vidu ankaŭ la klarigojn
person⭑·/·o
person⭑·o
1.
Hom⭑·a {individu¹·o} konsider⭑·at·a kiel⭑ konsci⭑·a, respond⭑·ec·a kaj⭑
hav⭑·ant·a dev⭑·ojn kaj⭑ rajt⭑·ojn: ĉiu am⭑·as ordinar⭑·e person⭑·on, kiu
est⭑·as simil⭑·a al⭑ li ; oni viv⭑·as ne⭑ kun⭑ mon⭑·o sed⭑ kun⭑ person⭑·o ;
konsider⭑·i person⭑·ojn ĉe⭑ juĝ⭑·ad·o est⭑·as ne⭑ bon⭑·e ; ne⭑ bat⭑·as baston⭑·o
sen⭑ person⭑·o ; en⭑ la⭑ dom⭑·o est⭑·as tro⭑ mal·mult⭑·e da⭑ person⭑·oj por⭑ tut⭑·a
ŝaf⭑-id⭑·o ; kiam⭑ ŝi ven⭑·os, ŝi prezent⭑·os si·n kiel⭑ ali⭑·an person⭑·on ;
vi prav⭑·e parol⭑·as kaj⭑ instru⭑·as, kaj⭑ ne⭑ akcept⭑·as ies⭑ person⭑·on
(person⭑·ec·on), sed⭑ instru⭑·as laŭ⭑ ver⭑·o ; li est⭑·is person⭑·o tre⭑
prudent⭑·a ; la⭑ gard⭑·ist·o plen⭑·e trans·ir⭑·is en⭑ la⭑ person⭑·on kaj⭑
pens⭑-manier⭑·on de⭑ la⭑ leŭtenant⭑·o ; alt⭑+rang⭑·aj person⭑·oj ; se⭑ ili
vol⭑·is miks⭑·i mi⭑·an person⭑·on en⭑ tiel⭑ mal·pur⭑·an afer⭑·on […], ili est⭑·as
fripon⭑·oj, de⭑ kiu·j mi dev⭑·as mi·n gard⭑·i ; la⭑ person⭑·oj, kiu·j ne⭑
kompren⭑·as la⭑ uz⭑·ad·on de⭑ la⭑ artikol⭑·o […] . [list¹·o.gif] histori⭑·aj
person⭑·oj
Rim.: Kontrast¹·e al⭑ „ {hom⭑·o} “, „person⭑·o“ akcent⭑·as la⭑ ident¹·ec·on,
individu¹·an karakter⭑·on, rol¹·on kaj⭑ rang⭑·on en⭑ la⭑ soci³·o. Ali⭑+vort⭑·e,
person⭑·o est⭑·as la⭑ bild¹·o, kiu·n hav⭑·as la⭑ ekster⭑·a soci³·o pri⭑ iu hom⭑·o.
2.
Imag⭑·it·a rol¹·ant·o de⭑ rakont⭑·o, roman¹·o, teatr⭑·aĵ·o, film⁸·o aŭ⭑ ali⭑·a
verk⭑·o fikci⁴·a: person⭑·oj: Anton Antonoviĉ Skvoznik-Dmuĥanonskij,
urb⭑·estr·o, Ann⭑·a Andrejevna, li⭑·a edz⭑·in·o […] ; mi⭑·a unu⭑·a hero⭑·o est⭑·is
Brun⁽⁺⁾·ĉj·o Urs⭑·o, ĉef·person⭑·o de⭑ ilustr¹·it·a felieton¹·o por⭑ infan⭑·oj, kiu
aper⭑·as ĉiu·vesp⭑·er·e en⭑ la⭑ gazet⭑·o ; roman¹-person⭑·o. {rol¹·ul·o}
{figur⭑·o^1}
3.
{Hipostaz⁽⁺⁾·o} : unu⭑ sol⭑·a Di⭑·o en⭑ tri⭑ person⭑·oj; en⭑ Krist⭑·o
kun·ekzist⭑·as du⭑ person⭑·oj disting⭑·it·aj, unu⭑ hom⭑·a ali⭑·a di⭑·a ; la⭑
Sankt⭑·a Tri⭑-unu⭑·o ja⭑ est⭑·as unu⭑ di⭑·o, kvankam⭑ tri⭑ person⭑·oj aparten⭑·as
al⭑ ĝi .
