kaŭz⭑·/·i

kaŭz⭑·i

   (tr)

          Est⭑·i la⭑ kaŭz⭑·o de⭑; {est⭑·ig·i} , {okaz⭑·ig·i} : tiu kompens¹·u, kiu
          kaŭz⭑·is la⭑ brul⭑·on ; mal·am⭑·o kaŭz⭑·as mal·pac⭑·on ; koler⭑·em·a hom⭑·o kaŭz⭑·as
          mal·pac⭑·on ; part⭑·o de⭑ tiu·j konsil⭑·oj est⭑·as ne⭑ praktik⭑·a kaj⭑ kaŭz⭑·it·a
          de⭑ ne⭑ sufiĉ⭑·a pri·pens⭑·ad·o ; ŝi ne⭑ pov⭑·as kompren⭑·i tiu·n ĝoj⭑·on, kiu·n
          kaŭz⭑·as al⭑ ŝi⭑·a bo·fil⭑·o la⭑ amas⭑·o da⭑ flav⭑·iĝ·int·aj paper⭑·oj ; delir⭑·o,
          kaŭz⭑·it·a de⭑ tiu ĉi⭑ varm⭑·eg·o ; [tio] al⭑ vi⭑·a patr⭑·in·o kaŭz⭑·is tre⭑
          grand⭑·ajn el·spez⭑·ojn ; bedaŭr⭑·ind·e tiu ĉi⭑ erar⭑·o kaŭz⭑·is
          mal·kompren⭑·iĝ·on ; pardon⭑·u mi·n, sinjor⭑·in·o, ke⭑ mi kaŭz⭑·is al⭑ vi
          tromp⭑·iĝ·on ; ĉiu atak⭑·ant·a vort⭑·o kaŭz⭑·is al⭑ ili dolor⭑·on ; ŝi
          kred⭑·ebl·e kaŭz⭑·as al⭑ vi mult⭑·ajn sufer⭑·ojn ; mal·grand⭑·aj infan⭑·oj
          kaŭz⭑·as labor⭑·on, grand⭑·aj ― dolor⭑·on . {al·port⭑·i} , {en·port⭑·i} ,
          {est⭑·ig·i} , {kun·tren⭑·i} , {nask⭑·i} , {rezultat⭑·ig·i} , {sekv⭑·ig·i^2} ,
          {vek⭑·i} , {ven⭑·ig·i} , {vok⭑·i}

kaŭz⭑·o

   1.
          Tio, pro⭑ kio io okaz⭑·as; {kial⭑·o} : la⭑ kaŭz⭑·o de⭑ mal·san⭑·o ; la⭑
          kaŭz⭑·ojn de⭑ la⭑ ribel⭑·oj mi kon⭑·as sen⭑ esplor⭑·o ; [li] vid⭑·is klar⭑·e la⭑
          kaŭz⭑·ojn de⭑ la⭑ mal·grand⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ reĝ⭑·aj en·spez⭑·oj ; la⭑ ŝlim⭑·o kaj⭑ la⭑
          varm⭑·eg·a klimat⭑·o est⭑·as la⭑ kaŭz⭑·o, ke⭑ [ili] hav⭑·as tri⭑ rikolt⭑·ojn dum⭑
          unu⭑ jar⭑·o ; tiam⭑ mi·n malben’ ne⭑ mi⭑·a+kaŭz⭑·a (kies⭑ kaŭz⭑·o ne⭑ est⭑·as mi)
          // Subit⭑·e kapt⭑·is kaj⭑ mi·n apart⭑·ig·is // De⭑ la⭑ am⭑·at·oj ; se⭑ ni iam⭑
          post⭑ prepozici⭑·o uz⭑·as la⭑ akuzativ⭑·on, la⭑ akuzativ⭑·o tie de·pend⭑·as ne⭑
          de⭑ la⭑ prepozici⭑·o, sed⭑ de⭑ ali⭑·aj kaŭz⭑·oj ; la⭑ for·las⭑·o de⭑ unu⭑ spes⁽⁺⁾·o
          pov⭑·as far⭑·iĝ·i kaŭz⭑·o de⭑ mal·ord⭑·o en⭑ la⭑ kalkul⭑·oj ; fam⭑·o ne⭑ flug⭑·as,
          se⭑ kaŭz⭑·o ne⭑ est⭑·as ; oft⭑·e de⭑ kaŭz⭑·o sen·en·hav⭑·a ven⭑·as efik⭑·o plej⭑
          grav⭑·a .

   2.
          Tio, pro⭑ kio oni far⭑·as ia·n ag⭑·on, hav⭑·as iu·n sent⭑·on ks: pun⭑·at·a
          antaŭ⭑ la⭑ romp⭑·it·a pot⭑·o, la⭑ kat⭑·o ebl⭑·e kompren⭑·os la⭑ kaŭz⭑·on de⭑ l'⭑
          pun⭑·ad·o ; insult⭑·i sen⭑ kaŭz⭑·o ; vi hav⭑·as nenia·n kaŭz⭑·on plend⭑·i ; ne⭑
          ekzist⭑·as eĉ⭑ la⭑ plej⭑ mal·grand⭑·a kaŭz⭑·o por⭑ tim⭑·i ; mi hav⭑·as kaŭz⭑·on
          est⭑·i ne·kontent⭑·a je⭑ la⭑ ĥor⭑·o ; mi ankaŭ⭑ hav⭑·as kaŭz⭑·on kred⭑·i, ke⭑ […]
          ; ŝi hav⭑·is plen⭑·an kaŭz⭑·on por⭑ triumf¹·i . {font⭑·o} , {motiv¹·o} ,
          {prav⭑·ig·o} , {radik⭑·o^3}

