-ism/

   I.

-ism

          (sufiks⭑·o)

        1.
                {Doktrin¹·o} aŭ⭑ kutim⭑·a {ag⭑-manier⭑·o} : la⭑ unu⭑·a, tip¹·e rus⭑·a,
                kontraŭ·feŭd²·a kaj⭑ kontraŭ·kapital¹·ism·a, esenc⭑·e et⭑+burĝ⭑·a kaj⭑
                person⭑·ism·a revoluci¹·a mov⭑·ad·o, la⭑ popol⭑·ism·o, kun⭑
                kamp⭑·ar·an-utopi¹·a komun⭑·ism·a ideal¹·o kaj⭑ labor⭑-metod¹·oj ekstrem⭑·e
                individu¹·ism·aj, iom⭑ post⭑ iom⭑, ced⭑·is teori⭑·e kaj⭑ praktik⭑·e
                antaŭ⭑ la⭑ marks⁽⁺⁾·ism·o .

              a)
                      Doktrin¹·o religi⭑·a, filozofi¹·a... de⭑ iu person⭑·o kaj⭑ de⭑
                      ties⭑ sekv⭑·ant·oj: {platon⁽⁺⁾·ism·o} (doktrin¹·o de⭑ Platon⁽⁺⁾·o);
                      {krist⭑·an·ism·o} (doktrin¹·o de⭑ la⭑ krist⭑·an·oj);
                      {hilel⁽⁺⁾·ism·o} ; kartezi⁽⁺⁾·ism·o (doktrin¹·o de⭑ la⭑
                      Kartezi⁽⁺⁾·an·oj); [li] stud¹·is {marks⁽⁺⁾·ism·o} n kun⭑ mi ;
                      [mi] progres⭑·is en⭑ Jud³·ism·o […] pri⭑ la⭑ tradici¹·oj de⭑
                      mi⭑·aj pra·patr⭑·oj ; ŝi tra·viv⭑·is tro⭑ da⭑ mort⭑-graved⭑·aj
                      situaci⭑·oj por⭑ panik²·i nun⭑ […] nur⭑ pro⭑ la⭑ {sad⁽⁺⁾·ism·o} de⭑
                      tiu jun⭑·a vir⭑·o .

              b)
                      Doktrin¹·o aŭ⭑ sistem⭑·o rilat⭑·a al⭑ iu tem⭑·o: {absolut⭑·ism·o}
                      ; {feŭd²·ism·o} ; {realism³·o} ; {ras¹·ism·o} ; {spirit⭑·ism·o}
                      (doktrin¹·o pri⭑ la⭑ spirit⭑·oj de⭑ mort⭑·int·oj);
                      {esperant⭑·ism·o^1} ; du⭑+lingv⭑·ism·o ; {budhismo} ;
                      {hom⭑·ar·an·ism·o} ; {cion⁽⁺⁾·ism·o} ; stult²·a {naci⭑·ism·o} ;
                      {nazi⁽⁺⁾·ism·o} ; {kapital¹·ism·o} ; inter·naci⭑·ism·o ; fund⭑·a
                      {idealism³·o} ; ili⭑·a ne·matur⭑·a romantik²·a mal·dekstr⭑·ism·o
                      okul⭑-frap⭑·is ĉe⭑ la⭑ unu⭑·aj fraz¹·oj ; ni⭑·a generaci⭑·o hav⭑·is
                      aŭ⭑ tradici¹·an religi⭑·on, aŭ⭑ tiu·n ali⭑·an religi⭑·on, kiu
                      est⭑·is kontraŭ·religi⭑·a scienc⭑·ism·o, aŭ⭑ laik³·ism·o ;
                      {util⭑·ism·o} (doktrin¹·o pri⭑ la⭑ util⭑·o rigard⭑·at·a kiel⭑
                      gvid⭑·il·o de⭑ hom⭑·a kondut⭑·o); milit⭑·ism·o (doktrin¹·o pri⭑ la⭑
                      neces⭑·o de⭑ milit⭑·ad·oj); {imperi⭑·ism·o} ; car¹·ism·o;
                      {kast¹·ism·o} ; liber⭑+pens⭑·ism·o; {helen⁽⁺⁾·ism·o} .

