vidu ankaŭ la klarigojn
operaci¹·/·o
operaci¹·o
1.
Task¹·o, laŭ·plan⭑·e, laŭ·regul⭑·e plen⭑·um·at·a kiel⭑ part⭑·o de⭑ {proced³·o}
teĥnik³·a, administr⭑·a, kurac⭑·a, kalkul⭑·a ktp; ordinar⭑·e tem⭑·as pri⭑
ne·simpl⭑·a task¹·o postul⭑·ant·a ĝust⭑·an aplik³·on de⭑ instrument¹·oj kaj⭑
ali⭑·aj rimed⭑·oj: munt⁴·a operaci¹·o; poŝt⭑·a operaci¹·o; li montr⭑·is al⭑ ni
la⭑ okul⭑·ojn de⭑ la⭑ kat⭑·o, supr⭑~en·ŝov⭑·ant·e ĝi⭑·ajn palpebr⭑·ojn […] kaj⭑ la⭑
kat⭑·o, kvankam⭑ la⭑ operaci¹·o ŝajn⭑·e ne⭑ tre⭑ plaĉ⭑·is al⭑ ĝi, tamen⭑ […]
ten⭑·is si·n tre⭑ trankvil⭑·e ; li trans·pren⭑·u la⭑ operaci¹·on mal·munt⁴·i la⭑
Komun⭑·ist·an Parti⭑·on .
a)
Ĥirurgi⁸·a proced³·o, kurac⭑+cel⭑·e far⭑·at·a per⭑ man⭑·oj kaj⭑ per⭑
instrument¹·oj, por⭑ modif³·i la⭑ stat⭑·on de⭑ organ¹·o, aŭ⭑ por⭑
for·tranĉ⭑·i mal·san⭑·an ne·kurac⭑·ebl·an part⭑·on de⭑ korp⭑·o:
bedaŭr⭑·ind·e, praktik⭑·ad·on de⭑ […] pentr⭑·ad·o kaj⭑ bicikl¹·ad·o –
iom⭑ mal·help⭑·as sekv⭑·oj de⭑ ses⭑ operaci¹·oj, kiu·jn sufer⭑·is mi⭑·a
dekstr⭑·a man⭑·o ; operaci¹·o ĉe⭑ li⭑·a lang⭑·o ne⭑ sukces⭑·is plen⭑·e
for·ig⭑·i la⭑ mal·agrabl⭑·an li⭑~spad¹·on de⭑ li⭑·a el·parol⭑·ad·o ;
kurac⭑·ist·oj far⭑·is al⭑ ŝi cezar⁽⁺⁾·an operaci¹·on: nask⭑·iĝ·is knab⭑·o .
b)
Ar⭑·o da⭑ rimed⭑·oj, kiu·jn oni kombin⭑·as por⭑ akir⭑·i profit⭑·ojn;
{transakci⁽⁺⁾·o} : komerc⭑·aj, bors⭑·aj operaci¹·oj; la⭑ pastr⭑·oj
pet⭑·is Amonon pri⭑ long⭑·a viv⭑·o por⭑ Ramzes XII-a kaj⭑ pri⭑
eksterm⭑·o de⭑ Fenici⁽⁺⁾·an·oj, kiu·j mal·bon⭑·ig·is al⭑ ili la⭑
financ¹·ajn operaci¹·ojn ; [la⭑] reg⭑·ist·ar·o propon⭑·is en·konduk⭑·i
mal·permes⭑·on de⭑ financ¹·aj operaci¹·oj kun⭑ la⭑ land⭑·oj, kiu·j ne⭑
manifest¹·os pret⭑·ec·on kun·labor⭑·i en⭑ la⭑ batal⭑·o kontraŭ⭑
„for·lav⭑·o“ de⭑ mal·pur⭑·a mon⭑·o ; kun·tir⭑·i inform¹·ojn el⭑ divers⭑·aj
komput⁹·il·oj por⭑ pli·rapid⭑·ig·i komerc⭑·ajn operaci¹·ojn .
