vidu ankaŭ la klarigojn
pez⭑·/·i
pez⭑·i
(ntr)
1.
Far⭑·i, pro⭑ la⭑ al·tir⭑·o de⭑ la⭑ ter⭑·o, konstant⭑·an prem⭑·on sur⭑
sub·ten⭑·ant·an objekt⭑·on, aŭ⭑ konstant⭑·an tir⭑·on sur⭑ pend⭑·ig·ant·an
objekt⭑·on: la⭑ tut⭑·a mas⭑·o da⭑ foli⭑·oj de⭑ unu⭑ arb⭑·et·aĵ·o pez⭑·as 30
kilogram⭑·ojn ; ĉiu hajl⭑·er·o pez⭑·is pli⭑ ol⭑ kvin⭑×dek⭑ gram¹·ojn ; la⭑
Komod⁽⁺⁾·o-varan⁽⁺⁾·oj […] pez⭑·as 50 kilogram⭑·ojn, sed⭑ ili kapabl⭑·as
en·glut⭑·i 40 kilogram⭑·ojn da⭑ nutr⭑·aĵ·o tag⭑·e ; la⭑ ŝip⭑-lift²·o konsist⭑·as
el⭑ du⭑ trog⭑·oj, long⭑·aj je⭑ 112 m kaj⭑ larĝ⭑·aj je⭑ 12 m, ili pez⭑·as po⭑
8000 tun⁸·ojn .
Rim.: El⭑ fizik⭑·a vid⭑-punkt⭑·o la⭑ ekzempl⭑·oj ne⭑ est⭑·as tut⭑·e ĝust⭑·aj, ĉar⭑
per⭑ {gram¹·oj} ktp oni mezur⭑·as la⭑ {mas⭑·on} , ne⭑ la⭑ pez⭑·on. Sed⭑ oni
el·uz⭑·as la⭑ fakt¹·on, ke⭑ ĉie sur⭑ la⭑ ter⭑-surfac⁸·o 1 kg da⭑ mas⭑·o pez⭑·as
proksim⭑·um·e 9,8 N ( {neŭton⁽⁺⁾·o} = kg·m/s²). Tiel⭑ oni pov⭑·as mezur⭑·i
la⭑ proksim⭑·um·an mas⭑·on per⭑ la⭑ pez⭑·o.
{gravit⁽⁺⁾·o}
2.
Sen·tig⁸·i al⭑ iu tia·n prem⭑·on aŭ⭑ tir⭑·on: sur⭑ ĉeval⭑·' de⭑ najbar⭑·o la⭑
ŝarĝ⭑·o ne⭑ pez⭑·as ; tiu·j vual⭑·oj pez⭑·as sur⭑ mi·n; hom⭑·o, kies⭑ vort⭑·o
pez⭑·as (hav⭑·as influ⭑·on); mi⭑·a man⭑·o pez⭑·os sur⭑ ili⭑·aj ŝultr⭑·oj; tio
pez⭑·as sur⭑ mi⭑·a kor⭑·o; pez⭑·as sur⭑ la⭑ land⭑·o ĝi⭑·a krim⭑·ec·o ; sur⭑ mi
pez⭑·as la⭑ makul⭑·o de⭑ la⭑ de·ven⭑·o ; sur⭑ ĉi⭑ tiu hom⭑·o pez⭑·as sen·kompar⭑·e
pli⭑ grand⭑·a krim⭑·o ; pervers⁽⁺⁾·a fat⁽⁺⁾·o sur⭑ mi pez⭑·as ; mal·ĝoj⭑·ig·a sort⭑·o
pez⭑·as sur⭑ ili.
pez⭑·o
1.
Fort⭑·o rezult²·ant·a de⭑ la⭑ ter⭑·a al·tir⭑·o, per⭑ kiu la⭑ korp⭑·oj pez⭑·as:
fal⭑·i sub⭑ pez⭑·o; la⭑ pez⭑·o, kiu·n pov⭑·as el·ten⭑·i pont⭑·o; mal·grand⭑·a pez⭑·o,
sed⭑ grand⭑·a prez⭑·o ; ah⁽⁺⁾, en⭑ ventr⭑·o kia pez⭑·o ― sent⭑·as ŝton⭑·ojn mi en⭑
mez⭑·o ; manĝ⭑·aĵ·o kaj⭑ plej⭑ bon⭑·aj vin⭑·oj star⭑·is sur⭑ la⭑ tabl⭑·oj, kiu·j
fleks⭑·iĝ·is sub⭑ ili⭑·a pez⭑·o ; vi tuj⭑ ek·kon⭑·os la⭑ pez⭑·on de⭑ mi⭑·a man⭑·o,
dir⭑·is la⭑ monstr⭑·o ; ĉio jam⭑ est⭑·as konsum⭑·it·a […] ni dev⭑·as liber⭑·iĝ·i
de⭑ la⭑ infan⭑·oj […] grand⭑·a pez⭑·o ek·prem⭑·eg·is la⭑ kor⭑·on de⭑ la⭑ patr⭑·o ;
kurb⭑·iĝ·i sub⭑ la⭑ pez⭑·o de⭑ la⭑ jar⭑·oj; ni port⭑·as la⭑ pez⭑·on de⭑ ili⭑·a
potenc⭑·o .
