vidu ankaŭ la klarigojn
kruc·/·o

kruc·o

   1.
          {Objekt·o} el du transvers⁽⁺⁾·aj pec·oj: la du baston·oj form·is kruc·on;
          arb·o ĉe la voj-kruc·o ; herold¹·oj star·iĝ·is en la strat-kruc·oj,
          plac·oj,  kamp·oj ; fenestr·o-kruc·o. {kruc+bek·ul·o} , {kruc-mast·o} ,
          {kruc-vort-enigm·o}

   2.
          En Romi⁽⁺⁾·o kaj najbar·aj kultur¹·oj antikv·aj, {pend·ig·il·o} el fost·eg·o
          kun transvers⁽⁺⁾·a trab·o, sur kiu oni lig·is  al·najl·is krim·ul·ojn
          por mort·ig·o: mort·i sur kruc·o ; apud la kruc·o de Jesu³·o star·is li·a
          patr·in·o .

   3.
          La kruc·o sur kiu mort·is {Jesu³·o} , figur·at·a kiel {simbol¹·o} de
          krist·an·a religi·o: genu-fleks·i antaŭ kruc·o kaj altar·oj ; pardon·em·e
          la juĝ·o ag·as kun vi, mal·virt·ul·o, se vi nun tuj ramp·os al la
          kruc·o kaj pet·eg·os pri kompat·o kaj indulg·o ; re·nov·ig·at·a, lign·a
          kruc·o tie sur la alt·aĵ·o ; li pren·is de la tomb·o la kruc·on, lev·is
          ĝi·n supr·en ; la Krist·an·a pastr·o lev·is alt·e la kruc·on, kiu
          mal·proksim·en radi·is or·an bril·on, kaj el li·a buŝ·o son·is la
          kant·ad·o de mes·o ; far·u la sign·on de la kruc·o, dir·is la pastr·o ;
          la preĝ·ej·o de la Sankt·a Kruc·o ; ĉiam flirt·is la ruĝ·a flag·o kun
          la blank·a kruc·o ; la reĝ·o donac·is al la ambaŭ […] kavalir·an
          kruc·on kaj la titol·on . {krucifiks¹·o}

   4.
          {Figur·o} el du transvers⁽⁺⁾·aj strek·oj: desegn·i kruc·on sur paper·o;
          far·i kruc·on sur balot²·il·o; ŝi mark·is per pec·o da kret·o sur la
          pord·o grand·an kruc·on .

   5.
          {Ŝarĝ·o} , {sufer·o} , kiu·n oni dev·as {el·port·i} : kiu ne pren·as
          si·an kruc·on kaj sekv·as post mi, tiu ne est·as ind·a je mi ; la
          ortografi¹·o en la pli·mult·o da lingv·oj […] prezent·as ver·an kruc·on
          por la lern·ant·o .

kruc·a

   1.
          En kruc·a form·o  inter·rilat·o: kruc·a sign·o, en·tranĉ·o; dilem²·o ĉe
          la kruc·a voj·o ; ver+ŝajn·e ekzist·as mal·grand·a kruc·a imun⁴·ec·o al
          divers·aj vari³·aĵ·oj de la sam·a sub·tip¹·o de grip²·aj virus⁹·oj .
          {rim-aranĝ·o}

   2.
          Rilat·a al la kruc·o de Jesu³·o: kruc·aj milit-ir·oj ; en la jar·o 1292
          okaz·is la naŭ·a kruc·a milit-ir·o ; kruc·a ĉen·o ; [li] dev·is tra·pas·ikruc·anvoj·on (kp {kalvari⁽⁺⁾·a voj·o} ), kontraŭ·is li·n plej+part·e la
          urb·a konsili⁽⁺⁾·o kaj la paroĥ·estr·o, kiu kred·is, ke solen·aĵ·o
          mal·honor·ig·os la naci·on ; solen·aĵ·ojn okaz·e de la Kruc·a Tag·o
          (ortodoks²·a krist-nask·o, la ses·a de januar⁽⁺⁾·o) .

