vidu ankaŭ la klarigojn
prem⭑·/·i
prem⭑·i
(tr)
1.
Aplik³·i fort⭑·on sur⭑ aĵ⭑·on en⭑ kontakt¹·o.
a)
Aplik³·ant·e fort⭑·on sur⭑ aĵ⭑·o mal·vast⭑·ig·i la⭑ spac⭑·on okup⭑·at·an de⭑
ĝi, aŭ⭑ ten⭑·i ĝi·n mal·vast⭑·e: prem⭑·i buter⭑·on en⭑ pot⭑·on,
vin⭑-ber⭑·ojn, miel⭑-ĉel⭑·ar·ojn; tio est⭑·is ŝi⭑·a ŝpin⭑-fask⭑·o, kiu·n ŝi
prem⭑·is en⭑ si⭑·a man⭑·o ; li prem⭑·is ŝi·n kiel⭑ si⭑·an ruĝ⭑·iĝ·ant·an
fianĉ⭑·in·on en⭑ si⭑·aj brak⭑·oj ; rakont⭑·et·o pri⭑ par⭑·o da⭑
ge·am⭑·ant·oj, kares⭑-prem⭑·ant·aj si·n sur⭑ benk⭑·o en⭑ la⭑ urb⭑·a park⭑·o ;
[la⭑ fleg⭑·ist·oj] komenc⭑·is laŭ·regul⭑·e prem⭑·et·i li⭑·an naz⭑·on kaj⭑
makzel⭑·on per⭑ akv⭑·o kaj⭑ glaci⭑·o ; afabl⭑·e prem⭑·i la⭑ man⭑·on al⭑
iu; prem⭑·i si⭑·an kap⭑·on per⭑ ambaŭ⭑ man⭑·oj; est⭑·i prem⭑·at·a en⭑ la⭑
popol⭑-amas⭑·o; ced⭑·ant·e mal·rapid⭑·e ni est⭑·is prem⭑·it·aj kiel⭑
sardel⭑·oj en⭑ barel⭑·o.
b)
Aplik³·ant·e fort⭑·on sur⭑ aĵ⭑·o por⭑ ĝi·n mov⭑·i: ŝi prem⭑·is la⭑
rust⭑·iĝ·int·an ans⁽⁺⁾·on tiel⭑ long⭑·e, ĝis⭑ ĝi ced⭑·is kaj⭑ la⭑ pord⭑·o
mal·ferm⭑·iĝ·is ; li kalkul⭑·is [la⭑ najl⭑·ojn] de⭑ la⭑ dekstr⭑·a
flank⭑·o: unu·jn li fort⭑·e prem⭑·is, ali⭑·ajn turn⭑·is ; li de·nov⭑·e
prem⭑·is la⭑ sonor⭑·il-buton⭑·on ; prem⭑·i la⭑ mus⭑-buton⭑·on, klav⭑·on;
[…], trov⭑·int·e plat⭑·on el⭑ ŝton⭑·o, kiu·n li serĉ⭑·is,
prem⭑·is per⭑ la⭑ tut⭑·a pez⭑·o de⭑ si⭑·a korp⭑·o kontraŭ⭑ ĝi·n ; la⭑
talp⭑·o ek·prem⭑·is per⭑ si⭑·a larĝ⭑·a naz⭑·o la⭑ ark⭑·aĵ·an plafon⭑·on kaj⭑
dis·puŝ⭑·is la⭑ ter⭑·on . {puŝ⭑·i}
2.
{Ĝen⭑·ad·i} , sufer⭑·ig·i.
a)
Korp⭑·e aŭ⭑ anim⭑·e ĝen⭑·i, sufer⭑·ig·i, kvazaŭ⭑ per⭑ tro⭑ pez⭑·a ŝarĝ⭑·o:
najbar⭑·o ne⭑ ĝem⭑·as, kiam⭑ bot⭑·o ni·n prem⭑·as (dolor⭑·ig·as la⭑
pied⭑·on pro⭑ si⭑·a mal·vast⭑·ec·o) ; ankoraŭ⭑ nenia·j profesi⭑·aj
zorg⭑·oj ili·n prem⭑·is ; mult⭑·aj simil⭑·aj demand⭑·oj prem⭑·e okup⭑·is
la⭑ pens⭑·ojn de⭑ la⭑ knab⭑·in·o ; la⭑ varm⭑·o de⭑ juli⁽⁺⁾·a sun⭑·o prem⭑·is
mi·n, prem⭑·is la⭑ urb⭑·on; mal·ĝoj⭑·aj medit⭑·oj prem⭑·is li·n; la⭑ tim⭑·o
li·n prem⭑·is; la⭑ labor⭑·o mi·n prem⭑·as; ni pren⭑·as el⭑ vi⭑·a
trezor⭑·ej·o, ĉar⭑ la⭑ mizer⭑·o prem⭑·eg·as ni·n ; prem⭑·eg·at·a de⭑
zorg⭑·oj; ekonomi¹·a kriz⭑·o prem⭑·as ĉiu·jn naci⭑·ojn; la⭑ mal·bon⭑·aj
cirkonstanc⭑·oj pov⭑·is li·n prem⭑·i, sed⭑ neniam⭑ romp⭑·i; ĉie, kie·n
mi ven⭑·as, trov⭑·iĝ·as ia⭑ mal·bon⭑·aĵ·o, kiu prem⭑·as la⭑ kor⭑·on
(mal·ĝoj⭑·ig·as) ; prem⭑·ant·a mal·sat⭑·o , sci⭑·ig·o , mal·lum⭑·o ;
prem⭑·ant·e kuŝ⭑·is la⭑ varm⭑·o sur⭑ la⭑ tut⭑·a natur⭑·o ; la⭑ mastr⭑·o
mort⭑·is, la⭑ mastr⭑·in·o trov⭑·iĝ·is en⭑ prem⭑·it·a situaci⭑·o, la⭑
serv⭑·ist·in·o far⭑·iĝ·is ne·neces⭑·a .
