vidu ankaŭ la klarigojn
per⭑
I.
per⭑
{Prepozici⭑·o} montr⭑·ant·a:
1.
Instrument¹·on, materi¹·on aŭ⭑ objekt⭑·on, kiu·n oni uz⭑·as por⭑
plen⭑·um·i ag⭑·on aŭ⭑ ating⭑·i cel⭑·on: ili […] bat⭑·is li·n per⭑
baston⭑·oj ; ne⭑ per⭑ la⭑ pan⭑·o sol⭑·e viv⭑·as hom⭑·o ; si·n nutr⭑·i per⭑
la⭑ grajn⭑·oj de⭑ lotus⁸·o ; plen⭑·ig·u la⭑ akv⭑·o-kuv⭑·ojn per⭑ akv⭑·o ;
asperg²·u per⭑ la⭑ sang⭑·o la⭑ altar⭑·on ; li kovr⭑·is si⭑·an vizaĝ⭑·on
per⭑ si⭑·a mantel⭑·o ; traf⭑·i du⭑ cel⭑·ojn per⭑ unu⭑ ŝton⭑·o ; kovr⭑·i la⭑
tabl⭑·on per⭑ blank⭑·a tuk⭑·o ; ili sving⭑·as per⭑ paper⭑·oj ; ne⭑ ĉiam⭑
per⭑ aĝ⭑·o mezur⭑·iĝ·as la⭑ saĝ⭑·o .
2.
Organ¹·on aŭ⭑ membr⭑·on, kiu·n oni uz⭑·as por⭑ far⭑·i io·n: ni vid⭑·as
per⭑ la⭑ okul⭑·oj kaj⭑ aŭd⭑·as per⭑ la⭑ orel⭑·oj ; minac⭑·i per⭑ pugn⭑·o
en⭑ la⭑ poŝ⭑·o ; li pren⭑·os iom⭑ el⭑ la⭑ sang⭑·o de⭑ la⭑ bov⭑·id·o kaj⭑
asperg²·os per⭑ si⭑·a fingr⭑·o la⭑ antaŭ⭑·an part⭑·on de⭑ la⭑ ferm⭑·o-plat⭑·o
; trem⭑·i per⭑ la⭑ tut⭑·a korp⭑·o ; klak³·ant·e per⭑ la⭑ dent⭑·oj ; mar⭑·aj
bird⭑·oj frap⭑·ad·is per⭑ si⭑·aj flug⭑·il·oj la⭑ spegul⭑·on de⭑ la⭑ akv⭑·o ;
star⭑·i per⭑ unu⭑ pied⭑·o en⭑ la⭑ tomb⭑·o .
Rim.: Oni ankaŭ⭑ uz⭑·as _per⭑_ por⭑ montr⭑·i, kiu·n part⭑·on de⭑ ies⭑
korp⭑·o oni ten⭑·as: ten⭑·i la⭑ lup⭑·on per⭑ la⭑ orel⭑·oj, infan⭑·on per⭑
la⭑ man⭑·o; konduk⭑·i iu·n per⭑ la⭑ naz⭑·o (laŭ⭑ si⭑·a arbitr⭑·o).
3.
Person⭑·on, pro⭑ kies⭑ inter·help⭑·o oni pov⭑·as plen⭑·um·i ia·n ag⭑·on:
mi send⭑·os […] la⭑ leter⭑·on per⭑ ĉi⭑ tie⭑·a serv⭑·ant·o ; parenc⭑·o
per⭑ Adam⁽⁺⁾·o ; la⭑ reg⭑·ist·ar·o […] en⭑ si⭑·a propr⭑·a nom⭑·o per⭑ si⭑·aj
ambasador¹·oj oficial⭑·e invit⭑·is ; de⭑ la⭑ infan⭑·ec·o li ĉirkaŭ⭑·is
si·n per⭑ milit⭑·ist·oj ; la⭑ fil⭑·o ne⭑ pov⭑·as per⭑ si mem⭑ far⭑·i io·n
; Esperant⭑·o […] memor⭑·ig·as per⭑ si (sen⭑ help⭑·o de⭑ ali⭑·o) la⭑
lingv⭑·on ital⁸·an ; ĉiu·j prepozici⭑·oj per⭑ si mem⭑ (sen⭑ ia⭑ ali⭑·a
motiv¹·o) postul⭑·as […] la⭑ nominativ⭑·on ; el⭑ [tio] jam⭑ per⭑ si
mem⭑ el·flu⭑·as la⭑ konklud⭑·o, ke⭑ .