4.
Konjugaci⭑·a aŭ⭑ pronom⭑·a form⭑·o serv⭑·ant·a por⭑ disting⭑·i la⭑ person⭑·on,
kiu parol⭑·as, tiu·n, al⭑ kiu oni parol⭑·as, kaj⭑ tiu·n, pri⭑ kiu oni
parol⭑·as: „mi“ est⭑·as la⭑ pronom⭑·o de⭑ la⭑ unu⭑·a person⭑·o; „ci“ signif⭑·as
la⭑ du⭑·an person⭑·on de⭑ l’ unu⭑-nombr⭑·o .
person⭑·a
1.
Propr⭑·a al⭑ person⭑·o; rilat⭑·a al⭑ difin⭑·it·a person⭑·o kaj⭑ ne⭑ al⭑ ali⭑·aj:
person⭑·a opini⭑·o, alud⭑·o; ĉio·n rigard⭑·i tra⭑ si⭑·a person⭑·a vitr⭑·o ;
est⭑·ant·e nun⭑ tre⭑ okup⭑·it·a por⭑ iom⭑ re·bon⭑·ig·i mi⭑·an person⭑·an situaci⭑·on
; ĝi don⭑·as al⭑ la⭑ afer⭑·o kvazaŭ⭑ person⭑·an karakter⭑·on ; kelk⭑·aj […]
rigard⭑·as ĝi·n de⭑ punkt⭑·o de⭑ vid⭑·ad·o pur⭑·e person⭑·a ; la⭑ obe⭑·ad·o al⭑ la⭑
person⭑·aj gust⭑·oj en⭑ tiel⭑ komun⭑·a afer⭑·o, kiel⭑ la⭑ ni⭑·a, est⭑·as tre⭑
mal·util⭑·a ; pri⭑ la⭑ situaci⭑·o en⭑ tiu·j land⭑·oj mi nenio·n pov⭑·as dir⭑·i
pro⭑ mank⭑·o de⭑ person⭑·a spert⭑·o ; li prezent⭑·as person⭑·an perspektiv¹·on
pri⭑ la⭑ situaci⭑·o en⭑ si⭑·a kriz⭑·o-plen⭑·a land⭑·o . {individu¹·a} , {propr⭑·a}
.
Rim.: _Individu¹·a_ kontrast¹·as kun⭑ _kolektiv³·a_. _Person⭑·a_
kontrast¹·as kun⭑ _anonim¹·a, ne·original¹·a, ĉies⭑·a_.
2.
Rilat⭑·a al⭑ {person⭑·o^4} : pronom⭑·oj person⭑·aj: mi, vi, li, ŝi, ĝi
(pri⭑ objekt⭑·o aŭ⭑ best⭑·o), si, ni, vi, ili, oni .
person⭑·e
Per⭑ si⭑·a propr⭑·a person⭑·o: person⭑·e vizit⭑·i iu·n; mi kon⭑·as li·n
person⭑·e; vi person⭑·e ir⭑·u mez⭑·e de⭑ ili ; la⭑ student⭑·o en·ir⭑·is tra⭑ la⭑
mal·antaŭ⭑·a pord⭑·o, por⭑ person⭑·e aĉet⭑·i por⭑ si si⭑·an kandel⭑·on kaj⭑
fromaĝ⭑·on, li hav⭑·is neniu·n por⭑ send⭑·i, kaj⭑ tial⭑ li ir⭑·is mem⭑ ; mi
dev⭑·is trov⭑·i la⭑ posed⭑·ant·on, person⭑·e parol⭑·i kun⭑ li ; mi⭑·a lingv⭑·o mi
nom⭑·as tiu·n lingv⭑·on, kiu·n mi person⭑·e plej⭑ bon⭑·e sci⭑·as kaj⭑ plej⭑
volont⭑·e uz⭑·as ; la⭑ gratul⭑·oj aparten⭑·as kompren⭑·ebl·e ne⭑ al⭑ mi
person⭑·e, sed⭑ al⭑ la⭑ tut⭑·a batal⭑·ant·ar·o Esperant⭑·ist·a, kaj⭑ mi est⭑·as
nur⭑ la⭑ centr⭑·a punkt⭑·o . {mem⭑}
Person⭑·e
Sved⁸·a muzik⭑·a tri⭑·op·o, fond⭑·it·a 1986 por⭑ la⭑ unu⭑·a Kultur¹·a
Esperant⭑·o-festival⁹·o: li pens⭑·ig·as pri⭑ neniu ali⭑·a ol⭑ ... „Person⭑·e“
; Bertil⁽⁺⁾·o est⭑·is membr⭑·o de⭑ la⭑ iam⭑·aj Esperant⭑+lingv⭑·aj rok³-band⭑·oj
Amplifik⁽⁺⁾·i kaj⭑ Person⭑·e .
person⭑·aĵ·o
1.