b)
Tiran⁽⁺⁾·e trud⭑·i ĝen⭑·ojn kaj⭑ sufer⭑·ojn al⭑ iu: Sar⁽⁺⁾·aj komenc⭑·is
prem⭑·i ŝi·n, kaj⭑ ŝi for·kur⭑·is ; oni met⭑·is super⭑ ili·n
labor⭑·estr·ojn, por⭑ prem⭑·i ili·n per⭑ mal·facil⭑·aj labor⭑·oj ;
fremd⭑·ul·on ne⭑ ofend⭑·u, nek⭑ prem⭑·u li·n, ĉar⭑ fremd⭑·ul·oj vi est⭑·is
en⭑ la⭑ land⭑·o Egipt⁽⁺⁾·a ; Mi vid⭑·is la⭑ mizer⭑·on de⭑ Mi⭑·a popol⭑·o,
kiu est⭑·as en⭑ Egipt⁽⁺⁾·uj·o, kaj⭑ Mi aŭd⭑·is ĝi⭑·an kri⭑·ad·on kaŭz⭑·e de⭑
ĝi⭑·aj prem⭑·ant·oj ; la⭑ Etern⭑·ul·o est⭑·os rifuĝ⭑·o por⭑ la⭑ prem⭑·at·o .
Rim.: Ĉi⭑ tiu senc⭑·o est⭑·as oft⭑·eg·a en⭑ la⭑ Bibli¹·o, sed⭑ ŝajn⭑·as,
ke⭑ la⭑ modern¹·a lingv⭑·o pli⭑ volont⭑·e uz⭑·as {sub·prem⭑·i} .
{embaras⭑·i}
prem⭑·o
1.
Ag⭑·o prem⭑·i aplik³·ant·e fort⭑·on: kun⭑ konvulsi⭑·a prem⭑·o [vi] mi·n kapt⭑·as
man⭑·e ĉe⭑ la⭑ spasm²·a pug⁽⁺⁾·' ; ĉiu·j konkur⭑·e rapid⭑·as al⭑ la⭑ pord⭑·o […],
tiu aŭ⭑ ali⭑·a ricev⭑·as ek·prem⭑·on ; per⭑ et⭑·a lupe⁽⁺⁾·o li mal·kovr⭑·is net⭑·ajn
spur⁸·ojn de⭑ fingr⭑·o-prem⭑·oj, tiel⭑ sur⭑ ties⭑ ing⭑·o kiel⭑ sur⭑ la⭑ kandel⭑·o
mem⭑ ; la⭑ operaci¹·o efektiv⭑·iĝ·as per⭑ unu⭑ klav⭑-prem⭑·o.
2.
Ag⭑·o prem⭑·i, ĝen⭑·i, sufer⭑·ig·i: mi re·turn⭑·iĝ·is, kaj⭑ mi vid⭑·is ĉiu·jn
prem⭑·ojn, kiu·j est⭑·as far⭑·at·aj sub⭑ la⭑ sun⭑·o ; en⭑ la⭑ komenc⭑·o, sub⭑ la⭑
prem⭑·o de⭑ tre⭑ grand⭑·aj mal·help⭑·oj ekster⭑·aj, ni progres⭑·ad·is
mal·rapid⭑·e ; far⭑·i ia·n prem⭑·on sur⭑ la⭑ juĝ⭑·o de⭑ l'⭑ publik⭑·o ; pro⭑ la⭑
insist¹·a prem⭑·o de⭑ la⭑ mov⭑·ad~gvid⭑·ant·oj li ne⭑ leg⭑·is la⭑ du⭑·an part⭑·on
[…] kun⭑ si⭑·a hom⭑·ar·an·ism·a doktrin¹·o ; sub⭑ la⭑ prem⭑·o de⭑ tre⭑ grand⭑·aj
mal·help⭑·oj ekster⭑·aj ni progres⭑·ad·is tre⭑ mal·rapid⭑·e .
3.
{Fizik⭑·a grand⭑·o} , esprim⭑·ant·a la⭑ rilat⭑·on inter⭑ fort⭑·o aplik³·at·a al⭑
surfac⁸·o kaj⭑ la⭑ are⁹·o de⭑ tiu surfac⁸·o: la⭑ atmosfer¹·a prem⭑·o (est⭑·ig·at·a
de⭑ la⭑ pez⭑·o de⭑ atmosfer¹·o) mezur⭑·iĝ·as per⭑ barometr¹·o; la⭑ arteri²·a
prem⭑·o; ĝust⭑·e per⭑ la⭑ prem⭑·o kre⭑·iĝ·as la⭑ mult⭑·e~kost⭑·a ŝton⭑·o ; la⭑
{dimensi⁴·oj} de⭑ prem⭑·o est⭑·as ; labor⭑·i sub⭑ alt⭑·a
prem⭑·o (teĥnik³·a metafor¹·o). {atmosfer¹·o} , {paskal⁽⁺⁾·o} .
4.
