vidu ankaŭ la klarigojn
-ig/
Sufiks⭑·o al·met⭑·ebl·a al⭑ ĉia·j radik⭑·oj kaj⭑ esprim⭑·ant·a per⭑ si mem⭑ la⭑ ag⭑·on de⭑
ia⭑ kaŭz⭑·o, ne⭑ preciz⭑·ig·ant·e la⭑ manier⭑·on, kiel⭑ efik⭑·as tiu kaŭz⭑·o,
per⭑ pet⭑·o, ordon⭑·o, trud⭑·o aŭ⭑ intern⭑·a neces⭑·ec·o.
I.
-ig
(sufiks⭑·o)
Kun⭑ _ne·verb⭑·a_ radik⭑·o, _ig_ signif⭑·as: „ag⭑·i tia·mani¹·er·e, ke⭑ iu ali⭑·a
est⭑·u en⭑ la⭑ stat⭑·o esprim⭑·at·a de⭑ la⭑ radik⭑·o; far⭑·i, ke⭑ iu est⭑·u ia⭑ aŭ⭑
iel⭑“; ali⭑+vort⭑·e oni dev⭑·as ĉiam⭑ sub·kompren⭑·i antaŭ⭑ la⭑ sufiks⭑·o la⭑
fin⭑·aĵ·ojn _-a_ aŭ⭑ _-e_:
1.
Kun⭑ _adjektiv⭑·a_ radik⭑·o: akr⭑·ig·i (ig⭑·i akr⭑·a), ali⭑·ig·i,
apart⭑·ig·i, bel⭑·ig·i, blank⭑·ig·i, blind⭑·ig·i, cert⭑·ig·i, dik⭑·ig·i,
ktp; labor⭑·o lac⭑·ig·as; kiu tro⭑ si·n prav⭑·ig·as, tiu si·n mem⭑
kulp⭑·ig·as ; tiu flam⭑·o lum⭑·as, sed⭑ tut⭑·e ne⭑ varm⭑·ig·as; la⭑
prudent⭑·o neces⭑·ig·as ni·n venk⭑·i la⭑ natur⭑·on (ig⭑·as neces⭑·e, ke⭑
ni venk⭑·u).
2.
Kun⭑ _adverb⭑·a, prepozici⭑·a_ aŭ⭑ _afiks¹·a_ radik⭑·o: al·ig⭑·i (far⭑·i
ke⭑ iu ven⭑·u al⭑, met⭑·i io·n ĉe⭑ io·n, al·met⭑·i io·n); dis·ig⭑·i (ig⭑·i
dis⭑·en); el·ig⭑·i (far⭑·i, ke⭑ iu est⭑·u el⭑); en·ig⭑·i; for·ig⭑·i;
sur·ig⭑·i, ktp; ni dev⭑·as labor⭑·i por⭑ kun·ig⭑·i, ne⭑ por⭑ dis·ig⭑·i.
3.
Kun⭑ _nombr⭑·a_ radik⭑·o: la⭑ […] tapiŝ⭑·on fald⭑·u du⭑·ig·e .
4.
Kun⭑ _simpl⭑·a substantiv⭑·a_ radik⭑·o, _ig_ al·don⭑·iĝ·as al⭑ la⭑
adjektiv⭑·a form⭑·o deriv⁴·it·a de⭑ la⭑ radik⭑·o: entuziasm⭑·ig·i (ig⭑·i
entuziasm⭑·a); flam⭑·ig·i (ig⭑·i flam⭑·a); glaci⭑·ig·i, pint⭑·ig·i,
publik⭑·ig·i, rajt⭑·ig·i (traktat¹·on), regul⭑·ig·i, ruin⭑·ig·i, ktp;
tiu font⭑·o ŝton⭑·ig·as objekt⭑·ojn.
Rim. 1: Kun⭑ kelk⭑·aj substantiv⭑·oj, kiu·j montr⭑·as mem⭑ kvalit¹·on
pli⭑ ĝust⭑·e ol⭑ objekt⭑·on, _ig_ sub·kompren⭑·ig·as antaŭ⭑ si la⭑
fin⭑·aĵ·on _-o_: an⭑·ig·i (ig⭑·i an⭑·o); edz⭑·ig·i (ig⭑·i edz⭑·o);
fianĉ⭑·ig·i, ktp.
