vidu ankaŭ la klarigojn
parol·/·i

parol·i

   (x)

   1.
          Aŭd·ig·i vort·ojn, uz·i lingv·on per si·aj voĉ-organ¹·oj: elokvent·e,
          klar·e, elegant¹·e, sen·prepar·e, ne·serioz·e parol·i; parol·i rus·e,
          plur⁴·ajn lingv·ojn; en Svis⁽⁺⁾·uj·o est·as parol·at·aj kvar lingv·oj;
          parol·i kun iu; li parol·as antaŭ ol li pens·is; la papag·oj pov·as
          parol·i; mal·laŭt·e parol·i; vi ja parol·as terur·an, sur nenio
          fond·it·an sen·senc·aĵ·on ; mi […] parol·as ali·an lingv·on ol la gent·o,
          kiu en mi·a land·o prezent·as la pli·mult·on ; li parol·is: Ho
          Etern·ul·o, Di·o de  ! ; la artikol·olaest·as uz·at·a tiam,
          kiam ni parol·as pri person·oj  objekt·oj kon·at·aj ; en dom·' de
          pend·ig·it·o pri ŝnur·o ne parol·u ; vi parol·as sen·senc·aĵ·on ; la
          serv·ist·oj […] parol·as pri la frenez·o de la monarĥ·o, silent·ant·e
          nur por la moment·o, en kiu pov·us ili·n aŭd·i super·ul·o ; unu el la
          burĝ·oj komenc·is parol·i pri la terur·a pest·o, kiu furioz·is antaŭ
          kelk·e da jar·oj ; pri tiu·j ĉi ide·oj est·as mod·o parol·i ne ali·e, ol
          kun ironi¹·a kaj mal·estim·a rid·et·o ; mal·saĝ·ul·o kaj infan·o parol·as
          la ver·on ; se vi per la lang·o ne don·as parol·on facil·e
          kompren·ebl·an, kiel oni sci·os, kio est·as parol·at·a? ; de long·e la
          histori·o ne plu parol·as pri tiu gent·o. {dir·i} , {rakont·i}

   2.
          Hav·i iu·n signif·on, pruv·i, kompren·ig·i: ni ekzamen·u la motiv¹·ojn,
          kiu·j ŝajn·e parol·as por la propon·o ; tiu·j rimed·oj parol·as
          (traf·as, tuŝ·as, influ·as) pli al la sent·oj ol al la raci¹·o; vi·aj
          parol·ant·aj okul·oj, per kiu·j vi jam pov·as mal·saĝ·ig·i hom·an kor·on ;
          oni ne dev·as uz·i tiu·n fin·aĵ·on kiam la verb·o parol·as pri la stat·o
          de la subjekt·o mem ; Konsider·int·e kaj la ekonomi¹·ajn kaj la
          politik¹·ajn argument·ojn, ni konklud·as, ke tiu·j faktor²·oj, kiu·j
          parol·as kontraŭ sved⁸·a part·o-pren·o jam en 1999, est·as pli fort·aj
          ol tiu·j, kiu·j parol·as por part·o-pren·o ; Hom·oj, kiu·j hav·as
          mal·san·ig·an viv-stil·onla esprim·o parol·as per si mempov·as
          ek·hav·i san~problem¹·ojn jam ek~de si·a 50-jar·iĝ·o . {elokvent·a}

   Rim.: Dum „ {dir·i} “ kaj „ {rakont·i} “ akcent·as la en·hav·on, la ide·on,
   la histori·on, kiu·n oni esprim·as, „parol·iesprim·as la manier·on, la
   {lingv·on} ktp, kiu·n oni uz·as por {esprim·iĝ·i} .

parol·o

   1.
          Ag·o parol·i: [ili] konsol·is la frat·ojn per mult·e da parol·o ; de
          parol·o ĝis far·o est·as mal·proksim·e .

        a)
                Kapabl·o parol·i: mi […] ven·is ne kun super·ec·o de parol·o 
                de saĝ·ec·o ; al tiu portret·o mank·as nur la parol·o.

        b)
                Permes·o parol·i: kiam kolekt·iĝ·is la alt+rang·ul·oj, la faraon⁽⁺⁾·o
                don·is la parol·on al la send·it·o ; la parol-vic·o aparten·as al
                vi.

        c)
                Prononc³·o, el·parol·o: vi·a parol·o est·as tut·e ne·kompren·ebl·a
                kaj vi·aj leter·oj est·as ĉiam skrib·it·aj tut·e ne·leg·ebl·e .

