vidu ankaŭ la klarigojn
-ind/
I.
-ind
Sufiks⭑·o esprim⭑·ant·a, ke⭑ io aŭ⭑ iu prezent⭑·as sufiĉ⭑·ajn
kondiĉ⭑·ojn, por⭑ ke⭑ oni direkt⭑·u al⭑ ĝi aŭ⭑ al⭑ li la⭑ ag⭑·on
esprim⭑·at·an de⭑ la⭑ radik⭑·o; ĝi ordinar⭑·e est⭑·as al·don⭑·at·a al⭑
radik⭑·o de⭑ transitiv²·aj verb⭑·oj: kred⭑·ind·a (merit⭑·ant·a est⭑·i
kred⭑·at·a) asert¹·o; kred⭑·ind·a leter⭑·o ; mi sci⭑·iĝ·is pri⭑ tio de⭑
hom⭑·oj plej⭑ kred⭑·ind·aj ; respekt⭑·ind·a kaj⭑ konfid⭑·ind·a
atest⭑·ant·o ; laŭd⭑·ind·a ag⭑·o ; kio mal·laŭd⭑·ind·a est⭑·us en⭑ tio ?
pun⭑·ind·a kulp⭑·o; plej⭑ abomen⭑·ind·a krim⭑·o ; leg⭑·ind·a libr⭑·o ;
rid⭑-ind⭑·a diplomat⭑·o; mir⭑·ind·a (merit⭑·ant·a, ke⭑ oni mir⭑·u pro⭑ ĝi)
fort⭑·o ; tiu ĉi⭑ grav⭑·a tag⭑·o rest⭑·os por⭑ mi ĉiam⭑ memor⭑·ind·a ;
tim⭑·ind·aĵ·o ; kri⁽⁺⁾·ind·aĵ·o ; kred⭑·ind·ec·o de⭑ atest⭑·ant·o, de⭑
rakont⭑·o; li⭑·a rid⭑-ind⭑·ec·o super⭑·as ĉia·n imag⭑·on.
Rim.: Kvankam⭑ _ind_ per⭑ si mem⭑ ne⭑ esprim⭑·as ide⭑·on de⭑
dev⭑·ig·o, tamen⭑ ĝi prezent⭑·as oft⭑·e en⭑ si⭑·a pasiv¹·a senc⭑·o
nuanc⭑·on tut⭑·e proksim⭑·an kaj⭑ kelk⭑+foj⭑·e egal⭑+valor⭑·an je⭑ tiu
ide⭑·o. Efektiv⭑·e ne·pardon⭑·ind·a sen·kuraĝ⭑·ec·o ; est⭑·as
sen·kuraĝ⭑·ec·o, kiu ne⭑ merit⭑·as pardon⭑·on, kaj⭑ sekv⭑·e, kiu ne⭑
dev⭑·as est⭑·i pardon⭑·at·a. Ekz.: mal·san⭑·o kaŝ⭑·ind·a por⭑ la⭑ mond⭑·o
(kiu·n oni dev⭑·as kaŝ⭑·i); konstru⭑·i sur⭑ [diletant³·ec·o] si⭑·an
ekzist⭑·ad·on fizik⭑·an […] est⭑·as ne·far⭑·ebl·e kaj⭑ ne·far⭑·ind·e (ne⭑
pov⭑·as kaj⭑ ne⭑ dev⭑·as est⭑·i far⭑·at·a); Ene⁽⁺⁾·o est⭑·as konsider⭑·ind·a
kiel⭑ la⭑ plej⭑ pur⭑·a model⭑·o de⭑ l'⭑ ver⭑·a Rom⁽⁺⁾·an·o, ktp. Sam⭑·e
ankaŭ⭑ la⭑ particip⭑·a fin⭑·aĵ·o _ot_ prezent⭑·as oft⭑·e senc⭑·on de⭑
dev⭑·ig·o analog¹⁹²³·an al⭑ tiu de⭑ la⭑ sufiks⭑·o _ind_, ĉar⭑ la⭑ ide⭑·o de⭑
est⭑·ont·ec·o konfuz⭑·iĝ·as en⭑ mult⭑·aj okaz⭑·oj kun⭑ tiu de⭑ dev⭑·ig·o.