Rim. 2: Kelk⭑·aj verb⭑·oj signif⭑·ant·aj „met⭑·i io·n en⭑ la⭑ stat⭑·on
montr⭑·at·an de⭑ la⭑ radik⭑·o“ aŭ⭑ „don⭑·i al⭑ io la⭑ form⭑·on montr⭑·at·an
de⭑ la⭑ radik⭑·o“ est⭑·as sen·per⭑·e deriv⁴·it·aj per⭑ la⭑ sufiks⭑·o _ig_
el⭑ substantiv⭑·aj radik⭑·oj: amas⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ stat⭑·on de⭑ amas⭑·o,
aranĝ⭑·i en⭑ manier⭑·o de⭑ amas⭑·o); kruc⭑·ig·i baston⭑·ojn (aranĝ⭑·i en⭑
form⭑·o de⭑ kruc⭑·o); garb⭑·ig·i gren⭑·on; foli⭑·ig·i arĝent⭑·on ;
natur⭑·ig·i best⭑·on (laŭ·natur⭑·ig·i, aranĝ⭑·i tiel⭑ ke⭑ ĝi konserv⭑·u
natur⭑·an viv⭑·ant·an aspekt¹·on); ord⭑·ig·i (laŭ·ord⭑·ig·i, aranĝ⭑·i laŭ⭑
ord⭑·o); pec⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ stat⭑·on de⭑ pec⭑·oj); polv⭑·ig·i ; seri⭑·ig·i
(aranĝ⭑·i laŭ⭑ seri⭑·oj); vic⭑·ig·i (aranĝ⭑·i laŭ⭑ vic⭑·oj) (Kp. rim.
ĉe⭑ -ig^5.c).
Rim. 3: El⭑ ali⭑·aj substantiv⭑·aj radik⭑·oj oni sam⭑+manier⭑·e
deriv⁴·as per⭑ la⭑ sufiks⭑·o _ig_ sen⭑ prefiks⭑·a prepozici⭑·o
verb⭑·ojn signif⭑·ant·ajn „hav⭑·ig·i al⭑, proviz⭑·i per⭑, garn³·i per⭑“
(kio ĉe⭑ scienc⭑·aj termin⭑·oj foj⭑·e esprim⭑·iĝ·as per⭑ la⭑ radik⭑·a
sufiks⭑·o _iz_): bukl⭑·ig·i harar⁽⁺⁾·on; gust⭑·ig·i manĝ⭑·on; korp⭑·ig·i
ide⭑·on (oni uz⭑·as ankaŭ⭑ en·korp⭑·ig·i. Kp. -ig^5); leĝ⭑·ig·i
popol⭑·on (don⭑·i leĝ⭑·ojn al⭑); lim⭑·ig·i kamp⭑·on (don⭑·i lim⭑·ojn al⭑);
rajt⭑·ig·i send⭑·it·on (don⭑·i rajt⭑·on al⭑); rim⭑·ig·i vers⭑·ojn; tru⭑·ig·i
lad⭑·on (proviz⭑·i per⭑ tru⭑·oj); vort⭑·ig·i decid⭑·on (don⭑·i vort⭑·an
esprim⭑·on al⭑).
Rim. 4: Konform⭑·e al⭑ la⭑ princip⭑·o permes⭑·ant·a for·las⭑·on de⭑
afiks¹·o, kiu ne⭑ est⭑·as nepr⭑·e neces⭑·a, la⭑ esperant⭑·ist·ar·o pli⭑
kaj⭑ pli⭑ kutim⭑·as for·ig⭑·i ĉe⭑ la⭑ verb⭑·oj alud⭑·it·aj en⭑ Rim 2 kaj⭑
3 ne⭑ nur⭑ la⭑ prefiks⭑·on sed⭑ ankaŭ⭑ la⭑ sufiks⭑·on _ig_ en⭑ la⭑
okaz⭑·oj, kiam⭑ la⭑ deriv⁴·it·a verb⭑·o evident¹·e pov⭑·as hav⭑·i nur⭑ unu⭑
senc⭑·on: embaras⭑·i, nivel⭑·i, anim⭑·i, balzam²·i, brid⭑·i, bukl⭑·i,
dig⭑·i, figur⭑·i, formul¹·i, gudr⭑·i, kadr⭑·i, lim⭑·i, lok⭑·i, lum⭑·i,
mask⭑·i, makul⭑·i, nod¹·i, numer⭑·i, ombr⭑·i, or⭑·i, sulfur⭑·i, vaks⭑·i,
vual⭑·i, zon⭑·i, ktp. Kp. la⭑ analog¹⁹²³·ajn verb⭑·ojn sen·per⭑·e
deriv⁴·it·ajn de⭑ nom⭑·o de⭑ il⭑·o: martel⭑·o-martel⭑·i. Oni ankaŭ⭑
rimark⭑·u, ke⭑ la⭑ mal⭑·a respond⭑·a verb⭑·o konserv⭑·as ambaŭ⭑
afiks¹·ojn: sen·anim⭑·ig·i, sen·brid⭑·ig·i, sen·mask⭑·ig·i, ktp. (Kp.