   3.
          {Decid·a} , {esenc·a} : kruc·a part·o de tiu ĉi projekt·o est·as
          evolu²·ig·ipont·ajn program¹·ojn“ .

          Rim.: Tiu·n metafor¹·an senc·on ver+ŝajn·e oni kompren·as nur fon⁵·e de
          mal·mult·aj naci-lingv·oj, angl·e, franc·e, ital⁸·e:  .
          Prefer·e uz·u ne·metafor¹·an vort·ondecid·a“, „precip·aesenc·a“.

kruc·ig·i, kruc·i

   (tr)

   1.
          Form·i el du ·oj kruc·on: la ofic·ist·oj kruc·as la man·ojn sur la
          brust·o kaj klin·as la kap·ojn ; skrib·ist·o sid·iĝ·is sur la plank·o,
          kruc·int·e la krur·ojn ; [en la kaleŝ·o] sid·is la korpulent⁽⁺⁾·a figur·o
          de vir·in·o de matur·a ·o, kruc·ig·int·e la nud·ajn brak·ojn super
          korb·o, kiu·n ŝi port·is sur la genu·oj ; lan·a tuk·o kovr·ant·e ŝi·an
          kap·on kaj kruc·ig·it·a sur la brust·o ; rezignaci³·e kruc·i la brak·ojn
          (rest·i ne·labor·ant·a, sen·ag·a) .

   2.
          Transvers⁽⁺⁾·e tra·ir·i: se vi vid·os iu·n, ne kruc·u li·an voj·on […], ĝis
          li preter·pas·is ; mi·an voj·on kruc·ig·is la grand·a ŝose³·o […] al
           ; iom flug·int·e laŭ si·a strat·et·o,  de·turn·is
          la bala·il·on kaj rajd·is en ali·an (strat·on), kiu ort⁸·e kruc·is la
          unu·an .

   3.
          Re {kombin·i} afer·ojn el du divers·aj font·oj: detekt⁽⁺⁾·i eventual¹·ajn
          suspekt·at·ojn kontrol·ant·e la ident¹·ec·on de ĉiu vojaĝ·ant·o kaj
          kruc·ant·e ĝi·n kun inform¹·oj de la polic·aj inform¹-serv·oj ; ĉar
          mult·aj el la hibrid⁽⁺⁾·oj est·is kruc·it·aj dum plur⁴·aj generaci·oj,
          est·as mal·facil·e ident¹·ig·i ili·ajn respektiv²·ajn origin¹·ojn .

   Rim.: Est·us sistem·a dir·i kun Zamenhof·o, „kruc·ig·i“ (rond·ig·i, puf³·ig·i,
   bul·ig·i...) parol·ant·e pri la ag·odon·i form·on“, kajkruc·i“ (rond·i,
   zigzag¹·i ktp) parol·ant·e pri la stat·oest·i en form·o“ (la voj·oj kruc·as ĉi
   tie); kp ŝi ĵet·iĝ·is en brak-seĝ·on, apog·is la kap·on al la dens·a part·o de
   la seĝ·o, kruc·ig·is la krur·ojn, montr·ant·e per tio tre bel+form·ajn pied·ojn
   ; dir·is  , trankvil·e kruc·ig·ant·e la brak·ojn sur la brust·o .
   Tamen PIV kaj Kab⁽⁺⁾·e prefer·as dir·ikruc·ipor la ag·okaj sekv·e,
   „kruc·iĝ·ipor la stat·o (iom mis¹⁹²⁹·a uz·o de „-“).

kruc·iĝ·i, inter·kruc·iĝ·i

   (ntr)

   1.
          Kun {form·i} kruc·on: standard·o [kun] blu·a ankr·o kaj blu·a ŝlos·il·o
          kruc·iĝ·ant·aj sur blank·a kamp·o .

