vidu ankaŭ la klarigojn
lum⭑·/·i
lum⭑·i
(ntr)
1.
El·ig⭑·i tia·jn {radi⭑·o} jn, kiu·j est⭑·as percept¹·ebl·aj per⭑ la⭑ {okul⭑·o} j
kaj⭑ ebl⭑·ig·as vid⭑·i objekt⭑·ojn: lum⭑·is super⭑ li la⭑ sun⭑·o ; dum⭑ la⭑ tag⭑·o
kiam⭑ la⭑ sun⭑·o lum⭑·as tra⭑ la⭑ akv⭑·o li dorm⭑·as sed⭑ en⭑ stel⭑+lum⭑·aj nokt⭑·oj
kaj⭑ ĉe⭑ lun⭑-lum⭑·o li lev⭑·iĝ·as super⭑ la⭑ akv⭑·on ; [nun⭑] mal·pli⭑ da⭑
stel⭑·oj lum⭑·as nokt⭑·e ; intern⭑·e lum⭑·is torĉ⭑·oj, oni do⭑ pov⭑·is vid⭑·i, ke⭑
la⭑ mur⭑·oj konsist⭑·as el⭑ tabul⭑·oj skulpt⭑·it·aj kiel⭑ punt⭑·oj ; kaj⭑ Di⭑·o
dir⭑·is: […] est⭑·u lum⭑·aĵ·oj en⭑ la⭑ ĉiel⭑·a firm⭑·aĵ·o, por⭑ lum⭑·i super⭑ la⭑
ter⭑·o ; la⭑ mal·nov⭑·a lantern⭑·o [ne⭑ plu⭑] lum⭑·as sufiĉ⭑·e, por⭑ serv⭑·i kiel⭑
strat⭑·a lantern⭑·o ; ses⭑ lampir⭑·oj lum⭑·is tiel⭑ bon⭑·e, kiel⭑ ili pov⭑·is ;
la⭑ temp⭑·o de⭑ la⭑ infan⭑·ec·o hav⭑·as si⭑·ajn lum⭑·ajn alt⭑·aĵ·ojn, kies⭑ radi⭑·oj
post⭑·e lum⭑·as tra⭑ la⭑ tut⭑·a viv⭑·o ; ili opini⭑·as, ke⭑ ĉio, kio lum⭑·as,
en·hav⭑·as en⭑ si almenaŭ⭑ unu⭑ vaks⭑-kandel⭑·on ; lum⭑·as pli⭑ hel⭑·e ol⭑ pal⭑·a
kandel⭑·o / Sur⭑ voj⭑·oj de⭑ l'⭑ viv⭑·o afabl⭑·a botel⭑·o ; post⭑ veter⭑·o
mal·bel⭑·a lum⭑·as sun⭑·o plej⭑ hel⭑·a ; ĉie lum⭑·as la⭑ sam⭑·aj emblem¹·oj de⭑ la⭑
sam⭑·aj tut⭑+mond⭑·aj kompani¹·oj (kp {okul⭑+frap⭑·a} ) .
Rim.: Ne⭑ uz⭑·u „lum⭑·i“ transitiv²·e en⭑ la⭑ senc⭑·o de⭑ „lum⭑·ig·i“,
„pri·lum⭑·i“: mal·mult⭑·aj lantern⭑·oj mal·bon⭑·e lum⭑·is la⭑ strat⭑·et·on .
2.
(pri⭑ mien⭑·o, okul⭑·oj) Montr⭑·ant·a bon⭑·an humor⭑·on, {ĝoj⭑·o} n, {feliĉ⭑·o}
n kc: li⭑·a vizaĝ⭑·o lum⭑·is kiel⭑ la⭑ sun⭑·o ; ĝoj⭑·a rid⭑·et·o ek·lum⭑·is sur⭑
ŝi⭑·a bel⭑·a vizaĝ⭑·o ; pli⭑ bel⭑·an ornam⭑·on hav⭑·is neniu Grek⁸·a knab⭑·in·o,
ŝi⭑·a vizaĝ⭑·o lum⭑·is, ŝi⭑·aj okul⭑·oj est⭑·is kiel⭑ du⭑ stel⭑·oj ; ŝi⭑·aj okul⭑·oj
lum⭑·is de⭑ ĝoj⭑·o ; li rigard⭑·is en⭑ la⭑ mild²·e lum⭑·ant·an vizaĝ⭑·on de⭑
[anĝel⭑·o] ; ili⭑·aj brun⭑·aj okul⭑·oj lum⭑·is tre⭑ saĝ⭑·e ; ŝi⭑·aj okul⭑·oj
bril⭑·et·is kaj⭑ la⭑ tre⭑ serioz⭑·a vizaĝ⭑·o ek·lum⭑·is kvazaŭ⭑ rivel⁸·e ; Petr⭑·o
aŭskult⭑·is ili·n kaj⭑ ĝoj⭑·o ĉiam⭑ pli⭑ grand⭑·a lum⭑·is sur⭑ li⭑·a vizaĝ⭑·o .
{bril⭑·i} , {radi⭑·i}
lum⭑·o
1.
Radi⭑·oj (elektromagnet⁽⁺⁾·aj ond⭑·oj), kiu·j est⭑·as percept¹·at·aj per⭑ la⭑
okul⭑·oj kaj⭑ ig⭑·as la⭑ objekt⭑·ojn vid⭑·ebl·aj: la⭑ lum⭑·o de⭑ fajr⭑·o ; ni
silent⭑·os kaj⭑ atend⭑·os ĝis⭑ la⭑ lum⭑·o de⭑ la⭑ maten⭑·o ; la⭑ lum⭑·o de⭑
maten⭑·o, kiam⭑ lev⭑·iĝ·as la⭑ sun⭑·o ; la⭑ arĝent⭑·a sabat⭑·a kandelabr³·o
verŝ⭑·is si⭑·an fest⭑·an lum⭑·on sur⭑ la⭑ pi⭑·ec·e gaj⭑·ajn vizaĝ⭑·ojn de⭑ la⭑
mal·jun⭑·ul·oj ; manĝ⭑·i sandviĉ⁸·ojn ĉe⭑ la⭑ lum⭑·o de⭑ du⭑ kandel⭑·oj ; kie
lum⭑·o ekzist⭑·as, ankaŭ⭑ ombr⭑·o trov⭑·iĝ·as . {lum⭑-rapid⭑·o} , {lum⭑-stri⭑·o}
2.