Rim.: Zamenhof atent⭑·ig·as, ke⭑ „la⭑ prepozici⭑·on _per⭑_ post⭑
pasiv¹·o ni uz⭑·as nur⭑ en⭑ tia okaz⭑·o, se⭑ ĝi trov⭑·iĝ·as antaŭ⭑
vort⭑·o, kiu esprim⭑·as ne⭑ la⭑ ag⭑·ant·on mem⭑, sed⭑ rimed⭑·on, uz⭑·it·an
de⭑ iu ali⭑·a ag⭑·ant·o; ekzempl⭑·e: la⭑ leter⭑·o est⭑·as skrib⭑·it·a
_per⭑_ blu⭑·a ink⭑·o (ne⭑ blu⭑·a ink⭑·o skrib⭑·is la⭑ leter⭑·on, sed⭑ iu
person⭑·o skrib⭑·is la⭑ leter⭑·on, uz⭑·ant·e por⭑ tio blu⭑·an ink⭑·on
kiel⭑ rimed⭑·on)“. Vd ĉe⭑ {de⭑} .
4.
Rimed⭑·on, per⭑ kiu est⭑·as ating⭑·at·a ia⭑ rezultat⭑·o: Klar⭑·o ferm⭑·is
al⭑ li la⭑ buŝ⭑·on per⭑ kis⭑·o ; se⭑ ne⭑ ven⭑·as per⭑ bon⭑·a vort⭑·o, oni
pren⭑·as per⭑ fort⭑·o ; kio·n Di⭑·o ne⭑ don⭑·is, per·fort⭑·e ne⭑ postul⭑·u
; mort⭑·o per⭑ mal·sat⭑·o ; traf⭑·i per⭑ la⭑ parol⭑·o rekt⭑·e en⭑ la⭑
vizaĝ⭑·on ; mort⭑·ig·i iu·n per⭑ unu⭑ puŝ⭑·o de⭑ ponard⭑·o; per⭑ help⭑·o
de⭑ vort⭑·ar·o [...] mi [...] kompren⭑·is iom⭑ vi⭑·an leter⭑·on ;
kvit⭑·iĝ·as serv⭑·o per⭑ re·serv⭑·o ; per⭑ kurb⭑·a voj’ al⭑ rekt⭑·a cel⭑·o
ven⭑·i ; li el·dev⭑·ig·is la⭑ permes⭑·on mi⭑·an per⭑ ne⭑ ĉes⭑·ant·a
ripet⭑·ad·o ; li turment⭑·as mi·n per⭑ mal·sat⭑·o tut⭑·ajn tag⭑·ojn ; la⭑
infan⭑·oj pen⭑·is per⭑ ĉiu·j fort⭑·oj ; la⭑ okul⭑·oj de⭑ la⭑ faraon⁽⁺⁾·o
plen⭑·iĝ·is per⭑ larm⭑·oj ; [la⭑] pupil⭑·oj de⭑ la⭑ mal·jun⭑·ul·in·o ne⭑
mal·sek⭑·iĝ·is per⭑ larm⭑·o ; la⭑ vang⭑·oj [...] kovr⭑·iĝ·is per⭑
mal·san⭑·ec·a flav⭑·o ; ili⭑·a vizaĝ⭑·o ne⭑ kovr⭑·iĝ·os per⭑ hont⭑·o ;
ek·svarm¹·os la⭑ river⭑·o per⭑ ran⭑·oj ; tiel⭑ vant⭑·aj, por⭑ […] ne⭑
alud⭑·i eĉ⭑ per⭑ unu⭑ vort⭑·o tiu·n, kiu star⭑·as tiel⭑ modest⭑·e en⭑ la⭑
