vidu ankaŭ la klarigojn
mezur⭑·/·i
mezur⭑·i
(tr)
1.
Taks⭑·i kaj⭑ difin⭑·i grand⭑·ec·on, kvant⭑·on, grad⭑·on de⭑ io, kompar⭑·ant·e
ĝi·n kun⭑ sam⭑+spec⭑·a grand⭑·o, kvant⭑·o, grad⭑·o, elekt⭑·it·a kiel⭑ {unu⭑·o} :
[li] mezur⭑·is la⭑ long⭑·ec·on kaj⭑ dik⭑·ec·on de⭑ la⭑ baron¹·o, mezur⭑·is la⭑
ŝtof⭑·on, sign⭑·is per⭑ kret⭑·o unu⭑ foj⭑·on kaj⭑ du⭑·an ; oni mezur⭑·is per⭑
omer⁽⁺⁾·o kaj⭑ […] ĉiu kolekt⭑·is tiom⭑, kiom⭑ li pov⭑·is manĝ⭑·i ; kuŝ⭑·ig·int·e
ili·n sur⭑ la⭑ ter⭑·o, li mezur⭑·is ili·n per⭑ ŝnur⭑·o ; [li] mezur⭑·is per⭑
si⭑·a mank⭑-av⭑·o la⭑ akv⭑·on ; [per⭑] mezur⭑-stang⭑·o, hav⭑·ant·a la⭑ long⭑·on de⭑
ses⭑ uln⭑·oj […] li mezur⭑·is sur⭑ tiu konstru⭑·aĵ·o unu⭑ stang⭑·on laŭ·larĝ⭑·e
kaj⭑ unu⭑ stang⭑·on laŭ·alt⭑·e ; mult⭑·e da⭑ kupr⭑·o, en⭑ ne·mezur⭑·it·a kvant⭑·o ;
ĉi⭑ tiu·j kon⭑·oj ig⭑·is ili·n observ⭑·i la⭑ astr¹·ojn kaj⭑ mezur⭑·i la⭑ temp⭑·on
; egal⭑+mezur⭑·a rapid⭑·ec·o de⭑ kur⭑·ad·o ; est⭑·as Li⭑·a hered⭑·a
mezur⭑·it·aĵ·o (tio, kio·n oni mezur⭑·is por⭑ divid⭑·i inter⭑ la⭑
hered⭑·ant·oj) ; [li] paŝ⭑-mezur⭑·ad·is tra⭑ la⭑ ej⭑·o . dek⭑ foj⭑·ojn mezur⭑·u,
unu⭑ foj⭑·on de·tranĉ⭑·u ;
Rim.: La⭑ objekt⭑·o de⭑ la⭑ verb⭑·o pov⭑·as montr⭑·i la⭑ aĵ⭑·on, kies⭑ ec⭑·o
est⭑·as taks⭑·ot·a, aŭ⭑ la⭑ taks⭑·ot·an ec⭑·on, sed⭑ ne⭑ la⭑ valor⭑·on trov⭑·it·an
per⭑ tia taks⭑·ad·o.
2.
{Taks⭑·i} : mezur⭑·i la⭑ konsekvenc⭑·ojn de⭑ io; mi ne⭑ bezon⭑·is […]
sci⭑·iĝ·i pri⭑ la⭑ pli⭑ detal⭑·aj cirkonstanc⭑·oj kaj⭑ mezur⭑·i laŭ⭑ tio ĉi⭑
mi⭑·an postul⭑·on ; ver⭑·a plezur⭑·o ne⭑ mezur⭑·iĝ·as laŭ⭑ la⭑ el·spez⭑·o ;
sinjor⭑·o mezur⭑·is li·n per⭑ [si⭑·a] rigard⭑·o ; la⭑ inspektor¹·o
ŝi·n rigard⭑-mezur⭑·is . mezur⭑·i laŭ⭑ si⭑·a metr⭑·o (ne·objektiv²·e taks⭑·i) .
mezur⭑·o
1.