   2.
          Sin⁸-sekv·o da vort·oj esprim·ant·aj pens·on: li·a parol·o flu·as dolĉ·e
          kaj agrabl·e ; li·a hieraŭ·a parol·o est·is tre bel·a ; amik·a, profet·a
          parol·o; ne pri tio est·as la parol·o; ne kred·u al parol·o sen
          propr·a kontrol·o ; la vir·in·o ven·is al la tut·a popol·o kun si·a saĝ·a
          parol·o ; oft·e ne·pri·pens·it·a parol·o vund·as kiel glav·o ; vi·a parol·o
          est·u: Jes, jes, ne, ne; ĉio ekster tio est·as el mal·bon·o ; en
          lingv·oj natur·aj pri nenio simil·a pov·as est·i parol·o ; liber·o de
          parol·o ne est·as ver·e absolut·a .

   3.
          (uz·at·a plural⁴·e) {Konsil·o} , ide·o, persvad⁹·o esprim·at·a en seri·o
          kun ali·aj sam+cel·aj: aŭskult·u do,  , mi·ajn parol·ojn, kaj
          atent·u ĉiu·jn mi·ajn vort·ojn ; vi est·u gard·at·a kontraŭ fremd·a
          edz·in·o […], kies parol·oj est·as glat·aj ; el·met·u vi·an kor·on al
          instru·o kaj vi·ajn orel·ojn al parol·oj de prudent·o .

          Rim.: Tiu senc·o esenc·e ne diferenc·as al la antaŭ·a krom la
          plural⁴·a uz·o en komun+cel·a kun·tekst·o.

   {ne·rekt·a} , {rekt·a}

parol·a

   1.
          Esprim·at·a per parol·o: parol·a ordon·o, promes·o; ni far·is la
          kontrakt·on ne skrib·e sed parol·e ; la man+ĉur⁽⁺⁾·a kiel parol·a lingv·o
          mal·aper·os en dek jar·oj, se oni ne al·pren·os urĝ¹·ajn rimed·ojn .
          {buŝ·a ^2} , {voĉ·a}

   2.
          Rilat·a al parol·ad·o: grand·a est·as mi·a parol·a liber·ec·o al vi,
          grand·a est·as mi·a fier·ec·o pri vi ; neniu vi·n tromp·u per parol·a
          al+log·ec·o ; ĉe parol·a fak·o, inter·naci·a lingv·o prezent·as neŭtral²·an
          fundament·on por sen·ĝen·a renkont·iĝ·o .

parol·ad·o

   1.
          Ag·o long·e parol·i: la tro mult·a parol·ad·o lac·ig·as li·n ; Mose⁽⁺⁾·o
          fin·is la parol·ad·on de ĉiu·j ĉi tiu·j vort·oj antaŭ la tut·a 
          ; ĉu vi·a sen·en·hav·a parol·ad·o dev·as silent·ig·i la hom·ojn ; li
          daŭr·ig·is si·an parol·ad·on ĝis nokt·o-mez·o ; dum tut·a ĉi tiu parol·ad·o
          kaj diskut¹·ad·o, kiu nur por unu moment·o est·is in-te-romp·it·a […] ;
          li cert·e ne elekt·as tiu·jn lingv·ojn, kiu·j kvazaŭ est·as konform·aj
          al li·aj organ¹·oj de parol·ad·o, sed nur tiu·jn, kiu·jn li bezon·as .

