vidu ankaŭ la klarigojn
post

   I.

post

          Prepozici·o montr·ant·a:

        1.
                Temp·on pli mal·fru·an ol ali·a: ir·u, kaj post tri tag·oj
                re·ven·u al mi ; post long·aj jar·oj de trankvil·o la mont·o
                komenc·as fum·iĝ·i ; ordon·o post ordon·o, regul·o post regul·o ;
                {iom post iom} ; se ni iam post prepozici·o uz·as la
                akuzativ·on […] ; ni ankoraŭ ne re·san·iĝ·is post ni·aj antaŭ·aj
                venk·oj ; post pas·o de la du×dek jar·oj […] kaj post
                (sub·kompren·u: la moment·o) kiam Salomon⁽⁺⁾·o konstru·is la
                urb·ojn ; li·an edz·in·on vi pren·is […] post kiam vi li·n
                mort·ig·is ; post sufer·o ven·as prosper·o ; ĝi est·as kiel
                mustard·o post la manĝ·o .

        2.
                Lok·on pli mal·proksim·an rilat·e al objekt·o, el vid-punkt·o de
                real¹·a  imag·it·a observ·ant·o; {mal·antaŭ} : la princ·o […]
                sid·iĝ·is post kolon·o ; ĉu post la pord·o gigant¹·o star·as kaj
                vol·as for·kapt·i vi·n ; li sub·aŭskult·is post la pord·o ; en·ir·i
                post ŝi ; inter arb·et·oj kaj post la mur·o el·rigard·is
                krisp·aj kap·et·oj kaj nigr·aj bril·ant·aj okul·oj ; la koĉer⁽⁺⁾·o
                dev·is kur·i post ŝi kaj kapt·i ŝi·n . {antaŭ ^1}

                Rim.: Pri uz·o de _post_ kun akuzativ·o, vid·u {al post, post
                ...-n} .

        3.
                Rang·on pli mal·alt·an ol ali·a: vi reĝ·os super  , kaj
                mi est·os la du·a post vi ; post la kapitan·o est·as la
                leŭtenant·o.

          Rim.: Por evit·i konfuz·on inter lok·a kaj temp·a senc·oj depost“,
          oni uz·as la rimed·ojn montr·it·ajn sub „ {antaŭ} “.

al post, post ...-n

                {Al} lok·o situ⁸·ant·a {post ^2} : mi send·os post ili·n glav·on
                ; rigard·i post si·n ; li esting·is la torĉ·on kaj trem·ant·e
                […] en·ŝov·is si·n post kolon·on ; [ŝi] rigard·is post li·n kun
                rid·et·o ; kur·i post iu·n.

                Rim.: Pri la prepozici·aj kun·aĵ·oj kunal“, vid·u rimark·on
                sub „ {al ĉe} “.

de post, de~post

        1.

              a)
                      {De ^6} la fin·o de: mi far·is el·trov·on, la plej
                      grand·an de post jar-cent·oj! ; de~post mult·e da jar·oj
                      ŝi ne est·is en la graf·a palac·o ; [ŝi loĝ·is] sep
                      jar·ojn kun si·a edz·o de post si·a virg·ec·o ; ĉi tie
                      antaŭ ne·long·e trov·iĝ·is nur mal·plen·ej·oj, ne
                      fin-konstru·it·aj de post la milit·o korpus·oj ; ili do
                      sid·iĝ·is sur tapiŝ·oj, kaj pri·parol·is la grav·ajn
                      afer·ojn okaz·int·ajn de post ili·a nokt·a renkont·o en la
                      dom·o de la pram·ist·o .

              b)
                      {De ^6} la komenc·o de: la Etern·ul·o est·as mi·a fid·o de
                      post mi·a jun·ec·o ; de post la vesper·o de la dek-kvar·a
                      tag·o de la unu·a monat·o manĝ·u mac·ojn ĝis la vesper·o
                      de la du×dek-unu·a tag·o de la monat·o ; Mi, la
                      Etern·ul·o, est·as vi·a Di·o de post (vi·a el·ir·o el) la
                      land·o Egipt⁽⁺⁾·a ; Mart·a tus·ad·is, de~post kelk·e da tag·oj
                      ŝi komenc·is sent·ad·i ĝis nun ne kon·it·an mal·fort·ec·on ;
                      de~post temp·o ne·memor·ebl·a . {ek~de ^1} , {de·temp·e de}
                      .

              c)
                      Sekv·ant·e la far·on de: mi ador·as [Di·on] de post mi·aj
                      pra·av·oj (kiel far·is mi·aj pra·av·oj) .