Ag⭑·o mezur⭑·i: ne⭑ far⭑·u mal·just⭑·aĵ·on en⭑ la⭑ juĝ⭑·o, en⭑ la⭑ mezur⭑·o, en⭑ la⭑
pes⭑·o, en⭑ la⭑ ampleks⭑·o ; la⭑ ekzakt⁴·a temp⭑·o-mezur⭑·o neces⭑·as por⭑ pruv⭑·i
kelk⭑·ajn asert¹·ojn de⭑ -a relativ²·ec·--teori⭑·o .
2.
Mezur⭑·it·a valor⭑·o de⭑ iu grand⭑·o: hav⭑·i mezur⭑·on je⭑: 170 centimetr¹·oj,
tri⭑ hektar¹·oj, cent⭑ mil⭑ paskal⁽⁺⁾·oj...; ŝnur⭑·o de⭑ tri⭑×dek⭑ uln⭑·oj
prezent⭑·is ĝi⭑·an mezur⭑·on ĉirkaŭ⭑·e ; la⭑ riĉ⭑·a ŝu⭑·ist·o […] pren⭑·is
mezur⭑·on por⭑ ŝi⭑·a mal·grand⭑·a pied⭑·o ; konduk⭑·i du⭑ tag⭑-libr⭑·ojn, unu⭑
ver⭑·an […], la⭑ du⭑·an kun⭑ pli⭑ mal·grand⭑·ig·it·aj mezur⭑·oj de⭑ la⭑
tra·vetur⭑·it·a voj⭑·o ; kresk⭑·aĵ·oj tie oft⭑·e disting⭑·as si·n per⭑ tia·j
grand⭑·eg·aj mezur⭑·oj, ke⭑ ni, eŭrop⭑·an·oj, tut⭑·e ne⭑ pov⭑·us ĝi·n kred⭑·i ;
la⭑ egal⭑+mezur⭑·a kaj⭑ mal·laŭt⭑·a spir⭑·ad·o de⭑ la⭑ infan⭑·o atest⭑·is dorm⭑·on
trankvil⭑·an .
3.
La⭑ {kvant⭑·o} en·hav⭑·at·a en⭑ iu mezur⭑·il·o; {mezur⭑-unu⭑·o} : „da⭑“ post⭑ ia⭑
vort⭑·o montr⭑·as, ke⭑ tiu ĉi⭑ vort⭑·o hav⭑·as signif⭑·on de⭑ mezur⭑·o ; por⭑ la⭑
pli·mult⭑·o de⭑ la⭑ kultur¹·aj popol⭑·oj est⭑·is en·konduk⭑·it·a […] unu⭑
kondiĉ⭑·a kolekt⭑·o da⭑ mezur⭑·oj ; du⭑ mezur⭑·oj da⭑ horde⭑·o ; li far⭑·is
ĉirkaŭ⭑ la⭑ altar⭑·o fos⭑·on, hav⭑·ant·an la⭑ ampleks⭑·on de⭑ du⭑ gren⭑-mezur⭑·oj
; „monat⭑·o“ est⭑·as part⭑·o da⭑ temp⭑·o, ĉar⭑ ĝi esprim⭑·as simpl⭑·e mezur⭑·on
.
4.
