ort⁸·/·o

ort⁸·o

          {Angul⭑·o} je⭑  : se⭑ du⭑ rekt⭑·oj {kruc⭑·iĝ·as} tiel⭑, ke⭑ du⭑ {apud⭑·aj}
          angul⭑·oj est⭑·as egal⭑·aj, ili determin²·as kvar⭑ ort⁸·ojn ; {or⭑+tang⁽⁺⁾·ul·o} :
          ĉiu·j kvar⭑ angul⭑·oj est⭑·as ort⁸·oj ; {gradus⁽⁺⁾·o^1} est⭑·as […] mezur⭑-unu⭑·o
          por⭑ angul⭑·oj, egal⭑·a al⭑ cent⭑·on·o de⭑ ort⁸·o ; lum⭑·ig·is ĝi·n mal·grand⭑·aj
          fenestr⭑·oj en⭑ la⭑ mur⭑·oj kaj⭑ grand⭑·a ort⁸+angul⭑·a tru⭑·o en⭑ la⭑ plafon⭑·o .

ort⁸·a

   1.
          (p.p. {angul⭑·o} ) Est⭑·ant·a ort⁸·o; kies⭑ mezur⭑·o egal⭑·as al⭑  :
          rek⁽⁺⁾+tang⁽⁺⁾·ul·o oni nom⭑·as paralelogram²·on, de⭑ kiu almenaŭ⭑ unu⭑ angul⭑·o
          est⭑·as ort⁸·a; se⭑ en⭑ tri⭑-angul⭑·o unu⭑ el⭑ angul⭑·oj est⭑·as ort⁸·a, tiam⭑ la⭑
          ali⭑·aj du⭑ angul⭑·oj est⭑·as akut²·aj . {rekt⭑·a.}

   2.
          (p.p. {plur⁴~later⁴·o} aŭ⭑ {plur⁴~edr⁽⁺⁾·o} ) {Ort⁸+angul⭑·a} : li montr⭑·is per⭑
          la⭑ man⭑·o ort⁸·an kvar⭑-angul⭑·on .

          Rim.: Ĉi⭑ tiu senc⭑·o pov⭑·as est⭑·i konsider⭑·at·a kiel⭑ mal·long⭑·ig·o, foj⭑·e
          bon⭑+ven⭑·a: ort⁸·a tri⭑-angul⭑·o est⭑·as pli⭑ mal·pez⭑·a ol⭑ ort⁸+angul⭑·a
          tri⭑-angul⭑·o. Ĝi tamen⭑ rest⭑·as mal·oft⭑·a kaj⭑ evit⭑·ind·a.

   3.

        a)
                (p.p. {geometri¹·a figur⭑·o} rilat⭑·e al⭑ ali⭑·a) Tia·j, ke⭑ ili si·n
                inter·sekc⭑·as form⭑·ant·e ort⁸·on: rekt⭑·o ort⁸·a al⭑ ali⭑·a rekt⭑·o, al⭑
                kurb⭑·o (al⭑ ties⭑ {tanĝ⁽⁺⁾·ant·o} ), al⭑ eben⭑·o, al⭑ surfac⁸·o; eben⭑·o
                ort⁸·a al⭑ lum⭑-radi⭑·o; or⭑+taj⁽⁺⁾·aj rekt⭑·oj, cirkl⁸·oj, eben⭑·oj; la⭑
                ter⭑·aj meridian²·oj kaj⭑ paralel⭑·oj est⭑·as inter⭑ si ort⁸·aj.

                Rim.: Ebl⭑·as dir⭑·i sen·disting⭑·e „  est⭑·as ort⁸·a al⭑  “, aŭ⭑
                „  kaj⭑  est⭑·as (inter⭑ si) ort⁸·aj“. Por⭑ ĉi⭑-last⭑·a senc⭑·o
                ekzist⭑·as ankaŭ⭑ la⭑ pli⭑ preciz⭑·a termin⭑·o „inter·ort⁸·a“ en⭑ .
                {perpendikular⁽⁺⁾·a.}

        b)
                (p.p. vektor⁽⁺⁾·oj en⭑ {eŭklid⁽⁺⁾·a spac⭑·o} ) Tia·j, ke⭑ ili⭑·a {skalar⁽⁺⁾·a
                produt⁽⁺⁾·o} egal⭑·as al⭑ nul⭑·o: se⭑  est⭑·as ort⁸·a al⭑  ,
                valid⁴·as la⭑ pitagor⁽⁺⁾·a teorem²·o:  ; ort⁸·a {baz¹·o} est⭑·as baz¹·o, kies⭑ ĉiu·j
                vektor⁽⁺⁾·oj est⭑·as ort⁸·aj inter⭑ si; oni dir⭑·as, ke⭑ vektor⁽⁺⁾·o est⭑·as
                ort⁸·a al⭑ sub·ar⭑·o, se⭑ ĝi est⭑·as ort⁸·a al⭑ ĉiu ĝi⭑·a element¹·o.

        c)
                (p.p. sub·ar⭑·o de⭑ {eŭklid⁽⁺⁾·a spac⭑·o} , rilat⭑·e al⭑ ali⭑·a sub·ar⭑·o
                 ) Tia, ke⭑ ĉiu·j ĝi⭑·aj element¹·oj est⭑·as {ort⁸·aj ^3.b} al⭑
                tiu·j de⭑  : la⭑ ort⁸·a ar⭑·o de⭑ sub·ar⭑·o est⭑·as ferm⭑·it·a vektor⁽⁺⁾·a
                sub·spac⭑·o.