2.
Mezur⭑·o de⭑ tiu fort⭑·o rilat⭑·e al⭑ konvenci²·a unu⭑·o: la⭑ vir⭑·o pren⭑·is
or⭑·an ring⭑·on, hav⭑·ant·an la⭑ pez⭑·on de⭑ du⭑·on·o de⭑ sikl⁽⁺⁾·o, kaj⭑ du⭑
bracelet²·ojn por⭑ ŝi⭑·aj man⭑·oj, hav⭑·ant·ajn la⭑ pez⭑·on de⭑ dek⭑ sikl⁽⁺⁾·oj da⭑
or⭑·o ; la⭑ pez⭑·o de⭑ la⭑ kiras⭑·o est⭑·is kvin⭑ mil⭑ sikl⁽⁺⁾·oj da⭑ kupr⭑·o .
Rim.: Vid⭑·u la⭑ rimark⭑·on ĉe⭑ {pez⭑·i^1} .
pez⭑·a
1.
Hav⭑·ant·a ia·n pez⭑·on: or⭑·o est⭑·as pli⭑ pez⭑·a ol⭑ fer⭑·o ; kub⭑+form⭑·a
satelit⁹·o, mal·pli⭑ ol⭑ 500 gram¹·ojn pez⭑·a .
2.
a)
Hav⭑·ant·a grand⭑·an pez⭑·on: pez⭑·a kiel⭑ plumb⭑·o; pez⭑·a (mal·facil⭑·a,
mal·lert⭑·a) paŝ⭑·ad·o; ĝi est⭑·as tiel⭑ pez⭑·a, kvazaŭ⭑ en⭑ ĝi
trov⭑·iĝ·us ŝton⭑·oj ; pez⭑·a atmosfer¹·o, veter⭑·o. {ŝarĝ⭑·a}
b)
Grav⭑·a, pen⭑·ig·a, ted⭑·a: pez⭑·a est⭑·as ŝton⭑·o, kaj⭑ sabl⭑·o est⭑·as
ŝarĝ⭑·o, sed⭑ koler⭑·o de⭑ mal·saĝ⭑·ul·o est⭑·as pli⭑ pez⭑·a ol⭑ ambaŭ⭑ ;
vi sen·tig⁸·is al⭑ vi⭑·a popol⭑·o pez⭑·an sort⭑·on ; io pez⭑·e kuŝ⭑·as sur⭑
li⭑·a konscienc⭑·o ; ili⭑·a pek⭑·ad·o est⭑·as tre⭑ pez⭑·a ; ne⭑ pov⭑·as mi
sol⭑·a port⭑·i tiu·n tut⭑·an popol⭑·on, ĉar⭑ ĝi est⭑·as tro⭑ pez⭑·a por⭑
mi ; pez⭑·a jug⭑·o ; du⭑ pez⭑·aj larm⭑·oj de·flu⭑·is sur⭑ la⭑ vang⭑·oj de⭑
la⭑ serioz⭑·a vir⭑·o ; por⭑ amik⭑·o komplez⭑·o neniam⭑ est⭑·as tro⭑ pez⭑·a
; pez⭑·a industri⭑·o ( {metalurgi⁸·o} ) ;
{mult⭑·e~pez⭑·a}
pez⭑·aĵ·o
Pez⭑·a objekt⭑·o: ŝultr⭑·o-puf³·o por⭑ port⭑·i pez⭑·aĵ·ojn . {ŝarĝ⭑·o} ,
{pez⭑·il·o}
pez⭑·ig·i
(tr)
Ig⭑·i io·n pez⭑·a ^2: la⭑ pluv⭑·o pez⭑·ig·is la⭑ vel⭑·ojn; vi⭑·a patr⭑·o tro⭑
pez⭑·ig·is ni⭑·an jug⭑·on ; tiu·j adjektiv⭑·oj pez⭑·ig·as la⭑ fraz¹·on; barok⁽⁺⁾·aj,
fraz¹-konstru⭑·oj – pipr⭑·um·it·aj per⭑ fajn⁽⁺⁾·e ĉiz⭑·it·aj observ⭑·aĵ·oj kaj⭑
mult⭑·aj flank⭑·o-koment⁹·oj por⭑ pez⭑·ig·i la⭑ sintaks¹·o-mal·nod¹·an task¹·on de⭑
leg⭑·ant·o ; [tiu ĉi⭑ sci⭑·ig·o] pez⭑·ig·os la⭑ kor⭑·ojn .