En⭑ tia·j okaz⭑·oj oni pov⭑·as indiferent⭑·e uz⭑·i _ot_ aŭ⭑ _ind_:
jen⭑ est⭑·as la⭑ sol⭑·a metod¹·o sekv⭑·ot·a aŭ⭑ sekv⭑·ind·a; por⭑ plen⭑·um·i
tiel⭑ nobl⭑·an task¹·on ne⭑ est⭑·as uz⭑·ot·aj aŭ⭑ uz⭑·ind·aj dung⭑·at·oj; mi
tio·n ne⭑ pov⭑·as far⭑·i sen⭑ ofer⭑·o de⭑ util⭑·eg·a temp⭑·o konserv⭑·ind·a
aŭ⭑ konserv⭑·ot·a por⭑ re·san⭑·ig·ebl·aj soldat⭑·oj. Kelk⭑·aj uz⭑·as la⭑
ne·oficial⭑·an sufiks⭑·on {-end} , kiu hav⭑·as nur⭑ la⭑ senc⭑·on de⭑
dev⭑·ig·o: rest⭑·as ankoraŭ⭑ mult⭑·o far⭑·end·a antaŭ⭑ ol⭑ ni triumf¹·os.
II.
Vort⭑·er·o mem·star⭑·e uz⭑·at·a, proksim⭑·um·e sam⭑+signif⭑·a:
ind⭑·a
1.
Merit⭑·ant·a io·n: ind⭑·a je⭑ dank⭑·o ; mi⭑·a lingv⭑·o est⭑·as ind⭑·a je⭑
lern⭑·o ; ind⭑·a je⭑ plen⭑·a akcept⭑·o ; mi montr⭑·os mi·n ind⭑·a je⭑ vi⭑·a
konfid⭑·o ; nenio ind⭑·a je⭑ mort⭑·o est⭑·as far⭑·it·a de⭑ li ; ne⭑
est⭑·as ind⭑·e perd⭑·i temp⭑·on por⭑ [tio] .
2.
Sam⭑+merit⭑·a, sam⭑+valor⭑·a kiel⭑: mi far⭑·iĝ·is ind⭑·a vi·n ; vi·n
montr⭑·i ind⭑·a fil⭑·o ; li⭑·ajn ŝu⭑·ojn mi ne⭑ est⭑·as ind⭑·a port⭑·i ; la⭑
ŝip⭑·an·ar·o montr⭑·iĝ·as ne⭑ ind⭑·a je⭑ si⭑·a estr⭑·o ; trankvil⭑·a
rid⭑·et·o, ind⭑·a de⭑ super·natur⭑·a est⭑·aĵ·o .
3.
Merit⭑·o-plen⭑·a, honor⭑·ind·a, respekt⭑·ind·a: ind⭑·a ĉef⭑·o, karakter⭑·o,
sin⁸-ten⭑·ad·o; eg⭑·e ind⭑·a ese⁽⁺⁾·o kun⭑ mult⭑·eg·aj ekzempl⭑·oj ; ne⭑
ekzist⭑·as ind⭑·a soci³·o sen⭑ solidar¹·ec·o .
Rim.: Fakt¹·e tiu ĉi⭑ sub·kompren⭑·a uz⭑·o est⭑·as special⭑·iĝ·o en⭑ la⭑
senc⭑·o „ind⭑·a est⭑·i tiu, kiu li est⭑·as“, „ind⭑·a je⭑ si⭑·a rang⭑·o,
nom⭑·o, rol¹·o“.
{dign³·a}
ind⭑·i
(tr)
Merit⭑·i: la⭑ sufer⭑·oj de⭑ la⭑ nun⭑·a temp⭑·o ne⭑ ind⭑·as kompar⭑·on kun⭑
la⭑ glor⭑·o, kiu est⭑·as mal·kaŝ⭑·ot·a al⭑ ni ; por⭑ vi, pastr⭑·o, nur⭑
tiu ind⭑·as la⭑ kompat⭑·on, kiu·n manĝ⭑·as la⭑ pedik⭑·oj ; ne⭑ ind⭑·as
zorg⭑·i pri⭑ tio ; ĝi ne⭑ ind⭑·is la⭑ pen⭑·on! .
ind⭑·ec·o, ind⭑·o
Ec⭑·o de⭑ tio aŭ⭑ tiu, kiu merit⭑·as est⭑·i traf⭑·it·a de⭑ la⭑ ag⭑·o esprim⭑·at·a
de⭑ la⭑ radik⭑·o:
1.