c)
Mov⭑·oj de⭑ trup¹·oj destin¹·it·aj por⭑ sukces⭑·ig·i atak⭑·on aŭ⭑
defend⭑·on; {operac⁽⁺⁾·o} : de⭑ kelk⭑·aj jar⭑·oj litov⁽⁺⁾·aj soldat⭑·oj
aktiv⭑·as en⭑ NATO-operaci¹·oj, ekzempl⭑·e en⭑ Bosni⁽⁺⁾·o kaj⭑ Afgani⁽⁺⁾·o
; en⭑ maksimum³·e du⭑ semajn⭑·oj tiu·j grup⭑·oj kadr⭑·e de⭑
UN-operaci¹·oj est⭑·u send⭑·ebl·aj al⭑ region⭑·oj ĉie en⭑ la⭑ mond⭑·o,
kiu·jn traf⭑·is subit⭑·a kriz⭑·o .
2.
a)
Kalkul⭑·o, plen⭑·um·at·a super⭑ kon⭑·at·aj kvant⭑·oj por⭑ el·trov⭑·i unu⭑
aŭ⭑ plur⁴·ajn kvant⭑·ojn ne·kon⭑·at·ajn: la⭑ kvar⭑ baz¹·aj operaci¹·oj
aritmetik¹·aj est⭑·as {adici²·o} , {subtrah⁸·o} , {multiplik⁸·o} kaj⭑
{divid⭑·o} ; la⭑ plej⭑ simpl⭑·aj aritmetik¹·aj operaci¹·oj aparten⭑·is
jam⭑ al⭑ la⭑ super⭑·a kurs¹·o kaj⭑ est⭑·is plen⭑·um·at·aj per⭑ glob⭑·et·oj .
b)
(en⭑ {ar⭑·o} ) {Bild¹·ig·o} de⭑ al⭑ : la⭑ aritmetik¹·a
adici²·o est⭑·as operaci¹·o, kiu al⭑ ĉiu du⭑·op·o de⭑ entjer⁽⁺⁾·oj
asoci¹·as la⭑ sum⭑·on de⭑ ties⭑ term⁽⁺⁾·oj; la⭑ {kun·lig⭑·o} de⭑ {intern⭑·aj
rilat⭑·oj} est⭑·as operaci¹·o. Apart⭑·aj ec⭑·oj de⭑ operaci¹·o:
{asoci¹·ec·a} , {komut⁽⁺⁾·ec·a} , {distribu⁸·ec·a} ; element¹·oj kun⭑
apart⭑·a kondut⭑·o rilat⭑·e al⭑ la⭑ operaci¹·o: {neŭtr²·a element¹·o} ,
{neŭtr²·ig·ant·o} ; struktur¹·oj: {algebr¹·a struktur¹·o} .
Rim.: Tiu ĉi⭑ difin⭑·o est⭑·as for·mal·ig⭑·o kaj⭑ pli·vast⭑·ig·o de⭑ la⭑
kutim⭑·a noci⁽⁺⁾·o „aritmetik¹·a operaci¹·o“. Por⭑ tio·n ĉi⭑ re·spegul⭑·i,
la⭑ {bild¹·on} de⭑ par⭑·o per⭑ operaci¹·o oni prefer⭑·e
sign⭑·as per⭑ anstataŭ⭑ kaj⭑ oni ĝi·n nom⭑·as
„rezult²·o de⭑ la⭑ operaci¹·o“. La⭑ operaci¹·on mem⭑ oni oft⭑·e sign⭑·as
adici²·e: , multiplik⁸·e: , , aŭ⭑ per⭑
ajn⭑·a taŭg⭑·a sign⭑·o , , ... La⭑ noci⁽⁺⁾·o
operaci¹·o est⭑·as vast⭑·ig·ebl·a ankaŭ⭑ al⭑ bild¹·ig·oj, kies⭑
{font⭑·o-ar⭑·o} est⭑·as {kartezi⁽⁺⁾·a produt⁽⁺⁾·o} de⭑ pli⭑ ol⭑ du⭑ ident¹·aj
ar⭑·oj. Oni tiam⭑ parol⭑·as pri⭑ „tri⭑+argument⭑·a“, „kvar⭑+argument⭑·a“
aŭ⭑ ĝeneral¹·e „ -argument⭑·a operaci¹·o“.
3.
