vidu ankaŭ la klarigojn
kruc⭑·/·o
kruc⭑·o
1.
{Objekt⭑·o} el⭑ du⭑ transvers⁽⁺⁾·aj pec⭑·oj: la⭑ du⭑ baston⭑·oj form⭑·is kruc⭑·on;
arb⭑·o ĉe⭑ la⭑ voj⭑-kruc⭑·o ; herold¹·oj star⭑·iĝ·is en⭑ la⭑ strat⭑-kruc⭑·oj,
plac⭑·oj, eĉ⭑ kamp⭑·oj ; fenestr⭑·o-kruc⭑·o. {kruc⭑+bek⭑·ul·o} , {kruc⭑-mast⭑·o} ,
{kruc⭑-vort⭑-enigm⭑·o}
2.
En⭑ Romi⁽⁺⁾·o kaj⭑ najbar⭑·aj kultur¹·oj antikv⭑·aj, {pend⭑·ig·il·o} el⭑ fost⭑·eg·o
kun⭑ transvers⁽⁺⁾·a trab⭑·o, sur⭑ kiu oni lig⭑·is aŭ⭑ al·najl⭑·is krim⭑·ul·ojn
por⭑ mort⭑·ig·o: mort⭑·i sur⭑ kruc⭑·o ; apud⭑ la⭑ kruc⭑·o de⭑ Jesu³·o star⭑·is li⭑·a
patr⭑·in·o .
3.
La⭑ kruc⭑·o sur⭑ kiu mort⭑·is {Jesu³·o} , figur⭑·at·a kiel⭑ {simbol¹·o} de⭑
krist⭑·an·a religi⭑·o: genu⭑-fleks⭑·i antaŭ⭑ kruc⭑·o kaj⭑ altar⭑·oj ; pardon⭑·em·e
la⭑ juĝ⭑·o ag⭑·as kun⭑ vi, mal·virt⭑·ul·o, se⭑ vi nun⭑ tuj⭑ ramp⭑·os al⭑ la⭑
kruc⭑·o kaj⭑ pet⭑·eg·os pri⭑ kompat⭑·o kaj⭑ indulg⭑·o ; re·nov⭑·ig·at·a, lign⭑·a
kruc⭑·o tie sur⭑ la⭑ alt⭑·aĵ·o ; li pren⭑·is de⭑ la⭑ tomb⭑·o la⭑ kruc⭑·on, lev⭑·is
ĝi·n supr⭑·en ; la⭑ Krist⭑·an·a pastr⭑·o lev⭑·is alt⭑·e la⭑ kruc⭑·on, kiu
mal·proksim⭑·en radi⭑·is or⭑·an bril⭑·on, kaj⭑ el⭑ li⭑·a buŝ⭑·o son⭑·is la⭑
kant⭑·ad·o de⭑ mes⭑·o ; far⭑·u la⭑ sign⭑·on de⭑ la⭑ kruc⭑·o, dir⭑·is la⭑ pastr⭑·o ;
la⭑ preĝ⭑·ej·o de⭑ la⭑ Sankt⭑·a Kruc⭑·o ; ĉiam⭑ flirt⭑·is la⭑ ruĝ⭑·a flag⭑·o kun⭑
la⭑ blank⭑·a kruc⭑·o ; la⭑ reĝ⭑·o donac⭑·is al⭑ la⭑ ambaŭ⭑ […] kavalir⭑·an
kruc⭑·on kaj⭑ la⭑ titol⭑·on . {krucifiks¹·o}
4.
{Figur⭑·o} el⭑ du⭑ transvers⁽⁺⁾·aj strek⭑·oj: desegn⭑·i kruc⭑·on sur⭑ paper⭑·o;
far⭑·i kruc⭑·on sur⭑ balot²·il·o; ŝi mark⭑·is per⭑ pec⭑·o da⭑ kret⭑·o sur⭑ la⭑
pord⭑·o grand⭑·an kruc⭑·on .
5.