              c)
                      Manier⭑·o, kiel⭑ iu·j kutim⭑·e ag⭑·as: nomad²·ism·o ne⭑ plu⭑
                      est⭑·as adapt³·it·a al⭑ la⭑ kondiĉ⭑·oj de⭑ viv⭑·o modern¹·a ;
                      {patriotism¹·o} ; {despot¹·ism·o} ; {egoism¹·o} ;
                      {prozelit²·ism·o} ; {paroĥ⭑·ism·o} ; {kanibal¹·ism·o} ;
                      {vandal⁽⁺⁾·ism·o} (detru⭑·em·o); {alkohol¹·ism·o}
                      (alkoholdependeco).

              d)
                      Manier⭑·o, kiel⭑ iu·j kutim⭑·e parol⭑·as: {helen⁽⁺⁾·ism·o^2} ; la⭑
                      lingv⭑·a stil⭑·o est⭑·as simpl⭑·a kaj⭑ flu⭑·a, kun⭑ ne⭑ mult⭑·e da⭑
                      franc⭑·ism·oj (dir⭑-manier⭑·oj influ⭑·at·aj de⭑ franc⭑·a lingv⭑·o)
                      ; kontraŭ⭑ super·flu⭑·aj angl⭑·ism·oj nun⭑ ag⭑·ad·as tri⭑·op·o da⭑
                      fak⭑·ul·oj pri⭑ german⭑·a lingv⭑·o ; [oni] for·puŝ⭑·is kelk⭑·ajn
                      german⭑·ism·ojn, sed⭑ post⭑·e por⭑ unu⭑ for·puŝ⭑·it·a dek⭑ nov⭑·aj
                      ven⭑·is […], prov⭑·u dir⭑·i franc⭑+lingv⭑·e „  “, oni tuj⭑ korekt⭑·os vi·n: „  “ ; la⭑ form⭑·o „sid⭑·iĝ·u“ jam⭑ de⭑ tre⭑ long⭑·e
                      est⭑·as uz⭑·at·a preskaŭ⭑ de⭑ ĉiu·j Esperant⭑·ist·oj, tial⭑ ĝi
                      far⭑·iĝ·is jam⭑ „ {esperant⭑·ism·o} “ .

        2.
                Tut⭑·o de⭑ aper⭑·aĵ·oj kun⭑ sam⭑·a kaŭz⭑·o, en⭑ sam⭑·a medi³·o: artrit⭑·ism·o
                (simptom²·oj kaj⭑ sekv⭑·oj de⭑ artrit⭑·o); {elektromagnet⁽⁺⁾·ism·o} ;
                vulkan⭑·ism·o est⭑·as ĉiu fenomen¹·o, rezult²·e de⭑ kiu solid²·aj,
                likv⁸·aj aŭ⭑ gas⭑·aj substanc²·oj ating⭑·as la⭑ ter⭑-supr⭑·aĵ·on .

          {-ec} , {-ist^2}

          Rim.: Ne⭑ konfuz⭑·u la⭑ vort⭑·ojn kun·met⭑·it·ajn per⭑ la⭑ sufiks⭑·o _-ism_
          kun⭑ ali⭑·aj mem·star⭑·aj inter·naci⭑·aj vort⭑·oj, ĉe⭑ kiu·j la⭑ fin⭑·aĵ·o _ism_
          aparten⭑·as al⭑ la⭑ radik⭑·o: {turism²·o} , {grafism⁽⁺⁾·o} , {kateĥism⁽⁺⁾·o} ,
          {barbarism⁽⁺⁾·o} , {solecism²·o} .

   II.
          Sam⭑+signif⭑·a mem·star⭑·a vort⭑·er·o.

ismo

                {Doktrin¹·o} aŭ⭑ {ide⭑·ar·o} hav⭑·ant·a an⭑·ojn, sub·ten⭑·ant·ojn:
                modern¹·ism·o […] ankaŭ⭑ en⭑ la⭑ E-komunumo […] sukces⭑·is kaj⭑
                daŭr⭑·e sukces⭑·as mobiliz¹·i, kvankam⭑ evident¹·e je⭑ tut⭑·e ali⭑·a
                skal⭑·o ol⭑ la⭑ grand⭑·aj ismoj de⭑ ni⭑·a epok⭑·o . {mov⭑·ad·o}

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.26 2023/11/19 10:22:14 ]
     __________________________________________________________________