Ag⭑·o plen⭑·um·at·a de⭑ unu⭑·op·a komput⁹·il·a komand⭑·o: la⭑ komput⁹·il·o plen⭑·um·as
po⭑ 700 miliard¹·oj da⭑ glit⭑+punkt⭑·aj operaci¹·oj sekund⭑·e; la⭑ maŝin⭑·oj
obe⭑·u al⭑ la⭑ plan⭑·it·aj funkci¹·oj [per⭑] simpl⭑·aj, logik¹·aj operaci¹·oj
per⭑·e de⭑ facil⭑·a rezon¹·ad·o kaj⭑ manipul²·ad·o . {procez⁽⁺⁾·o^3}
operaci¹·i
1.
Plen⭑·um·i operaci¹·on.
a)
(tr)
Far⭑·i ĥirurgi⁸·an operaci¹·on: oni operaci¹·is mi⭑·an frat⭑·on pri⭑
apendicit⁽⁺⁾·o; kirurg⁸·oj ĉe⭑ la⭑ hospital¹·o unu⭑·e ne⭑ vol⭑·is
operaci¹·i li·n pri⭑ herni⭑·o, ĉar⭑ la⭑ pacient¹·o pez⭑·is mal·pli⭑ ol⭑
45 kg ; operaci¹·it·a pro⭑ kancer⁹·o kaj⭑ ne⭑ tut⭑·e kurac⭑·it·a, li
decid⭑·is turn⭑·i si·n al⭑ alternativ²·a viv⭑-manier⭑·o ; „di⭑-pi⁽⁺⁾-tren⭑·a
kun·tir⭑·iĝ·o” kaŭz⭑·as, ke⭑ la⭑ fingr⭑·oj kurb⭑·iĝ·as, oni ĝis⭑ hodiaŭ⭑
ne⭑ pov⭑·as kurac⭑·i la⭑ mal·san⭑·on, nur⭑ operaci¹·i la⭑ man⭑·ojn,
el·tranĉ⭑·ant·e la⭑ „sovaĝ⭑·ajn” part⭑·ojn, tiel⭑ ke⭑ la⭑ fingr⭑·oj
de·nov⭑·e est⭑·as rekt⭑·aj .
b)
Ekonomi¹·e, profit⭑+cel⭑·e ag⭑·ad·i: est⭑·as bedaŭr⭑·ind·e ek·vid⭑·i
privat⭑·an fremd⭑·an firma⁽⁺⁾·on re·tir⭑·iĝ·i de⭑ la⭑ alban⁸·a merkat⁴·o […]
ĉar⭑ est⭑·as mal·facil⭑·e operaci¹·i […], kie la⭑ publik⭑·aj ŝtat⭑·aj
entrepren⭑·oj kaj⭑ ankaŭ⭑ la⭑ civit³·an·oj elekt⭑·as la⭑ opci⁽⁺⁾·on de⭑
ne·pag⭑·o de⭑ si⭑·aj ŝuld⭑·oj .
c)
Far⭑·i milit⭑·an operaci¹·on; {operac⁽⁺⁾·i} .
2.
(ntr)
Dir⭑·i, ke⭑ ar⭑·o operaci¹·as super⭑ ar⭑·o , signif⭑·as, ke⭑ ekzist⭑·as
iu {ekster⭑·a operaci¹·o ^1} de⭑ super⭑ , pri⭑ kiu oni
fokus⭑·iĝ·as: la⭑ {ring⭑·o} , kiu operaci¹·as super⭑ {modul¹·o} ; la⭑
{vektor⁽⁺⁾·a spac⭑·o} , kiu operaci¹·as super⭑ {afin⁽⁺⁾·a spac⭑·o} . Simil⭑·a
metafor¹·o valid⁴·as ankaŭ⭑ por⭑ la⭑ element¹·oj de⭑ , kiam⭑ oni
parol⭑·as pri⭑ ili⭑·a {ekster⭑·a operaci¹·o ^2} super⭑ : ĉiu vektor⁽⁺⁾·o
operaci¹·as enjekci⁽⁺⁾·e super⭑ {afin⁽⁺⁾·a spac⭑·o} .
3.
(ntr)
Funkci¹·i, manipul²·i plen⭑·um·ant·e operaci¹·ojn: la⭑ program¹·o operaci¹·as
per⭑ long⭑·aj reel⁽⁺⁾·oj, operaci¹·i per⭑ algebr¹·aj kvant⭑·oj.
operaci¹·at·o
1.