{Ŝarĝ⭑·o} , {sufer⭑·o} , kiu·n oni dev⭑·as {el·port⭑·i} : kiu ne⭑ pren⭑·as
si⭑·an kruc⭑·on kaj⭑ sekv⭑·as post⭑ mi, tiu ne⭑ est⭑·as ind⭑·a je⭑ mi ; la⭑
ortografi¹·o en⭑ la⭑ pli·mult⭑·o da⭑ lingv⭑·oj […] prezent⭑·as ver⭑·an kruc⭑·on
por⭑ la⭑ lern⭑·ant·o .
kruc⭑·a
1.
En⭑ kruc⭑·a form⭑·o aŭ⭑ inter·rilat⭑·o: kruc⭑·a sign⭑·o, en·tranĉ⭑·o; dilem²·o ĉe⭑
la⭑ kruc⭑·a voj⭑·o ; ver⭑+ŝajn⭑·e ekzist⭑·as mal·grand⭑·a kruc⭑·a imun⁴·ec·o al⭑
divers⭑·aj vari³·aĵ·oj de⭑ la⭑ sam⭑·a sub·tip¹·o de⭑ grip²·aj virus⁹·oj .
{rim⭑-aranĝ⭑·o}
2.
Rilat⭑·a al⭑ la⭑ kruc⭑·o de⭑ Jesu³·o: kruc⭑·aj milit⭑-ir⭑·oj ; en⭑ la⭑ jar⭑·o 1292
okaz⭑·is la⭑ naŭ⭑·a kruc⭑·a milit⭑-ir⭑·o ; kruc⭑·a ĉen⭑·o ; [li] dev⭑·is tra·pas⭑·i
„kruc⭑·an“ voj⭑·on (kp {kalvari⁽⁺⁾·a voj⭑·o} ), kontraŭ⭑·is li·n plej⭑+part⭑·e la⭑
urb⭑·a konsili⁽⁺⁾·o kaj⭑ la⭑ paroĥ⭑·estr·o, kiu kred⭑·is, ke⭑ solen⭑·aĵ·o
mal·honor⭑·ig·os la⭑ naci⭑·on ; solen⭑·aĵ·ojn okaz⭑·e de⭑ la⭑ Kruc⭑·a Tag⭑·o
(ortodoks²·a krist⭑-nask⭑·o, la⭑ ses⭑·a de⭑ januar⁽⁺⁾·o) .
3.
{Decid⭑·a} , {esenc⭑·a} : kruc⭑·a part⭑·o de⭑ tiu ĉi⭑ projekt⭑·o est⭑·as
evolu²·ig·i „pont⭑·ajn program¹·ojn“ .
Rim.: Tiu·n metafor¹·an senc⭑·on ver⭑+ŝajn⭑·e oni kompren⭑·as nur⭑ fon⁵·e de⭑
mal·mult⭑·aj naci⭑-lingv⭑·oj, angl⭑·e, franc⭑·e, ital⁸·e: .
Prefer⭑·e uz⭑·u ne·metafor¹·an vort⭑·on „decid⭑·a“, „precip⭑·a“ aŭ⭑ „esenc⭑·a“.
kruc⭑·ig·i, kruc⭑·i
(tr)
1.
Form⭑·i el⭑ du⭑ aĵ⭑·oj kruc⭑·on: la⭑ ofic⭑·ist·oj kruc⭑·as la⭑ man⭑·ojn sur⭑ la⭑
brust⭑·o kaj⭑ klin⭑·as la⭑ kap⭑·ojn ; skrib⭑·ist·o sid⭑·iĝ·is sur⭑ la⭑ plank⭑·o,
kruc⭑·int·e la⭑ krur⭑·ojn ; [en⭑ la⭑ kaleŝ⭑·o] sid⭑·is la⭑ korpulent⁽⁺⁾·a figur⭑·o
de⭑ vir⭑·in·o de⭑ matur⭑·a aĝ⭑·o, kruc⭑·ig·int·e la⭑ nud⭑·ajn brak⭑·ojn super⭑
korb⭑·o, kiu·n ŝi port⭑·is sur⭑ la⭑ genu⭑·oj ; lan⭑·a tuk⭑·o kovr⭑·ant·e ŝi⭑·an
kap⭑·on kaj⭑ kruc⭑·ig·it·a sur⭑ la⭑ brust⭑·o ; rezignaci³·e kruc⭑·i la⭑ brak⭑·ojn
(rest⭑·i ne·labor⭑·ant·a, sen·ag⭑·a) .