-ig^5.c ^rim. 2).
5.
Kun⭑ _substantiv⭑·a radik⭑·o antaŭ⭑·it·a de⭑ prefiks⭑·a prepozici⭑·o_,
_ig_ hav⭑·as divers⭑·ajn senc⭑·ojn, laŭ⭑ la⭑ spec⭑·o de⭑ la⭑ prefiks⭑·o,
sed⭑ la⭑ substantiv⭑·o est⭑·as ĉiam⭑ la⭑ komplement²·o de⭑ tiu
prepozici⭑·o.
a)
Kun⭑ lok⭑·a prepozici⭑·o, _ig_ signif⭑·as: „met⭑·i en⭑ la⭑
lok⭑·on esprim⭑·at·an de⭑ la⭑ radik⭑·o“: al·bord⭑·ig·i (ven⭑·ig·i al⭑
la⭑ bord⭑·o); al·centr⭑·ig·i (puŝ⭑·i al⭑ la⭑ centr⭑·o); de·voj⭑·ig·i
(for·klin⭑·i de⭑ la⭑ voj⭑·o); el·artik⭑·ig·i (el·ig⭑·i el⭑ la⭑
artik⭑·o); el·nod¹·ig·i; en·balzam²·ig·i (met⭑·i en⭑ balzam²·on);
en·dig⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ dig⭑·ojn); en·dom⭑·ig·i, en·kadr⭑·ig·i,
en·kaleŝ⭑·ig·i, en·korp⭑·ig·i, en·kas⭑·ig·i, en·lim⭑·ig·i, en·lit⭑·ig·i,
en·man⭑·ig·i, en·sabl⭑·ig·i (ŝip⭑·on), en·ŝip⭑·ig·i, en·ter⭑·ig·i,
en·tomb⭑·ig·i; inter·dig⭑·ig·i (met⭑·i inter⭑ dig⭑·ojn);
sub·akv⭑·ig·i (met⭑·i sub⭑ akv⭑·on); sur·kruc⭑·ig·i (met⭑·i sur⭑
kruc⭑·on); sur·ter⭑·ig·i, ktp.
b)
Kun⭑ prepozici⭑·o esprim⭑·ant·a sen·ec⭑·on aŭ⭑ for·ig⭑·on, _ig_
signif⭑·as: „sen·ig⭑·i je⭑ la⭑ objekt⭑·o esprim⭑·at·a de⭑ la⭑
radik⭑·o“: sen·akv⭑·ig·i (sen·ig⭑·i je⭑ akv⭑·o); sen·brid⭑·ig·i,
sen·bukl⭑·ig·i, mal·lum⭑·ig·i, sen·mask⭑·ig·i, sen·or⭑·ig·i,
sen·plum⭑·ig·i, sen·polv⭑·ig·i, de·tron⭑·ig·i, sen·vual⭑·ig·i,
de·zon⭑·ig·i, ktp.
c)
Kun⭑ prepozici⭑·o esprim⭑·ant·a la⭑ manier⭑·on (laŭ⭑, en⭑ f.),
_ig_ signif⭑·as: „met⭑·i en⭑ la⭑ stat⭑·on esprim⭑·at·an de⭑ la⭑
radik⭑·o“: en·danĝer⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ danĝer⭑·an situaci⭑·on);
laŭ·lini⭑·ig·i palis⭑·ojn (Kp. -ig^4 ^rim. 3).
Rim. 1: Ĉar⭑ kelk⭑·aj verb⭑·aj radik⭑·oj ne⭑ ebl⭑·ig·as, ke⭑ oni
de·ven⭑·ig·u de⭑ ili verb⭑·ojn kun⭑ manier⭑·a aŭ⭑ sen·ig⭑·a
signif⭑·o, oni dev⭑·as tir⭑·i tia·jn verb⭑·ojn el⭑ la⭑ respond⭑·a
substantiv⭑·a form⭑·o: al·fin⭑·ig·i (konduk⭑·i al⭑ fin⭑·o; rad.