          Rim.: La⭑ disting⭑·o inter⭑ tiu·j du⭑ senc⭑·oj ^1 kaj⭑ ^2 fakt¹·e baz¹·iĝ·as
          sur⭑ la⭑ supoz⭑·o, ke⭑ en⭑ la⭑ natur⭑·o la⭑ kaŭz⭑·o nepr⭑·ig·as la⭑ sekv⭑·on dum⭑
          hom⭑·o est⭑·as liber⭑·a ag⭑·i kaj⭑ sent⭑·i re·ag⭑·e al⭑ kaŭz⭑·a kondiĉ⭑·o aŭ⭑
          alternativ²·e rezist⁴·i ĝi·n. La⭑ modern¹·a cerb⭑·o-scienc⭑·o iom⭑ kontest⁸·as
          la⭑ ver⭑·ec·on de⭑ tiu supoz⭑·o, sed⭑ ja⭑ eventual¹·e la⭑ indik³·it·a kaŭz⭑·o
          est⭑·as nur⭑·a {pretekst⭑·o} .

   3.
          Tio, pro⭑ kio io est⭑·as aŭ⭑ iĝ⭑·as tia, kiel⭑ ĝi est⭑·as: {Aristotel⁽⁺⁾·o}
          disting⭑·is kvar⭑ spec⭑·ojn de⭑ kaŭz⭑·oj:  ― form⭑-kaŭz⭑·o,
           ― cel⭑-kaŭz⭑·o,  ― material⭑-kaŭz⭑·o
          kaj⭑  ― efik⭑-kaŭz⭑·o. oni demand⭑·is la⭑ filozof¹·on
           pri⭑ la⭑ kaŭz⭑·o de⭑ la⭑ sufer⭑·oj de⭑ la⭑ best⭑·oj .
          {element¹·o^1.a} , {esenc⭑·o^1} , {origin¹·o^2} , {princip⭑·o^1}

sen·kaŭz⭑·e

          Sen⭑ kompren⭑·ebl·a motiv¹·o aŭ⭑ kial⭑·o: ne⭑ mal·pac⭑·u kun⭑ iu sen·kaŭz⭑·e, se⭑
          li ne⭑ far⭑·is al⭑ vi mal·bon⭑·on ; kial⭑ do⭑ vi vol⭑·as […] mort⭑·ig·i
          David⁽⁺⁾·on sen·kaŭz⭑·e ? ha⭑, vid⭑·u! ne⭑ sen·kaŭz⭑·e oni far⭑·is ĉe⭑ ni tia·n
          tumult⭑·on .

kaŭz⭑·e de⭑

   (prepozici⭑·aĵ·o)

          {Pro⭑} sen·per⭑·a efik⭑·o de⭑: la⭑ voj⭑·o ĉi⭑ tie·n est⭑·is mal·facil⭑·a, preskaŭ⭑
          ne·ir⭑-ebl⭑·a kaŭz⭑·e de⭑ la⭑ sabl⭑·o ; oni tamen⭑ ne⭑ mult⭑·e pov⭑·is kompren⭑·i
          kaŭz⭑·e de⭑ konstant⭑·a tus⭑·ad·o ; kaŭz⭑·e de⭑ ŝi⭑·a superstiĉ⭑·o ŝi⭑·a sang⭑·o
          jen⭑ bol⭑·is, jen⭑ rigid⭑·iĝ·is ; la⭑ mont⭑·o Sin⁸·aj tut⭑·a fum⭑·iĝ·is kaŭz⭑·e de⭑
          tio, ke⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o mal·supr⭑·en~ir⭑·is sur⭑ ĝi·n en⭑ fajr⭑·o ; la⭑ frat⭑·in·o
          kaŭz⭑·e de⭑ enu⭑·o kaj⭑ de⭑ mal·bon⭑·ec·o mal·pac⭑·as kun⭑ la⭑ tut⭑·a famili⭑·o .
          {far⭑·e de⭑} , {per⭑}

          Rim.: Oni kompren⭑·u „kaŭz⭑·e de⭑“ laŭ⭑ pasiv¹·a senc⭑·o „kaŭz⭑·at·e de⭑“.
          Plej⭑ mult⭑·aj prepozici⭑·aĵ·oj funkci¹·as aktiv⭑·e, kiel⭑ ekzempl⭑·e la⭑
          sam⭑+senc⭑·a „ {sekv⭑·e de⭑} “.

kaŭz⭑·ec·o

          Rilat⭑·o inter⭑ la⭑ kaŭz⭑·o kaj⭑ ĝi⭑·a {efik⭑·o} : princip⭑·o pri⭑ kaŭz⭑·ec·o
          (laŭ⭑ kiu ĉio, kio ekzist⭑·as, hav⭑·as kaŭz⭑·on). se⭑ advokat¹·o,
          ekzempl⭑·e, est⭑·as dev⭑·ig·at·a pri·trakt⭑·i la⭑ demand⭑·on de⭑ kaŭz⭑·ec·o inter⭑
          la⭑ vund⭑·o kaj⭑ la⭑ mort⭑·o de⭑ la⭑ viktim³·o, por⭑ pruv⭑·i, ke⭑ la⭑ viktim³·o ne⭑
          mort⭑·is pro⭑ la⭑ ricev⭑·it·a vund⭑·o, sed⭑ pro⭑ ali⭑·a kaŭz⭑·o, li dev⭑·as
          tra·stud¹·i grav⭑·an part⭑·on de⭑ […] medicin¹·o .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.113 2023/12/12 19:24:44 ]
     __________________________________________________________________