2.
Transvers⁽⁺⁾·e tra·ir⭑·i: se⭑ vi vid⭑·os iu·n, ne⭑ kruc⭑·u li⭑·an voj⭑·on […], ĝis⭑
li preter·pas⭑·is ; mi⭑·an voj⭑·on kruc⭑·ig·is la⭑ grand⭑·a ŝose³·o […] al⭑
; iom⭑ flug⭑·int·e laŭ⭑ si⭑·a strat⭑·et·o, de·turn⭑·is
la⭑ bala⭑·il·on kaj⭑ rajd⭑·is en⭑ ali⭑·an (strat⭑·on), kiu ort⁸·e kruc⭑·is la⭑
unu⭑·an .
3.
Re {kombin⭑·i} afer⭑·ojn el⭑ du⭑ divers⭑·aj font⭑·oj: detekt⁽⁺⁾·i eventual¹·ajn
suspekt⭑·at·ojn kontrol⭑·ant·e la⭑ ident¹·ec·on de⭑ ĉiu vojaĝ⭑·ant·o kaj⭑
kruc⭑·ant·e ĝi·n kun⭑ inform¹·oj de⭑ la⭑ polic⭑·aj inform¹-serv⭑·oj ; ĉar⭑
mult⭑·aj el⭑ la⭑ hibrid⁽⁺⁾·oj est⭑·is kruc⭑·it·aj dum⭑ plur⁴·aj generaci⭑·oj,
est⭑·as mal·facil⭑·e ident¹·ig·i ili⭑·ajn respektiv²·ajn origin¹·ojn .
Rim.: Est⭑·us sistem⭑·a dir⭑·i kun⭑ Zamenhof⭑·o, „kruc⭑·ig·i“ (rond⭑·ig·i, puf³·ig·i,
bul⭑·ig·i...) parol⭑·ant·e pri⭑ la⭑ ag⭑·o „don⭑·i form⭑·on“, kaj⭑ „kruc⭑·i“ (rond⭑·i,
zigzag¹·i ktp) parol⭑·ant·e pri⭑ la⭑ stat⭑·o „est⭑·i en⭑ form⭑·o“ (la⭑ voj⭑·oj kruc⭑·as ĉi⭑
tie); kp ŝi ĵet⭑·iĝ·is en⭑ brak⭑-seĝ⭑·on, apog⭑·is la⭑ kap⭑·on al⭑ la⭑ dens⭑·a part⭑·o de⭑
la⭑ seĝ⭑·o, kruc⭑·ig·is la⭑ krur⭑·ojn, montr⭑·ant·e per⭑ tio tre⭑ bel⭑+form⭑·ajn pied⭑·ojn
; dir⭑·is , trankvil⭑·e kruc⭑·ig·ant·e la⭑ brak⭑·ojn sur⭑ la⭑ brust⭑·o .
Tamen⭑ PIV kaj⭑ Kab⁽⁺⁾·e prefer⭑·as dir⭑·i „kruc⭑·i“ por⭑ la⭑ ag⭑·o ― kaj⭑ sekv⭑·e,
„kruc⭑·iĝ·i“ por⭑ la⭑ stat⭑·o (iom⭑ mis¹⁹²⁹·a uz⭑·o de⭑ „-iĝ“).
kruc⭑·iĝ·i, inter·kruc⭑·iĝ·i
(ntr)
1.