fin⭑·i), en·dorm⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ dorm⭑·on; rad. dorm⭑·i);
mal·bril⭑·ig·i (sen·ig⭑·i je⭑ bril⭑·o; rad. bril⭑·i); sen·dev⭑·ig·i
(liber⭑·ig·i iu·n je⭑ dev⭑·o); sen·esper⭑·ig·i (for·pren⭑·i
esper⭑·on de⭑ iu); sen·mov⭑·ig·i, sen·sent⭑·ig·i, sen·vid⭑·ig·i,
ktp. Kiam⭑ la⭑ substantiv⭑·a form⭑·o est⭑·as sufiks⭑+hav⭑·a, tiu
sufiks⭑·o ordinar⭑·e mal·aper⭑·as en⭑ la⭑ kun·met⭑·ad·o: en·loĝ⭑·ig·i
(enloĝ(ej⁽⁺⁾)ig⭑·i, met⭑·i en⭑ loĝ⭑·ej·on; rad. loĝ⭑·i);
en·vetur⭑·ig·i (met⭑·i en⭑ vetur⭑·il·on; rad. vetur⭑·i);
sen·arm⭑·ig·i (sen·ig⭑·i je⭑ arm⭑·il·oj; rad. arm⭑·i) ktp. (Kp.
Rim. 3)
Rim. 2: Ĉar⭑ tiu form⭑·o de⭑ vort⭑-far⭑·ad·o per⭑ _sen⭑_ est⭑·as
ordinar⭑·e pli⭑ klar⭑·a kaj⭑ pli⭑ drast⁹·a ol⭑ la⭑ form⭑·ad·o per⭑
_mal_, oni oft⭑·e kre⭑·as analogi⁽¹⁾·ajn deriv⁴·aĵ·ojn, kvankam⭑
ekzist⭑·as pli⭑ simpl⭑·a kontraŭ·aĵ⭑·o kaj⭑ ne·aĵ⭑·o per⭑
prefiks⭑·o _mal-_: sen·infekt⭑·ig·i (mal·infekt⭑·i);
sen·sigel⭑·ig·i (mal·sigel⭑·i); sen·ŝarĝ⭑·ig·i (mal·ŝarĝ⭑·i);
sen·vest⭑·ig·i (mal·vest⭑·i); sen·arm⭑·ig·i (mal·arm⭑·i), ktp.
Rim. 3: Oni atent⭑·u ne⭑ konfuz⭑·i du⭑ ŝajn⭑·e simil⭑·ajn sed⭑
efektiv⭑·e tut⭑·e mal·sam⭑·ajn form⭑·ojn de⭑ kun·met⭑·ad·o, kiu·j
ambaŭ⭑ konsist⭑·as el⭑ prefiks⭑·a prepozici⭑·o aŭ⭑ adverb⭑·o,
substantiv⭑·a radik⭑·o, kaj⭑ sufiks⭑·o _ig_. La⭑ unu⭑·an
tip¹·on, en⭑ kiu la⭑ substantiv⭑·o est⭑·as komplement²·o de⭑ la⭑
prepozici⭑·o, ni pri·parol⭑·is supr⭑·e (-ig^5); la⭑ ali⭑·an
tip¹·on prezent⭑·as vort⭑·oj kiel⭑ kun·ord⭑·ig·i, sub·ord⭑·ig·i,
dis·pec⭑·ig·i, kun·amas⭑·ig·i, kies⭑ form⭑·ad·o est⭑·as tut⭑·e
mal·simil⭑·a, ĉar⭑ en⭑ ili la⭑ substantiv⭑·o ne⭑ est⭑·as
komplement²·o de⭑ la⭑ prepozici⭑·o, sed⭑ tiu ĉi⭑ prepozici⭑·o
aŭ⭑ adverb⭑·o est⭑·as prefiks⭑·e al·don⭑·it·a al⭑ jam⭑ apart⭑·e
ekzist⭑·ant·a verb⭑·o rekt⭑·e deriv⁴·it·a de⭑ substantiv⭑·o per⭑
la⭑ sufiks⭑·o _ig_ (Kp. rim. ĉe⭑ -ig^4) tia·mani¹·er·e, ke⭑
oni dev⭑·as analiz¹·i tia·jn vort⭑·ojn ne⭑ jen⭑·e:
kun⭑-ord⭑·o-ig⭑·i = ig⭑·i kun⭑ ord⭑·o; sub⭑-ord⭑·o-ig⭑·i = ig⭑·i sub⭑
ord⭑·o; dis-pecoj-igi = ig⭑·i dis⭑·e de⭑ pec⭑·oj, sed⭑ jen⭑·e:
kun⭑-ord⭑·ig·i = ord⭑·ig·i-kun⭑ (ig⭑·i en⭑ ord⭑·on paralel⭑·e kun⭑
io ali⭑·a); sub·ord⭑·ig·i = ord⭑·ig·i-sub⭑ (ig⭑·i en⭑ ord⭑·on sub⭑
io ali⭑·a, de·pend⭑·e de⭑ io ali⭑·a); dis-pecigi =
pecigi-dis (dis⭑·e met⭑·i en⭑ stat⭑·on de⭑ pec⭑·oj), kc.