Individu¹·a trajt⭑·o, apart⭑·aĵ·o kiu pov⭑·as serv⭑·i por⭑ re·kon⭑·i aŭ⭑
karakteriz¹·i iu·n ― en⭑ legitim³·il·o, serĉ⭑·a ordon⭑·o, en⭑ biografi²·a
pri·skrib⭑·o ktp: la⭑ polic⭑·o dis·kon⭑·ig·is la⭑ person⭑·aĵ·ojn de⭑ la⭑
bandit²·o: alt⭑·a, blond⭑·a, proksim⭑·um·e 30-jar⭑·a, kun⭑ cikatr⭑·o sur⭑ la⭑
dekstr⭑·a vang⭑·o; „mi postul⭑·as restituon de⭑ mi⭑·aj normal¹·aj
person⭑·aĵ·oj“, subit⭑·e stertor⭑·is kaj⭑ ek·grunt⁽⁺⁾·is la⭑ eks·pork⭑·o .
2.
{Person⭑·o^2} ; anim⭑·it·a objekt⭑·o kun⭑ trajt⭑·oj de⭑ person⭑·o: la⭑ plej⭑
jun⭑·a fi·lin⭑·o de⭑ la⭑ islam⁽⁺⁾·a profet⭑·o Mohamed⁽⁺⁾·o, respekt⭑·at·a person⭑·aĵ·o
en⭑ islam⁽⁺⁾·o ; la⭑ Mask⭑·it·a Kukum⭑·o est⭑·as bild¹+stri⭑·a person⭑·aĵ·o kre⭑·it·a
de⭑ Mandryka .
person⭑·ar·o
Ar⭑·o de⭑ person⭑·oj: [Volapuk⁽⁺⁾·o] dev⭑·is konstant⭑·e de·pend⭑·i de⭑ la⭑
decid⭑·oj de⭑ unu⭑ person⭑·o aŭ⭑ de⭑ facil⭑·e inter⭑ si mal·pac⭑·ont·a
person⭑·ar·o .
a)
Tut⭑·o de⭑ la⭑ person⭑·oj serv⭑·ant·aj aŭ⭑ ofic⭑·ant·aj en⭑ iu
entrepren⭑·o: fuĝ⁸·is el⭑ la⭑ restoraci⭑·o ĉiu·j klient¹·oj kaj⭑ la⭑
tut⭑·a person⭑·ar·o ; dank⭑·i al⭑ la⭑ tut⭑·a person⭑·ar·o, kiu viv⭑·ig·as
la⭑ magazin⁽⁺⁾·on, dank⭑·i al⭑ la⭑ abon⭑·ant·oj kaj⭑ leg⭑·ant·oj, kiu·j
ebl⭑·ig·as al⭑ ĝi daŭr⭑·i ; plur⁴·aj ŝtat⭑·oj promes⭑·is apog⭑·i ĝi·n per⭑
mon⭑·o kaj⭑ material⭑·o – ne⭑ tiom⭑ per⭑ person⭑·ar·o aŭ⭑ teknik³·o ;
ĝen⭑·as la⭑ atest⭑·oj de⭑ la⭑ hom⭑-help⭑·a person⭑·ar·o de⭑ kiu oni
atend⭑·is ke⭑ ili est⭑·u, kiel⭑ la⭑ tri⭑ simi⭑·et·oj, blind⭑·aj, surd⭑·aj
kaj⭑ mut⭑·aj .
b)
Tut⭑·o de⭑ la⭑ person⭑·oj lud⭑·ant·aj en⭑ iu teatr⭑·aĵ·o, film⁸·o: mi
est⭑·as feliĉ⭑·a direktor¹·o, mi⭑·a person⭑·ar·o ne⭑ rezon¹·as, la⭑
publik⭑·o ankaŭ⭑ ne⭑ .