Pacient¹·o sur⭑ la⭑ operaci¹·a tabl⭑·o: foj⭑·e operaci¹·ot·oj komunik⭑·iĝ·as
ret⭑+poŝt⭑·e kun⭑ klinik²·o, send⭑·ant·e ekzempl⭑·e panoram²·ajn
radiograf⁹·aĵ·ojn kaj⭑ ali⭑·ajn medicin¹·ajn inform¹·ojn al⭑ la⭑ kirurg⁸·o kaj⭑
tiam⭑ inter·konsent⭑·ant·e pri⭑ la⭑ dat⭑·o de⭑ la⭑ operaci¹·o .
2.
{Argument⭑·o} de⭑ operaci¹·o.
Rim.: Tiu form⭑·o de·ven⭑·as analogi⁽¹⁾·e de⭑ „divid⭑·at·o“, „adici²·at·o“ ks,
kaj⭑ re·spegul⭑·as simil⭑·ajn form⭑·ojn en⭑ naci⭑·aj lingv⭑·oj, sed⭑ ĝen⭑·as la⭑
fakt¹·o, ke⭑ neniu verb⭑·a senc⭑·o prav⭑·ig·as tiu·n pasiv¹·an form⭑·on. Ja⭑
„operaci¹·i“ hav⭑·as ali⭑·an senc⭑·on, ceter⭑·e ne·transitiv²·an. Ŝajn⭑·as do⭑,
ke⭑ „argument⭑·o“ sufiĉ⭑·as.
operaci¹·ej·o
Lok⭑·o (salon⭑·o, ĉambr⭑·o) ekip²·it·a kaj⭑ destin¹·it·a por⭑ operaci¹·ad·o. li
subit⭑·e re·vid⭑·is la⭑ long⭑·an koridor¹·on de⭑ la⭑ mal·san⭑·ul·ej·o antaŭ⭑ si,
kie Pa⭑·nj·o est⭑·is operaci¹·it·a, li dum⭑ mult⭑·aj hor⭑·oj est⭑·is sid⭑·int·a
antaŭ⭑ la⭑ operaci¹·ej·o kaj⭑ atend⭑·int·a kun⭑ la⭑ patr⭑·o .
operaci¹·um·o
Program¹·ar·o organiz¹·ant·a la⭑ funkci¹·ad·on de⭑ komput⁹·il·o, sen·de·pend⭑·a de⭑
la⭑ aplik³·aj program¹·oj sed⭑ neces⭑·a por⭑ ili⭑·a rul⭑·ad·o, administr⭑·ant·e
la⭑ aparat¹·ajn dispon⭑·aĵ·ojn de⭑ komput⁹·il·o, aranĝ⭑·ant·e inter·ag⭑·on de⭑ la⭑
program¹·aj procez⁽⁺⁾·oj (task¹·oj) kun⭑ la⭑ aparat¹·ar·o, ali⭑·aj procez⁽⁺⁾·oj kaj⭑
kun⭑ la⭑ uz⭑·ant·oj: operaci¹·um·o zorg⭑·as pri⭑ memor⭑-administr⭑·ad·o,
en·el·ig⭑·oj, dosier⁽⁺⁾-administr⭑·ad·o, vic⭑·ig·o de⭑ task¹·oj kaj⭑ mend⭑·oj,
dat⭑·um~protekt¹·o, kont³·ad·o, pri·labor⭑·o de⭑ la⭑ ordon⭑·oj de⭑ la⭑
labor⭑+administr⭑·a lingv⭑·o, iam⭑ ankaŭ⭑ ali⭑·ajn serv⭑·o-program¹·ojn
(util⭑·aĵ·ojn) kaj⭑ traduk⭑·il·ojn oni rigard⭑·as part⭑·o de⭑ operaci¹·um·o; La⭑
norm²·o IEEE 1003.1 difin⭑·as Uniks⁽⁺⁾·ec·an operaci¹·um·an inter·fac⁸·on; la⭑
ŝel⭑·o est⭑·as interpret¹·il·o trans·met⭑·ant·a operaci¹·um·ajn komand⭑·ojn al⭑
la⭑ operaci¹·um~kern⭑·o preskaŭ⭑ neniu instal²·it·a kopi⭑·o de⭑ la⭑ operaci¹·um·o
Vindoz⁽⁺⁾·o est⭑·as laŭ·leĝ⭑·a ; mac⭑·os, antaŭ⭑·e Mac OS X kaj⭑ OS X, est⭑·as
operaci¹·um·o de⭑ Apple por⭑ Macintosh-komputiloj, […] Unix-,
OpenStep-, kaj⭑ Darwin-bazita kun⭑ lingv⭑·oj C++ kaj⭑ Objective-C .