   2.
          Si·n {renkont·i} transvers⁽⁺⁾·e: en la arb·ar·o la voj·oj kruc·iĝ·is, kaj
          ŝi plu ne sci·is, kie·n ŝi dev·as ir·i ; mult+foj·e kruc·iĝ·ant·aj
          mal·eben·aj kaj sabl·aj voj·oj ; la histori·o […] cert·e pov·us est·i
          ornam·it·a, bel·ig·it·a per mult·o da kruc·iĝ·ant·aj sent·oj, frap·ant·aj
          kontrast¹·oj, tondr·o-simil·aj okaz·aĵ·oj ; plej divers·aj dezir·oj kaj
          cel·ad·oj volv·iĝ·ad·is kaj kruc·iĝ·ad·is en la mil·oj da kap·oj de la
          grand+urb·a loĝ·ant·ar·o .

   3.
          Re·kombin·iĝ·i el du divers·aj font·oj: kruc·iĝ·ad·o de ras¹·oj ; vari³·aĵ·oj
          mal·rapid·e ŝanĝ·iĝ·is por far·iĝ·i fiks¹·it·aj speci⁽⁺⁾·oj, kiu·j ne plu
          pov·as inter·kruc·iĝ·i .

   4.
          {inter·sekc·i si·n.}

kruc·ist·o, kruc+milit·ist·o

          Part·o-pren·ant·o de kruc·a milit-ir·o: pere·ad·u kruc·ist·oj-hund-frat·oj! ;
          en 1090 kruc+milit·ist·oj detru·is la sinagog²·on ; la okaz·aĵ·o en·hav·as
          part·e histori·an fakt¹·on: ebl·e kruc+milit·ist·o re·ven·is ĉi tie·n kaj
          kun·vetur·ig·is krokodil·on el Nil⁽⁺⁾·o .

kruc·um·i

   (tr)

          {Mort·ig·i} per pend·ig·o sur kruc·o: ili de·nov·e ek·kri·is: kruc·um·u li·n
          ; krim·ul·o! mi tuj vi·n ordon·os kruc·um·i !

grek⁸·a kruc·o, regul·a kruc·o

          {Kruc·o} kun ĉiu·j branĉ·oj egal·e long·aj, tradici¹·a figur·o en
          orient·a Krist·an·ism·o: konstru·aĵ·o […] en form·o de grek⁸·a kruc·o ; la
          Kruc·o de Kal·at-rav·a […] konsist·as el grek⁸·a kruc·o […] ruĝ·a kaj
          lili-flor·ig·it·a .

hok·o-kruc·o, hok-kruc·o

          {Kruc·o} kun branĉ·oj ort⁸·e fleks·it·aj, bon+aŭgur⁶·a figur·o en Hind⁽⁺⁾·uj·o
          kaj Orient-azi⁸·o, histori·a {insign·o} de Nazi⁽⁺⁾·ism·o en Eŭrop·o;
          {svastik⁽⁺⁾·o} :  est·as rond·a hok-kruc·o, uz·at·a kiel ornam·aĵ·o
          en Eŭski⁽⁺⁾·o ; kelk·aj broŝur¹·oj sur·hav·as la hok·o-kruc·on, tiu·j
          esprim·iĝ·oj de krud·a nazi⁽⁺⁾·ism·o apud·as .

kelt¹⁰·a kruc·o

          {Kruc·o} kun ring·o ĉirkaŭ la centr·o, tradici¹·a figur·o en
          nord+okcident·a kelt¹⁰+lingv·a Eŭrop·o: gravur·it·aj kolon·oj en la form·o
          de antikv·a kelt¹⁰·a kruc·o, vid·ebl·a en arkeolog³·ej·oj kaj tomb·ej·oj en
          la tut·a insul·o ; kelt¹⁰·a kruc·o en  , Irland⁸·o .

latin⁽⁺⁾·a kruc·o

          {Kruc·o} kun pli long·a mal·supr·a branĉ·o, tradici¹·a figur·o en
          okcident·a Krist·an·ism·o: ĝi·a form·o est·as tiu de latin⁽⁺⁾·a kruc·o ; la
          barok⁽⁺⁾+stil·an preĝ·ej·on oni plan·is en la form·o de latin⁽⁺⁾·a kruc·o,
          en·ten·ant·a du tur·ojn, kupol·on kaj du·on+rond·an absid⁽⁺⁾·on .