{Ampleks⭑·o} , {grad⭑·o} , intens⁴·ec·o de⭑ io ne·materi¹·a; ĝust⭑·a ampleks⭑·o
aplik³·ind·a en⭑ don⭑·it·aj cirkonstanc⭑·oj; {moder⭑·ec·o} , mezur⭑·at·ec·o:
verk⭑·o skrib⭑·it·a en⭑ bon⭑·a Esperant⭑·o antaŭ⭑ du⭑×dek⭑ kvin⭑ jar⭑·oj en⭑ plen⭑·a
mezur⭑·o (komplet²·e, plen⭑+grad⭑·e) konserv⭑·as si⭑·an bon⭑·ec·on ankaŭ⭑ nun⭑ ;
en⭑ ĝust⭑·a mezur⭑·o ; prudent⭑·e […] laŭ⭑ mezur⭑·o de⭑ ebl⭑·ec·o ; laŭ⭑ la⭑
mezur⭑·o de⭑ la⭑ progres⭑·ad·o kaj⭑ riĉ⭑·iĝ·ad·o de⭑ l'⭑ lingv⭑·o oni dev⭑·as
el·don⭑·ad·i pli⭑ plen⭑·ajn vort⭑·ar·ojn ; instru⭑·it·aj parol⭑·oj tre⭑ impon¹·as,
precip⭑·e se⭑ ili en⭑ sufiĉ⭑·a mezur⭑·o est⭑·as tra·plekt⭑·it·aj per⭑ divers⭑·aj
cit⭑·at·oj ; [li] laŭd⭑·ad·is la⭑ bird⭑·on super⭑ ĉiu·j mezur⭑·oj ; tra⭑ vitr⭑·o
de⭑ terur⭑·o pli·grand⭑·iĝ·as la⭑ mezur⭑·o (la⭑ intens⁴·ec·o de⭑ impres⭑·o pri⭑
danĝer⭑·o) ; oni intenc⭑·as far⭑·i […] plant⭑·ad·on en⭑ grand⭑·a mezur⭑·o ;
labor⭑·i laŭ⭑ la⭑ mezur⭑·o de⭑ si⭑·aj fort⭑·oj (tiom⭑, kiom⭑ ili ebl⭑·ig·as);
memor⭑·i pri⭑ mezur⭑·o (taŭg⭑·a intens⁴·ec·o) en⭑ labor⭑·o kaj⭑ plezur⭑·o ;
petol⭑·ad·o sen⭑ mezur⭑·o (sen·brid⭑·a) ne⭑ konduk⭑·as al⭑ plezur⭑·o ; don⭑·u al⭑
krud⭑·ul·o plezur⭑·on, li ne⭑ sci⭑·os mezur⭑·on ; ni fier⭑·os ne⭑
preter·mezur⭑·e . {skal⭑·o^3}
5.
Baz¹·a unu⭑·o de⭑ {takt¹·a} muzik⭑·o, la⭑ distanc¹·o inter⭑ du⭑ {ĉef·puls¹·oj} :
la⭑ tem⭑·o por⭑ ĉakon⁽⁺⁾·o kutim⭑·e daŭr⭑·as nur⭑ kvar⭑ mezur⭑·ojn, sed⭑ la⭑ ari¹·o
de⭑ divid⭑·iĝ·as en⭑ du⭑ sekci¹·ojn el⭑ po⭑ ok⭑ mezur⭑·oj . {takt¹·o}
6.
Kvant⭑·o de⭑ silab⭑·oj aŭ⭑ de⭑ {pied⭑·o} j en⭑ unu⭑ {vers⭑·o} : poem¹·oj […]
sen⭑ rim⭑·oj kaj⭑ mezur⭑·oj, sen⭑ la⭑ sklav⭑·ec·o de⭑ rigor³·a metrik²·o ;
ordinar⭑·a parol⭑·o ne⭑ aranĝ⭑·it·a laŭ⭑ vers⭑-mezur⭑·o .
7.