II.
Kun⭑ _verb⭑·a_ radik⭑·o _ig_ signif⭑·as: „ag⭑·i tia·mani¹·er·e, ke⭑ iu ali⭑·a far⭑·u
la⭑ ag⭑·on esprim⭑·it·an de⭑ la⭑ radik⭑·o“:
1.
Kun⭑ ne·transitiv²·aj verb⭑·oj, _ig_ sub·kompren⭑·ig·as antaŭ⭑ si la⭑
particip⭑·an sufiks⭑·on _-anta_ (aŭ⭑ _-inta_); ali⭑+vort⭑·e ĝi
serv⭑·as por⭑ transitiv²·ig·i ne·transitiv²·ajn verb⭑·ojn: abort¹·ig·i
(ig⭑·i iu·n abort¹·ant·a); brul⭑·ig·i, ĉes⭑·ig·i, daŭr⭑·ig·i, dev⭑·ig·i
(far⭑·i ke⭑ iu dev⭑·u), dorm⭑·ig·i, enu⭑·ig·i, est⭑·ig·i, fal⭑·ig·i,
ĝoj⭑·ig·i, halt⭑·ig·i, ir⭑·ig·i, kur⭑·ig·i, kuŝ⭑·ig·i, kutim⭑·ig·i, mort⭑·ig·i
pas⭑·ig·i, pend⭑·ig·i pere⭑·ig·i, rapid⭑·ig·i, sid⭑·ig·i, star⭑·ig·i,
sufer⭑·ig·i, ŝpruc⭑·ig·i, ven⭑·ig·i, ktp.
Rim.: Kiel⭑ pri⭑ mult⭑·aj verb⭑·oj, la⭑ subjekt⭑·o pov⭑·as direkt⭑·i la⭑
ag⭑·on sur⭑ si·n mem⭑ (re·send⭑·aj verb⭑·oj): si·n mort⭑·ig·i, si·n
sid⭑·ig·i, si·n star⭑·ig·i, ktp.
2.
Kun⭑ transitiv²·aj verb⭑·oj, _ig_ sub·kompren⭑·ig·as antaŭ⭑ si la⭑
particip⭑·ajn sufiks⭑·ojn _-anta_ (aŭ⭑ _-inta_) aŭ⭑ _-ata_ (aŭ⭑
_-ita_); ali⭑+vort⭑·e ĝi hav⭑·as senc⭑·on jen⭑ aktiv⭑·an, jen⭑
pasiv¹·an.
a)
Aktiv⭑·a senc⭑·o: sci⭑·ig·i amik⭑·on pri⭑ nov⭑·aĵ·o (ig⭑·i amik⭑·on
sci⭑·ant·a); trink⭑·ig·i ĉeval⭑·on je⭑ akv⭑·o; vi van⭑·e pen⭑·as
kred⭑·ig·i mi·n, ke⭑ tio est⭑·as ver⭑·o ; vi mi·n manĝ⭑·ig·os, mi
vi·n trink⭑·ig·os tondr⭑·o kamp⭑·ul·on memor⭑·ig·as pri⭑ Di⭑·o ŝ
dev⭑·ig·is ŝi·n manĝ⭑·i en⭑ la⭑ kuir⭑·ej·o kaj⭑ labor⭑·ad·i sen·ĉes⭑·e
; ili lern⭑·ig·is si⭑·an lang⭑·on parol⭑·i mal·ver⭑·on ; ĉio
konjekt⭑·ig·as mi·n, ke⭑...; la⭑ ide⭑·oj pens⭑·ig·as, la⭑ sent⭑·oj
ag⭑·ig·as; mi decid⭑·ig·is mi⭑·an amik⭑·on ven⭑·i en⭑ la⭑ teatr⭑·on;
pli⭑ bon⭑·e est⭑·as envi⭑·ig·i ol⭑ kompat⭑·ig·i , ktp.
