histori⭑·/·o

histori⭑·o

   1.
          Tut⭑·o aŭ⭑ part⭑·o de⭑ la⭑ okaz⭑·aĵ·oj, kiu·jn tra·viv⭑·is la⭑ hom⭑·ar·o tra⭑ la⭑
          temp⭑·o: antikv⭑·a histori⭑·o; la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑ filozofi¹·o ; la⭑
          histori⭑·o de⭑ la⭑ civiliz⭑·ad·o est⭑·as tre⭑ interes⭑·a ; mir⭑·ind·a est⭑·as la⭑
          histori⭑·o de⭑ li⭑·a famili⭑·o: la⭑ av⭑·o mort⭑·is je⭑ ia⭑ ne·kompren⭑·ebl·a
          mal·san⭑·o, hav⭑·ant·e la⭑ aĝ⭑·on de⭑ du⭑×dek⭑ naŭ⭑ jar⭑·oj, la⭑ av⭑·in·o mort⭑·ig·is
          si·n mem⭑ en⭑ atak⭑·o de⭑ mal·prudent⭑·o […] ; mi ja⭑ kon⭑·as la⭑ histori⭑·on
          de⭑ ĉi⭑ tiu land⭑·o ; la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑ Cent⭑+jar⭑·a milit⭑·o; la⭑ histori⭑·o
          de⭑ mi⭑·a viv⭑·o; la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑ lingv⭑·oj ; la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑
          grafologi¹·o ; la⭑ ironi¹·o de⭑ la⭑ histori⭑·o ; ili absolut⭑·e ne⭑ vol⭑·as
          kred⭑·i kaj⭑ pens⭑·as, ke⭑ ĉio·n tio·n ĉi⭑ el·pens⭑·is la⭑ histori⭑·o-skrib⭑·ant·oj
          pro⭑ mok⭑·ad·o je⭑ la⭑ for·ir⭑·int·aj generaci⭑·oj . {antikv⭑·ec·o} , {epok⭑·o^1}
          , {epok⭑·o^2}

          Rim.: Histori⭑·on oni rigard⭑·as jen⭑ ampleks⭑·e, en·kalkul⭑·ant·e
          pra·histori⭑·on, jen⭑ pli⭑ special⭑·e, kalkul⭑·ant·e nur⭑ tiu·jn epok⭑·ojn, el⭑
          kiu·j rest⭑·as skrib⭑·it·aj atest⭑·aĵ·oj.

   2.
          {Scienc⭑·a} prezent⭑·o pri⭑ {histori⭑·o^1} : la⭑ universitat⭑·o posed⭑·is
          […] fakultat¹·on de⭑ matematik¹·o, de⭑ histori⭑·o, de⭑ literatur⭑·o ;
          mult⭑·aj jam⭑ entrepren⭑·is aranĝ⭑·i histori⭑·on pri⭑ la⭑ fakt¹·oj, kiu·j
          est⭑·as konstat⭑·it·aj inter⭑ ni ; art⭑-histori⭑·o ; histori⭑·a verk⭑·o.

   3.
          {Rakont⭑·a} prezent⭑·o de⭑ memor⭑·ind·aj okaz⭑·aĵ·oj real¹·aj aŭ⭑ fikci⁴·aj: li
          rakont⭑·is al⭑ mi histori⭑·on tut⭑·e ne·kred⭑·ebl·an ; jen⭑ est⭑·as la⭑
          histori⭑·o de⭑ No⁽⁺⁾·a: No⁽⁺⁾·a est⭑·is hom⭑·o virt⭑·a kaj⭑ sen·makul⭑·a […] ; la⭑
          tut⭑·a […] histori⭑·o de⭑ Salomon⁽⁺⁾·o, kaj⭑ ĉio, kio·n li far⭑·is ; vi dev⭑·as
          […] rakont⭑·ad·i al⭑ mi histori⭑·ojn, ĉar⭑ mi tio·n tre⭑ am⭑·as ; aŭskult⭑·u
          la⭑ histori⭑·on de⭑ mi⭑·a mal·feliĉ⭑·o ; la⭑ punkt⭑·o de⭑ turn⭑·iĝ·o de⭑ la⭑
          histori⭑·o . {kronik⭑·o}

   4.
          Tut⭑·o de⭑ la⭑ sin⁸+sekv⭑·aj stat⭑·oj de⭑ iu ŝanĝ⭑·iĝ·ant·a afer⭑·o: la⭑ histori⭑·o
          de⭑ la⭑ vort⭑·o „vipur⭑·o“ mi nun⭑ jam⭑ bon⭑·e ne⭑ memor⭑·as ; histori⭑·o de⭑
          redakt¹·oj; la⭑ histori⭑·o de⭑ el·don⭑·oj. {evolu²·o} , {procez⁽⁺⁾·o^1} ,
          {protokol¹·o^1} .

histori⭑·a

   1.
          De⭑ la⭑ histori⭑·o, registr⭑·it·a de⭑ histori⭑·ist·oj, pri⭑ kiu oni hav⭑·as
          skrib⭑·it·ajn dokument⭑·ojn, efektiv⭑·a: histori⭑·aj temp⭑·oj; histori⭑·a
          fakt¹·o ; moment⭑·o histori⭑·a ( {epok⭑+far⭑·a} ); histori⭑·aj kondiĉ⭑·oj ; mi
          leg⭑·as […] histori⭑·aĵ·on .