malt³·a kruc·o

          {Kruc·o} kun branĉ·oj dis·pint·aj, larĝ·iĝ·ant·aj al ekster·o, insign·o
          de la {malt³·a orden·o} : la instanc²·o stamp·is ili·n per ruĝ·a stamp·o
          en la form·o de malt³·a kruc·o ; la malt³·a kruc·o mal·aper·is de la
          rusi⁽⁺⁾·a blazon¹·o, la kavalir·oj for·ir·is al Eŭrop·o .

Ruĝ·a Kruc·o

          Unu el naci·aj kaj inter·naci·aj ne·ŝtat·aj {organiz¹·o} j labor·ant·aj
          sub komun·a simbol¹·o de ruĝ·a kruc·o (resp. {ruĝ·a lun-ark·o} ) kaj
          help·ant·aj al hom·oj ĉe mal·san·oj, akcident²·oj, mal·sat·o ks: en 1860
          kompat·o por vunditaj soldat·oj inspir·is Henrik⁽⁺⁾·on  fond·i
          la Ruĝ·an Kruc·on ; je la nom·o de Sved⁸·a Ruĝ·a Kruc·o [ili] help·is al
          dek-mil·oj da hungar⁸·oj, jud³·oj kaj ne·jud³·oj, sav·iĝ·i de la nazi⁽⁺⁾·aj
          persekut·oj ; la Inter·naci·a Ruĝ·a Kruc·o en Ĝenev⁽⁺⁾·o .

Sud·a Kruc·o, Kruc·o (Cru)

          {Stel-figur·o} en la sud·a du·on-sfer¹·o (): NGC 4052 est·as mal·ferm·it·a
          stel-amas·o en konstelaci⁽⁺⁾·o Sud·a Kruc·o ; Esperant·o sub la Sud·a
          Kruc·o (aŭstrali⁸·a revu²·o) .

voj+kruc·iĝ·o, voj-kruc·o

          Lok·o, en kiu du  plur⁴·aj voj·oj renkont·iĝ·as transvers⁽⁺⁾·e: ĝi
          star·as [...] apud la voj·o, ĉe la voj+kruc·iĝ·oj ; kiam li ven·is al
          la voj+kruc·iĝ·o, li renkont·is la mal·grand·an Nik⁽⁺⁾·on ; ĉe ĉiu
          voj-kruc·o la trumpet·ist·oj lud·is signal·on . {trafik⁴-rond·o} ,
          {voj-nod¹·o}

Kruc·o-lev·o

          Unu el la krist·an·aj {dek-du·op·aj fest·oj} , dediĉ·it·a al la re·memor·o
          pri re·trov·o de la kruc·o sur kiu Jesu³·o sufer·is la kruc·um·on
          (fest·at·a la 14an de septembr⁽⁺⁾·o).

turn·o-kruc·o

          Aranĝ·aĵ·o en form·o de turn·ebl·a horizontal·a kruc·o munt⁴·it·a sur
          fost·et·o, kia·jn oni instal²·as ĉe en·ir·ej·o en stadion⁸·on, kas·ej·on
          ktp, por tra·las·i publik·on po unu hom·o laŭ·vic·e, eventual¹·e
          kontrol·ant·e bilet³·ojn ktp: en la butik·o ŝi aĉet·is sun+flor·an
          ole·on, kaj jen, kontraŭ la turn·o-kruc·o la litr²·uj·o romp·iĝ·is, la
          tut·a jup·o makul·iĝ·is ; ĵet·int·e kvin+frank·an mon·er·on en aŭtomat¹·on,
          oni en·ir·as tra sekur⁴·ec·a turn·o-kruc·o .

   [artikol-versi⁹·o: 1.69 2023/12/03 09:59:02 ]
     __________________________________________________________________