b)
Pasiv¹·a senc⭑·o: sci⭑·ig·i nov⭑·aĵ·on al⭑ amik⭑·o (ig⭑·i nov⭑·aĵ·on
sci⭑·at·a); trink⭑·ig·i akv⭑·on al⭑ ĉeval⭑·o; mi manĝ⭑·ig·is
kok⭑·in·on al⭑ mi⭑·aj gast⭑·oj; mild²·ec·o pardon⭑·ig·as eĉ⭑
grand⭑·ajn krim⭑·ojn ; li sen·tig⁸·os al⭑ vi si⭑·an skurĝ⭑·on ;
la⭑ teks⭑·ist·oj kompren⭑·ig·is la⭑ ne·ordinar⭑·an desegn⭑·on ;
kio·n la⭑ magistrat⁽⁺⁾·o anonc⭑·ig·as al⭑ mi per⭑ vi?
marĉand⭑·ad·o aĉet⭑·i ne⭑ dev⭑·ig·as tiu afer⭑·o decid⭑·ig·is la⭑
milit⭑·on; kolor⭑·ig·i mur⭑·on; hav⭑·ig·i pan⭑·on al⭑ iu; kon⭑·ig·i
sci⭑·ig·on; abon⭑·ig·i gazet⭑·on al⭑ iu; aŭd⭑·ig·i si⭑·an voĉ⭑·on;
disting⭑·ig·i iu·n, ktp.
Rim. 1: Kvankam⭑ iu sam⭑·a _ig_-verb⭑·o pov⭑·as est⭑·i jen⭑
aktiv⭑·a, jen⭑ pasiv¹·a, ĝi ne⭑ pov⭑·as hav⭑·i si⭑·ajn du⭑
komplement²·ojn en⭑ akuzativ⭑·o, sed⭑ unu⭑ el⭑ ili dev⭑·as
est⭑·i konstru⭑·at·a kun⭑ prepozici⭑·o; oni ne⭑ pov⭑·as dir⭑·i:
sci⭑·ig·i amik⭑·on nov⭑·aĵ·on , sed⭑ oni dev⭑·as uz⭑·i unu⭑ el⭑ la⭑
du⭑ supr⭑·e montr⭑·it·aj konstru⭑·oj.
Rim. 2: La⭑ supr⭑·aj regul⭑·oj aplik³·iĝ·as al⭑ la⭑ verb⭑·oj
deriv⁴·it·aj per⭑ _ig_ de⭑ verb⭑·oj jam⭑ kun·met⭑·it·aj kun⭑
prefiks⭑·o: la⭑ pluv⭑·o mal·soif⭑·ig·as (ig⭑·as mal·soif⭑·ant·a) la⭑
ter⭑·on ; vi el·hak⭑·ig·is (ig⭑·is el·hak⭑·at·a) al⭑ vi tomb⭑·on ;
li el·ĉiz⭑·ig·as (ig⭑·as el·ĉiz⭑·at·a) en⭑ la⭑ rok³·o loĝ⭑·ej·on por⭑
si (Kp. -ig^5.c ^rim. 3).
Rim. 3: Kvankam⭑ la⭑ pasiv¹·a senc⭑·o est⭑·as pli⭑ ordinar⭑·a
kaj⭑ oft⭑·a, la⭑ _ig_-verb⭑·o pov⭑·as kelk⭑+foj⭑·e est⭑·i
dub⭑·a+senc⭑·a. Por⭑ for·ig⭑·i ĉiu·n dub⭑·on, oni pov⭑·as, laŭ⭑ la⭑
konsil⭑·o de⭑ , esprim⭑·i antaŭ⭑ la⭑ sufiks⭑·o
_ig_ la⭑ particip⭑·an sufiks⭑·on, ekzempl⭑·e: la⭑ farm⭑·ist·o
manĝ⭑·ant·ig·is aŭ⭑ manĝ⭑·at·ig·is si⭑·ajn kok⭑·in·ojn; kon⭑·ant·ig·i
amik⭑·on pri⭑ libr⭑·o, kon⭑·at·ig·i libr⭑·on al⭑ amik⭑·o.
Esprim⭑·ad·o de⭑ tiu sufiks⭑·o est⭑·as neces⭑·a, kiam⭑ oni
vol⭑·as preciz⭑·ig·i, ke⭑ la⭑ ag⭑·o okaz⭑·os en⭑ la⭑ est⭑·ont·ec·o:
dev⭑·ont·ig·i si·n sen⭑ sci⭑·o al⭑ pag⭑·ad·o de⭑ grand⭑·eg·aj sum⭑·oj
.