{Prem⭑·at·ec·o} : mi plen⭑·um·os al⭑ Vi mi⭑·ajn promes⭑·ojn, kiu·jn el·ig⭑·is
mi⭑·aj lip⭑·oj kaj⭑ el·parol⭑·is mi⭑·a buŝ⭑·o, kiam⭑ mi est⭑·is en⭑ prem⭑·o .
prem⭑·a
Prem⭑·ant·a: reg⭑·is prem⭑·a silent⭑·o en⭑ la⭑ salon⭑·o ; la⭑ prem⭑·a varm⭑·eg·o de⭑
somer⭑·a tag⭑·o est⭑·is for·pas⭑·ont·a, kaj⭑ baldaŭ⭑ ced⭑·os al⭑ pli⭑ agrabl⭑·a,
vesper⭑·a aer⭑·o kun⭑ re·freŝ⭑·ig·aj vent⭑·et·oj ; prem⭑·a veter⭑·o, atmosfer¹·o,
varm⭑·o, melankoli³·o; prem⭑·a potenc⭑·o, pens⭑·o, ide⭑·o, konscienc⭑-riproĉ⭑·o;
prem⭑·a pet⭑·o al⭑ la⭑ angl⭑·a reĝ⭑·o (vd {urĝ¹·a} ) ; korp⭑+rem⭑·a antaŭ·mort⭑·a
kri⭑·ad·o ; tio far⭑·is prem⭑·eg·an impres⭑·on. {pez⭑·a} , {sen·vigl⭑·ig·a} ,
{sufok⭑·a}
prem⭑·ad·o
Long⭑·a, konstant⭑·a prem⭑·o: kial⭑ mi ir⭑·ad·as mal·gaj⭑·a pro⭑ la⭑ prem⭑·ad·o de⭑
la⭑ mal·amik⭑·o? ; sub⭑ la⭑ prem⭑·ad·o de⭑ la⭑ mizer⭑·o.
prem⭑·aĵ·o
1.
Io kaŭz⭑·it·a de⭑ prem⭑·o; {prem⭑-sign⭑·o} : tio ne⭑ est⭑·as la⭑ prem⭑·aĵ·o de⭑
simi⭑·o ; la⭑ prem⭑·aĵ·oj de⭑ ĝi⭑·aj grand⭑·eg·aj […]pied⭑·oj facil⭑·e est⭑·is
disting⭑·ebl·aj ; la⭑ montr⭑·o-fingr⭑·o est⭑·as prem⭑·at·a kaj⭑ la⭑ prem⭑·aĵ·o bit⁹·e
send⭑·it·a . {fingr⭑·o-prem⭑·aĵ·o}
2.
{Medikament²·o} prezent⭑·it·a sub⭑ form⭑·o de⭑ tablojd⁽⁺⁾·o kaj⭑ far⭑·it·a el⭑
kun·prem⭑·it·a pulvor⭑·o: prem⭑·aĵ·o el⭑ aspirin⁹·o. {kapsul⭑·o} , {oblat⭑·o} ,
{pastel⭑·o} , {pilol⭑·o} , {tablojd⁽⁺⁾·o} .
prem⭑·at·ec·o, prem⭑·it·ec·o
Stat⭑·o de⭑ iu prem⭑·at·a de⭑ la⭑ hom⭑·oj aŭ⭑ okaz⭑·aĵ·oj: la⭑ Etern⭑·ul·o […]
vid⭑·is ni⭑·an mizer⭑·on kaj⭑ ni⭑·an labor⭑·ad·on kaj⭑ ni⭑·an prem⭑·at·ec·on ; en⭑
mi⭑·a prem⭑·it·ec·o mi vok⭑·is la⭑ Etern⭑·ul·on ; mi parol⭑·os en⭑ la⭑ prem⭑·it·ec·o
de⭑ mi⭑·a spirit⭑·o, mi plend⭑·os en⭑ la⭑ mal·dolĉ⭑·ec·o de⭑ mi⭑·a anim⭑·o ; ankaŭ⭑
vi·n Li el·konduk⭑·us el⭑ la⭑ sufer⭑·oj en⭑ spac⭑·on vast⭑·an, kie ne⭑
ekzist⭑·as prem⭑·at·ec·o .
prem⭑·ej·o
Ej⭑·o, kie oni prem⭑·as frukt⭑·ojn: la⭑ gren⭑·ej·oj plen⭑·iĝ·os de⭑ gren⭑·o, kaj⭑
la⭑ prem⭑·ej·oj super·plen⭑·iĝ·os de⭑ most⭑·o kaj⭑ de⭑ ole⭑·o ; ne⭑ for·send⭑·u li·n
kun⭑ mal·plen⭑·aj man⭑·oj, sed⭑ hav⭑·ig·u al⭑ li iom⭑ el⭑ vi⭑·aj brut⭑·oj kaj⭑ el⭑
vi⭑·a garb⭑·ej·o kaj⭑ el⭑ vi⭑·a vin⭑+prem⭑·ej·o .
prem⭑·iĝ·i
(ntr)
1.
Tuŝ⭑·i kaj⭑ puŝ⭑·iĝ·i...: ili mal·ĉast⭑·is en⭑ Egipt⁽⁺⁾·uj·o, en⭑ si⭑·a jun⭑·ec·o ili
mal·ĉast⭑·is, tie prem⭑·iĝ·is ili⭑·a brust⭑·o, kaj⭑ tie palp⭑·iĝ·is ili⭑·aj
virg⭑·aj mam⭑·oj .
2.
Daŭr⭑·e dolor⭑·i, daŭr⭑·e sent⭑·i mal·feliĉ⭑·on: prem⭑·iĝ·is la⭑ kor⭑·o ne⭑ sol⭑·e
pro⭑ bedaŭr⭑·o kaj⭑ tim⭑·o, sed⭑ ankaŭ⭑ pro⭑ hont⭑·o .
prem⭑·il·o
1.