angul⭑·o ; mi tim⭑·is la⭑ koler⭑·on kaj⭑ furioz⭑·on, per⭑ kiu·j la⭑
Etern⭑·ul·o ek·koler⭑·is kontraŭ⭑ vi . {pro⭑ ^1}
Rim.: En⭑ kelk⭑·aj okaz⭑·oj _per⭑_ hav⭑·as senc⭑·on de⭑ mezur⭑·o: ĉiu
sci⭑·ig·o [mal·bon⭑·a] al·proksim⭑·ig·as mi·n per⭑ unu⭑ paŝ⭑·o al⭑ la⭑
tomb⭑·o ; oni pov⭑·as esper⭑·i, ke⭑ la⭑ memor⭑·o de⭑ grand⭑·a hom⭑·o per⭑
du⭑·on-jar⭑·o super·viv⭑·os li⭑·an mort⭑·on ; vi per⭑ alt⭑·ec·o de⭑ unu⭑
kalkan⭑·um·o far⭑·iĝ·is pli⭑ proksim⭑·a al⭑ la⭑ ĉiel⭑·o .
5.
Manier⭑·on, kiel⭑ efektiv⭑·iĝ·as la⭑ ag⭑·o: la⭑ fum⭑·o flug⭑·is supr⭑·en
per⭑ nigr⭑·a kolon⭑·o, per⭑ blank⭑·aj volut⁽⁺⁾·oj; per⭑ roz⭑·a aŭ⭑ blu⭑·a
kolor⭑·o bril⭑·is ia⭑ ruband⭑·et·o ; la⭑ trup¹·oj antaŭ·en·kur⭑·is per⭑
grand⭑·aj mas⭑·oj; mi⭑·a onkl⭑·o ne⭑ mort⭑·is per⭑ natur⭑·a mort⭑·o ;
simil⭑·a al⭑ la⭑ patr⭑·o per⭑ la⭑ karakter⭑·o; fil⭑·o […] tut⭑·e fremd⭑·a
per⭑ la⭑ kor⭑·o ; verŝ⭑·ant·e larm⭑·ojn kvazaŭ⭑ per⭑ river⭑·oj ; bel⭑·a
per⭑ bel⭑·ec·o de⭑ anĝel⭑·o ; ripoz⭑·i per⭑ trankvil⭑·a dorm⭑·o ; mi
viv⭑·as […] per⭑ mizer⭑·a, kompat⭑·ind·a viv⭑·o ; per⭑ paŝ⭑·o serioz⭑·a
kaj⭑ majest⭑·a, / Ne⭑ rapid⭑·ant·e, ĝi si·n preter·ŝov⭑·as ; ni ne⭑
pov⭑·as ating⭑·i ĉiu·jn cel⭑·ojn per⭑ unu⭑ foj⭑·o; li ek·kri⭑·is per⭑
terur⭑·a voĉ⭑·o ; ŝi bat⭑·is ĉiu·n urtik⭑·on per⭑ si⭑·aj nud⭑·aj pied⭑·oj
; ili viv⭑·os per⭑ unu⭑ anim⭑·o en⭑ du⭑ korp⭑·oj; komenc⭑·i si⭑·an
parol⭑·ad·on per⭑ gratul⭑·o; la⭑ substantiv⭑·oj fin⭑·iĝ·as per⭑ „o“.
6.
Potenc⭑·on aŭ⭑ influ⭑·on, kiu·n oni al·vok⭑·as por⭑ persvad⁹·i iu·n: mi
vi·n pet⭑·eg·as per⭑ ĉiel⭑·o ; per⭑ la⭑ rajt⭑·oj de⭑ ni⭑·a amik⭑·ec·o de⭑
lern⭑·ej·o .
II.