Rim. 4: Kelk⭑·aj esperant⭑·ist·oj, precip⭑·e german- kaj⭑
angl⭑·o-lingv⭑·aj, ŝajn⭑·as rigard⭑·i la⭑ sufiks⭑·on _ig_ kiel⭑
neces⭑·an karakteriz¹·il·on de⭑ ĉiu transitiv²·a verb⭑·o kaj⭑
inklin⭑·as super·flu⭑·e kaj⭑ taŭtologi⁽⁺⁾·e al·don⭑·i ĝi·n al⭑
simpl⭑·aj transitiv²·aj radik⭑-verb⭑·oj, kiu·j tut⭑·e ne⭑
bezon⭑·as ĝi·n; ekz. anstataŭ⭑ la⭑ simpl⭑·aj korekt⭑·aj
form⭑·oj elekt⭑·i, konvink⭑·i, minac⭑·i, fin⭑·i, si·n vest⭑·i,
ktp, kaj⭑ sam⭑+senc⭑·e kiel⭑ ili, oni uz⭑·as la⭑ form⭑·ojn
erar⭑·ajn el·ek·tig⁸·i, konvink⭑·ig·i, minac⭑·ig·i, fin⭑·ig·i, si·n
vest⭑·ig·i, tromp⭑·ig·i, konfuz⭑·ig·i, sufok⭑·ig·i, prepar⭑·ig·i,
konsol⭑·ig·i, montr⭑·ig·i, vek⭑·ig·i, ktp. Jam⭑ en⭑ jar⭑·o 1909
sinjor⭑·o , prezid⭑·ant·o de⭑ la⭑ Akademi¹·o,
protest¹·is kontraŭ⭑ tiu mal·korekt⭑·ec·o. Oni ankaŭ⭑
atent⭑·u, ke⭑ tia tro⭑·a uz⭑·ad·o de⭑ _ig_ kun⭑ verb⭑·a trans·ir⭑·a
radik⭑·o tut⭑·e diferenc⭑·as de⭑ la⭑ ne·neces⭑·a, sed⭑ en⭑ dub⭑·aj
okaz⭑·oj tut⭑·e korekt⭑·a al·met⭑·o de⭑ tiu sufiks⭑·o al⭑
substantiv⭑·a radik⭑·o (Kp. -ig^4 ^rim. 3). Oni pov⭑·as
ankaŭ⭑ uz⭑·i la⭑ sufiks⭑·on _ig⭑·i_ kiel⭑ mem·star⭑·an verb⭑·on
(Kp. ig-^)
III.
De⭑ ĉiu·j verb⭑·oj deriv⁴·at·aj per⭑ _ig_, oni pov⭑·as regul⭑·e de·ven⭑·ig·i:
1.
Substantiv⭑·ojn, kun⭑ la⭑ senc⭑·o: „ag⭑·o -ig⭑·i“, aŭ⭑ „-ig⭑·aĵ·o“,
ekz.: la⭑ mort⭑·ig·o je⭑ Cezar⁽⁺⁾·o; aprob⭑·i la⭑ nul⭑·ig·on de⭑ kondiĉ⭑·o;
kondamn⭑·it·a je⭑ pend⭑·ig·o; est⭑·u trankvil⭑·a, mi don⭑·os al⭑ vi
kontent⭑·ig·on.
2.
Adjektiv⭑·ojn, kun⭑ la⭑ senc⭑·o: „-ig⭑·ant·a, pov⭑·ant·a -ig⭑·i“, ekz.:
san⭑·ig·a aer⭑·o; mort⭑·ig·a frap⭑·o; ruin⭑·ig·em·a fi·lin⭑·o de⭑ .
3.
Adverb⭑·ojn, kun⭑ la⭑ senc⭑·o: „laŭ⭑ -ig⭑·a manier⭑·o“, ekzempl⭑·e:
enu⭑·ig·e parol⭑·ad·i; dev⭑·ig·e rid⭑·et·i; memor⭑·ig·e por⭑ […] ; lav⭑·i
pur⭑·ig·e per⭑ akv⭑·o ; divid⭑·i hered⭑·ig·e la⭑ ter⭑·on ; blind⭑·ig·e
blank⭑·a ; don⭑·u kresk⭑·ig·e al⭑ vi⭑·a frat⭑·o […] manĝ⭑·aĵ·on ; neniu
el⭑ ni don⭑·os si⭑·an fi·lin⭑·on edz⭑·in·ig·e al⭑ Benjamen⁽⁺⁾·id·o ; est⭑·as
tre⭑ dolor⭑·ig·e pens⭑·i, ke⭑ hom⭑·o, kiu·n oni am⭑·is, ne⭑ plu⭑
ekzist⭑·as .