Aparat¹·o por⭑ el·prem⭑·i flu⭑·aĵ·on el⭑ io: oni tret⁹·as vin⭑-prem⭑·il·ojn en⭑
sabat⭑·o ; mal·dekstr⭑·e aper⭑·is sen·arb⭑·a plac⭑·et·o, sur⭑ ĝi la⭑
oliv⭑-prem⭑·il·o kun⭑ si⭑·a pez⭑·a ŝton⭑·a rad⭑·o, kaj⭑ amas⭑·o de⭑ barel⭑·oj ;
funkci¹·ig·i muel⭑·il·ojn aŭ⭑ prem⭑·il·ojn kaj⭑ por⭑ vend⭑·i palm⭑-ole⭑·on .
{muel⭑·il·o}
2.
Aparat¹·o por⭑ prem⭑·i objekt⭑·on por⭑ ten⭑·i aŭ⭑ form⭑·i ĝi·n: prem⭑·il·o por⭑
pantalon⭑·oj; romp⭑·it·a paper⭑-prem⭑·il·o ; la⭑ vent⭑·et·o susur⁶·is per⭑
paper⭑-rand⭑·oj, pen⭑·ant·e el·ŝir⭑·i la⭑ paper⭑·ojn el⭑ sub⭑ pez⭑·aj
sorb⭑-prem⭑·il·oj sur⭑ la⭑ tabl⭑·o ; al·ĝust⭑·ig·ebl·a prem⭑·il·o kiu ten⭑·as la⭑
pentr⭑·aĵ·on sur⭑ fiks¹·it·a lok⭑·o . {glad⭑·il·o} , {kalandr⁽⁺⁾·il·o} ,
{pres⭑·il·o} , {pump⭑·il·o}
al·prem⭑·i
(tr)
Prem⭑·i, puŝ⭑·ant·e al⭑ io aŭ⭑ iu: hirund⭑·o kun⭑ la⭑ bel⭑·aj flug⭑·il·oj fort⭑·e
al·prem⭑·it·aj al⭑ la⭑ flank⭑·o ; ŝi al·prem⭑·is si⭑·an buŝ⭑·on al⭑ mi⭑·a kaj⭑
si⭑·ajn brak⭑·ojn ŝi met⭑·is ĉirkaŭ⭑ mi⭑·an kol⭑·on ; Di⭑·o al·prem⭑·is la⭑
mort⭑·int·an infan⭑·on al⭑ Si⭑·a kor⭑·o ; li bezon⭑·is nur⭑ al·prem⭑·i risort⭑·on,
tiam⭑ mil⭑·oj da⭑ kugl⭑·oj flug⭑·is al⭑ si⭑·a cel⭑·o, kaj⭑ la⭑ paf⭑·il·oj tuj⭑
de·nov⭑·e ŝarg⭑·iĝ·is ; al·prem⭑·i iu·n al⭑ la⭑ mur⭑·o .
al·prem⭑·iĝ·i
(ntr)
Si·n prem⭑·i, si·n al·puŝ⭑·i al⭑...: ŝi⭑·a infan⭑·o […] al·prem⭑·iĝ·is al⭑ ŝi⭑·a
kor⭑·o ; per⭑ la⭑ kap⭑·o kaj⭑ brust⭑·o ŝi al·prem⭑·iĝ·is al⭑ la⭑ brust⭑·o de⭑ la⭑
patr⭑·in·o kaj⭑ trem⭑·is per⭑ la⭑ tut⭑·a korp⭑·o ; ŝi al·prem⭑·iĝ·is al⭑ mi kun⭑
la⭑ kap⭑·o sur⭑ mi⭑·a brust⭑·o .
ĉirkaŭ·prem⭑·i
(tr)
Prem⭑·i de⭑ ĉiu·j flank⭑·oj, ekzempl⭑·e en⭑ si⭑·aj brak⭑·oj: du⭑ blank⭑·aj
elegant¹·aj man⭑·oj ĉirkaŭ·prem⭑·is la⭑ ambaŭ⭑ man⭑·ojn de⭑ Mari⭑·o ; dum⭑ la⭑
hom⭑-amas⭑·o ĉirkaŭ·prem⭑·is li·n kaj⭑ aŭskult⭑·is la⭑ vort⭑·on de⭑ Di⭑·o, li
star⭑·is apud⭑ la⭑ lag⭑·o ; ni ĉirkaŭ·prem⭑·is kaj⭑ adiaŭ⭑·is
ni·n ; la⭑ bub⭑·o brul⭑·is en⭑ la⭑ ĉirkaŭ·prem⭑·', kontuz⭑·e pro⭑ la⭑ strikt⁽⁺⁾·a
voj⭑·o smirg⁽⁺⁾·a .
de·prem⭑·i
(tr)
1.
Prem⭑·i de⭑ supr⭑·e mal·supr⭑·en: post⭑·e mi ferm⭑·is mi⭑·ajn okul⭑·ojn kaj⭑
de·prem⭑·is la⭑ ŝalt⁹·il·on: tint⭑·is sonor⭑·il·o ; de·prem⭑·it·a volb⁽⁺⁾·o
(korb⭑·--ans⁽⁺⁾·a) .
2.