Io lum⭑·ant·a (precip⭑·e plur⁴+nombr⭑·e kaj⭑ se⭑ ne⭑ konven⭑·as preciz⭑·ig·i la⭑
natur⭑·on de⭑ la⭑ koncern⭑·aj {lum⭑·aĵ·o} j): li murmur⭑·et·is […] kiam⭑ la⭑
lum⭑·oj grup⭑·iĝ·is en⭑ unu⭑ lok⭑·o ; ŝi konduk⭑·is ŝi·n en⭑ la⭑ ĉambr⭑·on kaj⭑
ek·brul⭑·ig·is lum⭑·on ; ili esting⭑·is la⭑ lum⭑·on kaj⭑ serĉ⭑·is lok⭑·on por⭑ la⭑
dorm⭑·o ; ĉiu·j ek·kur⭑·is galop¹·e al⭑ la⭑ river⭑·o, sur⭑ kies⭑ bord⭑·oj jam⭑
bril⭑·is mult⭑·e~nombr⭑·aj lum⭑·oj kaj⭑ son⭑·is grand⭑·a kant⭑·o de⭑ la⭑
kun·ven⭑·int·a popol⭑·o ; fin⭑+fin⭑·e, mi ek·vid⭑·is elektr¹·ajn lum⭑·ojn kaj⭑
re·kon⭑·is, ke⭑ mi trov⭑·iĝ·as en⭑ la⭑ vilaĝ⭑·o . {lum⭑·il·o}
3.
Al·don⭑·aj inform¹·oj, kiu·j klar⭑·ig·as iu·n afer⭑·on: ĉu⭑ vi, saĝ⭑·aj
pastr⭑·oj, pov⭑·as ĵet⭑·i lum⭑·on sur⭑ ĉi⭑ tiu·n mister⭑·an afer⭑·on ? vi⭑·aj
artikol⭑·oj prezent⭑·as ni⭑·an afer⭑·on al⭑ la⭑ leg⭑·ant·oj en⭑ mal·ĝust⭑·a lum⭑·o,
kaj⭑ tial⭑ ni est⭑·as dev⭑·ig·it·aj don⭑·i kelk⭑·an klar⭑·ig·on ; [tia] esplor⭑·o
sen·dub⭑·e ĵet⭑·us interes⭑·an lum⭑·on sur⭑ la⭑ konsist⭑·on de⭑ la⭑
esperant⭑·o-kolektiv³·o ; [ili] neniam⭑ met⭑·as en⭑ lum⭑·on si⭑·ajn
merit⭑·ojn, laŭ⭑ ili⭑·a propr⭑·a modest⭑·a juĝ⭑·o ; tiu dokument⭑·o est⭑·is por⭑
li ver⭑·a mal·kaŝ⭑·o, kaj⭑ ĵet⭑·is nov⭑·an lum⭑·on sur⭑ far⭑·iĝ·ojn, kiu·j rest⭑·is
ĝis⭑ nun⭑ mal·lum⭑·aj ; la⭑ kurac⭑·ist·o ne⭑ vid⭑·is ia·n klinik²·an sign⭑·on,
kiu pov⭑·us ĵet⭑·i lum⭑·on sur⭑ la⭑ kaŭz⭑·on de⭑ l’ mort⭑·o ; oni rigard⭑·as
nov⭑·an mesaĝ⁹·on en⭑ la⭑ lum⭑·o de⭑ tiu statistik¹·o ; li⭑·a klopod⭑·ad·o
aper⭑·ig·i la⭑ situaci⭑·on en⭑ Zimbabv⁽⁺⁾·o kaj⭑ ali⭑·aj afrik⁸·aj land⭑·oj en⭑
favor⭑·a lum⭑·o est⭑·as tamen⭑ iom⭑ tro⭑·a ; lum⭑·o far⭑·iĝ·os, kulp⭑·o trov⭑·iĝ·os
.
4.
La⭑ bon⭑·o, la⭑ {prav⭑·o} , Di⭑·o, la⭑ ver⭑·a sci⭑·o ks: la⭑ lum⭑·o de⭑ la⭑ saĝ⭑·o ;
la⭑ Etern⭑·ul·o est⭑·as mi⭑·a lum⭑·o kaj⭑ mi⭑·a sav⭑·o ; li est⭑·as en⭑ la⭑ lum⭑·o ;
[Johan⭑·o] ven⭑·is kiel⭑ atest⭑·ant·o, por⭑ atest⭑·i pri⭑ la⭑ lum⭑·o, por⭑ ke⭑
ĉiu·j per⭑ li kred⭑·u ; tiu·j hom⭑·oj est⭑·as kontraŭ·ul⭑·oj de⭑ la⭑ lum⭑·o, ili
ne⭑ kon⭑·as Li⭑·ajn voj⭑·ojn, ne⭑ re·ven⭑·as al⭑ Li⭑·a ir⭑·ej·o ; ĉu⭑ ĉiu serĉ⭑·ant·o
nepr⭑·e serĉ⭑·as lum⭑·on? oft⭑·e oni ne⭑ sopir⭑·as spirit⭑·ec·on, sed⭑ ali⭑·ajn
afer⭑·ojn, kiel⭑ […] unik³·aj „mistik²·aj“ spert⭑·oj .