Rim.: Ĉe⭑ tiu·j deriv⁴·it·aj adjektiv⭑·oj kaj⭑ adverb⭑·oj, la⭑
sufiks⭑·o est⭑·as oft⭑·e mal·mult⭑·e util⭑·a, kaj⭑ tial⭑ for·las⭑·it·a:
disting(ig)a, dolor(ig)a, lim(ig)a, ktp.
IV.
Radik⭑·o sam⭑+signif⭑·a uz⭑·at·a mem·star⭑·e.
ig⭑·i
(tr)
Verb⭑·o hav⭑·ant·a la⭑ sam⭑·an senc⭑·on kiel⭑ la⭑ sufiks⭑·o (Kp. ĉe⭑ la⭑
komenc⭑·o); ĝi diferenc⭑·as de⭑ _far⭑·i_, per⭑ tio, ke⭑ _far⭑·i_ signif⭑·as,
ke⭑ io est⭑·as ŝanĝ⭑·at·a de⭑ ia⭑ ekster⭑·a kaŭz⭑·o, dum⭑ _ig⭑·i_ nenio·n
preciz⭑·ig·as pri⭑ la⭑ kaŭz⭑·o, kaj⭑ hav⭑·as sekv⭑·e pli⭑ vast⭑·an ampleks⭑·on:
li ig⭑·is far⭑·i al⭑ si vest⭑·on; mi ig⭑·is rakont⭑·i al⭑ mi la⭑ nov⭑·aĵ·on;
ig⭑·is tio·n supoz⭑·i ŝi⭑·aj hipokrit⭑·e mal·lev⭑·it·aj okul⭑·oj .
Rim.: Kvankam⭑ la⭑ ord⭑·o de⭑ la⭑ vort⭑·oj est⭑·as sufiĉ⭑·e liber⭑·a en⭑
Esperant⭑·o, oni kutim⭑·as, pro⭑ klar⭑·ec·o, met⭑·i inter⭑ _ig⭑·i_ kaj⭑ la⭑
infinitiv²·o la⭑ subjekt⭑·on de⭑ tiu infinitiv²·o, kaj⭑ post⭑ la⭑
infinitiv²·o ties⭑ komplement²·on: tiu ĉi⭑ brav⭑·a kondut⭑·o de⭑ ni⭑·a
jun⭑·ul·ar·o ig⭑·os pri·pens⭑·i, kaj⭑ far⭑·os li·n pli⭑ ced⭑·em·a ;
koler⭑·o de⭑ reĝ⭑·o est⭑·as kurier⭑·o de⭑ mort⭑·o, sed⭑ hom⭑·o saĝ⭑·a ig⭑·as ĝi·n
pardon⭑·i ; kio do⭑ ig⭑·is ili·n vag⭑·ad·i ? ne⭑ ekzist⭑·as ali⭑·a bon⭑·o por⭑ la⭑
hom⭑·o, krom⭑ manĝ⭑·i kaj⭑ trink⭑·i kaj⭑ ig⭑·i si⭑·an anim⭑·on ĝu⭑·i plezur⭑·on de⭑
li⭑·a labor⭑·ad·o la⭑ bezon⭑·o de⭑ vi⭑·aj serv⭑·oj ig⭑·is ni·n vi·n vok⭑·i ; la⭑
amuz⭑·o ig⭑·is mi·n forges⭑·i pri⭑ la⭑ hor⭑·o; mi ig⭑·is li·n for·kur⭑·i; la⭑
farm⭑·ist·o ig⭑·is si⭑·ajn amik⭑·ojn manĝ⭑·i la⭑ kok⭑·in·ojn; trov⭑·i rimed⭑·ojn
por⭑ […] ig⭑·i [la⭑ mond⭑·on] kiel⭑ ebl⭑·e plej⭑ baldaŭ⭑ […] komenc⭑·i uz⭑·ad·i
la⭑ propon⭑·at·an lingv⭑·on .
ig⭑·e
Adverb⭑·o signif⭑·ant·a la⭑ kaŭz⭑·ec·on, kaj⭑ montr⭑·ant·a la⭑ ag⭑·ant·on: ĉio
okaz⭑·is ig⭑·e de⭑ tiu vir⭑·in·o; la⭑ mal·venk⭑·o de⭑ Anibalo ig⭑·e de⭑
Scipiono; la⭑ fond⭑·o de⭑ Rom⁽⁺⁾·o ig⭑·e de⭑ Rom⁽⁺⁾·ul·o.
{ag⭑·e de⭑} , {far⭑·e de⭑} .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.38 2023/11/19 10:22:02 ]
__________________________________________________________________