   2.
          Long·e~daŭr·a parol·o antaŭ publik·o: li far·is du parol·ad·ojn en la
          komerc·a ĉambr·o; mi ne far·os long·an parol·ad·on, mi far·os nur
          mal·long·an rimark·on ; post la pomp²·a parol·ad·o pri la grav·ec·o de l'
          scienc·oj, la instru·ist·o pren·is krajon·on kaj sur la alabastr¹·a
          mur·o komenc·is skrib·i la alfabet·on ; tiel si·n esprim·is antaŭ
          ne·long·e, dum parol·ad·o en la alban⁸·a parlament¹·o, la ĉef·o de la
          plej grand·a opozici²·a demokrat²·a parti·o ; la pilot·o far·is la
          kutim·an parol·ad·on, bon~ven·ig·ant·e la pasaĝer·ojn kaj don·ant·e
          kelk·ajn inform¹·ojn pri la flug·o . {diskurs⁽⁺⁾·o} , {lekci³·o} ,
          {oraci⁽⁺⁾·o} , {orator¹·aĵ·o} , {preleg⁸·o}

parol·em·a

          Volont·e, abund³·e parol·ant·a: mal·jun·a gard·ist·o vigl·a, parol·em·a
          hom·o, kiu ŝajn·e ĉio·n el·dir·ad·is kaj tamen tre mult·e kaŝ·is en si·a
          kor·o ; li est·is help·em·a kaj parol·em·a, kaj li·a parol·em·ec·o ebl·e
          est·is  iom tro grand·a ; la advokat¹·o tre kred·ebl·e kon·is bon·e la
          hom·on [kaj] hav·is bon·an influ·on sur la ĉagren·on de la klient¹·o
          kaj inklin·ig·is li·n est·i mal·kovr·it·a kaj pli parol·em·a .

parol·ist·o

          Hom·o, kiu profesi·e parol·as, prezent·ant·e la sci·ig·ojn de
          amas-inform¹·il·o, instituci·o  simil·a: grand·a parol·ist·o est·as dub·a
          far·ist·o ; la parol·oj de saĝ·ul·oj est·as kiel akr·aj pint·oj, kaj
          kiel en·bat·it·aj najl·oj est·as la vort·oj de publik·aj parol·ist·oj ;
          vi·a voĉ·o est·os kiel voĉ·o de ventr·o-parol·ist·o el sub la ter·o ; dum
          paf·il·eg·oj fabrik·iĝ·is, jam labor·is gazet·ist·oj, parol·ist·oj, 
          poet¹·oj ŝovinist¹·aj, por form·i sent·on ĝeneral¹·an ; parol·ist·o de la
          prezid·ant·o dir·is: „Ni·a politik¹·o […] ne ŝanĝ·iĝ·is.“ ; li trov·is
          labor·on de parol·ist·o […] en la rus·a sekci¹·o de la brit⁹·a
          radi·o-staci·o  .

al·parol·i

   (tr)

          Direkt·i si·an parol·on al iu: la knab·o la tri·an foj·on al·parol·is
          li·n, sed van·e ; almoz·ul·o al·parol·is la soldat·on ; kvazaŭ profet·a
          sol·ul·o mal·supr·en ven·int·a de mont·o si·a, li unu foj·on en la jar·o
          al·parol·is la popol·on, kaj post·e re·mal·aper·is en silent·on ; la
          franc·a ministr¹·o ĉe·est·is kaj al·parol·is fremd·ajn ambasador¹·ojn .

antaŭ·parol·i

   (tr)

          Parol·i antaŭ publik·o: ho mal·saĝ·ul·oj kaj kor·e mal·vigl·aj por kred·i
          ĉio·n, kio·n la profet·oj antaŭ·parol·is !

antaŭ·parol·o

          Akcesor³·a antaŭ·a part·o de iu parol·ad·o  {verk·o} , destin¹·it·a por
          klar·ig·i la tem·on, la cel·on, la metod¹·on: la oficir·o komenc·is sen
          ia antaŭ·parol·o ; antaŭ·parol·o liber·ig·as de post·parol·o ; ke la
          fabel·oj est·is efektiv·e kolekt·it·aj de frat·oj  kaj dikt·it·aj
          de kamp·ar·aj rakont·ant·oj, ― tio·n plej bon·e montr·as la sekv·ant·a
          fragment·o el la antaŭ·parol·o de frat·oj  . {en·konduk·o} ,
          {prolog¹·o}

ĉirkaŭ·parol·i

   (ntr)