Aflikt³·i: kiam⭑ ni jam⭑ al·ven⭑·is en⭑ Makedon⁽⁺⁾·uj·on, ni⭑·a karn¹·o tut⭑·e ne⭑
facil⭑·iĝ·is, sed⭑ ni ĉiel⭑ de·prem⭑·iĝ·is ; ni ekstrem⭑·e super⭑ la⭑ fort⭑·o
est⭑·is de·prem⭑·it·aj, tiel⭑, ke⭑ ni fort⭑·e mal·esper⭑·is, eĉ⭑ pri⭑ la⭑ viv⭑·o ;
, anstataŭ⭑ est⭑·i mal·gaj⭑·a kaj⭑ de·prem⭑·it·a, el·montr⭑·is
grand⭑·eg·ajn ĝoj⭑·on, dign³·on kaj⭑ pov⭑·on . {deprim⁽⁺⁾·i}
dis·prem⭑·i
(tr)
Dis·pec⭑·ig·i per⭑ prem⭑·o; tut⭑·e detru⭑·i: oni alport[is] dis·prem⭑·it·an
fig⭑·on kaj⭑ met⭑·is sur⭑ la⭑ ŝvel⭑·aĵ·on, kaj⭑ li re·san⭑·iĝ·is ; la⭑ popol⭑·o
dis·prem⭑·is li·n per⭑ la⭑ pied⭑·oj ĉe⭑ la⭑ pord⭑·eg·o, kaj⭑ li mort⭑·is ; kiel⭑
strat⭑·an kot⭑·on mi dis·bat⭑·as kaj⭑ dis·prem⭑·as [mi⭑·ajn mal·am⭑·ant·ojn] ; Li
dis·prem⭑·os ni⭑·ajn mal·amik⭑·ojn ; dis·prem⭑·it·a de⭑ tim⭑·o; mal·esper⭑·o
dis·prem⭑·is la⭑ patr⭑·in·on .
el·prem⭑·i
(tr)
1.
El·ig⭑·i per⭑ prem⭑·ad·o: mi pren⭑·is la⭑ ber⭑·ojn, kaj⭑ mi el·prem⭑·is ili·n en⭑
la⭑ pokal⭑·on de⭑ Faraon⁽⁺⁾·o ; kiam⭑ la⭑ morgaŭ⭑·an tag⭑·on li maten⭑·e
lev⭑·iĝ·is, li el·prem⭑·is la⭑ lan⭑·on, kaj⭑ el·prem⭑·is el⭑ la⭑ lan⭑·o ros⭑·on,
plen⭑·an kalik⭑·on da⭑ akv⭑·o ; la⭑ mal·jun⭑·a poet¹·o […] pren⭑·is la⭑
mal·grand⭑·an knab⭑·on sur⭑ la⭑ genu⭑·ojn [kaj⭑] el·prem⭑·is al⭑ li la⭑ akv⭑·on
el⭑ la⭑ har⭑·oj ; el·prem⭑·i spong⭑·on.
Rim.: La⭑ objekt⭑·o pov⭑·as montr⭑·i kaj⭑ la⭑ prem⭑·at·ajn aĵ⭑·ojn kaj⭑ tio·n,
kio el·iĝ⭑·as el⭑ ili.
2.
{El·dev⭑·ig·i} tamen⭑ tiom⭑ prosper⭑·is al⭑ mi el·prem⭑·i el⭑ li, ke⭑
kaj⭑ nenio·n sci⭑·as pri⭑ ĉi⭑ tiu propon⭑·o ;
el·prem⭑·i bagatel⭑·an almoz⭑·on per⭑ strat⭑·a kant⭑·ad·o .
en·prem⭑·i
(tr)
En·ig⭑·i per⭑ prem⭑·o: est⭑·is vend⭑·it·a kiel⭑ sklav⭑·o: oni en·prem⭑·is
li⭑·ajn pied⭑·ojn en⭑ katen⭑·ojn ; la⭑ mal·bon⭑·aj potenc⭑·oj […] en·prem⭑·is
si·n kun⭑ puŝ⭑·o de⭑ vent⭑·o tra⭑ la⭑ ne·ferm⭑·it·a pord⭑·o en⭑ la⭑ ĉambr⭑·et·on ;
li frap⭑·is per⭑ la⭑ ost⭑·ec·a pugn⭑·o tiel⭑ energi⭑·e sur⭑ si⭑·a mal·larĝ⭑·a
brust⭑·o, ke⭑ ĉiu+moment⭑·e oni pov⭑·is tim⭑·i, vid⭑·i li·n en·prem⭑·i la⭑
kavern⭑+son⭑·an korp⭑·o-part⭑·on ; [la⭑ mal·amik⭑·o] en·prem⭑·u mi⭑·an viv⭑·on en⭑ la⭑
ter⭑·on (mort⭑·ig·u mi·n), kaj⭑ mi⭑·an honor⭑·on li met⭑·u en⭑ la⭑ polv⭑·on .
kontraŭ·prem⭑·i
prem⭑·i kontraŭ⭑ io: minac⭑·is la⭑ danĝer⭑·o est⭑·i for·port⭑·it·a, la⭑
lav⭑·ist·in·o dev⭑·is si·n kontraŭ·prem⭑·i ; li proklam⭑·is la⭑ imperi⭑·on por⭑
kontraŭ·prem⭑·i la⭑ japan⁹·an minac⭑·on .
kun·prem⭑·i
(tr)
1.