5.
{Optimism²·a} sent⭑·o: ĝoj⭑·o, feliĉ⭑·o, esper⭑·o: ĉe⭑ la⭑ Jud³·oj est⭑·is lum⭑·o
kaj⭑ ĝoj⭑·o, gaj⭑·ec·o kaj⭑ triumf¹·o ; fin⭑+fin⭑·e vid⭑·ebl·as lum⭑·o fin⭑·e de⭑ la⭑
tunel¹·o .
6.
Vid⭑-kapabl⭑·o: la⭑ lum⭑·o de⭑ mi⭑·aj okul⭑·oj .
lum⭑·a
1.
El·ig⭑·ant·a lum⭑·on, lum⭑·ant·a, radi⭑·ant·a: lum⭑·aj fenomen¹·oj ; li kovr⭑·is
la⭑ lum⭑·ant·an objekt⭑·on per⭑ la⭑ pied⭑·o ; la⭑ akv⭑·o, kolor⭑·ig·it·a per⭑ la⭑
reflektor⁽⁺⁾·oj, simil⭑·is ĉiel⭑~ark⭑·on, ŝpruc⭑·ant·an en⭑ mirakl¹·a lum⭑·a
kolon⭑·o ; lum⭑·aj vitr⭑·aj mur⭑·oj de⭑ la⭑ nov⭑·aj magazen⭑·oj ; tiam⭑ fal⭑·is
radi⭑·ant·a fal⭑-stel⭑·o, kiu tir⭑·is post⭑ si long⭑·an lum⭑·an stri⭑·on ; la⭑
vir⭑·in·et·o de⭑ mar⭑·o lev⭑·is si⭑·ajn tra·vid⭑·ebl·ajn brak⭑·ojn al⭑ la⭑ lum⭑·a
sun⭑·o kaj⭑ je⭑ la⭑ unu⭑·a foj⭑·o ŝi sent⭑·is larm⭑·ojn .
2.
Rilat⭑·a al⭑ lum⭑·o, kiu est⭑·as el⭑ lum⭑·o: el⭑ ĉiu·j temp⭑·oj, el⭑ ĉiu·j
land⭑·oj montr⭑·iĝ·as tiu·j lum⭑·aj bild¹·oj ; al⭑ pazigrafi⁽⁺⁾·oj oni pov⭑·as
al·vic⭑·ig·i ankaŭ⭑ telegraf⭑·ajn kod⁹·ojn, dek⭑·um·an klasifik³·ad·on, lum⭑·an
kaj⭑ flag⭑·an signal⭑-sistem⭑·ojn ; lum⭑·a signal⭑·o, prem⭑·o, font⭑·o.
Rim.: Ĉar⭑ ĉi⭑ tiu senc⭑·o implic⁽⁺⁾·as rilat⭑·on al⭑ la⭑ substantiv⭑·a ide⭑·o
pri⭑ lum⭑·o (lumoa, de⭑ lum⭑·o), tial⭑ anstataŭ⭑ tia·jn _rilat⭑·ajn_
adjektiv⭑·ojn oni prefer⭑·as uz⭑·i vort⭑·ojn kun·met⭑·it·ajn: lum⭑-bild¹·oj,
lum⭑-signal⭑·o, lum⭑-prem⭑·o, lum⭑-font⭑·o, lum⭑-jar⭑·o, lum⭑-ond⭑·o ktp ‐ kontrast¹·e
al⭑ la⭑ _kvalit¹·aj_ senc⭑·oj de⭑ la⭑ adjektiv⭑·o.
3.
Lum⭑-plen⭑·a, {hel⭑·a} : lum⭑·a, hel⭑·a tag⭑·o ; est⭑·is hel⭑·a lum⭑·a maten⭑·o ;
est⭑·is jam⭑ lum⭑·a tag⭑·o, kiam⭑ Mart⭑·a esting⭑·is la⭑ lamp⭑·on kaj⭑ pren⭑·is
plum⭑·on ; la⭑ nokt⭑·o est⭑·os lum⭑·a, kiel⭑ tag⭑·o ; la⭑ lun⭑·o bril⭑·is […]
tia·mani¹·er·e, ke⭑ est⭑·is preskaŭ⭑ tiel⭑ lum⭑·e, kiel⭑ tag⭑·e ; propr⭑·a dom⭑·o
kun⭑ komfort⭑·aj lum⭑·aj ĉambr⭑·oj ; ni ir⭑·as en⭑ lum⭑·aj salon⭑·oj .
4.
Kiu rilat⭑·as lum⭑·o^4 aŭ⭑ lum⭑·o^5: serĉ⭑·i […] pli⭑ feliĉ⭑·ajn, pli⭑ lum⭑·ajn
pens⭑·ojn – nov⭑·ajn ideal¹·ojn ; sed⭑ ne⭑ imag⭑·u, ke⭑ li prezent⭑·is nur⭑
lum⭑·ajn dimensi⁴·ojn, aŭ⭑ eĉ⭑, se⭑ mi rajt⭑·as parol⭑·i karikatur²·e,
anĝel⭑·ojn lud⭑·ant·ajn per⭑ harp⭑·o sur⭑ tavol⭑·o el⭑ blank⭑·aj nub⭑·oj ; la⭑
kred⭑·o je⭑ lum⭑·a est⭑·ont·ec·o est⭑·is grand⭑·a kaj⭑ la⭑ entuziasm⭑·o
ekster·ordinar⭑·a .
5.