Merit⭑·o: ind⭑·o de⭑ l’ est⭑·int·a vi⭑·a edz⭑·o ; laŭ⭑ mezur⭑·oj de⭑ vi⭑·a
propr⭑·a honor⭑·o kaj⭑ ind⭑·o .
2.
Respekt⭑·o, kiu·n oni konsci⭑·as merit⭑·i per⭑ si⭑·a kondut⭑·o; dign³·o:
ne⭑ respekt⭑·ant·e dec⭑·e ni⭑·an ind⭑·on ; krim⭑·on […] danĝer⭑·an kaj⭑
pun⭑·ind·an vi las⭑·is sen⭑ konven⭑·a pun⭑·o, kiu·n postul⭑·is […] vi⭑·a
ind⭑·o ; la⭑ sent⭑·o de⭑ person⭑·a ind⭑·ec·o ne⭑ ced⭑·us en⭑ ŝi antaŭ⭑ la⭑
tim⭑·o de⭑ mizer⭑·o .
3.
Valor⭑·o: tiu, kiu kutim⭑·is estim⭑·i la⭑ afer⭑·ojn ne⭑ laŭ⭑ ili⭑·a
praktik⭑·a signif⭑·o kaj⭑ efektiv⭑·a ind⭑·o, sed⭑ laŭ⭑ la⭑ mir⭑·ind·ec·o
kaj⭑ ne·natur⭑·ec·o de⭑ ili⭑·a nask⭑·o, est⭑·os kred⭑·ebl·e tromp⭑·it·a en⭑
si⭑·aj esper⭑·oj ; mi⭑·a viv⭑·o ne⭑ hav⭑·as por⭑ mi ind⭑·on ; la⭑ reĝ⭑·id·o
konsider⭑·is, ke⭑ tia kapabl⭑·o hav⭑·as pli⭑ grand⭑·an ind⭑·on, ol⭑
ĉio, kio·n oni pov⭑·us don⭑·i dot⭑·e al⭑ ali⭑·a fraŭl⭑-in⭑·o .
indig⁴·i
Ig⭑·i ind⭑·a: li⭑·a pent⭑·o indig⁴·is li·n je⭑ pardon⭑·o; ĉio, en·ir⭑·ant·a
de⭑ ekster⭑·e en⭑ hom⭑·on, ne⭑ pov⭑·as profan³·i li·n […], li dir⭑·is,
indig⁴·ant·e ĉia·jn manĝ⭑·aĵ·ojn ; vi indig⁴·as li·n […] je⭑ vi⭑·a
propr⭑·a+man⭑·a skrib⭑·ad·o .
mal·ind⭑·a
1.
Ne⭑ merit⭑·ant·a io·n: li est⭑·as ver⭑·e mal·ind⭑·a je⭑ rekompenc⭑·o; la⭑
riĉ⭑·aĵ·oj […] dev⭑·as fin⭑·e est⭑·i el·ŝir⭑·it·aj el⭑ la⭑ mal·ind⭑·aj
man⭑·oj, kaj⭑ re·don⭑·it·aj al⭑ la⭑ fidel⭑·aj serv⭑·ist·oj .
2.
Ne⭑ {dign³·a^1} : mi⭑·aj mal·ind⭑·aj pied⭑·oj tuŝ⭑·is vi⭑·an plank⭑·on,
princ⭑·o ; ŝtel⭑·oj, mort⭑·ig·oj, adult⭑·oj, avid⭑·ec·o, mal·ind⭑·aĵ·oj
[…] ; la⭑ silent⭑·o […] kvazaŭ⭑ pur⭑·ig·is la⭑ intern⭑·on de⭑ ĉio
mal·bon⭑·a kaj⭑ mal·ind⭑·a ; mal·ind⭑·a vir⭑·o, kondut⭑·o, ag⭑·o.
sen·ind⭑·ul·o
Hom⭑·o sen⭑ valor⭑·o kaj⭑ merit⭑·o: mal·estim⭑·on, kiu·n sen·ind⭑·ul·oj
regal⭑·as al⭑ merit⭑·o efektiv⭑·a .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.34 2023/11/19 10:22:12 ]
__________________________________________________________________