ĥil⁽⁺⁾·/·o, ĉil⁽⁺⁾·/·o

ĥil⁽⁺⁾·o, ĉil⁽⁺⁾·o

          Lakt⭑·ec·a likv⁸·aĵ·o konsist⭑·ant·a el⭑ {limf⁹·o} kaj⭑ {emulsi¹·a} gras⭑·o,
          form⭑·iĝ·ant·a dum⭑ digest⭑·ad·o de⭑ gras⭑·aĵ·oj: ĉil⁽⁺⁾·o aŭ⭑ ĥil⁽⁺⁾·o […] ek·est⭑·as
          en⭑ la⭑ mal·dik⭑·a intest⭑·o dum⭑ la⭑ digest⭑·ad·o de⭑ gras⭑·aj manĝ⭑·aĵ·oj, kaj⭑
          for·trans·port⭑·iĝ·as per⭑ limf⁹·aj kapilar⁽⁺⁾·oj, pro⭑ glob⭑·et·oj de⭑ gras⭑·o
          en·sorb⭑·it·a, la⭑ limf⁹·o el·flu⭑·ant·a el⭑ la⭑ intest⭑·ar·o aspekt¹·as
          lakt⭑·o-simil⭑·a .

   Rim. 1: „En⭑ PIV oni trov⭑·as la⭑ vort⭑·ojn _ĥil⁽⁺⁾·o_ kaj⭑ _ĉim⁽⁺⁾·o_, kiu·j aparten⭑·as
   al⭑ digest⭑·it·a manĝ⭑·aĵ·o. Est⭑·as re·send⭑·o sub⭑ _ĥil⁽⁺⁾·o_ al⭑ _ĥil⁽⁺⁾·o_, sed⭑ nenio pri⭑
   _ĥim⁽⁺⁾·o_. Kial⭑ PIV ŝanĝ⭑·as tiu·jn ĉi⭑ vort⭑·ojn grek⁸·--de·ven⭑·ajn, kiu·j inter·naci⭑·e
   dev⭑·us est⭑·i ĥil⁽⁺⁾·o kaj⭑ {ĥim⁽⁺⁾·o} (aŭ⭑  kaj⭑  )? Mi diven⭑·as, ke⭑ la⭑
   aŭtor⭑·oj de⭑ PIV konsci⭑·as, ke⭑ _kil⭑·o_ kolizi⁴·as kun⭑ la⭑ jam⭑ establ⁴·it·a senc⭑·o
   de⭑ la⭑ vort⭑·o. Sed⭑ ili⭑·a {ĥo-fobio} ne⭑ permes⭑·as, ke⭑ _ĥil⁽⁺⁾·o_ rest⭑·u _ĥil⁽⁺⁾·o_.
   Ebl⭑·e la⭑ ŝanĝ⭑·o de⭑ _ĥin⁽⁺⁾·o_ al⭑ _ĉin⁹·o_ sugest⁹·is al⭑ ili, ke⭑ jen⭑ analogi⁽¹⁾·o por⭑
   prav⭑·ig·i la⭑ ŝanĝ⭑·on de⭑ _ĥil⁽⁺⁾·o_ al⭑ _ĥil⁽⁺⁾·o_. Tiam⭑ plu⭑·a analogi⁽¹⁾·o permes⭑·as al⭑
   ili etend⭑·i tiu·n ŝanĝ⭑·on al⭑ _ĥim⁽⁺⁾·o_. Sed⭑ la⭑ ŝanĝ⭑·o al⭑ _ĉin⁹·o_ kaj⭑ _Ĉini⁽⁺⁾·o_
   est⭑·as apog⭑·ebl·a sur⭑ la⭑ influ⭑·o de⭑ la⭑ angl⭑·a kaj⭑ hispan⭑·a, kiu·j hav⭑·as
   simil⭑·ajn termin⭑·ojn kun⭑ la⭑ ĉo-sono. Ne⭑ est⭑·as analogi⁽¹⁾·aj termin⭑·oj en⭑ tiu·j
   lingv⭑·oj en⭑ la⭑ okaz⭑·o de⭑ ĥilo/ĥilo aŭ⭑ ĥimo/ĉimo. Komplik¹·as la⭑ problem¹·on