                Rim.: Anstataŭ⭑ „ort⁸·a ar⭑·o“ trov⭑·ebl·as „ort⁸·ant·o“ en⭑ .

        d)
                (p.p. element¹·o  de⭑ {vektor⁽⁺⁾·a spac⭑·o} kaj⭑ element¹·o  de⭑
                ties⭑ {dual⁽⁺⁾·o} ) Tia·j, ke⭑  .

        e)
                (p.p. {(n,p)-matric⁹·o}  ) Kies⭑ {transpon⁽⁺⁾·aĵ·o} egal⭑·as al⭑
                la⭑ {invers⁴·o} de⭑  : la⭑ determin²·ant·o de⭑ ort⁸·a matric⁹·o
                egal⭑·as al⭑  aŭ⭑  .

        f)
                {ort⁸·a projekci¹·o} , {ort⁸·a simetri¹·o} .

ort⁸·ant·o

          {Rekt⭑·o} ort⁸·a al⭑ iu ali⭑·a figur⭑·o: la⭑ long⭑·o de⭑ la⭑ ort⁸·ant·o de⭑ la⭑
          pint⭑·o al⭑ la⭑ baz¹·o nom⭑·iĝ·as {alt⭑·o} de⭑ la⭑ piramid¹·o ; surfac⁸·a
          {normal¹·o} (aŭ⭑ normal¹·o, aŭ⭑ prefer⭑·ebl·e ort⁸·ant·o) al⭑ surfac⁸·o est⭑·as
          tri⭑-dimensi⁴·a vektor⁽⁺⁾·o, kiu est⭑·as perpendikular⁽⁺⁾·a al⭑ la⭑ surfac⁸·o en⭑
          don⭑·it·a punkt⭑·o . {perpendikl⁽⁺⁾·o} , {perpendikular⁽⁺⁾·o} .

          Rim.: Tiu ĉi⭑ termin⭑·o aper⭑·is ankaŭ⭑ ĉe⭑ Bricard, sed⭑ kun⭑ mal·pli⭑
          vast⭑·a senc⭑·o, nom⭑·e: {alt⭑·o} . La⭑ mal·nov⭑·a senc⭑·o konserv⭑·iĝ·is ĝis⭑ en⭑
          .

ort⁸·il·o, ort⁸-angul⭑·il·o

          Il⭑·o por⭑ desegn⭑·i {ort⁸·ajn ^3.a} rekt⭑·ojn: ĉiu hav⭑·is en⭑ la⭑ man⭑·o
          dik⭑·an baston⭑·on aŭ⭑ lign⭑·an cirkel⭑·on, aŭ⭑ ort⁸·il·on ; nivel⭑·i kun⭑ help⭑·o
          de⭑ du⭑ tabul⭑·et·oj kaj⭑ ort⁸-angul⭑·il·o ;

          Rim.: Ort⁸·il·oj pov⭑·as hav⭑·i divers⭑·ajn form⭑·ojn laŭ⭑ la⭑ intenc⭑·it·a uz⭑·o,
          ekz-e form⭑·o de⭑ ort⁸·a tri⭑-angul⭑·o aŭ⭑ de⭑ liter⭑·o T.

Ort⁸·il·o (Nor)

          Sud⭑·--hemisfer⁽⁺⁾·a {stel⭑-figur⭑·o} (): NGC 5999 est⭑·as mal·ferm⭑·it·a
          stel⭑-amas⭑·o en⭑ konstelaci⁽⁺⁾·o Ort⁸·il·o .

mez⭑-ort⁸·ant·o

          (de⭑ {strek⭑·o} ) {Rekt⭑·o} ort⁸·a al⭑ ĝi kaj⭑ tra·ir⭑·ant·a ĝi⭑·an {mez⭑·on} :
          la⭑ mez⭑-ort⁸·ant·oj de⭑ {tri⭑-angul⭑·o} (t.e. de⭑ ĉiu·j ĝi⭑·aj later⁴·oj)
          inter·sekc⭑·iĝ·as en⭑ la⭑ centr⭑·o de⭑ la⭑ {ĉirkaŭ·skrib⭑·it·a} cirkl⁸·o.

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.51 2024/01/30 16:09:26 ]
     __________________________________________________________________