pez⭑·iĝ·i
Iĝ⭑·i pez⭑·a, mal·facil⭑·a: ek⭑~de⭑ plur⁴·aj jar⭑·oj ade mi pli⭑+pez⭑·iĝ·is kaj⭑ nun⭑
hav⭑·as 10 kilogram⭑·ojn pli⭑ ; en⭑ la⭑ last⭑·a vintr⭑·o la⭑ kutim⭑·a labor⭑·o
mult⭑+obl⭑·e pez⭑·iĝ·is pro⭑ neĝ⭑·eg·o ; li trov⭑·is ili·n dorm⭑·ant·aj, ĉar⭑
ili⭑·aj okul⭑·oj pez⭑·iĝ·is .
pez⭑·il·o
Mas⭑·o ordinar⭑·e metal⭑·a serv⭑·ant·a kiel⭑ pez⭑-unu⭑·o: {pes⭑·il·o} ĝust⭑·a,
pez⭑·il·oj ĝust⭑·aj, ef⁽⁺⁾·o ĝust⭑·a, kaj⭑ hin⁽⁺⁾·o ĝust⭑·a est⭑·u ; aprob⭑·i fals⭑·an
pes⭑·il·on kaj⭑ tromp⭑·ajn pez⭑·il·ojn ; Ŝvarcvalda horloĝ⭑·o kun⭑ plumb⭑·aj
pez⭑·il·oj farad⁽⁺⁾·is tik-tak kaj⭑ ĉiam⭑ ir⭑·is tro⭑ fru⭑·e ; pez⭑·il-ŝton⭑·oj .
egal⭑~pez⭑·o
Stabil⁹·ec·o de⭑ io, kiu·n egal⭑·aj kontraŭ⭑·aj pez⭑·oj tir⭑·as al⭑ divers⭑·aj
flank⭑·oj: sub⭑ la⭑ influ⭑·o de⭑ divers⭑·aj aŭd⭑·it·aj opini⭑·oj, ili perd⭑·is
la⭑ egal⭑~pez⭑·on ; iom⭑ post⭑ iom⭑ re·trov⭑·is la⭑ egal⭑~pez⭑·on .
{ekvilibr²·o}
kontraŭ·pez⭑·e
(adverb⭑·o)
Efik⭑·ant·e al⭑ mal⭑·a direkt⭑·o, kompens¹·e, {kontrast¹·e} : ŝi est⭑·is […]
labor⭑·em·a, praktik⭑·a, sen·pacienc⭑·a, kontraŭ·pez⭑·e al⭑ la⭑ iom⭑ sen·cel⭑·a,
filozofi¹·a sci⭑+vol⭑·em·o […] de⭑ la⭑ edz⭑·o ; gigant¹·a potenc⭑·o nun⭑ kuŝ⭑·as
en⭑ la⭑ man⭑·oj de⭑ la⭑ ĉef·ministr¹·o: rezult²·e, kaj⭑ kontraŭ·pez⭑·e, Briti⁽⁺⁾·o
bezon⭑·as skrib⭑·an konstituci²·on kaj⭑ nov⭑·an sistem⭑·on de⭑ voĉ⭑-don⭑·ad·o .
kontraŭ·pez⭑·i
(tr)
Ag⭑·i kiel⭑ {kontraŭ·pez⭑·o} : la⭑ tiam⭑·a uson⁹·a prezid⭑·ant·o Re·ag⭑·an […]
re·establ⁴·is diplomati⭑·ajn lig⭑·ojn kun⭑ Irak⁸·o por⭑ kontraŭ·pez⭑·i la⭑
kresk⭑·ant·an fort⭑·on de⭑ Iran⁸·o ; Sol⭑·o, la⭑ funkci¹·ant·a prototip²·o de⭑ la⭑
unu⭑·a hungar⁸·a hibrid⁽⁺⁾·a aŭt⁸·o […] propon⭑·as alternativ²·on por⭑
kontraŭ·pez⭑·i la⭑ de·pend⭑-ec⭑·on de⭑ tradici¹·aj energi⭑-font⭑·oj .