          Parol·i ĉirkaŭ la koncern·a tem·o, ne tuŝ·ant·e ĝi·n rekt·e: oft·e oni
          pov·as ĉirkaŭ·parol·i la pronom·on uz·ant·e esprim·on kieltiu (hom·o)“
          ; mal·kaŝ·e (sincer·e) parol·i, parol·i eksplicite (per preciz·aj
          vort·oj), ne ĉirkaŭ·parol·i ; eŭfemism⁹·o  ĉirkaŭ·parol·o est·as tip¹·o
          de vort-figur·o kiu konsist·as je uz·o de pli mild²·a, ne·akr·a vort·o 
          esprim·o anstataŭ ali·a kiu pov·us vund·ig·i la sent·on ;

el·parol·i

   (tr)

   1.
          El·dir·i, esprim·i io·n: mi plen·um·os al Vi mi·ajn promes·ojn, kiu·jn
          el·ig·is mi·aj lip·oj kaj el·parol·is mi·a buŝ·o, kiam mi est·is en prem·o
          ; el si·a buŝ·o li el·parol·is al mi ĉiu·jn tiu·jn vort·ojn, kaj mi
          skrib·is en la libr·on per ink·o ; Kal·a sid·is silent·e, dum li·aj
          el·parol·it·aj pens·oj fort·e ŝi·n ekscit·is .

   2.
          Dir·i la vort·ojn, la silab·ojn per ĝust·aj  mal·ĝust·aj son·oj;
          {prononc³·i} : ili dir·is al li: dir·u: „Ŝibolet“, li dir·is: „
           “, (kp {ŝibolet⁽⁺⁾·o} ) ĉar li ne pov·is el·parol·i ĝust·e ;
          ili ricev·as franc·an nom·on, kiu·n mi ne pov·as el·parol·i kaj kiu mi·n
           tut·e ne interes·as ; li·a nom·o est·as tiel mal·facil·e
          el·parol·ebl·a, ke vi tut·e ne pov·us ĝi·n el·parol·i ; en ni·a lingv·o ne
          ekzist·as du·obl·aj vokal·oj, sed ĉiu liter·o est·as el·parol·at·a ĉiam
          egal·e kaj ĉiam apart·e .

fest-parol·ad·o

          Publik·a, solen·a parol·ad·o en apart·a okaz·o: mi leg·ig·is al mi·a
          fi·lin·o Seren²·a (de·nask·a) la tekst·on de la fest-parol·ad·o de Iv⁽⁺⁾·o
           por la 39a UK en Harlem⁽⁺⁾·o ; la du·a el·don·o [de Elekt·it·aj
          parol·ad·oj kaj preleg⁸·oj] est·as pli·vast·ig·it·a per la fest-parol·ad·oj
          de la aŭtor·o en la UK-oj⁽⁺⁾ en Helsink⁽⁺⁾·o (1969) kaj Vien⁽⁺⁾·o (1970) ;
          la nov~elekt·it·a prezid·ant·o en la fest-parol·ad·o dir·is, ke nek li,
          nek Serbi⁽⁺⁾·o akcept·os Kosov⁽⁺⁾·on kiel nov·an ŝtat·on sur serb⁽⁺⁾·a
          teritori²·o .

fi·parol·i

          Parol·i mal·dec·e, mal·ĝentil·e, vulgar¹·e: ĉes·u tiel fi·parol·i ; „ili
          bezon·os kre·i ali·ajn nom·ojn por fi·parol·i pri ni!“, li dir·is, jam
          antaŭ·vid·ant·e la kritik·ojn, kiu·jn ili ricev·os .

inter·parol·ej·o

          Lok·o por inter·parol·oj, precip·e tia kiu apart·ig·as renkont·iĝ·ant·ajn
          inter·nul·ojn kaj ekster·ul·ojn: mi kun mi·aj ge·patr·oj kaj av·in·o
          vizit·is li·n du+foj·e, sed mi ne sci·is, ke mi est·as en
          inter·parol·ej·o de prizon⁽⁺⁾·o ; la kapel·o uz·iĝ·as kiel inter·parol·ej·o .