(super⭑ {σ-algebr⁽⁺⁾·o} ) Tia {bild¹·ig·o} de⭑ al⭑ la⭑ ar⭑·o de⭑
reel⁽⁺⁾·oj, ke⭑ la⭑ bild¹·o per⭑ ĝi de⭑ {kun·aĵ⭑·o} de⭑ numer⭑·ebl·a {dis⭑·a}
famili⭑·o el⭑ element¹·oj de⭑ la⭑ σ-algebr⁽⁺⁾·o egal⭑·as la⭑ sum⭑·on de⭑ la⭑ ili⭑·aj
bild¹·oj; simb. : la⭑ bild¹·o de⭑ la⭑ mal·plen⭑·a
ar⭑·o per⭑ mezur⭑·o est⭑·as ; nul⭑+mezur⭑·a sub·ar⭑·o (aparten⭑·ant·a al⭑ la⭑
σ-algebr⁽⁺⁾·o kaj⭑ kies⭑ mezur⭑·o est⭑·as ). {dirak⁽⁺⁾·a mezur⭑·o} , {lebeg⁽⁺⁾·a
mezur⭑·o}
mezur⭑·ad·o
Ag⭑·o mezur⭑·i, mezur⭑·i plur⁴·ajn dimensi⁴·ojn de⭑ la⭑ sam⭑·a objekt⭑·o: li
fin⭑·is la⭑ mezur⭑·ad·on de⭑ la⭑ intern⭑·a dom⭑·o ; zorg⭑·i pri⭑ […] ĉia
mezur⭑·ad·o kaj⭑ pes⭑·ad·o ; mi fin⭑·is la⭑ mezur⭑·ad·on kaj⭑ kalkul⭑·ojn pri⭑ la⭑
grand⭑·o de⭑ la⭑ ter⭑·o ; mezur⭑·ad·o de⭑ la⭑ televid⁸·--spekt⁹·ant·ar·o baz¹·e ne⭑
mal·sam⭑·as al⭑ ali⭑·aj statistik¹·aj esplor⭑·oj ; la⭑ mezur⭑·ad·o de⭑ la⭑
mal·hel⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ stel⭑·o, kiam⭑ la⭑ planed⭑·o pas⭑·as antaŭ⭑ ĝi .
mezur⭑·ebl·a
1.
Tia, ke⭑ ebl⭑·as ĝi·n mezur⭑·i: la⭑ nombr⭑·o de⭑ la⭑ Izrael⭑-id⭑·oj est⭑·os kiel⭑
la⭑ sabl⭑·o ĉe⭑ la⭑ mar⭑·o, ne⭑ mezur⭑·ebl·a kaj⭑ ne⭑ kalkul⭑·ebl·a . la⭑ […]
ter⭑-trem⭑·o est⭑·is mezur⭑·ebl·a sur⭑ la⭑ tut⭑·a ter⭑-glob⭑·o ; diabet²·o [est⭑·as]
mezur⭑·ebl·a per⭑ alt⭑·a nivel⭑·o de⭑ sang⭑·o-suker⭑·o .
2.
(p.p. {bild¹·ig·o} de⭑ ar⭑·o al⭑ ar⭑·o , pro·vizit⭑·aj per⭑
respektiv²·aj {σ-algebr⁽⁺⁾·oj} kaj⭑ ) Tia, ke⭑ la⭑ {invers⁴·a
bild¹·o} per⭑ de⭑ ĉiu element¹·o de⭑ aparten⭑·as al⭑ : se⭑ la⭑
-algebr¹·oj est⭑·as borel⁽⁺⁾·aj, ĉiu {kontinu⁴·a} bild¹·ig·o est⭑·as ankaŭ⭑
mezur⭑·ebl·a.
mezur⭑·il·o
Difin⭑·it·a objekt⭑·o, per⭑ kiu oni mezur⭑·as: mi⭑·a kun·parol⭑·ant·o hav⭑·is
mezur⭑·il·on, or⭑·an verg⭑·on, por⭑ mezur⭑·i la⭑ urb⭑·on kaj⭑ ĝi⭑·ajn pord⭑·eg·ojn
kaj⭑ ĝi⭑·an mur⭑·on ; ĝust⭑·a pes⭑·il·o, ĝust⭑·a ŝut⭑-mezur⭑·il·o, kaj⭑ ĝust⭑·a
verŝ⭑-mezur⭑·il·o est⭑·u ĉe⭑ vi ; oni met⭑·as [la⭑ brul⭑·ant·an lamp⭑·on] ne⭑ en⭑
kaŝ⭑·ej·on, nek⭑ sub⭑ gren⭑-mezur⭑·il·on, sed⭑ sur⭑ la⭑ lamp⭑·ing·on ; mi ne⭑
hav⭑·as mezur⭑·il·on por⭑ vi⭑·a bel⭑·ec·o, nek⭑ vort⭑·ojn ; ŝi ten⭑·is [la⭑
ŝal⭑·on], kaj⭑ li en·mezur⭑·is en⭑ ĝi·n ses⭑ mezur⭑·il·ojn (t.e. {mezur⭑·ojn}
) da⭑ horde⭑·o ; sen·senc⭑·aj kaj⭑ sen·moral¹·aj est⭑·as tiu·j […]
du⭑-mezur⭑·il·aj politik¹·aj princip⭑·oj ; ĉiu mezur⭑·as ali⭑·an per⭑ si⭑·a
mezur⭑·il·o (arbitr⭑·e, nur⭑ laŭ⭑ propr⭑·a plaĉ⭑·o) ; mezur⭑·i ĉio·n per⭑ la⭑
mezur⭑·il·o de⭑ la⭑ mod⭑·o .