Kun⭑ {form⭑·i} kruc⭑·on: standard⭑·o [kun⭑] blu⭑·a ankr⭑·o kaj⭑ blu⭑·a ŝlos⭑·il·o
kruc⭑·iĝ·ant·aj sur⭑ blank⭑·a kamp⭑·o .
2.
Si·n {renkont⭑·i} transvers⁽⁺⁾·e: en⭑ la⭑ arb⭑·ar·o la⭑ voj⭑·oj kruc⭑·iĝ·is, kaj⭑
ŝi plu⭑ ne⭑ sci⭑·is, kie·n ŝi dev⭑·as ir⭑·i ; mult⭑+foj⭑·e kruc⭑·iĝ·ant·aj
mal·eben⭑·aj kaj⭑ sabl⭑·aj voj⭑·oj ; la⭑ histori⭑·o […] cert⭑·e pov⭑·us est⭑·i
ornam⭑·it·a, bel⭑·ig·it·a per⭑ mult⭑·o da⭑ kruc⭑·iĝ·ant·aj sent⭑·oj, frap⭑·ant·aj
kontrast¹·oj, tondr⭑·o-simil⭑·aj okaz⭑·aĵ·oj ; plej⭑ divers⭑·aj dezir⭑·oj kaj⭑
cel⭑·ad·oj volv⭑·iĝ·ad·is kaj⭑ kruc⭑·iĝ·ad·is en⭑ la⭑ mil⭑·oj da⭑ kap⭑·oj de⭑ la⭑
grand⭑+urb⭑·a loĝ⭑·ant·ar·o .
3.
Re·kombin⭑·iĝ·i el⭑ du⭑ divers⭑·aj font⭑·oj: kruc⭑·iĝ·ad·o de⭑ ras¹·oj ; vari³·aĵ·oj
mal·rapid⭑·e ŝanĝ⭑·iĝ·is por⭑ far⭑·iĝ·i fiks¹·it·aj speci⁽⁺⁾·oj, kiu·j ne⭑ plu⭑
pov⭑·as inter·kruc⭑·iĝ·i .
4.
{inter·sekc⭑·i si·n.}
kruc⭑·ist·o, kruc⭑+milit⭑·ist·o
Part⭑·o-pren⭑·ant·o de⭑ kruc⭑·a milit⭑-ir⭑·o: pere⭑·ad·u kruc⭑·ist·oj-hund⭑-frat⭑·oj! ;
en⭑ 1090 kruc⭑+milit⭑·ist·oj detru⭑·is la⭑ sinagog²·on ; la⭑ okaz⭑·aĵ·o en·hav⭑·as
part⭑·e histori⭑·an fakt¹·on: ebl⭑·e kruc⭑+milit⭑·ist·o re·ven⭑·is ĉi⭑ tie·n kaj⭑
kun·vetur⭑·ig·is krokodil⭑·on el⭑ Nil⁽⁺⁾·o .
kruc⭑·um·i
(tr)
{Mort⭑·ig·i} per⭑ pend⭑·ig·o sur⭑ kruc⭑·o: ili de·nov⭑·e ek·kri⭑·is: kruc⭑·um·u li·n
; krim⭑·ul·o! mi tuj⭑ vi·n ordon⭑·os kruc⭑·um·i !
grek⁸·a kruc⭑·o, regul⭑·a kruc⭑·o
{Kruc⭑·o} kun⭑ ĉiu·j branĉ⭑·oj egal⭑·e long⭑·aj, tradici¹·a figur⭑·o en⭑
orient⭑·a Krist⭑·an·ism·o: konstru⭑·aĵ·o […] en⭑ form⭑·o de⭑ grek⁸·a kruc⭑·o ; la⭑
Kruc⭑·o de⭑ Kal⭑·at-rav⭑·a […] konsist⭑·as el⭑ grek⁸·a kruc⭑·o […] ruĝ⭑·a kaj⭑
lili⭑-flor⭑·ig·it·a .