Prem⭑·i io·n tiel⭑, ke⭑ ĝi⭑·aj element¹·oj far⭑·iĝ·as tre⭑ proksim⭑·aj: li
port⭑·is elegant¹·ajn bot⭑·ojn kaj⭑ ĉapel⭑·on, kiu pov⭑·is est⭑·is kun·prem⭑·at·a
(fald⭑·at·a per⭑ vertikal⭑·a prem⭑·o) ; la⭑ princ⭑·o mord⭑·is la⭑ lip⭑·ojn kaj⭑
kun·prem⭑·is la⭑ pugn⭑·ojn (en⭑ sign⭑·o de⭑ koler⭑·o) ; ĉi⭑ tiu·j sulk⭑·et·oj kaj⭑
mal·dik⭑·aj kun·prem⭑·it·aj lip⭑·oj aspekt¹·ig·is li·n kiel⭑ vir⭑·on kun⭑
mal·dolĉ⭑·a temperament¹·o kaj⭑ kutim⭑·a mal·kontent⭑·ec·o ; ombr⭑·ec·a figur⭑·o
de⭑ azen⭑·o kun⭑ strang⭑+aspekt¹·e kun·prem⭑·it·a rajd⭑·ant·o sen·bru⭑·e glit⭑·is
trans⭑ herb⭑·ej·o ; li pri·palp⭑·is [la⭑ kandel⭑·on], kun·prem⭑·is la⭑ meĉ⭑·on
per⭑ la⭑ fingr⭑·oj kaj⭑ post⭑·e de·nov⭑·e kuŝ⭑·iĝ·is ; li […] plor⭑·is
mal·esper⭑·e kun·prem⭑·ant·e la⭑ kap⭑·on per⭑ la⭑ man⭑·oj .
2.
Ag⭑·i sur⭑ korp⭑·on tiel⭑, ke⭑ ĝi⭑·a volumen⁴·o mal·pli⭑·iĝ·as: kun·prem⭑·it·a
aer⭑·o.
kun·prem⭑·iĝ·i
(ntr)
Prem⭑·iĝ·i unu⭑ al⭑ la⭑ ali⭑·a, dens⭑·iĝ·i, pli⭑ mal·vast⭑·e kun·star⭑·i: la⭑ pal⭑·aj
lip⭑·oj kun·prem⭑·iĝ·is ; knab⭑·in·et·o […] kun·prem⭑·iĝ·int·e sid⭑·is antaŭ⭑ la⭑
kamen⭑·o ; ŝi⭑·a kor⭑·o konvulsi⭑·e kun·prem⭑·iĝ·is . {ŝrump⁶·i}
kun·prem⭑·il·o
{Pump⭑·il·o} , serv⭑·ant·a por⭑ kun·prem⭑·i ^2 gas⭑·on: la⭑ varm⭑·a alt⭑+prem⭑·a
gas⭑·o, kiu el·ir⭑·as el⭑ la⭑ kun·prem⭑·il·o, tra·ir⭑·as la⭑ du⭑·an
inter·ŝanĝ⭑·il·on, kiu est⭑·as la⭑ kondens⁽⁺⁾·il·o . {kompresor⁽⁺⁾·o}
mal·prem⭑·i
(tr)
Ĉes⭑·ig·i prem⭑·ad·on kaj⭑ las⭑·i io·n prem⭑·it·an liber⭑·e re·ven⭑·i al⭑ ties⭑
normal¹·a stat⭑·o: tren⭑·u la⭑ kruc⭑·on ĝis⭑ la⭑ punkt⭑·o, kiu·n vi dezir⭑·as
uz⭑·i kiel⭑ nov⭑·an origin¹·on, kaj⭑ mal·prem⭑·u la⭑ mus⭑-buton⭑·on ; ekster·ig⭑·o
de⭑ la⭑ sent⭑·oj, per⭑ vort⭑·oj kaj⭑ per⭑ iu ajn⭑ ali⭑·a form⭑·o, mal·prem⭑·as
intern⭑·ajn tensi⁽⁺⁾·ojn; ni far⭑·as streĉ⭑·on kaj⭑ mal·long⭑·ig·as la⭑ muskol⭑·on
por⭑ io·n re·ten⭑·i, sed⭑ la⭑ bird⭑·o ‐ mal⭑·e ‐ dev⭑·as kun⭑ fort⭑·o mal·prem⭑·i
la⭑ „fingr⭑·ojn“ por⭑ de·branĉ⭑·iĝ·i .
inter·prem⭑·i
(tr)
Prem⭑·i unu⭑ al⭑ la⭑ ali⭑·a: li mem⭑ rev⭑·em·e fiks¹-rigard⭑·is antaŭ⭑ si·n,
inter·prem⭑·ant·e la⭑ fingr⭑·o-pint⭑·ojn de⭑ si⭑·aj man⭑·oj ; tie reg⭑·is vigl⭑·a
inter·prem⭑·ad·o [de⭑ la⭑ hom⭑-amas⭑·o] .
sub·prem⭑·i
(tr)
1.
Prem⭑·i sub⭑ si⭑·a pov⭑·o, potenc⭑·o; {prem⭑·i ^2.b} : ĉu⭑ ne⭑ sub·prem⭑·as vi·n
la⭑ riĉ⭑·ul·oj, kaj⭑ mem⭑ tren⭑·as vi·n antaŭ⭑ la⭑ tribunal¹·ojn? ; sub·prem⭑·i
ribel⭑·on, fremd⭑·an gent⭑·on; batal⭑·o por⭑ la⭑ sen·de·pend⭑·iĝ·o de⭑ tiu aŭ⭑
ali⭑·a „sub·prem⭑·at·a naci⭑·o“ ; la⭑ sub·prem⭑·it·ec·o de⭑ la⭑ popol⭑·o sub⭑ la⭑
car¹·oj; sub·prem⭑·at·a de⭑ dorm⭑·o; ; li ne⭑ pov⭑·is sub·prem⭑·i en⭑ si akuz³·an
voĉ⭑·on . {despot¹·ec·o} , {jug⭑·o} , {sklav⭑·ec·o} , {skurĝ⭑·o} , {sufok⭑·i}
, {tiran¹·ec·o} , {vip⭑·o}
2.