Kiu impres⭑·as kvazaŭ⭑ lum⭑·ant·a, radi⭑·ant·a: ŝi tra·pik⭑·is tru⭑·on en⭑ la⭑
foli⭑·o, rigard⭑·is tra⭑ ĝi al⭑ la⭑ sun⭑·o, kaj⭑ tiam⭑ ŝajn⭑·is al⭑ ĝi, kvazaŭ⭑
ŝi vid⭑·as la⭑ lum⭑·ajn okul⭑·ojn de⭑ si⭑·aj frat⭑·oj ; lum⭑·a vizaĝ⭑·o de⭑ reĝ⭑·o
est⭑·as viv⭑·o .
lum⭑·aĵ·o
Lum⭑·ant·a objekt⭑·o, precip⭑·e {astr¹·o} : kaj⭑ Di⭑·o far⭑·is la⭑ du⭑ grand⭑·ajn
lum⭑·aĵ·ojn: la⭑ pli⭑ grand⭑·an lum⭑·aĵ·on, por⭑ reg⭑·i la⭑ tag⭑·on, kaj⭑ la⭑
mal·pli⭑ grand⭑·an lum⭑·aĵ·on, por⭑ reg⭑·i la⭑ nokt⭑·on ; [por⭑ rigard⭑·i] la⭑
lun⭑·on […] la⭑ gast⭑·o turn⭑·is si⭑·an vizaĝ⭑·on al⭑ la⭑ nokt⭑·a lum⭑·aĵ·o,
flug⭑·ant·a tra⭑ la⭑ nub⭑·oj ; li esting⭑·is si⭑·an lum⭑·aĵ·on, mal·ferm⭑·is la⭑
pord⭑·on tre⭑ antaŭ·zorg⭑·e, cert⭑·iĝ·is ĉu⭑ la⭑ koridor¹·o est⭑·as sen·hom⭑·a .
lum⭑·ig·i
1.
Hav⭑·ig·i lum⭑·on al⭑, proviz⭑·i per⭑ lum⭑·o: fulm⭑·oj lum⭑·ig·is la⭑ mond⭑·on ; la⭑
maten⭑·a sun⭑·o […] lum⭑·ig·as la⭑ kamen⭑-tub⭑·on ; ili ek·lum⭑·ig·is […] sep⭑
kandel⭑·ojn ; li ir⭑·is antaŭ⭑·en kaj⭑ lum⭑·ig·is al⭑ ili en⭑ la⭑ long⭑·a
mal·lum⭑·a koridor¹·o ; ili ven⭑·is al⭑ hel⭑·e lum⭑·ig·it·a rab⭑·ist·a dom⭑·o ;
ole⭑·o por⭑ lum⭑·ig·ad·o .
2.
{Klar⭑·ig·i} , evident¹·ig·i, {kompren⭑·ig·i} : [li instru⭑·oj] ord⭑·ig·is
li⭑·ajn sen·ord⭑·ajn sci⭑·ojn, don⭑·is al⭑ ili palp⭑·ebl·ajn form⭑·ojn kaj⭑ pli⭑
bon⭑·e lum⭑·ig·is kelk⭑·ajn fakt¹·ojn ; subit⭑·e la⭑ ver⭑·o lum⭑·ig·is al⭑ li⭑·a
spirit⭑·o .
3.
{Gaj⭑·ig·i} , seren²·ig·i, sen·zorg⭑·ig·i: saĝ⭑·ec·o de⭑ hom⭑·o lum⭑·ig·as li⭑·an
vizaĝ⭑·on ; la⭑ fizionomi¹·on de⭑ Beatric⁽⁺⁾·o, iam⭑ stamp⭑·it·an de⭑
ne·kurac⭑·ebl·a mal·ĝoj⭑·ec·o, ŝajn⭑·is kontraŭ⭑·e nun⭑ lum⭑·ig·i la⭑ radi⭑·ec·o de⭑
intern⭑·a feliĉ⭑·ec·o ; la⭑ unu⭑·a ek·bril⭑·o de⭑ sukces⭑·o lum⭑·ig·is antaŭ⭑ ŝi
perspektiv¹·on kun⭑ pli⭑ bon⭑·a est⭑·ont·ec·o .
lum⭑·ig·il·o
Objekt⭑·o aŭ⭑ aparat¹·o el·radi⭑·ant·a lum⭑·on; {lum⭑·il·o} : ŝi opini⭑·is, ke⭑
est⭑·as sen·util⭑·e met⭑·i […] ia·n lum⭑·ig·il·on ; sen⭑ lum⭑·ig·il·o,
palp⭑·et·ant·e, ŝi si·n direkt⭑·is al⭑ la⭑ pord⭑·o ; pro⭑ la⭑ en·erg⁽⁺⁾·i-kriz⭑·o
apenaŭ⭑ aŭ⭑ tut⭑·e ne⭑ funkci¹·is strat⭑·aj lum⭑·ig·il·oj .