inter·parol·i

          Plurope inter·ŝanĝ·i dir·ojn, opini·ojn, propon·ojn, sci·aĵ·ojn: li
          for·ir·is kaj inter·parol·is kun la ĉef·pastr·oj kaj kapitan·oj,
          kia·mani¹·er·e trans·don·i li·n ; ili inter·parol·is preskaŭ dum la tut·a
          nokt·o ; ili […] inter·parol·is pri la nun·a mal·modest·ec·o de la
          mond·o ; mi ne pov·as plu inter·parol·i kun vi ; ju pli ni
          inter·parol·is, des pli mi konvink·iĝ·is, ke li ·is ŝovinist¹·o .
          {negoc·i}

inter·parol·o

          Pluropa inter·ŝanĝ·o de inform¹·oj kaj pens·oj; {konversaci³·o} :
          Georg·o ne atent·is tiu·n inter·parol·on, dir·is adiaŭ kaj ir·is ; post
          tiu inter·parol·o la ambaŭ vir·in·oj kaj la infan·o el·iĝ·is el
          vetur·il·o ; la demand·o, per kiu ŝi vid·ebl·e ordinar·e komenc·ad·is la
          inter·parol·ojn kun la ven·ant·aj kandidat¹-in·oj ; la rid·ad·o de la
          infan·oj kaj la bru·aj inter·parol·oj de la feliĉ·aj famili·oj,
          kolekt·iĝ·int·aj ĉirkaŭ la fest·e aranĝ·it·aj tabl·oj ; ĉambr·o de
          inter·parol·oj ; en la templ¹·o hilel⁽⁺⁾·ist·a mi aŭskult·ad·os […]
          filozofi¹·e-etik¹·ajn inter·parol·ojn .

kontraŭ·parol·i

   (x)

          Argument·i kontraŭ iu  io: kiam la Jud³·oj kontraŭ·parol·is, tiam
          mi est·is dev·ig·at·a apelaci³·i al Cezar⁽⁺⁾·o ; ĉar neniu al ili
          kontraŭ·parol·is, tio kompren·ebl·e est·is rigard·at·a kiel ver·aĵ·o ;
          kiam oni montr·is al la hom·oj la fort·on de la vapor·o kaj ĝi·an
          uz·ebl·ec·on […] kia prudent·a hom·o pov·us io·n kontraŭ·parol·i kontraŭ
          ĝi ? sen·senc·aj kontraŭ·parol·oj . {kontest⁸·i} , {refut¹·i}

kun·parol·ant·o

          Person·o, kun kiu oni inter·ŝanĝ·as dir·ojn: mi·a kun·parol·ant·o hav·is
          mezur·il·on, or·an verg·on, por mezur·i la urb·on kaj ĝi·ajn pord·eg·ojn
          ; la membr·o de unu naci·o humil·iĝ·as antaŭ membr·o de ali·a naci·o
          […] kaj sent·as si·n ĝen·at·a antaŭ si·a kun·parol·ant·o ; li rapid·e
          el·pren·is el la poŝ·o mon·uj·on kaj tuj el·kalkul·is al la vilaĝ·an·o
          tri×cent rubl¹·ojn, kiu·jn li·a kun·parol·ant·o pren·is kaj trankvil·e
          kaŝ·is en si·an poŝ·on ; ebl·e io simil·a ekzist·as ankaŭ en la
          ge·patr·a lingv·o de mi·a kun·parol·ant·o .

laŭd-parol·o, laŭd-parol·ad·o

          Solen·a parol·a  skrib·a laŭd·o; {laŭdaci⁽⁺⁾·o} , {panegir⁽⁺⁾·o} : la
          film⁸·o montr·as la laŭd-parol·on de prezid·ant·o  al
          la jubile¹·ul·o ; amas-komunik·il·oj omaĝ⁹·is per raport·oj kaj
          laŭd-parol·ad·oj la 75-an nask·iĝ-dat-re·ven·on de  .

por·parol·ant·o

          Person·o, kiu defend·as la interes·ojn de iu  de ia afer·o antaŭ
          iu; {advokat¹·o^2} : „est·as evident¹·e, ke tiu mon·o post·e mank·os
          ali+lok·e“, dir·is la por·parol·ant·o de la ministr¹·ej·o ; mal·permes·o de
          tabak-fum·o en la labor·ej·oj ankoraŭ ne aktual⁴·as, konfirm·is
          komision⁴·a por·parol·ant·o ; la ĉef·o de la Skot⁽⁺⁾·a Naci·a Parti·o kaj la
          plej fervor·a por·parol·ant·o de sen·de·pend·iĝ·o, vol·is, ke
          referendum⁽⁺⁾·il·o prezent·u tri ebl·ojn por determin²·i la sort·on de
          Skot⁽⁺⁾-land·o .