                Rim.: De logik¹·a vid-punkt·o _de post_ signif·asde la fin·o
                dekaj _ek~de_ „de la komenc·o de“. Apenaŭ est·as nuanc·o, se
                la post·a substantiv·o montr·as temp·o-punkt·on, sed se ĝi
                esprim·as daŭr·on, la disting·o grav·as. Tio·n ĉi relief¹·ig·as ,
                sed mult·aj aŭtoritat·aj ekzempl·oj uz·as _de post_ kiel
                simpl·an sinonim¹·on de la temp·o _de_, kaj foj·e  de _ek~de_.
                La bibli¹·a cit·aĵ·o pri mac·oj, ekz-e, tekst·as en la
                original¹·o: en la vesper·o de la dek-kvar·a tag·o de la unu·a
                monat·o manĝ·u mac·ojn ĝis... , do hodiaŭ ni prefer·e uz·us
                _ek~de_, kiu·n ŝajn·e ne uz·is Zamenhof.

        2.
                {De mal·antaŭ} : de post la kurten·o el·kur·is danc·ist·in·oj ;
                [li] klin·iĝ·is de post la kolon·o .

          Rim.: Kvankam la unu+vort·a skrib-manier·o fru·e aper·is, la du+vort·a
          est·as prefer·ebl·a, ĉar ver·e tem·as pri du sin⁸+sekv·aj prepozici·oj,
          ne pri kun·met·aĵ·o de la tip¹·o: mal·antaŭ, dis~de, ek~de...

ĝis post, ĝis~post

                Ĝis kiam est·os pas·int·a, est·os fin·it·a: ĉi-last·a inform¹·o,
                raport·it·a en sen·de·pend·a nov·aĵ-kanal¹·o, ne aper·is ĝis post
                kelk·aj hor·oj en la ŝtat·a ; li·a buŝ·o est·is tre sek·a, kaj li
                hav·is absurd¹·an dezir·on prokrast·i la intervju³·on ĝis~post la
                te-paŭz·o .

el post

                {De post ^2} : el post la arb·o li est·as brav·ul·o ; el post
                la dom·et·o ir·is voj·o, kies fleks·it·a kaj nebul·it·a stri·o
                dis·flu·is kaj mal·aper·is en la mal·proksim·o .

   II.
          Vort·er·o, montr·ant·a pli·mal·fru·ec·on  pli·mal·proksim·ec·on:

post·a

        1.
                Pli mal·fru·a: la post·an parol·ad·on mi ne aŭd·is; la histori·o
                de la reĝ·o  , la antaŭ·a kaj la post·a, est·as
                pri·skrib·it·a en la kronik·o de la antaŭ·vid·ist·o  ;
                post·a jar-cent·o ; la post·aj generaci·oj ; kiam la pom·oj
                matur·iĝ·is, oni kalkul·is ili·n, sed tuj en la post·a tag·o unu
                mank·is .

        2.
                Lok·e pli mal·proksim·a, {mal·antaŭ·a} : la post·a part·o de
                ŝip·o; la glav·on […] tra·penetr·is la post·an part·on de la
                korp·o ; la lepor·o ek·star·is sur la post·aj pied·oj ; terur·it·a
                li kur·is al la post·a pord·o, sed la hund·o, kiu tie kuŝ·is,
                si·n ĵet·is al li .

post·e

        1.
                Pli mal·fru·e: li pal·iĝ·is de tim·o kaj post·e li ruĝ·iĝ·is de
                hont·o ; antaŭ·e intenc·u kaj post·e komenc·u ; antaŭ·e kio·n vi
                dev·as, post·e kio·n vi vol·as ; leĝ·o valor·as por post·e sed ne
                por antaŭ·e . {pas·int·aĵ·o} .