hok⭑·o-kruc⭑·o, hok⭑-kruc⭑·o
{Kruc⭑·o} kun⭑ branĉ⭑·oj ort⁸·e fleks⭑·it·aj, bon⭑+aŭgur⁶·a figur⭑·o en⭑ Hind⁽⁺⁾·uj·o
kaj⭑ Orient⭑-azi⁸·o, histori⭑·a {insign⭑·o} de⭑ Nazi⁽⁺⁾·ism·o en⭑ Eŭrop⭑·o;
{svastik⁽⁺⁾·o} : est⭑·as rond⭑·a hok⭑-kruc⭑·o, uz⭑·at·a kiel⭑ ornam⭑·aĵ·o
en⭑ Eŭski⁽⁺⁾·o ; kelk⭑·aj broŝur¹·oj sur·hav⭑·as la⭑ hok⭑·o-kruc⭑·on, tiu·j
esprim⭑·iĝ·oj de⭑ krud⭑·a nazi⁽⁺⁾·ism·o apud⭑·as .
kelt¹⁰·a kruc⭑·o
{Kruc⭑·o} kun⭑ ring⭑·o ĉirkaŭ⭑ la⭑ centr⭑·o, tradici¹·a figur⭑·o en⭑
nord⭑+okcident⭑·a kelt¹⁰+lingv⭑·a Eŭrop⭑·o: gravur⭑·it·aj kolon⭑·oj en⭑ la⭑ form⭑·o
de⭑ antikv⭑·a kelt¹⁰·a kruc⭑·o, vid⭑·ebl·a en⭑ arkeolog³·ej·oj kaj⭑ tomb⭑·ej·oj en⭑
la⭑ tut⭑·a insul⭑·o ; kelt¹⁰·a kruc⭑·o en⭑ , Irland⁸·o .
latin⁽⁺⁾·a kruc⭑·o
{Kruc⭑·o} kun⭑ pli⭑ long⭑·a mal·supr⭑·a branĉ⭑·o, tradici¹·a figur⭑·o en⭑
okcident⭑·a Krist⭑·an·ism·o: ĝi⭑·a form⭑·o est⭑·as tiu de⭑ latin⁽⁺⁾·a kruc⭑·o ; la⭑
barok⁽⁺⁾+stil⭑·an preĝ⭑·ej·on oni plan⭑·is en⭑ la⭑ form⭑·o de⭑ latin⁽⁺⁾·a kruc⭑·o,
en·ten⭑·ant·a du⭑ tur⭑·ojn, kupol⭑·on kaj⭑ du⭑·on+rond⭑·an absid⁽⁺⁾·on .
malt³·a kruc⭑·o
{Kruc⭑·o} kun⭑ branĉ⭑·oj dis·pint⭑·aj, larĝ⭑·iĝ·ant·aj al⭑ ekster⭑·o, insign⭑·o
de⭑ la⭑ {malt³·a orden⭑·o} : la⭑ instanc²·o stamp⭑·is ili·n per⭑ ruĝ⭑·a stamp⭑·o
en⭑ la⭑ form⭑·o de⭑ malt³·a kruc⭑·o ; la⭑ malt³·a kruc⭑·o mal·aper⭑·is de⭑ la⭑
rusi⁽⁺⁾·a blazon¹·o, la⭑ kavalir⭑·oj for·ir⭑·is al⭑ Eŭrop⭑·o .
Ruĝ⭑·a Kruc⭑·o
Unu⭑ el⭑ naci⭑·aj kaj⭑ inter·naci⭑·aj ne·ŝtat⭑·aj {organiz¹·o} j labor⭑·ant·aj
sub⭑ komun⭑·a simbol¹·o de⭑ ruĝ⭑·a kruc⭑·o (resp. {ruĝ⭑·a lun⭑-ark⭑·o} ) kaj⭑
help⭑·ant·aj al⭑ hom⭑·oj ĉe⭑ mal·san⭑·oj, akcident²·oj, mal·sat⭑·o ks: en⭑ 1860
kompat⭑·o por⭑ vunditaj soldat⭑·oj inspir⭑·is Henrik⁽⁺⁾·on fond⭑·i
la⭑ Ruĝ⭑·an Kruc⭑·on ; je⭑ la⭑ nom⭑·o de⭑ Sved⁸·a Ruĝ⭑·a Kruc⭑·o [ili] help⭑·is al⭑
dek⭑-mil⭑·oj da⭑ hungar⁸·oj, jud³·oj kaj⭑ ne·jud³·oj, sav⭑·iĝ·i de⭑ la⭑ nazi⁽⁺⁾·aj
persekut⭑·oj ; la⭑ Inter·naci⭑·a Ruĝ⭑·a Kruc⭑·o en⭑ Ĝenev⁽⁺⁾·o .
