vidu ankaŭ la klarigojn
modal⁽⁺⁾·/·o

modal⁽⁺⁾·o

   1.
          (Logik¹·o) Special^⭑·a kondiĉ^⭑·o, al^⭑ kiu est^⭑·as sub·ord^⭑·ig·it·a la^⭑ asert¹·o de^⭑
          opini^⭑·o: la^⭑ modal⁽⁺⁾·oj de^⭑ ebl^⭑·ec·o, de^⭑ eventual¹·ec·o; laŭ^⭑  la^⭑
          kategori¹·oj de^⭑ modal⁽⁺⁾·o est^⭑·as ebl^⭑·ec·o, re·al·ec^⭑·o kaj^⭑ neces^⭑·ec·o.

   2.
          Gramatik^⭑·a kategori¹·o indik³·ant·a rilat^⭑·on de^⭑ dir^⭑·o al^⭑ la^⭑ real¹·o
          (konstat^⭑·o, eventual¹·o, probabl³·o, dezir^⭑·o, ordon^⭑·o ktp) kaj^⭑
          esprim^⭑·at·a per^⭑ verb^⭑·aj form^⭑·oj ( {verb^⭑·a modal⁽⁺⁾·o} ) aŭ^⭑ per^⭑ ali^⭑·aj
          rimed^⭑·oj (intonaci⁽⁺⁾·o, modal⁽⁺⁾·aj vort^⭑·oj ktp): la^⭑ indikativ²·a, ordon^⭑·a,
          demand^⭑·a modal⁽⁺⁾·oj de^⭑ fraz¹·o; la^⭑ verb^⭑·oj hav^⭑·as dek^⭑ du^⭑ temp^⭑·ojn, tri^⭑
          modal⁽⁺⁾·ojn, […] kaj^⭑ kvin^⭑ aspekt¹·ojn .

          Rim.: PAG kaj^⭑ PIV nom^⭑·as tio·n {mod^⭑·o^2} , sen^⭑ zorg^⭑·i pri^⭑ la^⭑
          komun^⭑+lingv^⭑·a homonim¹·o aŭ^⭑ pri^⭑ ne·verb^⭑·aj modal⁽⁺⁾·aj vort^⭑·oj.

   3.
          {modus⁽⁺⁾·o}

          Rim.: Tiel^⭑ uz^⭑·as la^⭑ vort^⭑·on „modal⁽⁺⁾·o“ PAG kaj^⭑ PIV.

   4.
          {Gam^⭑·o^1} ; la^⭑ manier^⭑·o, kiel^⭑ plen^⭑~ton^⭑·oj kaj^⭑ du^⭑·on-ton^⭑·oj est^⭑·as
          aranĝ^⭑·it·aj en^⭑ la^⭑ gam^⭑·o: modal⁽⁺⁾·o {minor⁽⁺⁾·a} , {maĵor⁽⁺⁾·a} , {dori⁽⁺⁾·a} ,
          {lidi⁽⁺⁾·a} , {frigi⁽⁺⁾·a} , miks^⭑·o-lidi⁽⁺⁾·a ktp ; kiu·j est^⭑·as la^⭑
          lament⁴-melodi¹·oj? dir^⭑·u al^⭑ mi, ĉar^⭑ vi est^⭑·as muzik^⭑·ist·o – la^⭑
          miks^⭑+lidi⁽⁺⁾·a modal⁽⁺⁾·o […] kaj^⭑ la^⭑ akut²+lidi⁽⁺⁾·a, kaj^⭑ divers^⭑·aj ali^⭑·aj .
          {tonal⁽⁺⁾·o}

modal⁽⁺⁾·a

          Rilat^⭑·a al^⭑ {modal⁽⁺⁾·o^2} : „ĉu^⭑“, „kvazaŭ^⭑“, „ebl^⭑·e“, „cert^⭑·e“, „nepr^⭑·e“
          est^⭑·as modal⁽⁺⁾·aj vort^⭑·oj; „dev^⭑·i“, „pov^⭑·i“, „neces^⭑·as“ est^⭑·as modal⁽⁺⁾·aj
          verb^⭑·oj.

modal⁽⁺⁾·a logik¹·o

          Propozici²·a logik¹·o etend^⭑·it·a per^⭑ esprim^⭑·il·oj de^⭑ {modal⁽⁺⁾·o^1}
          („nepr^⭑·e“, „ebl^⭑·e“, „probabl³·e“ ktp): la^⭑ normal¹·a dev^⭑·o-logik¹·o (
           ) (difin^⭑·it·a de^⭑ la^⭑ finn¹⁰·a filozof¹·o 
          ) est^⭑·as normal¹·a modal⁽⁺⁾·a logik¹·o kun^⭑ modal⁽⁺⁾·aj operator⁽⁺⁾·oj  por^⭑
          dev^⭑·o kaj^⭑  por^⭑ permes^⭑·o .

verb^⭑·a modal⁽⁺⁾·o

          {Modal⁽⁺⁾·o^2} esprim^⭑·it·a per^⭑ special^⭑·a gramatik^⭑·a form^⭑·o: en^⭑ Esperant^⭑·o
          la^⭑ real¹·an modal⁽⁺⁾·on esprim^⭑·as {indikativ²·o} („mi vid^⭑·as“, „vid^⭑·at·e“
          ktp); la^⭑ hipotez¹·an modal⁽⁺⁾·on esprim^⭑·as {kondicional⁴·o} („mi vid^⭑·us“);
          ordon^⭑·an modal⁽⁺⁾·on esprim^⭑·as {volitiv⁽⁺⁾·o} („li vid^⭑·u“, „far^⭑·end·a“).