post·parol·o

          Akcesor³·a post·a part·o de iu parol·ad·o  {verk·o} , destin¹·it·a por
          ĝi·n konklud·i,  al·don·i rilat·ant·ajn inform¹·ojn: antaŭ·parol·o
          liber·ig·as de post·parol·o ; en la post·parol·o oni don·as interes·ajn
          inform¹·ojn pri ek·est·aj faz¹·oj dum la prepar·ad·o de la libr·o ; en
          iom mal·long·ig·it·a form·o publik·ig·it·a en la prezent·at·a libr·o kiel
          post·parol·o .

pri·parol·i

   (tr)

          Esprim·i si·an pens·on, si·an opini·on pri io: ni ĉiu·j kun·ven·is, por
          pri·parol·i tre grav·an afer·on, sed ni ne pov·is ating·i ia·n
          rezultat·on, kaj ni dis·ir·is ; dum ili pri·parol·is tio·n, li mem
          star·is mez·e de ili ; mi ne kuraĝ·os pri·parol·i io·n, krom tio, kio·n
          Krist·o far·is per mi ; ; sed ni ne pov·is ating·i ia·n rezultat·on,
          kaj ni dis·ir·is oni raport·is pri tio al la polic·o, oni pri·parol·is
          la okaz·int·aĵ·on, kaj maten·e oni trans·port·is la korp·on en la
          hospital¹·on ; la vojaĝ·on ni pri·parol·is jam dum jar·oj, kaj nun ĝi
          dev·is efektiv·iĝ·i .

pri·parol·ind·a

          Kiu·n ind·as pri·parol·i, ĝeneral¹·e grav·a, {interes·a} : [ĝi] rakont·is
          pri la batal·o, kiu tie okaz·is kaj kiu en efektiv·ec·o ne est·is
          pri·parol·ind·a ; aper·is nov·a versi⁹·o sub la titol·oLern·o-libr·o de
          la lingv·o Esperant·o“, ekzist·as ankaŭ pri·labor·it·a ret·a versi⁹·o,
          kiu·n el·ŝut·is mil·oj de person·oj, la lern·o-libr·o est·as uz·at·a en
          amas·a ret·a kurs¹·otio est·as tri apart·e pri·parol·ind·aj histori·oj
          .

pro·parol·ant·o

          {Por·parol·ant·o} : se li hav·as por si anĝel·on pro·parol·ant·on,
          kvankam unu el mil, kiu el·montr·us pri la hom·o li·an prav·ec·on,
          tiam Li indulg·as li·n ; la pro·parol·ant·o de la uson⁹·a ambasad⁸·o
          klar·ig·is, ke Uson⁹·o kred·as, ke la daŭr·ig·o de la diskut¹·o inter la
          part·o-pren·ant·aj parti·oj help·os solv·i la rest·ant·ajn demand·ojn ; la
          polic·o ricev·as vid-bend⁸·on, kie laŭ·dir·a pro·parol·ant·o de Al·kaid⁽⁺⁾·o
          atribu¹·as al ĝi la atenc·ojn .

          Rim.: Malgraŭ la bibli¹·a ekzempl·o ĉi tiu vort·o ŝajn·as evit·ind·a
          pro la mal·facil·o interpret¹·i ĝi·n sur·baz¹·e de la normal¹·a senc·o de
          prepozici·opro“. Ŝajn·as est·i paŭs⁽⁺⁾·aĵ·o el la latin⁽⁺⁾·a: „  “

sat~parol·i, fin-parol·i

          Parol·i sufiĉ·e, ĝis la stat·o en kiu oni ne plu dezir·as parol·i: mi
          ja ĉiam silent·as, ĉiam mi hav·as seren²·an vizaĝ·on, permes·u do al
          mi sat~parol·i hodiaŭ... .

   [artikol-versi⁹·o: 1.166 2023/12/12 20:10:25 ]
     __________________________________________________________________