Pen⭑·i ne⭑ montr⭑·i si⭑·an anim⭑-stat⭑·on al⭑ la⭑ ĉe·est⭑·ant·oj, evit⭑·ant·e
parol⭑·ojn, korp⭑·o-sign⭑·ojn, ks: elegant¹·e met⭑·is man⭑·on antaŭ⭑
la⭑ buŝ⭑·on kaj⭑ sub·prem⭑·is osced⭑·on ; [la⭑ teatr⭑·a medi³·o] est⭑·as mond⭑·et·o
de⭑ envi⭑·o, venĝ⭑·em·o, flat⭑·ad·o kaj⭑ sub·prem⭑·it·aj sent⭑·oj de⭑ orgojl⁽⁺⁾·o kaj⭑
sin⁸-ador⭑·o ; li dev⭑·is sub·prem⭑·i rid⭑·et·on pri⭑ la⭑ naiv⭑·a manier⭑·o, en⭑
kiu ili las⭑·is si·n kapt⭑·i .
3.
Ced⭑·ig·i, obe⭑·ig·i per⭑ moral¹·a prem⭑·o: oni ne⭑ pov⭑·as sub·prem⭑·i tiu·n
bezon⭑·on; sub·prem⭑·i si⭑·an pasi⭑·on.
tra·prem⭑·i
(tr)
Tra·ig⭑·i per⭑ prem⭑·ad·o: tra·prem⭑·i ter⭑-pom⭑·ojn, kaĉ⭑·on; li dev⭑·is far⭑·i la⭑
prov⭑·on, ĉu⭑ li pov⭑·os si·n tra·prem⭑·i ; mult⭑·aj mal·dik⭑·aj log⭑·ant·oj de⭑
tiu instituci⭑·o si·n tra·prem⭑·as [tra⭑ la⭑ krad⭑·o] kaj⭑ far⭑·as ekster⭑·e
si⭑·ajn mal·grand⭑·ajn vizit⭑·ojn .
aer⭑-prem⭑·o
Mezur⭑·ebl·a prem⭑·o de⭑ aer⭑·o: sub·met⭑·i la⭑ organism¹·on al⭑ pli⭑ alt⭑·a
aer⭑-prem⭑·o en⭑ atmosfer¹·o, satur⭑·it·a per⭑ oksigen⭑·o ? sur⭑ la⭑ proksim⭑·a
mar⭑·o de⭑ Japani⁽⁺⁾·o aer⭑·o-flu⭑·o mal·supr⭑·en~ir⭑·is, far⭑·iĝ·ant·e al·ta⁽⁺⁾-er⭑-prem⭑·o
(anticiklon⁽⁺⁾·o) kaj⭑ kovr⭑·ant·e la⭑ tut⭑·an japan⁹·an insul⭑·ar·on .
fingr⭑·o-prem⭑·aĵ·o
{Prem⭑-sign⭑·o} , far⭑·it·a de⭑ fingr⭑·o: li nun⭑ hav⭑·is perfekt⭑·an seri⭑·on de⭑
fingr⭑·o-prem⭑·aĵ·oj, kiu·jn li pov⭑·is klas⭑·i apud⭑ tiu·j de⭑ ;
vizit⭑·ant·oj […] dev⭑·os aŭ⭑ dispon⭑·i pri⭑ ne·fals⭑·ig·ebl·a pasport⭑·o aŭ⭑
sub·met⭑·i si·n al⭑ en·slip⁵·ig·o (fot⁹·o kaj⭑ fingr⭑·o-prem⭑·aĵ·o) .
kor⭑-prem⭑·at·ec·o
Sent⭑·o de⭑ tiu, kiu ricev⭑·as korp⭑-rem⭑·on: de⭑ kelk⭑·a temp⭑·o ŝi sufer⭑·is
de⭑ kor⭑-prem⭑·at·ec·o […] kaj⭑ imag⭑·is, ke⭑ ŝi korp⭑·e fart⭑·as mal·bon⭑·e .
korp⭑-rem⭑·i
(tr)
Sen·tig⁸·i kor⭑·an sufer⭑·on, mal·ĝoj⭑·on, {aflikt³·i} : kio tiel⭑ korp⭑-rem⭑·as
vi·n? . la⭑ tut⭑·a krist⭑-nas⁴-karb⭑·et·o kaj⭑ la⭑ krist⭑-nask⭑·o mem⭑ ŝajn⭑·is al⭑
li korp⭑+rem⭑·e melankoli³·aj .
korp⭑+rem⭑·iĝ·i
(ntr)
Sent⭑·i korp⭑-rem⭑·on pro⭑ mal·ĝoj⭑·o, ĉagren⭑·o, kompat⭑·o...: mi ĉiam⭑
korp⭑+rem⭑·iĝ·as, se⭑ mi vid⭑·as mal·sat⭑·an pleb⁴·on juĝ⭑·i pri⭑ grand⭑·ul·oj .
korp⭑-rem⭑·o
Mal·ĝoj⭑·o, aflikt³·o: ŝi re·memor⭑·is la⭑ rest⭑·int·ojn [kaj⭑] ne·esprim⭑·ebl·a
korp⭑-rem⭑·o ŝi·n atak⭑·is ; li san⭑·ig·as la⭑ korp⭑-re·mat⭑·ojn kaj⭑ bandaĝ²·as
ili⭑·ajn vund⭑·ojn .