{sistem⭑·a program¹·ar·o}
Rim.: Ali⭑·a uz⭑·at·a termin⭑·o est⭑·as {mastr⭑·um·a sistem⭑·o} . Verd⭑+ir⭑·e,
„mastr⭑·um·ad·o“ est⭑·as nur⭑ unu⭑ el⭑ la⭑ mult⭑·aj funkci¹·oj de⭑ operaci¹·um·o,
kaj⭑ ne⭑ la⭑ plej⭑ grav⭑·a funkci¹·o (la⭑ cel⭑·at·an senc⭑·on pli⭑ traf⭑·e
esprim⭑·us „administr⭑·a sistem⭑·o“). Trov⭑·i vort⭑·o(j)n kiu(j) preciz⭑·e
pri·skrib⭑·us la⭑ tut⭑·an noci⁽⁺⁾·on est⭑·as afer⭑·o mal·facil⭑·a aŭ⭑ mal·ebl⭑·a;
tial⭑ aper⭑·is la⭑ form⭑·o „operaci¹·um·o“, kiu util⭑·ig·as la⭑ pli⭑
inter·naci⭑·an part⭑·on de⭑ la⭑ termin⭑·o kaj⭑ hav⭑·as la⭑ avantaĝ⁸·on de⭑
unu⭑+vort⭑·ec·o. Nur⭑ la⭑ viv⭑·o pov⭑·as decid⭑·i, kiu form⭑·o venk⭑·os.
operaci¹-esplor⭑·o
Matematik¹·a fak⭑·o stud¹·ant·a metod¹·ojn por⭑ prepar⭑·i decid⭑·ojn per⭑
matematik¹·a pri·skrib⭑·o de⭑ la⭑ esenc⭑·aj faktor²·oj rol¹·ant·aj en⭑
mal·simpl⭑·aj sistem⭑·oj el⭑ divers⭑·aj teren⁸·oj de⭑ la⭑ hom⭑·a ag⭑·ad·o
(milit⭑·aj, ekonomi¹·aj, industri⭑·aj): kamp⭑·o kiu ampleks⭑·e uz⭑·as
optimum⁽⁺⁾·ig·ajn teknik³·ojn est⭑·as operaci¹-esplor⭑·o ; mult⭑·aj problem¹·oj
en⭑ operaci¹-esplor⭑·o est⭑·as NP-plen⭑·aj, ekzempl⭑·e iu·j spec⭑·oj de⭑
entjer⁽⁺⁾·a program¹·ad·o, kaj⭑ la⭑ vojaĝ⭑·ant·a komiz[ul]a problem¹·o .
intern⭑·a operaci¹·o, en⭑·a operaci¹·o
{Operaci¹·o ^2.b} (kontrast¹·e al⭑ {ekster⭑·a operaci¹·o} ): du⭑+lok⭑·a
operaci¹·o est⭑·as operaci¹·o, kies⭑ lok⭑-nombr⭑·o egal⭑·as al⭑ 2, plej⭑ oft⭑·e
tem⭑·as pri⭑ funkci¹·o ĵet⭑·ant·a kartezi⁽⁺⁾·an produt⁽⁺⁾·on S×S al⭑ S — tiu·n
apart⭑·an okaz⭑·on oni nom⭑·as intern⭑·a operaci¹·o .
ekster⭑·a operaci¹·o
1.