        2.
                Pli mal·proksim·e, {mal·antaŭ·e} : antaŭ·e ir·is kant·ist·oj,
                post·e kord+instrument¹·ist·oj ; post la trumpet·ist·oj rajd·is
                dek-kelk·o da asiri⁽⁺⁾·aj kavalir·oj […] post·e ir·is la pied·ist·ar·o
                en kask·oj kaj en mantel·oj long·aj ĝis la ter·o .

post·en

                Cel·ant·e plu·e al pli post·a lok·o, {mal·antaŭ·en} : la princ·o
                rimark·is, ke la polv·a nebul·o fleks·iĝ·is post·en ; la
                barbar¹·oj  ne rigard·is post·en ; la soldat·o rigard·is
                post·en kaj ek·vid·is urs·on ; vid·i post·en kaj antaŭ·en ; ŝi
                ĵet·is si·ajn brak·ojn post·en kaj antaŭ·en ; li […] si·n klin·is
                post·en ; li·aj dens·aj nigr·aj ond·aj har·oj kun intenc·a
                ne·zorg·ec·o est·is for·ĵet·it·aj post·en .

post·i

                {Sekv·i^1} : period¹·o en la histori·o de la ter·o est·us mez·a
                je ĝeneral¹·a karakter·o inter tiu kiu antaŭ·is kaj tiu kiu
                post·is ĝi·n ;  ir·is la unu·a, li·n sekv·is li·aj
                sekundant¹·oj kaj mi post·is kun la doktor·o ; li·n […] oni
                ŝipes re·send·is en Afrik⁸·on, post·is nov·a enkacreriĝo .

post·o

        1.
                Post·a ^2 part·o de io, {mal·antaŭ·o, mal·antaŭ·aĵ·o} : li·a
                sekv·ant·ar·o en uniform·oj […] star·is en la post·o de la loĝi·o
                ; rigard·ant·e de la post·o de la ŝip·o al la arĝent·a voj·o,
                kiu·n ŝi post·las·is ; Patroklo okup·is ili·ajn post·ojn! (la
                post·ajn pozici¹·ojn de ili·a arme¹·o) ; sur la fot⁹·o de antaŭ·o
                al post·o kaj de mal·dekstr·o dekstr·en: unu·a+vic·e […], du·a+vic·e
                […] ; front·o kiel arke⁽⁺⁾·o, kaj post·osankt·ej·o ; la post·o
                de vest·o . {dors·o} , {pob⁽⁺⁾·o} {fon⁵·o}

        2.
                Post·a ^1 temp·o: rigard·i al la post·o .

post·aĵ·o

        1.
                {Post·o^1} : post·aĵ·o de vetur·il·o, de dom·o ; post·aĵ·o de
                 . {mal·antaŭ·o, mal·antaŭ·aĵ·o} {pob⁽⁺⁾·o}

        2.
                {Pug⁽⁺⁾·o} de hom·o, {grop⁽⁺⁾·o} de iu·j kvar+pied·ul·oj  analog¹⁹²³·a
                korp·o-part·o de ali·aj best·oj: hund·aĉ·' […] kapt·is vi·n je l'
                pantalon·' […] sur la post·aĵ·o larĝ·an tru·on vi hont·e mask·is
                per ĉapel·' ; liber·o de parol·o: […] obscen⁽⁺⁾·e laŭd·i post·aĵ·ojn
                de pied-ir·ant·in·oj ; ili plu ne pov·is el·ten·i la sufer·on de
                konstip⁽⁺⁾·iĝ·o, kaj lev·ant·e la post·aĵ·on pet·is si·an patr·in·on
                baston·et·e el·fos·i la fer+bul·an fek⁹·aĵ·on ; li don·is al li
                frat·ec·an bat·on sur la post·aĵ·on, tiam li turn·is si·n kaj
                ir·is ; la sag·o est·is bon·e cel·it·a kaj en·fiks¹·iĝ·is en la
                post·aĵ·o de la ĉeval·o ; la plej abomen·aj [simi·oj] hav·as
                mal·konven·e ruĝ·ajn post·aĵ·ojn, kiu·j ne est·as en la simi·a
                soci³·o mask·end·aj .