{ekvilibr²·ig·i} , {kompens¹·i}
kontraŭ·pez⭑·o
Pez⭑·a objekt⭑·o, destin¹·it·a por⭑ kontraŭ⭑·i la⭑ efik⭑·on de⭑ ali⭑·a fort⭑·o kaj⭑
tia·mani¹·er·e kre⭑·i ekvilibr²·on, stabil⁹·ig·i: lift²·o kun⭑ kontraŭ·pez⭑·o ;
ŝi pov⭑·is vid⭑·i en⭑ li nur⭑ kontraŭ·pez⭑·on kontraŭ⭑ la⭑ influ⭑·o, kiu·n ŝi
esper⭑·is efik⭑·ig·i ; li⭑·a vigl⭑·a, jur⭑-eduk⭑·it·a, analiz¹·em·a kap⭑·o oft⭑·e
far⭑·iĝ·is util⭑·a kontraŭ·pez⭑·o je⭑ tro⭑ imag⭑·em·aj, fantazi¹·em·aj
tendenc¹·oj, kiu·jn montr⭑·is kelk⭑·aj el⭑ la⭑ an⭑·oj de⭑ la⭑ „Rond⭑·o
estetik¹·a“ .
laŭ·pez⭑·e
Kalkul⭑·ant·e la⭑ pez⭑·on: vi⭑·an manĝ⭑·aĵ·on [...] uz⭑·u laŭ·pez⭑·e, po⭑ du⭑×dek⭑
sikl⁽⁺⁾·oj ĉiu+tag⭑·e ; pren⭑·is la⭑ kron⭑·on de⭑ de⭑ li⭑·a
kap⭑·o, li trov⭑·is, ke⭑ ĝi en·hav⭑·as laŭ·pez⭑·e kikar⁽⁺⁾·on da⭑ or⭑·o ; ĉio
est⭑·is far⭑·it·a laŭ·nombr⭑·e kaj⭑ laŭ·pez⭑·e, kaj⭑ ĉio pes⭑·it·a est⭑·is
tiu+temp⭑·e en·skrib⭑·it·a .
mal·pez⭑·a
Mal·mult⭑·e pez⭑·a: mal·pez⭑·a sak⭑·o, ŝarĝ⭑·o, paŝ⭑·ad·o; tiel⭑ mal·pez⭑·a kiel⭑
lanug⭑·er·o ; vapor⭑·o, kiu est⭑·is pli⭑ mal·pez⭑·a ol⭑ la⭑ aer⭑·o kaj⭑ tial⭑
lev⭑·iĝ·is ; gaj⭑·a knab⭑·in·o per⭑ mal·pez⭑·aj pied⭑·oj paŝ⭑·ad·is sur⭑ la⭑ freŝ⭑·a
herb⭑·o ; vi est⭑·as pes⭑·it·a sur⭑ pes⭑·il·o kaj⭑ trov⭑·it·a tro⭑ mal·pez⭑·a ; ĝi
est⭑·as tiel⭑ mal·pez⭑·a, kiel⭑ arane⭑·aĵ·o ! la⭑ mal·pez⭑·a (mal·fort⭑·a)
vent⭑·et·o ĉes⭑·is mov⭑·i la⭑ foli⭑·ojn . {facil⭑·a}
mal·pez⭑·ig·i, sen·pez⭑·ig·i
(tr)
1.
Ig⭑·i korp⭑·e mal·pli⭑ pez⭑·a: ili mal·pez⭑·ig·is la⭑ ŝip⭑·on, el·ĵet⭑·ant·e la⭑
tritik⭑·on en⭑ la⭑ mar⭑·on .
2.
Sen·ig⭑·i je⭑ prem⭑·o aŭ⭑ embaras⭑·o: sen·pez⭑·ig·it·a kaj⭑ feliĉ⭑·e tuŝ⭑·it·a kor⭑·o
.
mal·pez⭑·ig·o, sen·pez⭑·ig·o
1.
For·ig⭑·o de⭑ fizik⭑·a pez⭑·o.
2.
For·ig⭑·o de⭑ prem⭑·o, de⭑ balast¹·o, de⭑ embaras⭑·o: mal·pez⭑·ig·o kaj⭑ elast⭑·ig·o
de⭑ la⭑ stil⭑·o .
mal·pez⭑·iĝ·i, sen·pez⭑·iĝ·i
(ntr)
1.
Iĝ⭑·i korp⭑·e mal·pli⭑ pez⭑·a, mal·pli⭑ prem⭑·iĝ·ant·a mal·supr⭑·en: la⭑ ŝalup²·o
mal·pez⭑·iĝ·os, kaj⭑ ne⭑ dron⭑·os .
2.