lum⭑·ing·o
Objekt⭑·o, uz⭑·at·a por⭑ port⭑·i lum⭑·il·on: ni met⭑·u tie·n por⭑ li lit⭑·on kaj⭑
tabl⭑·on kaj⭑ seĝ⭑·on kaj⭑ lum⭑·ing·on ; ĉe⭑ ambaŭ⭑ flank⭑·oj star⭑·is du⭑ vic⭑·oj
da⭑ kandel⭑·oj, la⭑ plej⭑ alt⭑·a kiel⭑ grand⭑·eg·a tur⭑·o, la⭑ plej⭑ mal·grand⭑·a
kiel⭑ lum⭑·ing·o en⭑ la⭑ kuir⭑·ej·o ; la⭑ pastr⭑·oj […] est⭑·as la⭑ lum⭑·ing·o, en⭑
kiu brul⭑·as la⭑ lum⭑·o de⭑ la⭑ saĝ⭑·o ; moral¹-ordon⭑·o est⭑·as lum⭑·ing·o, kaj⭑
instru⭑·o est⭑·as lum⭑·o . {lamp⭑·ing·o}
lum⭑·il·o
Aranĝ⭑·aĵ·o serv⭑·ant·a por⭑ produkt⭑·i lum⭑·on: est⭑·is mult⭑·aj lum⭑·il·oj en⭑ la⭑
supr⭑·a ĉambr⭑·o, kie ni kun·ven⭑·is ; kun⭑ la⭑ lum⭑·il·o en⭑ man⭑·o, hom⭑·on
serĉ⭑·ant·e sur⭑ strat⭑·o ; super⭑ ŝi·n klin⭑·iĝ·is ali⭑·a vir⭑·in·o, ten⭑·ant·e en⭑
si⭑·aj man⭑·oj mal·grand⭑·an korp⭑·et·on […] kiu·n ŝi ĵus⭑ supr⭑·en~ig·is en⭑ la⭑
mizer⭑·an lum⭑·on de⭑ l'⭑ vagon⭑·a lum⭑·il·o ; en⭑ ĉiu fenestr⭑·o lud⭑·is la⭑
flam⭑·o de⭑ lum⭑·il·o kaj⭑ de⭑ ĉie, kun·flu⭑·ant·e en⭑ konfuz⭑·an ĥor⭑·on,
aŭd⭑·iĝ·is la⭑ rit³-kant⭑·ad·o ; ŝi bak⭑·as si⭑·ajn mod⭑+lit⭑·ajn anĝel⭑·et·ojn,
vaz⭑·ojn, lum⭑·il·ojn, tabl⭑·o-lamp⭑·ojn ; antaŭ⭑ du⭑·on-jar⭑-cent⭑·o fot⁹·ist·oj
komenc⭑·is uz⭑·i fulm⭑·o-lum⭑·il·ojn ; kajt⁽⁺⁾·oj jam⭑ est⭑·as el·labor⭑·at·aj kun⭑
lum⭑·il·oj, tiel⭑ ke⭑ oni pov⭑·as flug⭑·ig·i ili·n nokt⭑·e ; Vi⭑·a vort⭑·o est⭑·as
lum⭑·il·o por⭑ mi⭑·aj pied⭑·oj, Kaj⭑ lum⭑·o por⭑ mi⭑·a voj⭑·o ; Vi est⭑·as mi⭑·a
lum⭑·il·o, ho⭑ Etern⭑·ul·o . {flam⭑·ing·o} , {gas⭑-bek⭑·o} , {kandelabr³·o} ,
{kandel⭑·o} , {lamp⭑·o} , {lantern⭑·o} , {lucern²·o} , {lustr⭑·o} ,
{torĉ⭑·o}
ĉirkaŭ·lum⭑·i
(tr)
{Pri·lum⭑·i} ĉiu+flank⭑·en: en⭑ la⭑ preskaŭ⭑ tut⭑·e mal·plen⭑·a vagon⭑·o est⭑·is
mister⭑·a du⭑·on-lum⭑·o: kelk⭑·aj lantern⭑·oj est⭑·is […] kovr⭑·it·aj per⭑
mal·lum⭑·aj verd⭑·aj kurten⭑·et·oj, tra⭑ kiu·j ili apenaŭ⭑ ĉirkaŭ·lum⭑·is du⭑
aŭ⭑ tri⭑ dorm⭑·ant·ajn vetur⭑·ant·ojn ; tio est⭑·is fenestr⭑·o de⭑ magazen⭑·o,
kiu ĉe⭑ la⭑ art⭑·a ĉirkaŭ·lum⭑·ad·o hav⭑·is aspekt¹·on de⭑ sorĉ⭑·a palac⭑·o ; sur⭑
tabl⭑·o svelt⁽⁺⁾·as korp⭑·o de⭑ kandel⭑·', la⭑ flam⭑·o et⭑·a ĉirkaŭ·lum⭑·as mol⭑·e ;
li pet⭑·eg·is sinjor⭑·in·on Ann⭑·et·on […] per⭑ si⭑·a aper⭑·o ĉirkaŭ·lum⭑·ig·i kaj⭑
sankt⭑·ig·i la⭑ mal·lum⭑·an nest⭑·on de⭑ mal·feliĉ⭑·a ermit⭑·o .
du⭑·on-lum⭑·o
1.
Mal·fort⭑·a lum⭑·o, en⭑ kiu oni ne⭑ klar⭑·e vid⭑·as: mi rest⭑·is en⭑ la⭑ antaŭ⭑·a
ĉambr⭑·o, en⭑ la⭑ du⭑·on-lum⭑·o ; tio est⭑·is griz⭑·aj, mal·lum⭑·aj tag⭑·oj, […]
reg⭑·is nur⭑ du⭑·on-lum⭑·o ; la⭑ mister⭑·a du⭑·on-lum⭑·o de⭑ la⭑ vesper⭑·o ili·n
al·log⭑·as ; nokt⭑·a silent⭑·o kaj⭑ du⭑·on-lum⭑·o .
2.
Antaŭ⭑·a lamp⭑·o de⭑ aŭt⁸·o, kiu pri·lum⭑·as la⭑ voj⭑·on mal·pli⭑ fort⭑·e ol⭑
{plen⭑~lum⭑·o} , ne⭑ blind⭑·um·ant·e kontraŭ·ven⭑·ant·ojn: en⭑ Litovi⁽⁺⁾·o valid⁴·as
la⭑ trafik⁴+reg⭑·ul·o postul⭑·ant·a ankaŭ⭑ tag⭑·e vetur⭑·i kun⭑ ŝalt⁹·it·aj
du⭑·on-lum⭑·oj .
Rim.: propon⭑·as: proksim⭑·ec·a lum⭑·o.
ek·lum⭑·ig·i
1.