   2.
          Rilat⭑·ant·a la⭑ histori⭑·an, la⭑ histori⭑·an scienc⭑·on: mal·nov⭑·a histori⭑·a
          libr⭑·o ; la⭑ mur⭑·oj est⭑·is kovr⭑·it·aj per⭑ […] histori⭑·aj skiz⭑·oj kaj⭑
          pejzaĝ⭑·oj .

histori⭑·ist·o

          Scienc⭑·ul·o, fak⭑·ul·o pri⭑ histori⭑·o: la⭑ histori⭑·ist·oj cert⭑·e
          tro·grand⭑·ig·as ; laŭ⭑ la⭑ histori⭑·ist·oj, en⭑ la⭑ batal⭑·o de⭑ Kosov⁽⁺⁾·o
          (1389) part⭑·o-pren⭑·is, kontraŭ⭑ la⭑ turk⭑·a arme¹·o, la⭑ arme¹·oj de⭑ la⭑
          alianc⁽⁺⁾·iĝ·int·aj balkan⁽⁺⁾·aj regn⭑·estr·oj ; la⭑ histori⭑·ist·in·o  est⭑·is elekt⭑·it·a al⭑ la⭑ plej⭑ alt⭑·a posten⭑·o en⭑ la⭑
          Franc⭑·a Akademi¹·o .

mal·san⭑~histori⭑·o

          Kolekt⭑·o de⭑ inform¹·oj pri⭑ la⭑ pas⭑·int·aj mal·san⭑·oj de⭑ pacient¹·o, help⭑·o
          al⭑ {diagnoz¹·o} : oni dev⭑·as tre⭑ atent⭑·e ekzamen⭑·i la⭑ mal·san⭑~histori⭑·on
          kaj⭑ la⭑ unu⭑·op·ajn simptom²·ojn ; en⭑ li⭑·aj man⭑·oj aper⭑·is iu·j paper⭑·oj
          kaj⭑ libr⭑·oj, — ĉu⭑ ĝi est⭑·as vi⭑·a mal·san⭑~histori⭑·o ?

natur⭑-histori⭑·o, natur⭑·a histori⭑·o

          Histori⭑·a nom⭑·o de⭑ {scienc⭑·oj} stud¹·ant·aj la⭑ natur⭑·on, apart⭑·e
          viv⭑·aĵ·ojn, sed⭑ ankaŭ⭑ mineral¹·ojn, astr¹·ojn k.a.: ni⭑·a leg⭑·ad·o ne⭑
          rilat⭑·is nur⭑ al⭑ natur⭑·a histori⭑·o, ĝi koncern⭑·is ankaû mult⭑·ajn
          ali⭑·ajn part⭑·ojn de⭑ la⭑ esplor⭑·ad·o kaj⭑ pens⭑·ad·o ; apenaŭaj vari³·aĵ·oj
          […] est⭑·as mal·oft⭑·e konsider⭑·at·aj registr⭑·ind·aj en⭑ verk⭑·oj de⭑
          natur⭑-histori⭑·o ; natur⭑+histori⭑·a muze¹·o . {biologi¹·o}

pra·histori⭑·o, antaŭ·histori⭑·o

   1.
          Part⭑·o de⭑ la⭑ {histori⭑·o} , kiu ne⭑ post·las⭑·is skrib⭑·it·ajn
          dokument⭑·ojn: grup⭑·--spirit⭑·ec·o, en⭑ kult¹·o, est⭑·as la⭑ rezult²·o de⭑
          mil⭑-jar⭑·oj da⭑ pra·histori⭑·o, kiam⭑ hom⭑·oj loĝ⭑·is en⭑ trib⁹·aj komun⭑·um·oj ;
          antropolog⁷·oj taks⭑·as je⭑ 10 % la⭑ nombr⭑·on de⭑ murd⁴·oj en⭑ la⭑
          pra·histori⭑·o .

   2.
          {Scienc⭑·o} , kiu stud¹·as part⭑·ojn de⭑ histori⭑·o sen⭑ skrib⭑·it·aj
          atest⭑·oj, precip⭑·e help⭑·e de⭑ {arkeologi³·o} .

viv⭑-histori⭑·o

          Histori⭑·o de⭑ ies⭑ viv⭑·o kaj⭑ tra·viv⭑·aĵ·oj; {biografi²·o} : ni mal·long⭑·e
          sci⭑·ig·is unu⭑ al⭑ la⭑ ali⭑·a ni⭑·ajn viv⭑-histori⭑·ojn post⭑ ni⭑·a dis·iĝ⭑·o ;
          re·konstru⭑·o de⭑ ies⭑ viv⭑-histori⭑·o ; li⭑·a leg⭑·ind·a viv⭑-histori⭑·o, origin¹·e
          franc⭑+lingv⭑·e skrib⭑·it·a laŭ⭑ instig⭑·o de⭑ li⭑·aj du⭑ fi·lin⭑·oj, nun⭑ aper⭑·is
          en⭑ kompetent⭑·a Esperant⭑·o-traduk⭑·o .

vort⭑-histori⭑·o

   1.
          Scienc⭑·o pri⭑ la⭑ de·ven⭑·o de⭑ vort⭑·oj; {etimologi²·o^1} : por⭑ la⭑
          vort⭑-histori⭑·o de⭑ Esperant⭑·o, ankoraŭ⭑ scienc⭑·e el·labor⭑·ot·a mi ne⭑
          kred⭑·as je⭑ la⭑ grav⭑·o de⭑ hispan⭑·a aŭ⭑ ital⁸·a referenc³·ej·oj ;

   2.
          Laŭ·temp⭑·a evolu²·o de⭑ vort⭑·o en⭑ ĝi⭑·a form⭑·o kaj⭑ senc⭑·o; {etimologi²·o^2}
          : paralel⭑·aj vort⭑-histori⭑·oj en⭑ hind⁽⁺⁾+eŭrop⭑·aj kaj⭑ sem⭑+id⭑·aj lingv⭑·oj .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.129 2023/12/30 14:27:20 ]
     __________________________________________________________________