   tio, ke⭑ ĥilo/ĉimo en·ir⭑·as en⭑ kelk⭑·ajn kun·met⭑·it·ajn termin⭑·ojn. Tiel⭑, el⭑
   _ĥil⁽⁺⁾·o_ ven⭑·as _ĥil⁽⁺⁾-omikron⁽⁺⁾·o_ kaj⭑ el⭑ _ĥim⁽⁺⁾·o_ ven⭑·as _ĥim⁽⁺⁾·ot-rip⭑-sin⁸·o_. Ambaŭ⭑
   termin⭑·oj est⭑·as registr⭑·it·aj en⭑ plur⁴+lingv⭑·a biokemi⁽⁺⁾·a vort⭑·ar·o (  , 1980), kvankam⭑ ne⭑ en⭑
   PIV. Mi rekomend⭑·as nul⭑·ig·i la⭑ arbitr⭑·an PIV-decid⭑·on kaj⭑ re·ven⭑·i al⭑ la⭑
   ĥo-formoj. Se⭑ oni ne⭑ renvers⭑·as la⭑ PIV-decid⭑·on, kio mal·ebl⭑·ig·os plu⭑·ajn
   arbitr⭑·ajn ŝanĝ⭑·ojn en⭑ la⭑ est⭑·ont·o? Mi opini⭑·as, ke⭑ la⭑ ŝanĝ⭑·o ĥ→ĉ pov⭑·as est⭑·i
   prav⭑·ig·it·a nur⭑ se⭑ oni definitiv¹·e decid⭑·os for·las⭑·i ĥoon.“ .
   Rim. 2: La⭑ ŝanĝ⭑·o ĥin⁽⁺⁾·o→ĉin⁹·o est⭑·as afer⭑·o tut⭑·e apart⭑·a: la⭑ uz⭑·o de⭑ „ĥ“ en⭑
   „ĥin⁽⁺⁾·o“ est⭑·as etimologi²·a erar⭑·o, kiel⭑ klar⭑·ig·it·e en⭑ la⭑ {rimark⭑·o ĉe⭑ la⭑
   artikol⭑·o „ĥin⁽⁺⁾·o“} .
   Rim. 3: Fakt¹·e ĉi⭑ tiu·jn kripl⭑·ajn form⭑·ojn ni ŝuld⭑·as al⭑ la⭑ ne·esperant⭑·a
   tradici¹·o franc⭑·ig·i en⭑ iu·j vort⭑·oj la⭑ grek⁸·an χ per⭑ /ŝ/:  /ŝi'mi/,
    /ma'ŝin/,  /ŝil/,  /ŝim/; el⭑ ili nur⭑ „maŝin⭑·o“
   est⭑·as inter·naci⭑·a. Tamen⭑ „maŝin⭑·o“ est⭑·as percept¹·at·a kiel⭑ vort⭑·o
   franc⭑-de·ven⭑·a, kaj⭑ ĝi⭑·a „ch“ ne⭑ ŝanĝ⭑·iĝ·is je⭑ „ĉ“: „maĉ⭑-in⭑·o“ est⭑·us
   ne·re·kon⭑·ebl·a. Simil⭑·e „ĉil⁽⁺⁾·o“ kaj⭑ „ĉim⁽⁺⁾·o“ est⭑·as egal⭑·e ne·re·kon⭑·ebl·aj (kiel⭑
   pruv⭑·as la⭑ ĉi⭑-supr⭑·a rimark⭑·o de⭑  ), kiel⭑ sam⭑·e ne·re·kon⭑·ebl·a
   est⭑·us „ĉi·mi⭑·o“ por⭑ ĥemi⭑·o.

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.22 2023/10/17 16:45:07 ]
     __________________________________________________________________