postanto

        1.
                Iu, kiu ven·as post·e.

        2.
                (de element¹·o en {ord·a ar·o} ) Tiu element¹·o, se ĝi ekzist·as,
                {najbar·a} kun ĝi kaj pli grand·a ol ĝi:  est·as la
                postanto de  ; ĉiu natur·a nombr·o  hav·as postanton,
                 , neniu natur·a nombr·o hav·as  kiel postanton .

postea

                {Post·a^1} : laŭ posteaj koment⁹·ist·oj Pitagor⁽⁺⁾·o kompren·ad·is
                filozofi¹·on kiel am·on de saĝ·o ; dum la milit·o kaj postea
                komun·ism·a ne·liber·ec·o .

post·en·ig·i

                Ig·i ir·i post·en: la minac·o post·en·ig·is la atak·ant·ojn.
                {mal·fru·ig·i} , {prokrast·i}

          {post·en·ig·i}

post·en·iĝ·i

                Ir·i en post·an lok·on: la libi⁸·aj ŝton+ĵet·ist·oj komenc·is
                post·en·iĝ·i ; ŝi post·en·iĝ·is tim·ig·it·a ; li rekt·iĝ·is,
                post·en·iĝ·is unu paŝ·on kaj […] dir·is […] . {dors·en~paŝ·i} ,
                {invers⁴~ir·i} , {mal·antaŭ·en·iĝ·i} , {regres⁽⁺⁾·i} , {retroir⁽⁺⁾·i}

post·e·ul·o

                Tiu, kiu ven·as post·e en temp·o: ĉiu generaci·o labor·as por
                si·aj post·e·ul·oj; la post·e·ul·ar·o de  ; la post·e·ul·oj
                sent·os terur·on pri li·a tag·o, kaj la antaŭ·ul·ojn kapt·os tim·o
                ; ne rest·is memor·o pri la antaŭ·ul·oj, kaj ankaŭ pri la
                post·e·ul·oj, kiu·j est·os, ne rest·os memor·o ĉe tiu·j, kiu·j
                est·os (ankoraŭ pli) post·e ; ven·os temp·o, kiam vi dev·os
                elekt·i edz·in·on, kies infan·oj est·os princ·oj de reĝ·a sang·o,
                kaj la fil·o vi·a post·e·ul·o ; ni·aj post·e·ul·oj leg·os en la
                histori·o ; sav·i mi·an post·e·ul·ar·on kontraŭ sen·program¹·ec·o kaj
                konsekvenc·e kontraŭ re·fal·o en gent·e-religi·an ŝovinism¹·on .

post·e~um·e

                Post la mort·o de la koncern·a person·o: „Libr·o de perd·it·aj
                rakont·ojest·is el·don·it·aj post·e~um·e far·e de li·a fil·o .

post·iĝ·i

                Ven·i post·e; ating·i la cel·on pli mal·fru·e; post·rest·i: la
                post·iĝ·int·oj de la arme¹·o est·is kapt·it·aj de la mal·amik·o;
                lev·iĝ·as neniu voĉ·o kontraŭ la labor-metod¹·oj kaj labor·il·oj
                de la esperant·a terminografio, ankoraŭ tro post·iĝ·int·aj
                rilat·e al tiu·j de naci·aj lingv·oj .

post·um·o

        1.
                (Ĉirkaŭ)mal·antaŭ·a part·o; {dors·o^3} : post·um·o de altar·o .

        2.
                Mov·ebl·a part·o de kanon¹·o  paf·il·o, kiu ferm·as post·e la
                paf-tub·on.

post kiam, post ol, post tio ke, post ke

          (de·pend·ig·a konjunkci·o)

                En temp·o pli mal·fru·a ol tio, ke...: tri jar·ojn post kiam
                li for·las·is si·an nask·o-land·on, en iu maj⁽⁺⁾·a maten·o li ating·is
                la bord·on ĉe la haven·o de la urb·o Maka⁽⁺⁾·o ; okaz·is ke ali·an
                tag·on, postkiam la kovert·oj est·is brul·ig·it·aj, ni trov·is en
                la leter·o la fraz¹·on: mi·an adres·on vi trov·as sur la kovert·o
                ; sed post ol ŝi mal·aper·is / kiel la mort·int·oj / mi ne
                pov·is en·ter·ig·i la memor·on ; li·a mien·o ŝanĝ·iĝ·is  pli·e
                post ol li leg·is la pergamen·on ; mi ne sci·as, kio el mi
                far·iĝ·os sen mi·a Mari·on, post tio, ke ni ses·on da jar·oj
                viv·is kun·e ; [li] trans·pren·is la rol¹·on de ĉef·o post ke li
                mort·ig·is la antaŭ·an estr·on .