{dung⭑·it·ar·o} , {etat⭑·o ^2}
person⭑·ec·o
Tio, kio konsist⭑·ig·as la⭑ person⭑·on; propr⭑·a kaj⭑ mem·star⭑·a ec⭑·ar·o: tiu
lern⭑·ant·o hav⭑·as jam⭑ karakteriz¹·an person⭑·ec·on; la⭑ memor⭑·o est⭑·as
nepr⭑·a kondiĉ⭑·o de⭑ la⭑ person⭑·ec·o; impres⭑·ant·a est⭑·is li⭑·a person⭑·ec·o,
modest⭑·a pri⭑ si mem⭑, sed⭑ obstin⭑·a pri⭑ la⭑ cel⭑·o ; est⭑·as tre⭑
dezir⭑·ind·e, ke⭑ la⭑ sen·person⭑·ec·o kaj⭑ mem·star⭑·ec·o de⭑ ni⭑·a afer⭑·o ĉiam⭑
pli⭑ kaj⭑ pli⭑ fort⭑·iĝ·u ; eduk⭑·ad·o cel⭑·u plen⭑·an dis·volv⭑·on de⭑ la⭑ hom⭑·a
person⭑·ec·o ; la⭑ ĉef⭑·a merit⭑·o de⭑ grand⭑·a roman¹·ist·o est⭑·as la⭑ potenc⭑·o
kre⭑·i person⭑·ec·ojn, kaj⭑ Becky Sharp, la⭑ protagonist²-in⭑·o de⭑ la⭑
roman¹·o, est⭑·as inter⭑ la⭑ plej⭑ super⭑·aj kre⭑·aĵ·oj de⭑ la⭑ angl⭑·a
literatur⭑·o .
person⭑·ig·o
1.
Spec⭑·o de⭑ {trop²·o} , {stil⭑-figur⭑·o} prezent⭑·ant·a abstrakt¹·an noci⁽⁺⁾·on aŭ⭑
sen·viv⭑·an fenomen¹·on kiel⭑ viv⭑·an est⭑·aĵ·on, aŭ⭑ atribu¹·ant·a al⭑ ili
ec⭑·ojn aŭ⭑ kondut⭑·on de⭑ viv⭑·ul·o: kutim⭑·e odor⭑·ig·as la⭑ fraz¹·on […]
person⭑·ig·o de⭑ objekt⭑·oj ([…] lamp⭑·o palpebr⭑·um·is sur⭑ la⭑ tabl⭑·o, la⭑
motor¹·o singult⭑·is ktp.) ; la⭑ di⭑·oj est⭑·is […] person⭑·ig·oj, metafor¹·oj
de⭑ hom⭑·aj kvalit¹·oj, kaj⭑ pozitiv¹·aj kaj⭑ negativ²·aj, pri⭑ kiu·j la⭑
respekt⭑·o, la⭑ ador⭑·o ŝuld⭑·at·a laŭ⭑·as la⭑ grav⭑·ec·on de⭑ tiu·j kvalit¹·oj en⭑
la⭑ hom⭑·a viv⭑·o: milit⭑·o, fekund⁽⁺⁾·o, lojal¹·o, sekur⁴·o, san⭑·o, gast⭑-am⭑·o kaj⭑
ceter⭑·e ; en⭑ la⭑ komenc⭑·o ekzist⭑·is du⭑ ul⭑·oj, la⭑ (laŭ·supoz⭑·e)
person⭑·ig·o de⭑ Bon⭑·o, nom⭑·it·a Ormuzdo, kiu loĝ⭑·as sur⭑ la⭑ lun⭑·o, kaj⭑ la⭑
(laŭ·supoz⭑·e) person⭑·ig·o de⭑ Mal·bon⭑·o, nom⭑·it·a Ari¹-man⭑·o ; A. Tolstoj
[…] ne·ordinar⭑·e uz⭑·as person⭑·ig·on: „La⭑ histori⭑·o est⭑·is spron⭑·it·a, la⭑
histori⭑·o ek·galop¹·is, kaj⭑ sub⭑ ĝi⭑·aj or⭑·aj huf⭑·oj ek·tint⭑·is la⭑ krani⭑·oj
de⭑ la⭑ stult²·ul·oj“ . {alegori¹·o} {prozopope⁽⁺⁾·o}
2.