al·mezur⭑·i
(tr)
Far⭑·i mezur⭑·ad·on por⭑ al·ĝust⭑·ig·i io·n: al·mezur⭑·ad·o de⭑ rob²·oj ; simpl⭑·a
kaj⭑ komun⭑·e akcept⭑·it·a regul⭑·o, ke⭑, por⭑ dir⭑·i io·n pri⭑ la⭑ valor⭑·o kaj⭑
ec⭑·oj de⭑ objekt⭑·o, oni dev⭑·as ĝi·n antaŭ⭑·e ĉirkaŭ·rigard⭑·i, taks⭑·i kaj⭑
al·mezur⭑·i .
ĉirkaŭ·mezur⭑·o
Mezur⭑·o de⭑ la⭑ ĉirkaŭ⭑·o: la⭑ pli·mult⭑·o de⭑ la⭑ loĝ⭑·ant·oj est⭑·as
alt⭑+statur¹·aj kaj⭑ de⭑ pli⭑ vast⭑·a ĉirkaŭ·mezur⭑·o ol⭑ la⭑ indiĝen⁴·oj de⭑
tiu·j najbar⭑·aj land⭑·oj . {cirkonferenc⁽⁺⁾·o} , {perimetr²·o}
kun·mezur⭑·ebl·a
(p.p. du⭑ {nombr⭑·oj} ) Kies⭑ {kvocient²·o} est⭑·as {racional⁽⁺⁾·a} : la⭑
{pitagor⁽⁺⁾·an·oj} pruv⭑·is, ke⭑ la⭑ diagonal¹·o de⭑ kvadrat¹·o est⭑·as
ne·kun·mezur⭑·ebl·a kun⭑ ĝi⭑·a later⁴·o. {komunona}
Rim.: Tiu ĉi⭑ termin⭑·o est⭑·as paŭs⁽⁺⁾·aĵ·o de⭑ la⭑ respond⭑·aj naci⭑+lingv⭑·aj
termin⭑·oj kaj⭑ referenc³·as al⭑ la⭑ histori⭑·o: oni tiam⭑ demand⭑·is si·n,
ĉu⭑ du⭑ sam⭑+dimensi⁴·aj grand⭑·oj est⭑·as mezur⭑·ebl·aj per⭑ entjer⁽⁺⁾·aj nombr⭑·oj
de⭑ la⭑ sam⭑·a mezur⭑-unu⭑·o.
laŭ·mezur⭑·a
Konform⭑·a al⭑ ies⭑ mezur⭑·oj ^2, al⭑ la⭑ konven⭑·a mezur⭑·o ^4: laŭ·mezur⭑·a
vest⭑·o (far⭑·it·a per⭑ apart⭑·a al·ĝust⭑·ig·o al⭑ iu person⭑·o); akv⭑·on trink⭑·u
laŭ·mezur⭑·e, po⭑ ses⭑·on·o de⭑ hin⁽⁺⁾·o trink⭑·u de⭑ temp⭑·o al⭑ temp⭑·o ; [la⭑
konstru⭑·aĵ·o] est⭑·is far⭑·it·a el⭑ mult⭑·e~kost⭑·aj ŝton⭑·oj, ĉirkaŭ·hak⭑·it·aj
laŭ·mezur⭑·e, seg⭑·it·aj per⭑ seg⭑·il·o .