                Rim.: La uz·ad·o depost ol“, form-simil·e al „ {antaŭ ol} “,
                est·is iam ne·kutim·a: Zamenhof, konsult³·it·a de Boirac pri tiu
                form·o, ĝi·nplen·e aprob·is“ (Oficial·a Gazet·o, 1914, p.
                156a).

                Rim.: „Post kiamest·as la ordinar·a form·o, ia+foj·e ankaŭ
                unu+vort·e skrib·at·a. La ali·aj form·oj rest·as mal·oft·e uz·at·aj.

   III.

        Prefiks·o esprim·ant·a la sam·ajn ide·ojn.
        1.
                En spac·o:

              a)
                      (kun substantiv·o) Mal·antaŭ·a part·o de io: {post·buŝ·o}
                      , {post·gvardi·o} , {post·krani·o} , {post·krop·o} ,
                      {post·lum·o} , {post·palat·o} , {post·rem·il·o} ,
                      {post·vetur·il·o} ...

              b)
                      (kun verb·o de mov·iĝ·o) Sekv·ant·e mal·antaŭ: {post·ĉas·i}
                      , {post·ir·i} , {post·kur·i} , {post·rajd·i} , {post·sekv·i}
                      ...

              c)
                      (kun ali·a ag·a verb·o) Mal·antaŭ iu mal·proksim·iĝ·ant·a:
                      {post·kri·i} , {post·grumbl²·i} , {post·rigard·i} ...

              d)
                      Mal·antaŭ·en: {post·met·i} ...

              e)
                      Mal·antaŭ si: {post·las·i} , {post·tir·i} ...

              f)
                      (kun adjektiv·o) Mal·antaŭ·a: [ŝi rigard·is al la
                      du·on-ferm·it·a pord·o], kaj en la post·pord·a ĉambr·o kuŝ·is
                      ŝi·aj flor·oj kaj ĉiu·j ŝi·aj lud·il·oj ; kial li rakont·as
                      al ili pri la post·lim·aj mirakl¹·oj? ; la pord·ist·o
                      komunik·is, ke neniu el la post·kulis²·aj labor·ist·oj
                      ŝat·is  ...

        2.
                En temp·o:

              a)
                      (kun substantiv·o) Tio, kio rest·as, okaz·as post io:
                      {post·ebri¹·o} , {post·efik·o} , {post·falĉ·aĵ·o} ,
                      {post·fojn·o} , {post·gust·o} , {post·kolekt·o} ,
                      {post·koler·o} , {post·kongres·o} , {post·manĝ·o} ,
                      {post·parol·o} , {post·sign·o} , {post·skrib·o} ,
                      {post·stri·o} , {post·tag-mez·o} ...

              b)
                      (kun verb·o) Daŭr·i, ag·i iom pli long·e: {post·dir·i} ,
                      {post·rikolt·i} , {post·son·i} , {post·vibr¹·i} ,
                      {post·rest·i} ... {post·ven·i} , {post·viv·i} ...

              c)
                      (kun adjektiv·o  adverb·o) Tia, ke ĝi est·as pli
                      mal·fru·e ol: {post·milit·a} , {post·mort·a} ,
                      {post·revoluci¹·a} , {post·temp·a} , {post·klasik¹·a} ,
                      {post·sekv·ant·a} , {post·morgaŭ} ...

              d)
                      Tia, ke ĝi sekv·as; rilat·a al la sekv·a: en la
                      post·semajn·a kun·ven·o ni aŭskult·os nov·aĵ·ojn de scienc·o
                      kaj teknik³·o ...

   [artikol-versi⁹·o: 1.143 2023/10/20 16:38:17 ]
     __________________________________________________________________