Vort⭑·er·o sam⭑+signif⭑·a:
per⭑·a
Ne⭑ efik⭑·ant·a nur⭑ per⭑ si mem⭑; ne⭑ rekt⭑·e traf⭑·ant·a; bezon⭑·ant·a
{inter⭑} an rimed⭑·on por⭑ ating⭑·i cel⭑·on: ni⭑·a proksim⭑·iĝ·o al⭑
[esperant⭑·o] est⭑·as tro⭑ pri⭑·a, ne⭑ sufiĉ⭑·e per⭑·a ; est⭑·is
prezent⭑·at·aj perl⭑·oj de⭑ la⭑ ĉeĥ⁽⁺⁾·a kultur¹·o ne⭑ per⭑·e de⭑ la⭑
hungar⁸·a lingv⭑·o […], sed⭑ ĉi⭑-foj⭑·e Esperant⭑·o funkci¹·is en⭑ la⭑
rol¹·o de⭑ per⭑·a lingv⭑·o ; vi dev⭑·os kontraŭ⭑·e skrib⭑·i al⭑ li oft⭑·e
[…], pro⭑ tio la⭑ duk⭑·o est⭑·os dev⭑·ig·at·a parol⭑·i pri⭑ tiu·j […]
nov⭑·aĵ·oj kaj⭑, dank’ al⭑ tiu per⭑·a rimed⭑·o, mi ĉiam⭑ sci⭑·os tio·n,
kio·n vi far⭑·as ; ŝi demand⭑·is, pri⭑ kio tem⭑·as mi⭑·a afer⭑·o, mi
hezit³·is, ĉar⭑ per⭑·a inter·rilat⭑·o ne⭑ sukces⭑·us, do⭑ mi demand⭑·is,
ĉu⭑ ŝi vol⭑·us port⭑·i skrib⭑·an komunik⭑·on de⭑ mi al⭑ li .
per⭑·i
{Help⭑·i} al⭑ iu ating⭑·o.
a)
(ntr)
Inter·help⭑·i por⭑ efektiv⭑·ig·i io·n: Esperant⭑·o cel⭑·as per⭑·i
komunik⭑·ad·on inter·kultur¹·e ; person⭑·o, kiu akcept⭑·is
princip⭑·e la⭑ Inter·naci⭑·an Lingv⭑·on, dev⭑·as konsci⭑·i, ke⭑
ĝi⭑·a rol¹·o ne⭑ est⭑·as nur⭑ per⭑·i mend⭑·on de⭑ glas⭑·o da⭑ bier⭑·o
en⭑ restoraci⭑·o, sed⭑ serv⭑·i kiel⭑ rimed⭑·o de⭑ pens⭑·ad·o kaj⭑
de⭑ komunik⭑·ad·o sur⭑ ĉiu·j kamp⭑·oj de⭑ la⭑ hom⭑·a aktiv⭑·ec·o .
b)
(tr)
{Hav⭑·ig·i} io·n al⭑ iu per⭑ si⭑·a help⭑·o, klopod⭑·o, efik⭑·o: mi
[…] volont⭑·e per⭑·os li⭑·ajn pens⭑·ojn al⭑ ŝi ; ili
korespond⭑·as tre⭑ mal·mult⭑·e, la⭑ sci⭑·ig·ojn per⭑·as plej⭑~oft⭑·e
la⭑ telefon¹·o ; ĵurnal⭑·ist·oj […] em⭑·as al·don⭑·i al⭑ ni⭑·a
propon⭑·it·a tekst⭑·o si⭑·an propr⭑·an, oft⭑·e por⭑ Esperant⭑·o
mal·pli⭑ favor⭑·an, opini⭑·on, aŭ⭑ for·strek⭑·i part⭑·on, kio
per⭑·as al⭑ la⭑ publik⭑·o mal·korekt⭑·an impres⭑·on ; la⭑
toler⭑·em·a islam⁽⁺⁾·o de⭑ […] per⭑·is la⭑ helen⁽⁺⁾·an
ide⭑·ar·on al⭑ Eŭrop⭑·o .