laŭ·mezur⭑·e kiel⭑
En⭑ rilat⭑·a kvant⭑·o, kiel⭑..., {laŭ·grad⭑·e kiel⭑} ...: mi vic⭑·ig·is ili·n
ĉiu·jn sur⭑ unu⭑ flank⭑·o, kaj⭑ pas⭑·ig·is ili·n post⭑·e al⭑ la⭑ ali⭑·a flank⭑·o
unu⭑ post⭑ la⭑ ali⭑·a laŭ·mezur⭑·e, kiel⭑ [la⭑ fraŭl⭑-in⭑·oj] est⭑·is lot⭑·int·aj ;
laŭ·mezur⭑·e kiel⭑ mi al·proksim⭑·iĝ·is al⭑ la⭑ pord⭑·o, kresk⭑·is mi⭑·a angor⁶·o
. {ju⭑} , {kiom⭑}
sen·mezur⭑·a, preter·mezur⭑·a, super·mezur⭑·a
Ekster·ordinar⭑·e grand⭑·a, tro⭑ grand⭑·a: am⭑·o super·mezur⭑·a ne⭑ est⭑·as
plezur⭑·a ; fier⭑·ant·e preter·mezur⭑·e ; kiam⭑ li repudi⁽⁺⁾·is si⭑·an edz⭑·in·on,
li komenc⭑·is drink⭑·i sen·mezur⭑·e .
angul⭑-mezur⭑·il·o
Du⭑·on-disk¹·o ks, kun⭑ grad⭑·ig·it·a cirkonferenc⁽⁺⁾·o, serv⭑·ant·a por⭑ mezur⭑·i
{angul⭑·ojn} : „Kvadrant⁽⁺⁾·o“ est⭑·is angul⭑-mezur⭑·il·o, tiu propon⭑·it·a de⭑
hav⭑·is skal⭑·on en⭑ du⭑·on·aj grad⭑·oj, al⭑ kiu li kontraŭ·met⭑·is
mov⭑·ebl·an skal⭑·on .
gas⭑-mezur⭑·il·o
Aparat¹·o por⭑ regul⭑·ig·i la⭑ flu⭑·on kaj⭑ registr⭑·i la⭑ kvant⭑·on de⭑ la⭑
distribu⁸·it·a brul⭑-gas⭑·o.
dirak⁽⁺⁾·a mezur⭑·o
(rilat⭑·e punkt⭑·on ) {Mezur⭑·o} , kiu ĵet⭑·as la⭑ element¹·on de⭑
la⭑ σ-algebr⁽⁺⁾·o al⭑ , se⭑ , kaj⭑ al⭑ ali⭑+okaz⭑·e. {Dirak⁽⁺⁾·o.}
lebeg⁽⁺⁾·a mezur⭑·o
(super⭑ la⭑ {borel⁽⁺⁾·a σ-algebr⁽⁺⁾·o} super⭑ la⭑ ar⭑·o de⭑ reel⁽⁺⁾·oj) {Mezur⭑·o} ,
difin⭑·it·a per⭑ tio, ke⭑ sur⭑ interval⁽⁺⁾·o ĝi al·pren⭑·as la⭑
valor⭑·on : fin⭑·e rest⭑·as nur⭑ ar⭑·o (la⭑ ar⭑·o de⭑ ) kun⭑
lebeg⁽⁺⁾·a mezur⭑·o 0, ĉar⭑ la⭑ sum⭑·o de⭑ la⭑ mezur⭑·oj de⭑ la⭑ for·ĵet⭑·it·aj
interval⁽⁺⁾·oj est⭑·as 1 . {Lebeg⁽⁺⁾·o}
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.144 2024/01/28 18:23:35 ]
__________________________________________________________________