kio

kio

   1.
          Demand⭑·a {pronom⭑·o} por⭑ neŭtr²·aĵ·oj: kio okaz⭑·is ? pri⭑ kio vi
          inter·parol⭑·is ?

   2.
          Ne·rekt⭑·e demand⭑·a pronom⭑·o por⭑ neŭtr²·aĵ·oj: neniu sci⭑·as, kio morgaŭ⭑
          li·n traf⭑·os ; li demand⭑·is ŝi·n, kio·n ŝi far⭑·as tie ĉi⭑, tut⭑·e sol⭑·a ;
          rigard⭑·u, kio el·ir⭑·as el⭑ la⭑ buŝ⭑·o de⭑ vi⭑·a frat⭑·in·o ; mi klar⭑·ig·is al⭑
          vi, kio dev⭑·as est⭑·i la⭑ cel⭑·ad·o de⭑ ni⭑·aj kongres⭑·oj .

          Rim.: En⭑ tiu senc⭑·o, oni neniam⭑ esprim⭑·as la⭑ antaŭ·aĵ⭑·on _tio_.

   3.
          Relativ²·a pronom⭑·o uz⭑·at·a anstataŭ⭑ _kiu_, kiam⭑ ĝi⭑·a antaŭ·aĵ⭑·o est⭑·as:

        a)
                _io, tio, ĉio_ (esprim⭑·it·a aŭ⭑ ne⭑): mi vol⭑·as, ke⭑ tio, kio·n
                mi dir⭑·is, est⭑·u obe⭑·at·a; la⭑ urb⭑·o far⭑·is ĉio·n, kio·n ili pov⭑·is
                por⭑ ke⭑ ni el·port⭑·u […] la⭑ plej⭑ bon⭑·an re·memor⭑·on ; pri⭑ kio
                ajn⭑ prudent⭑·a vi al⭑ ni parol⭑·os, vi⭑·aj vort⭑·oj ne⭑ perd⭑·iĝ·os ;
                (tio) kio ajn⭑ est⭑·os l'⭑ unu⭑·a vid⭑·ot·o, […] ĝi est⭑·os al⭑ Di⭑·o
                ofer⭑·ot·a ; sort⭑·o oft⭑·e al·send⭑·as (tio·n), kio·n oni ne⭑ atend⭑·as
                ; (ĉio) kio mi⭑·a, tio bon⭑·a .

        b)
                antaŭ⭑·a tut⭑·a propozici²·o: la⭑ natur⭑·o konserv⭑·as si⭑·an mor⭑·on,
                kio·n ajn⭑ la⭑ hont⭑·o dir⭑·us ; ŝi posed⭑·is fenomen¹·an memor⭑·on,
                kio ŝi·n kapabl⭑·ig·is traduk⭑·i sen⭑ not⭑·oj plej⭑ long⭑·an
                parol⭑·ad·on; nun⭑ li hav⭑·is temp⭑·on por⭑ ekzerc⭑·i la⭑ soldat⭑·ojn,
                kio est⭑·is li⭑·a plej⭑ am⭑·at·a okup⭑·o ; li rid⭑·as konstant⭑·e, kio
                est⭑·as ne·toler⭑·ebl·a; la⭑ kongres⭑·aj kun·sid⭑·oj okaz⭑·os en⭑ unu⭑
                sol⭑·a dom⭑·eg·o, kio mult⭑·e help⭑·os al⭑ la⭑ bon⭑·a aranĝ⭑·o.

        c)
                substantiv⭑·ig·it·a adjektiv⭑·o kun⭑ ne·difin⭑·a signif⭑·o: la⭑ plej⭑
                bon⭑·a, kio·n oni pov⭑·us dezir⭑·i ; mi promes⭑·is ne⭑ kaŝ⭑·i antaŭ⭑ vi
                eĉ⭑ la⭑ plej⭑ mal·grand⭑·an, kio·n mi pov⭑·as ek·sci⭑·i pri⭑ la⭑ sort⭑·o
                de⭑ vi⭑·a frat⭑·o ; la⭑ sol⭑·a, kio […] mir⭑·ig·is ili·n, est⭑·is tio,
                ke⭑ ili facil⭑·e kompren⭑·is la⭑ lingv⭑·on ; tio ĉi⭑ est⭑·us la⭑ plej⭑
                terur⭑·a, kio pov⭑·us al⭑ mi okaz⭑·i ; tio est⭑·is la⭑ plej⭑ agrabl⭑·a,
                kio·n oni pov⭑·is al⭑ ŝi donac⭑·i ; la⭑ sol⭑·a, kio·n ili dezir⭑·as,
                est⭑·as nur⭑, ke⭑ oni las⭑·u ili·n trankvil⭑·e viv⭑·i ; la⭑ unu⭑·a, kio·n
                ili aŭd⭑·is […], est⭑·is […] ; la⭑ blank⭑·a, kio·n li vid⭑·is, est⭑·is
                nur⭑ ŝaŭm⭑·o sur⭑ la⭑ mar⭑·o .

          Rim.: En⭑ tiu senc⭑·o oni pov⭑·as sub·kompren⭑·i la⭑ antaŭ·aĵ⭑·on _tio_ nur⭑
          kiam⭑ ĝi est⭑·as je⭑ la⭑ sam⭑·a kaz⭑·o kiel⭑ _kio_: re·don⭑·u, kio·n vi
          pren⭑·is.

   Rim.: Pro⭑ la⭑ mis·influ⭑·o de⭑ la⭑ eŭrop⭑·aj lingv⭑·oj, oni kutim⭑·as uz⭑·i „kio“n
   ĉiam⭑ unu⭑+nombr⭑·e, mal·kiel⭑ en⭑ ekz-e la⭑ lingv⭑·oj tjurk⁽⁺⁾·aj kaj⭑ mal·simetri¹·e ol⭑
   „kiu ― kiu·j“; tial⭑ anstataŭ⭑: nun⭑ decid⭑·u,  vi kun·pren⭑·os, kaj⭑
    vi las⭑·os ĉi⭑ tie, oni uz⭑·as ĉirkaŭ·fraz¹·on: _kiu·jn aĵ⭑·ojn_ vi
   kun·pren⭑·os, aŭ⭑ tut⭑·e mal·logik¹·e uz⭑·as unu⭑-nombr⭑·on: kio·n vi kun·pren⭑·os ― eĉ⭑ se⭑
   tem⭑·as pri⭑ plur⁴·aj aĵ⭑·oj; tia·n mal·logik¹·aĵ·on oni neniam⭑ toler⭑·as ĉe⭑ _kiu·jn_
   vi kun·pren⭑·os. Iam⭑ la⭑ akord¹·o tamen⭑ nepr⭑·ig·as plur⁴~nombr⭑·on: „Mi kred⭑·is,“
   dir⭑·is sinjor⭑·o  , tre⭑ humil⭑·e, „ke⭑ la⭑ Skarab⭑·o est⭑·is unu⭑ el⭑ la⭑
   egipt⁽⁺⁾·aj di⭑·oj.“ „Unu⭑ el⭑ la⭑ egipt⁽⁺⁾·aj  ?“ ek·kri⭑·is la⭑ mumi¹·o salt⭑·e
   star⭑·iĝ·ant·e .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.102 2023/12/03 09:58:49 ]
     __________________________________________________________________