per⭑·ad·o
Ag⭑·o per⭑·i: foj⭑·e ĉiu·j popol⭑·oj pov⭑·us inter·kompren⭑·iĝ·i sen·per⭑·e,
sen⭑ la⭑ fals⭑·a per⭑·ad·o de⭑ malic⭑·aj interpret¹·ist·oj ; la⭑ per⭑·ad·o
kaj⭑ kontrol⭑·ad·o de⭑ korespond⭑·o inter⭑ sovet⁽⁺⁾·aj kaj⭑ ali⭑+land⭑·aj
prolet⁸·oj […], est⭑·is la⭑ ĉef⭑·a aktiv⭑·ec·o, per⭑ kiu SEU viv⭑-ten⭑·is
si·n ; dum⭑ la⭑ en·konduk⭑·o mi konsci⭑·as ke⭑ la⭑ per⭑·ad·o ne⭑
sukces⭑·os […], sam⭑·aj afer⭑·oj simpl⭑·e ne⭑ est⭑·as egal⭑·e
divid⭑·ebl·aj inter⭑ du⭑ hom⭑·oj .
per⭑·ant·o
{Help⭑·ant·o} , per⭑ kies⭑ sub·ten⭑·o oni trakt⭑·as afer⭑·ojn kun⭑
ali⭑·aj person⭑·oj: mi zorg⭑·as pri⭑ la⭑ bon⭑·aj rilat⭑·oj kun⭑ la⭑
per⭑·ant·oj de⭑ la⭑ magazin⁽⁺⁾·o kaj⭑ en·kas⭑·ig·as ĉiu·jn kotiz¹·ojn ; se⭑
tem⭑·as pri⭑ fid⭑·ind·a Inter·ret⭑·--per⭑·ant·o, oni cert⭑·e esplor⭑·os
vi⭑·an plend⭑·on . {agent¹·o} , {deleg¹·it·o} , {komisar¹·o} ,
{komisi⭑·it·o}
edz⭑-per⭑·ant·o
Intenc⭑·e mis·prononc³·it·a „Esperant⭑·o“, atent⭑·ig·ant·e pri⭑ la⭑
par⭑·ig·a efik⭑·o de⭑ la⭑ lingv⭑·o: Esperant⭑·o – Edz⭑-per⭑·ant·o, la⭑ 6an
de⭑ mart⁽⁺⁾·o ge·edz⭑·iĝ·is en⭑ la⭑ slovak⁽⁺⁾·a urb⭑·o Poprad aŭstrali⁸·an·o
kaj⭑ slovak⁽⁺⁾-in⭑·o ; mi
sent⭑·as mi·n for·puŝ⭑·at·a, tio ver⭑+ŝajn⭑·e aper⭑·as ĉe⭑ plur⁴·aj in⭑·oj
kiam⭑ edz⭑-per⭑·ant·o ĉes⭑·as funkci¹·i: oni ne⭑ reg⭑·as la⭑ ali⭑·an
lingv⭑·on, sed⭑ oni sent⭑·as si·n proksim⭑·a al⭑ li⭑·a kultur¹·o .
per·il⭑·o
{Rimed⭑·o} : Universal⭑·a Esperant⭑·o-asoci¹·o, sid⭑·ant·a en⭑ Ĝenev⁽⁺⁾·o,
ĵus⭑ inform¹·is si⭑·ajn deleg¹·it·ojn […], ke⭑ ĝi volont⭑·e serv⭑·os
kiel⭑ per·il⭑·o por⭑ la⭑ inter·ŝanĝ⭑·ad·o de⭑ privat⭑·aj korespond⭑·aĵ·oj
inter⭑ la⭑ mal·amik⭑·aj land⭑·oj ; tiu ĵurnal⭑·o est⭑·as evident¹·e la⭑
per·il⭑·o per⭑ kiu drog⭑·o-kompani¹·oj entuziasm⭑·ig·as cert⭑·ajn
sekci¹·ojn de⭑ la⭑ merkat⁴·o ; algoritm⁹·oj far⭑·iĝ·is preskaŭ⭑
rutin¹·aj per·il⭑·oj kiam⭑ oni skrib⭑·as en·ret⭑·e .