Sud⭑·a Kruc⭑·o, Kruc⭑·o (Cru)
{Stel⭑-figur⭑·o} en⭑ la⭑ sud⭑·a du⭑·on-sfer¹·o (): NGC 4052 est⭑·as mal·ferm⭑·it·a
stel⭑-amas⭑·o en⭑ konstelaci⁽⁺⁾·o Sud⭑·a Kruc⭑·o ; Esperant⭑·o sub⭑ la⭑ Sud⭑·a
Kruc⭑·o (aŭstrali⁸·a revu²·o) .
voj⭑+kruc⭑·iĝ·o, voj⭑-kruc⭑·o
Lok⭑·o, en⭑ kiu du⭑ aŭ⭑ plur⁴·aj voj⭑·oj renkont⭑·iĝ·as transvers⁽⁺⁾·e: ĝi
star⭑·as [...] apud⭑ la⭑ voj⭑·o, ĉe⭑ la⭑ voj⭑+kruc⭑·iĝ·oj ; kiam⭑ li ven⭑·is al⭑
la⭑ voj⭑+kruc⭑·iĝ·o, li renkont⭑·is la⭑ mal·grand⭑·an Nik⁽⁺⁾·on ; ĉe⭑ ĉiu
voj⭑-kruc⭑·o la⭑ trumpet⭑·ist·oj lud⭑·is signal⭑·on . {trafik⁴-rond⭑·o} ,
{voj⭑-nod¹·o}
Kruc⭑·o-lev⭑·o
Unu⭑ el⭑ la⭑ krist⭑·an·aj {dek⭑-du⭑·op·aj fest⭑·oj} , dediĉ⭑·it·a al⭑ la⭑ re·memor⭑·o
pri⭑ re·trov⭑·o de⭑ la⭑ kruc⭑·o sur⭑ kiu Jesu³·o sufer⭑·is la⭑ kruc⭑·um·on
(fest⭑·at·a la⭑ 14an de⭑ septembr⁽⁺⁾·o).
turn⭑·o-kruc⭑·o
Aranĝ⭑·aĵ·o en⭑ form⭑·o de⭑ turn⭑·ebl·a horizontal⭑·a kruc⭑·o munt⁴·it·a sur⭑
fost⭑·et·o, kia·jn oni instal²·as ĉe⭑ en·ir⭑·ej·o en⭑ stadion⁸·on, kas⭑·ej·on
ktp, por⭑ tra·las⭑·i publik⭑·on po⭑ unu⭑ hom⭑·o laŭ·vic⭑·e, eventual¹·e
kontrol⭑·ant·e bilet³·ojn ktp: en⭑ la⭑ butik⭑·o ŝi aĉet⭑·is sun⭑+flor⭑·an
ole⭑·on, kaj⭑ jen⭑, kontraŭ⭑ la⭑ turn⭑·o-kruc⭑·o la⭑ litr²·uj·o romp⭑·iĝ·is, la⭑
tut⭑·a jup⭑·o makul⭑·iĝ·is ; ĵet⭑·int·e kvin⭑+frank⭑·an mon⭑·er·on en⭑ aŭtomat¹·on,
oni en·ir⭑·as tra⭑ sekur⁴·ec·a turn⭑·o-kruc⭑·o .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.69 2023/12/03 09:59:02 ]
__________________________________________________________________