{Ek·brul⭑·ig·i} objekt⭑·on aŭ⭑ {ŝalt⁹·i} aparat¹·on, kiu don⭑·as lum⭑·on: la⭑
kuir⭑·ist·in·o pov⭑·is nenio·n vid⭑·i kaj⭑ ir⭑·is ek·lum⭑·ig·i kandel⭑·on ; [li]
ek·brul⭑·ig·is alumet⭑·on ; la⭑ bril⭑·o de⭑ ili⭑·aj torĉ⭑·oj ek·lum⭑·ig·is la⭑
nigr⭑·an figur⭑·on de⭑ la⭑ pastr⭑·o ; de·salt⭑·is de⭑ la⭑ seĝ⭑·o kaj⭑
ek·lum⭑·ig·is la⭑ lamp⭑·on .
2.
Montr⭑·i subit⭑·an optimism²·an aŭ⭑ kompren⭑·an {emoci³·o} n: klar⭑·a rid⭑·et·o
ek·lum⭑·ig·is ŝi⭑·an vizaĝ⭑·on ; fulm⭑·o ek·lum⭑·ig·is li⭑·an anim⭑·on: de⭑ la⭑
emoci³·o li preskaŭ⭑ perd⭑·is la⭑ konsci⭑·on .
en·lum⭑·iĝ·o
{Ilumin⭑·iĝ·o} : Buda⁽⁺⁾·o, antaŭ⭑ ol⭑ ating⭑·i en·lum⭑·iĝ·on, fast⭑·ad·is laŭ⭑ la⭑
mor⭑·o de⭑ hindu⁽⁺⁾·aj pi⭑·ul·oj .
mal·lum⭑·a
1.
Tut⭑·e mank⭑·ant·a je⭑ lum⭑·o, ĝoj⭑·o, klar⭑·ec·o; sen·lum⭑·a, ne⭑ lum⭑·ig·it·a: la⭑
nokt⭑·o est⭑·is tiel⭑ mal·lum⭑·a, ke⭑ ni nenio·n pov⭑·is vid⭑·i eĉ⭑ antaŭ⭑ ni⭑·a
naz⭑·o ; la⭑ tut⭑·a rest⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ jar⭑·o konsist⭑·os el⭑ mal·lum⭑·a nokt⭑·o
; kiam⭑ la⭑ vesper⭑·o far⭑·iĝ·is pli⭑ mal·lum⭑·a, cent⭑·oj da⭑ kolor⭑·aj
lantern⭑·oj est⭑·is ek·brul⭑·ig·it·aj ; fulm⭑·o tra·kur⭑·is tra⭑ la⭑ mal·lum⭑·a
ĉiel⭑·o ; nub⭑·o mal·lum⭑·a, tondr⭑·ant·a ; long⭑·aj mal·lum⭑·aj okul⭑-har⭑·oj ; ŝi
re·lev⭑·is la⭑ kap⭑·on kun⭑ la⭑ mal·nov⭑·a fier⭑·a esprim⭑·o en⭑ la⭑ mal·lum⭑·aj
okul⭑·oj ; mal·lum⭑·a mal·liber⭑·ej·o ; mal·lum⭑·aj verd⭑·aj kurten⭑·et·oj .
2.
{Sen·esper⭑·a} , {pesimism²·a} , {mal·ĝoj⭑·a} : la⭑ kor⭑·on mal·lum⭑·an koler⭑·o
plen⭑·ig·is ; ili kuraĝ⭑·e el·vetur⭑·as renkont⭑·en al⭑ la⭑ mal·lum⭑·a
est⭑·ont·ec·o ; for·pel⭑·i de⭑ si tiu·jn ĉi⭑ mal·lum⭑·ajn pens⭑·ojn ; mal·lum⭑·aj
antaŭ·sent⭑·ad·oj ; li memor⭑·u pri⭑ la⭑ tag⭑·oj mal·lum⭑·aj, ĉar⭑ est⭑·os mult⭑·e
da⭑ ili .
{apokalips⁽⁺⁾·a} , {mal·hel⭑·a} , {mal·klar⭑·a} , {nebul⭑·a} , {nokt⭑·a} , {nub⭑·a} ,
{obskur⁽⁺⁾·a} , {ombr⭑·a} , {tenebr⁽⁺⁾·a}
mal·lum⭑·o
1.
Plen⭑·a mank⭑·o je⭑ lum⭑·o: Mose⁽⁺⁾·o etend⭑·is si⭑·an man⭑·on al⭑ la⭑ ĉiel⭑·o, kaj⭑
far⭑·iĝ·is dens⭑·a mal·lum⭑·o en⭑ la⭑ tut⭑·a land⭑·o Egipt⁽⁺⁾·a ; nebul⭑·a griz⭑·a
mal·lum⭑·o ; la⭑ mal·lum⭑·o far⭑·iĝ·is, se⭑ est⭑·as ebl⭑·e, pli⭑ firm⭑·a ; preskaŭ⭑
absolut⭑·a mal·lum⭑·o reg⭑·is ĉirkaŭ⭑ ŝi . {nebul⭑·o} , {nub⭑·o} , {ombr⭑·o}
2.
{Pesimism²·o} , {mal·ĝoj⭑·o} , sen·esper⭑·o: mal·ĝoj⭑·o kaj⭑ mal·lum⭑·o reg⭑·is
en⭑ la⭑ rond⭑·et·o ; super⭑ tut⭑·a mond⭑·o subit⭑·e fal⭑·is dron⭑·eg·o je⭑
mal·lum⭑·o, mensog⭑·o, mal·moral¹·o ; la⭑ mal·lum⭑·o de⭑ la⭑ frenez⭑·ec·o ;
mal·lum⭑·o de⭑ mal·kler⭑·ec·o .
pri·lum⭑·i
(tr)
Lum⭑·i al⭑ io, verŝ⭑·i lum⭑·on sur⭑ io·n: pri·lum⭑·i al⭑ ili la⭑ voj⭑·on ; ili
star⭑·is antaŭ⭑ bel⭑·eg·e pri·lum⭑·it·a portal²·o ; li […] ek·vid⭑·is antaŭ⭑ si
grand⭑·an, hel⭑·e pri·lum⭑·it·an kavern⭑·on ; la⭑ salon⭑·o est⭑·is pri·lum⭑·it·a
tag⭑·o-hel⭑·e ; la⭑ tut⭑·a koridor¹·o est⭑·is pri·lum⭑·it·a per⭑ putr⭑·a lign⭑·o ;
tie li sid⭑·is, pri·lum⭑·it·a de⭑ la⭑ brul⭑·ant·a kontraŭ⭑·a dom⭑·o .
post·lum⭑·o
1.