(de⭑ {ar⭑·o} super⭑ ar⭑·o ) {Bild¹·ig·o} de⭑ al⭑ : la⭑
bild¹·ig·o, kiu al⭑ entjer⁽⁺⁾·o kaj⭑ element¹·o de⭑ grupoid⁽⁺⁾·o
asoci¹·as ( term⁽⁺⁾·oj en⭑ la⭑ dekstr⭑·a flank⭑·o),
est⭑·as ekster⭑·a operaci¹·o de⭑ la⭑ entjer⁽⁺⁾·oj super⭑ ; vektor⁽⁺⁾·a spac⭑·o
super⭑ korp⭑·o est⭑·as ar⭑·o kun⭑ du⭑ operaci¹·oj: unu⭑ intern⭑·a
operaci¹·o kaj⭑ unu⭑ ekster⭑·a operaci¹·o .
2.
(de⭑ super⭑ {ar⭑·o} , kadr⭑·e de⭑ ekster⭑·a operaci¹·o ^1 de⭑
super⭑ ) Tia {bild¹·ig·o} de⭑ al⭑ si mem⭑, ke⭑ la⭑ bild¹·o de⭑
est⭑·as : la⭑ ekster⭑·a operaci¹·o de⭑ {nul⭑-vektor⁽⁺⁾·o} super⭑
{afin⁽⁺⁾·a spac⭑·o} est⭑·as .
logik¹·a operaci¹·o
Regul⭑·o, kiu asoci¹·as {propozici²·on} al⭑ unu⭑ aŭ⭑ plur⁴·aj propozici²·oj,
difin⭑·ant·e ĝi⭑·an {ver⭑~valor⭑·on} ‐ de·pend⭑·e de⭑ la⭑ ver⭑~valor⭑·o de⭑ la⭑
argument⭑·oj ‐ per⭑ iu {ver⭑~tabel⭑·o} : ekzist⭑·as ebl⭑·aj
unu⭑+argument⭑·aj logik¹·aj operaci¹·oj kaj⭑ du⭑+argument⭑·aj; la⭑
konjunkci⭑·o aŭ⭑ logik¹·a kaj¹·o (esprim⭑·it·a per⭑ kaj⭑) est⭑·as logik¹·a
konekt⁹·il·o (operaci¹·o), kiu nur⭑ rezult²·ig·as ver⭑·an fraz¹·on, se⭑ ambaŭ⭑
fraz¹·er·oj est⭑·as ver⭑·aj .
Rim.: Logik¹·ajn operaci¹·ojn ebl⭑·us difin⭑·i kiel⭑ {operaci¹·ojn} super⭑
iu du⭑+element¹·a ar⭑·o, prezent⭑·ant·a la⭑ ebl⭑·ajn ver⭑~valor⭑·ojn, kaj⭑
efektiv⭑·e tia ar⭑·o, pro·vizit⭑·e per⭑ konjunkci⭑·o, disjunkci⁽⁺⁾·o kaj⭑
negaci⁽⁺⁾·o, ricev⭑·as struktur¹·on de⭑ {bule⁽⁺⁾·a algebr¹·o} . Sed⭑ por⭑ difin⭑·i
logik¹·ajn operaci¹·ojn ne⭑ est⭑·us tre⭑ konsekvenc⭑·e uz⭑·i tia·jn noci⁽⁺⁾·ojn,
kia·j est⭑·as ar⭑·oj aŭ⭑ bild¹·ig·oj, kiu·j ja⭑ baz¹·iĝ·as sur⭑ rezon¹·ad·oj
uz⭑·ant·aj la⭑ koncern⭑·ajn operaci¹·ojn. Ŝajn⭑·as pli⭑ bon⭑+ord⭑·e difin⭑·i tia·n
operaci¹·on per⭑ ĝi⭑·a ver⭑~tabel⭑·o (intuici⁽⁺⁾·a noci⁽⁺⁾·o), kiu por⭑ ĉiu
ver⭑~valor⭑·o de⭑ la⭑ „argument⭑·oj“ don⭑·as la⭑ ver⭑~valor⭑·on de⭑ la⭑
„rezult²·o“.
Unu⭑+argument⭑·a operaci¹·o: {negaci⁽⁺⁾·o} ; du⭑+argument⭑·aj operaci¹·oj:
{disjunkci⁽⁺⁾·o} , {ekskluziv²·a disjunkci⁽⁺⁾·o} , {konjunkci⭑·o} ,
{implic⁽⁺⁾·o} , {du⭑·obl·a implic⁽⁺⁾·o} , {ekvivalent⁽⁺⁾·o} .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.74 2024/01/30 16:09:26 ]
__________________________________________________________________