ĉi⭑-per⭑·e
Per⭑ ĉi⭑ tiu dir⭑·o, dokument⭑·o, deklar¹·o: la⭑ Akademi¹·o ĉi⭑-per⭑·e
nul⭑·ig·as tiu·n licenc⁸·an interpret¹·on . {jen⭑·e}
sen·per⭑·a
Ag⭑·ant·a per⭑ si mem⭑ sen⭑ per⭑·ad·o de⭑ ali⭑·aj: sen·per⭑·a organiz¹·ant·o
de⭑ la⭑ kongres⭑·o en⭑ li⭑·a propr⭑·a urb⭑·o ; la⭑ ambici¹·o de⭑ la⭑
jun⭑·ul·o est⭑·is nur⭑ la⭑ sen·per⭑·a sekv⭑·o de⭑ rid⭑·eg·ind·aj re·vad³·oj de⭑
l’ infan⭑·o ; Suzano star⭑·ig·is inter⭑ tiu·j du⭑ far⭑·iĝ·oj sen·per⭑·an
rilat⭑·on ; mi dev⭑·as mal·observ⭑·i la⭑ oficial⭑·an voj⭑·on kaj⭑ far⭑·i
sen·per⭑·an raport⭑·on . {ĉi⭑-apud⭑·a} , {rekt⭑·a^2} , {sen·kondiĉ⭑·a}
sen·per⭑·e
Sen⭑ inter⭑·a objekt⭑·o aŭ⭑ help⭑·o, rekt⭑·e, mem⭑: sen·per⭑·e apud⭑ la⭑
lit⭑·o ; ĉu⭑ li ver⭑·e ĝi·n sen·per⭑·e for·donac⭑·is, kiel⭑ sen·valor⭑·an
objekt⭑·on ? la⭑ mal·grand⭑·a Ernest⭑·in·o, sen·per⭑·e vek⭑·it·a, el·ig⭑·is
akr⭑·ajn kri⭑·ad·ojn kaj⭑ en⭑ si⭑·a lul⭑·il·o . {sen·hezit³·e} , {tuj⭑}
per⭑·e de⭑
(prepozici⭑·aĵ·o)
Per⭑ la⭑ help⭑·o de⭑, per⭑ la⭑ inter⭑·a ag⭑·ad·o de⭑: la⭑ profet⭑·oj […]
per⭑·e de⭑ fid⭑·o venk⭑·is regn⭑·ojn, plen⭑·um·is just⭑·ec·on, ating⭑·is
promes⭑·ojn ; ne·vid⭑·ebl·a anĝel⭑·o-zorg⭑·ant·o send⭑·is al⭑ li porci⭑·on
per⭑·e de⭑ mal·jun⭑·a kuir⭑·ist·in·o ; plej⭑ grand⭑·a komerc⭑·o okaz⭑·as
per⭑·e de⭑ mal·grand⭑·aj vend⭑·ej·oj ; oni evolu²·ig·as la⭑ sistem⭑·on
por⭑ maŝin⭑-traduk⭑·ad·o per⭑·e de⭑ la⭑ uz⭑·o de⭑ Esperant⭑·o kiel⭑
inter·lingv⭑·o .
III.
per⭑-
Prefiks⭑·o signif⭑·ant·a, ke⭑ la⭑ ag⭑·o esprim⭑·at·a de⭑ la⭑ radik⭑·o iĝ⭑·as
rimed⭑·o por⭑ ating⭑·i iu·n cel⭑·on: {per·labor⭑·i} ; per·lud⭑·i (gajn⭑·i
per⭑ lud⭑·o); per·flat⭑·i (ating⭑·i flat⭑·ant·e); oficial⭑·a per·voĉ⭑-don⭑·a
decid⭑·o.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.131 2023/12/12 20:10:25 ]
__________________________________________________________________