Esting⭑·iĝ·a lum⭑·o, ekzempl⭑·e la⭑ ne·rekt⭑·a lum⭑·o de⭑ jam⭑ sub·ir⭑·int·a sun⭑·o:
la⭑ pal⭑·iĝ·ant·a post·lum⭑·o de⭑ la⭑ sun⭑-sub·ir⭑·o ; profund⭑·a nokt⭑·o kun⭑ nur⭑
minimum³·a post·lum⭑·o reg⭑·is la⭑ ĉiel⭑·on .
2.
Mal·antaŭ⭑·a lamp⭑·o de⭑ vetur⭑·il·o.
tra·lum⭑·i
Lum⭑·i tra⭑ io: la⭑ fajr⭑·eg·o […] tra·lum⭑·is de⭑~sub⭑·e la⭑ fum⭑·on ; [la⭑] blu⭑·e
brul⭑·ant·a flam⭑·o, […] lum⭑·ig·is la⭑ tut⭑·an salon⭑·on kaj⭑ tra·lum⭑·is eĉ⭑ tra⭑
la⭑ mur⭑·oj ; tra·lum⭑·ant·aj pentr⭑·aĵ·oj ; li⭑·an vizaĝ⭑·on tra·lum⭑·is kviet⭑·a
kaj⭑ mild²·a ĝoj⭑·o ; apenaŭ⭑ li fin⭑·is si⭑·an rakont⭑·on, mi⭑·an kap⭑·on
tra·lum⭑·is subit⭑·a ide⭑·o . {diafan²·a} , {skan⁹·i}
brems⁵·o-lum⭑·o, brems⁵-lum⭑·o
Mal·antaŭ⭑·a lamp⭑·o de⭑ aŭt⁸·o, kiu aŭtomat¹·e ek·lum⭑·as dum⭑ brems⁵·ad·o:
hodiaŭ⭑ la⭑ brems⁵·o-lum⭑·o en⭑ mi⭑·a aŭt⁸·o romp⭑·iĝ·is .
nebul⭑-lum⭑·o
Lum⭑·il·o de⭑ vetur⭑·il·o, sufiĉ⭑·e fort⭑·a por⭑ tra·lum⭑·i nebul⭑·on, dens⭑·an
pluv⭑·on aŭ⭑ neĝ⭑·on: mal·varm⭑·a pluv⭑·o — / nombr⭑·o da⭑ nebul⭑-lum⭑·oj /
preter·ir⭑·ant·aj .
nord⭑-lum⭑·o
Arkt⁹·a {polus⭑·a lum⭑·o} : tamen⭑ ne⭑ est⭑·is mal·lum⭑·e, la⭑ nord⭑-lum⭑·oj
bril⭑·is ruĝ⭑·e kaj⭑ blu⭑·e, ĝi est⭑·is etern⭑·a bel⭑·eg·a fajr⭑·aĵ·o ; feniks²·o
[…] flug⭑·as ankaŭ⭑ en⭑ la⭑ bril⭑·o de⭑ la⭑ nord⭑-lum⭑·o super⭑ la⭑ glaci⭑·aj
kamp⭑·oj de⭑ […] Grenland⁽⁺⁾·o ; oni klar⭑·ig·as tia+spec⭑·ajn aer⭑·ajn
fenomen¹·ojn per⭑ nord⭑·a lum⭑·o ; en⭑ la⭑ nokt⭑·oj nord⭑-lum⭑·oj lud⭑·is ĉe⭑ la⭑
ĉiel⭑·o . {arkt⁹·a aŭror⁽⁺⁾·o}
park⭑-lum⭑·o, park⭑·ad~lum⭑·oj
Iu el⭑ la⭑ angul⭑·aj mal·fort⭑·aj lamp⭑·oj de⭑ aŭt⁸·o, ĝi·n vid⭑·ebl·ig·ant·aj en⭑
du⭑·on-hel⭑·o aŭ⭑ mal·lum⭑·o, ekzempl⭑·e dum⭑ park⭑·ad·o en⭑ ne⭑ pri·lum⭑·it·a lok⭑·o:
preter·rapid⭑·ant·aj aŭt⁸·oj ek·brul⭑·ig·is subit⭑·e kvazaŭ⭑ laŭ⭑ komand⭑·o
si⭑·ajn park⭑-lum⭑·ojn ; esting⭑·u preciz⭑·e je⭑ la⭑ du⭑×dek⭑-tri⭑·a kaj⭑ sep⭑×dek⭑
tri⭑+foj⭑·e la⭑ park⭑·ad~lum⭑·ojn .
plen⭑~lum⭑·o
1.
Tre⭑ hel⭑·a lum⭑·o sufiĉ⭑·a por⭑ klar⭑·e vid⭑·i: ili arest⭑·is kvar⭑
matur⭑·iĝ·ant·ajn knab⭑·ojn, kiu·j la⭑ antaŭ⭑·an post·tag⭑-mez⭑·on rab⭑·is
pan⭑-ĉar²·on, en⭑ la⭑ plen⭑~lum⭑·o ; subit⭑·e la⭑ ver⭑·o eksplod⭑·is plen⭑+lum⭑·e .
2.
