

          Ĉiam atent·a, prov·ant·a evit·i mis¹⁹²⁹·ojn  danĝer·ojn: jun·a, freŝ·e
          fand·it·a, sed sin⁸+gard·em·a kaj solid²·a ; kritik·i oni dev·as
          sin⁸+gard·em·e !

tur+gard·ist·o

          Gard·ist·o kiu avert·u kontraŭ danĝer·o (fajr·o, mal·amik·o) star·ant·a
          sur tur·o: la tur+gard·ist·o est·as tre sever·a, kiu ajn al·proksim·iĝ·as
          al tiu tur·o sen sufiĉ·a kial·o, tiu·n li mort·ig·os ; en efektiv·ec·o
          ni fin·e ĉiu·j far·iĝ·as tur+gard·ist·oj kaj rigard·as la viv·on kaj la
          afer·ojn de supr·e ; mi·a patr·o est·is lum-tur-gard·ist·o .

   [artikol-versi⁹·o: 1.70 2024/01/11 07:25:15 ]
     __________________________________________________________________