Adapt³·ad·o de⭑ io al⭑ la⭑ person⭑·aj apart⭑·aĵ·oj de⭑ individu¹·o, person⭑·o:
person⭑·ig·o de⭑ reklam¹·aj trud⭑-leter⭑·oj; person⭑·ig·o de⭑ la⭑ agord⭑·oj en⭑
ret⭑·um·il·o.
fizik⭑·a person⭑·o
{natur⭑·a person⭑·o}
jur⭑·a person⭑·o
En⭑ civil¹·a jur⭑·o: organiz¹·aĵ·o, entrepren⭑·o aŭ⭑ ali⭑·a hom⭑-grup⭑·o
posed⭑·ant·a civil¹+jur⭑·ajn rajt⭑·ojn kaj⭑ dev⭑·ojn, simil⭑·e al⭑ {natur⭑·a
person⭑·o} : LEJL hav⭑·as rajt⭑·ojn de⭑ jur⭑·a person⭑·o, si⭑·an bilanc¹·on,
sigel⭑·on, ĉek- kaj⭑ ŝpar⭑-kont³·on en⭑ bank¹·o ; JEI (Japan⁹·a
Esperant⭑·o-institut⭑·o) akir⭑·is al⭑ si la⭑ kvalifik⁽⁺⁾·on de⭑ fondus⁽⁺⁾·a jur⭑·a
person⭑·o ; en⭑ 1945 Unu⭑·iĝ·int·aj Naci⭑·oj est⭑·is fond⭑·at·aj, kies⭑ fond⭑·a
akt¹·o si·n apog⭑·as sur⭑ la⭑ naci⭑·o kiel⭑ jur⭑·a person⭑·o kaj⭑ ne⭑ re·kon⭑·as la⭑
divers⭑·ec·on de⭑ popol⭑·oj en⭑·e de⭑ unu⭑ naci⭑·o ; kontribu³·ant·a membr⭑·o aŭ⭑
jur⭑·a person⭑·o (= organiz¹·o, instituci⭑·o) ne⭑ hav⭑·as dev⭑·on lern⭑·i
Esperant⭑·on kaj⭑ pov⭑·as loĝ⭑·i ekster⭑ Ĉeĥ⁽⁺⁾·a Respublik¹·o .
natur⭑·a person⭑·o
En⭑ civil¹·a jur⭑·o: hom⭑·o, individu¹·o kiu·n oni rigard⭑·as kiel⭑ subjekt⭑·on
de⭑ jur⭑·o posed⭑·ant·an dev⭑·ojn kaj⭑ rajt⭑·ojn: membr⭑·oj de⭑ la⭑ Asoci¹·o
pov⭑·as est⭑·i: (a) Esperant⭑·o-organiz¹·aĵ·oj; (b) Individu¹·aj membr⭑·oj,
konsist⭑·ant·aj el⭑ natur⭑·aj person⭑·oj kaj⭑ jur⭑·aj person⭑·oj .
Rim.: Fakt¹·e „natur⭑·a person⭑·o“ est⭑·as sinonim¹·o de⭑ {person⭑·o^1} ; la⭑ epitet¹·o
„natur⭑·a“ serv⭑·as por⭑ nepr⭑·ig·i ĉi⭑ tiu·n propr⭑·an, natur⭑·an senc⭑·on kontrast¹·e
al⭑ ali⭑·a kategori¹·o de⭑ la⭑ jur⭑·aj subjekt⭑·oj, {jur⭑·a person⭑·o} ― termin⭑·o
hered⭑·it·a el⭑ la⭑ Romi⁽⁺⁾·a tradici¹·o, kiu em⭑·is redukt⁴·i ĉiu·jn civil¹·ajn rilat⭑·ojn
al⭑ la⭑ rilat⭑·oj inter⭑ person⭑·oj (kaj⭑ kiam⭑ tem⭑·is pri⭑ organiz¹·aĵ·oj ― prezent⭑·i
tiu·jn organiz¹·aĵ·ojn kiel⭑ kvazaŭ⭑·ajn person⭑·ojn, per⭑ jur⭑·a fikci⁴·o).
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.134 2023/12/05 07:24:43 ]
__________________________________________________________________