Iĝ⭑·i anim⭑·e mal·pli⭑ pez⭑·a, mal·pli⭑ ted⭑·a aŭ⭑ ted⭑·at·a, mal·pli⭑ mal·agrabl⭑·a:
ili⭑·aj kor⭑·oj mal·jun⭑·aj mal·pez⭑·iĝ·is .
{facil⭑·iĝ·i} , {sen·ŝarĝ⭑·iĝ·i}
mal·pez⭑·iĝ·o, sen·pez⭑·iĝ·o
1.
Mal·grand⭑·ig·o de⭑ korp⭑·a pez⭑·o: vir⭑·in·o el·iĝ⭑·is, kaleŝ⭑·o sen·pez⭑·iĝ·is .
2.
{Trankvil⭑·iĝ·o} pro⭑ for·ig⭑·o de⭑ zorg⭑·o, minac⭑·o, mal·agrabl⭑·aĵ·o: kun⭑
sent⭑·o de⭑ intens⁴·a sen·pez⭑·iĝ·o, mi vid⭑·is nun⭑ ke⭑ la⭑ afer⭑·o est⭑·os mult⭑·e
mal·pli⭑ humil⭑·ig·a ol⭑ mi atend⭑·is ; far⭑·is gest⭑·on de⭑
profund⭑·a mal·pez⭑·iĝ·o kaj⭑ dir⭑·is: ― Kia trankvil⭑·o! .
mult⭑·e~pez⭑·a
{Pez⭑·a^2} : ŝi kun⭑ plezur⭑·o […] de·ĵet⭑·us la⭑ mult⭑·e~pez⭑·an kron⭑·on ; la⭑
vagon⭑·ar·o […] est⭑·is long⭑·a, mult⭑·e~pez⭑·a kaj⭑ konsist⭑·is preskaŭ⭑ nur⭑ el⭑
person⭑-vagon⭑·oj ; kelk⭑·aj […] skrib⭑·as sen·erar⭑·e, sed⭑ per⭑ mult⭑+pez⭑·a,
mal·agrabl⭑·a stil⭑·o ; la⭑ mul⭑-te⭑-pez⭑·ec·on kaj⭑ mal·graci⭑·ec·on de⭑ la⭑ lingv⭑·o
mi al·skrib⭑·is al⭑ tio, ke⭑ mi ankoraŭ⭑ ne⭑ sufiĉ⭑·e bon⭑·e ĝi·n posed⭑·as .
super·pez⭑·i
(tr)
Pli⭑ pez⭑·i, pli⭑ grav⭑·i, venk⭑·i: la⭑ kompat⭑·ind·a vir⭑·in·o pens⭑·is [...],
ke⭑ la⭑ et⭑·a nun⭑·a moment⭑·o ir⭑·os sur⭑ la⭑ pes⭑·il·on kontraŭ⭑ la⭑ tut⭑·a
pas⭑·int·ec·o kaj⭑ super·pez⭑·os ĝi·n ; ĉu⭑ la⭑ bon⭑·aĵ·oj, kiu·jn laŭ·pretend⭑·e,
la⭑ religi⭑·o don⭑·is al⭑ la⭑ hom⭑·ar·o, super·pez⭑·as la⭑ prem⭑·on kaj⭑ la⭑
kruel⭑·aĵ·ojn […] nom⭑·e de⭑ Di⭑·o .
super·pez⭑·o, pli⭑~pez⭑·o
Tio, kio super·pas⭑·as la⭑ norm²·an, normal¹·an, kompar⭑·at·an pez⭑·on: en⭑
Gotenburg¹⁰·o la⭑ Universal⭑·a Kongres⭑·o prezent⭑·os de·nov⭑·e la⭑ kutim⭑·an
bild¹·on de⭑ super·pez⭑·o de⭑ l'⭑ generaci⭑·o de⭑ griz⭑·ul·oj ; mi konsider⭑·as
eg⭑·e ĝoj⭑·ig·a kaj⭑ si⭑·a+temp⭑·e eĉ⭑ sav⭑·a la⭑ pli⭑~pez⭑·on, inter⭑ la⭑ fru⭑·aj
praktik⭑·ant·oj de⭑ Esperant⭑·o, de⭑ ĝerm⭑·an-lingv⭑·an·oj kaj⭑ slav⁽⁺⁾-lingv⭑·an·oj,
kiu·j est⭑·is natur⭑·e la⭑ plej⭑ kapabl⭑·aj ekspluat²·ant·oj de⭑ la⭑ aglutin⁽⁺⁾·a
potenc⭑·eg·o . {balast¹·o}
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.135 2023/10/20 14:25:20 ]
__________________________________________________________________