Plej⭑ fort⭑·a antaŭ⭑·a lamp⭑·o de⭑ aŭt⁸·o, kiu pri·lum⭑·as la⭑ voj⭑·on ĝis⭑
mal·proksim⭑·e antaŭ⭑·en (pli⭑ fort⭑·a ol⭑ {du⭑·on-lum⭑·o} ): sur⭑ la⭑
voj⭑+kruc⭑·iĝ·o turn⭑·iĝ·is al⭑ kun⭑ plen⭑~lum⭑·oj vetur⭑·eg·ant·a
pasaĝer⭑-aŭt⁸·o .
Rim.: propon⭑·as: distanc¹·a lum⭑·o.
vag⭑-lum⭑·o, erar⭑-lum⭑·o
Lum⭑·et·o vag⭑·ant·a super⭑ la⭑ marĉ⭑·oj, produkt⭑·at·a de⭑ mal·kompon¹·iĝ·o de⭑
organik⁹·aj substanc²·oj: mal·grand⭑·aj et⭑·aj kobold⭑·oj kun⭑ vag⭑-lum⭑·o sur⭑
la⭑ ĉap⭑·o danc⭑·is ĉirkaŭ⭑·e en⭑ la⭑ salon⭑·o ; ili kur⭑·ad·is sur⭑ la⭑ kamp⭑·o
kaj⭑ esting⭑·is la⭑ vag⭑-lum⭑·ojn, kiu·j bon⭑+kor⭑·e plen⭑·um·is la⭑ pet⭑·on pri⭑
aranĝ⭑·o de⭑ torĉ⭑·a procesi¹·o ; vag⭑-lum⭑·oj [...] konduk⭑·as for⭑ de⭑ la⭑
ĝust⭑·a voj⭑·o
polus⭑·a lum⭑·o
Divers⭑+kolor⭑·a lum⭑·o ( {luminesk⁽⁺⁾·o} ), observ⭑·ebl·a en⭑ la⭑ apud·polus⭑·aj
region⭑·oj, est⭑·ig·at·a per⭑ la⭑ inter·ag⭑·o de⭑ de⭑ en·er⭑-ig⭑-riĉ⭑·aj partikl⁽⁺⁾·oj
kun⭑ la⭑ ter⭑·a magnet⭑-kamp⭑·o: Esperant⭑·o ebl⭑·ig·is, ke⭑ mi ek·kon⭑·u
Finn¹⁰-land⭑·on, la⭑ finn¹⁰·ajn hom⭑·ojn, la⭑ blank⭑·ajn nokt⭑·ojn, kaj⭑ mi
plezur⭑·iĝ·u en⭑ la⭑ admir⭑·ind·a polus⭑·a lum⭑·o ; Celsi⁽⁺⁾·o […] pri·esplor⭑·is
inter·ali⭑·e la⭑ koneks⁽⁺⁾·on inter⭑ polus⭑·aj lum⭑·oj kaj⭑ ŝanĝ⭑·oj de⭑ la⭑ ter⭑·a
magnet⭑-kamp⭑·o ; ĝi esplor⭑·is la⭑ atmosfer¹·on, glac⁽⁺⁾·i-river⭑·ojn,
ekologi⁹·on kaj⭑ mar⭑·ojn de⭑ la⭑ polus⭑·aj region⭑·oj, kun⭑ laboratori⁸·oj
pri⭑ la⭑ tie⭑·aj polus⭑·a lum⭑·o, jon⁽⁺⁾·o-sfer¹·o, kresk⭑·aĵ·oj kaj⭑ neĝ⭑-glaci⭑·o ;
jam⭑ ek⭑~de⭑ kvar⭑×dek⭑ kvin⭑·a grad⭑·o de⭑ latitud⁸·o est⭑·as tia·j polus⭑·aj
lum⭑·oj ... (tem⭑·as pri⭑ fikci⁴·a planed⭑·o) . {polus⭑·a aŭror⁽⁺⁾·o}
lum⭑-tag⭑·o
Praktik⭑·a {mezur⭑-unu⭑·o} de⭑ {long⭑·o} , uz⭑·at·a por⭑ mezur⭑·i grand⭑·eg·ajn
inter·astr¹·ajn distanc¹·ojn, egal⭑·a al⭑ la⭑ distanc¹·o, kiu·n la⭑ lum⭑·o
vojaĝ⭑·as dum⭑ unu⭑ tag⭑·o.
lum⭑-hor⭑·o
Praktik⭑·a {mezur⭑-unu⭑·o} de⭑ {long⭑·o} , uz⭑·at·a por⭑ mezur⭑·i grand⭑·eg·ajn
inter·astr¹·ajn distanc¹·ojn, egal⭑·a al⭑ la⭑ distanc¹·o kiu·n la⭑ lum⭑·o
vojaĝ⭑·as dum⭑ unu⭑ hor⭑·o.
lum⭑-minut⭑·o
Praktik⭑·a {mezur⭑-unu⭑·o} de⭑ {long⭑·o} , uz⭑·at·a por⭑ mezur⭑·i grand⭑·eg·ajn
inter·astr¹·ajn distanc¹·ojn, egal⭑·a al⭑ la⭑ distanc¹·o, kiu·n la⭑ lum⭑·o
vojaĝ⭑·as dum⭑ unu⭑ minut⭑·o.
lum⭑-sekund⭑·o
Praktik⭑·a {mezur⭑-unu⭑·o} de⭑ {long⭑·o} , uz⭑·at·a por⭑ mezur⭑·i grand⭑·eg·ajn
inter·astr¹·ajn distanc¹·ojn, egal⭑·a al⭑ la⭑ distanc¹·o, kiu·n la⭑ lum⭑·o
vojaĝ⭑·as dum⭑ unu⭑ sekund⭑·o.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.170 2024/01/15 19:32:08 ]
__________________________________________________________________