          Rim.: La^⭑ nombr^⭑·o de^⭑ verb^⭑·aj modal⁽⁺⁾·oj gramatik^⭑·aj konsider^⭑·ind·e
          vari³·as, de^⭑ 3–5 el^⭑ la^⭑ lingv^⭑·oj hind⁽⁺⁾+eŭrop^⭑·aj ĝis^⭑ 10–14 en^⭑ la^⭑ lingv^⭑·oj
          tjurk⁽⁺⁾·aj.

   Rim. 1: PV kaj^⭑ PIV mark^⭑·as ĉi^⭑ tiu·n radik^⭑·on kiel^⭑ Zamenhof^⭑·an, sed^⭑
   Zamenhof^⭑·a ekzempl^⭑·o mank^⭑·as, kaj^⭑ est^⭑·as ne·klar^⭑·e, en^⭑ kiu senc^⭑·o (kaj^⭑ en^⭑ kiu
   form^⭑·o)  uz^⭑·is tiu·n vort^⭑·on.

   Rim. 2: La^⭑ vort^⭑·oj modal⁽⁺⁾·o, {mod^⭑·o} , {modus⁽⁺⁾·o} est^⭑·as etimologi²·e parenc^⭑·aj,
   de·ven^⭑·ant·e el^⭑ Latin⁽⁺⁾·a radik^⭑·o kies^⭑ senc^⭑·oj est^⭑·is „mezur^⭑·o“, „manier^⭑·o“,
   „regul^⭑·o“; la^⭑ plej^⭑ grav^⭑·aj noci⁽⁺⁾·oj de·ven^⭑·as el^⭑ la^⭑ senc^⭑·o „manier^⭑·o“ tamen^⭑ ili
   est^⭑·as tre^⭑ mal·proksim^⭑·aj kaj^⭑ divers^⭑·aj lingv^⭑·oj mal·sam^⭑·e distribu⁸·as inter^⭑
   ili. La^⭑ modern¹·a inter·naci^⭑·a tendenc¹·o (aŭ^⭑ mod^⭑·o) ŝajn^⭑·as prefer^⭑·i la^⭑ vort^⭑·on
   „modal⁽⁺⁾·o“ por^⭑ la^⭑ _subjektiv²·a_ senc^⭑·o „manier^⭑·o pens^⭑·i“ (konform^⭑·e al^⭑
   modal⁽⁺⁾·o^1). Tiu ĝeneral¹·a koncept²·o natur^⭑·e kovr^⭑·as ankaŭ^⭑ la^⭑ senc^⭑·on de^⭑
   verb^⭑·aj modal⁽⁺⁾·oj, kiu·jn la^⭑ esperant^⭑·a gramatik^⭑·a tradici¹·o bedaŭr^⭑·ind·e
   prefer^⭑·as mis·nom^⭑·i „mod^⭑·oj“. La^⭑ tradici¹·o filozofi¹·a uz^⭑·as form^⭑·on simil^⭑·an al^⭑
   „modus⁽⁺⁾·o“ por^⭑ la^⭑ _objektiv²·a_ senc^⭑·o „manier^⭑·o est^⭑·i, aper^⭑·i“ ( {modus⁽⁺⁾·o^1} ).
   La^⭑ lingv^⭑·oj latin⁽⁺⁾·id·aj uz^⭑·as por^⭑ la^⭑ abstrakt¹·aj senc^⭑·oj (kaj^⭑ la^⭑ objektiv²·aj,
   kaj^⭑ la^⭑ subjektiv²·aj) vir^⭑+genr⁹·an _mod^⭑·e, mod^⭑·o_. Esperant^⭑·o ne^⭑ uz^⭑·as
   gramatik^⭑·an genr⁹·on por^⭑ senc^⭑·o-disting^⭑·o, sed^⭑ la^⭑ uz^⭑·o de^⭑ „modus⁽⁺⁾·o“ ebl^⭑·ig·as
   las^⭑·i al^⭑ la^⭑ komun^⭑+uz^⭑·a „mod^⭑·o“ nur^⭑ la^⭑ kutim^⭑·an senc^⭑·on de^⭑ soci³·a-person^⭑·aj
   prefer^⭑·oj vest^⭑·ad·aj kaj^⭑ kondut^⭑·aj.

   [artikol^⭑-versi⁹·o: 1.30 2024/01/26 19:05:52 ]
     __________________________________________________________________