man⭑-prem⭑·o
{Salut⭑·o} de⭑ du⭑ hom⭑·oj, far⭑·at·a per⭑ reciprok⭑·a pren⭑·o kaj⭑ prem⭑·o de⭑
man⭑·o: la⭑ frat⭑·aj popol⭑·oj de⭑ Dan⁸·uj·o kaj⭑ Sved⁸·uj·o salut⭑·as si·n
reciprok⭑·e, ne⭑ per⭑ kanon¹·oj, sed⭑ per⭑ amik⭑·a man⭑-prem⭑·o ; li man⭑-prem⭑·is
ĝentil⭑·e afabl⭑·e, ĉiam⭑ per⭑ intens⁴·e fort⭑·a kaj⭑ sent⭑+per⭑·a man⭑·o .
ne·sub·prem⭑·ebl·a
Kiu·n oni ne⭑ pov⭑·as sub·prem⭑·i, de·ten⭑·i, kaŝ⭑·i: ar⭑·o da⭑ ne·sub·prem⭑·ebl·aj
Fenici⁽⁺⁾·an·oj kaj⭑ Damask⁽⁺⁾·an·oj […] de⭑ temp⭑·o al⭑ temp⭑·o bru⭑·e romp⭑·is la⭑
konven⭑·ec·on de⭑ la⭑ lok⭑·o ; gaj⭑·a, ne·sub·prem⭑·ebl·a brit⁹·a soldat⭑·o,
vundita sed⭑ man⭑-sving⭑·ant·a . {ne·brid⭑·ebl·a}
paper⭑-prem⭑·il·o
Pez⭑·a, oft⭑·e ornam⭑·a objekt⭑·o, por⭑ met⭑·i sur⭑ paper⭑·aĵ·oj kaj⭑ evit⭑·i
ili⭑·an dis·blov⭑·ad·on: mi eg⭑·e dezir⭑·is paper⭑-prem⭑·il·on .
pied⭑-prem⭑·i
(tr)
{Tret⁹·i} : li⭑·aj soldat⭑·oj pied⭑-prem⭑·ad·is la⭑ gren⭑·on sur⭑ la⭑ kamp⭑·o kaj⭑
for·brul⭑·ig·ad·is la⭑ dom⭑·ojn de⭑ la⭑ vilaĝ⭑·an·oj ; li paŝ⭑·as sur⭑
potenc⭑·ul·oj kiel⭑ sur⭑ kot⭑·o, kaj⭑ kiel⭑ pot⭑+far⭑·ist·o pied⭑-prem⭑·as argil⭑·on
; per⭑ Vi⭑·a nom⭑·o ni pied⭑-prem⭑·os (detru⭑·os) ni⭑·ajn kontraŭ·batal⭑·ant·ojn
; kial⭑ do⭑ vi pied⭑-prem⭑·as (mal·respekt⭑·as) Mi⭑·an buĉ⭑-ofer⭑·on kaj⭑
farun⭑-ofer⭑·on, kiu·jn Mi star⭑·ig·is por⭑ la⭑ loĝ⭑·ej·o? .
rul⭑-prem⭑·i
(tr)
Prem⭑·i^1.a per⭑ rul⭑·ad·o, oft⭑·e por⭑ plat⭑·ig·i: rul⭑-prem⭑·i past⭑·on,
lit⭑·o-tuk⭑·ojn, gazon⁽⁺⁾·on; la⭑ graci⭑·a flu⭑·ad·o baldaŭ⭑ rul⭑-prem⭑·is la⭑ sabl⭑·on
kaj⭑ klar⭑·ig·is la⭑ ŝaŭm⭑·an flak⁽⁺⁾·on ; buldoz⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ min⭑·o-entrepren⭑·o
rul⭑-prem⭑·is sen⭑ antaŭ⭑·a avert⭑·o kaban²·ojn .
rul⭑-prem⭑·il·o
1.
Rul⭑-cilindr¹·o kun⭑ ten⭑·il·oj por⭑ plat⭑·ig·i past⭑·on: la⭑ serv⭑·ant·in·oj per⭑
si⭑·aj rul⭑-prem⭑·il·oj rul⭑-prem⭑·is la⭑ past⭑·on tro⭑ mal·dik⭑·a .
2.
Vetur⭑·il·o kun⭑ larĝ⭑·aj pez⭑·aj rul⭑-cilindr¹·oj, serv⭑·ant·a por⭑ glat⭑·ig·i
voj⭑-material⭑·ojn kaj⭑ mal·mol⭑·ig·i la⭑ supr⭑·aĵ·on de⭑ strat⭑·oj: Esperant⭑·o
percept¹·iĝ·as kiel⭑ ŝose³·a rul⭑-prem⭑·il·o, kiu pas⭑·ant·e prem⭑·ad·os ĉio·n
mort⭑·a, plat⭑·ig·ant·e ĉiu·jn kultur¹·ajn diferenc⭑·ojn .
sang⭑·o-prem⭑·o
Mezur⭑·ebl·a prem⭑·o de⭑ sang⭑·o en⭑ angi⁽⁺⁾·oj: mezur⭑·as
sang⭑·o-prem⭑·on por⭑ vilaĝ⭑·an·o ; iu·j plend⭑·as eĉ⭑ pri⭑ […] tro⭑ alt⭑·a
sang⭑·o-prem⭑·o ; [ili] konstat⭑·is, ke⭑ post⭑ preĝ⭑·o […] ili⭑·a sang⭑·o-prem⭑·o
normal¹·iĝ·is ; lakt⭑·o-bakteri²·oj favor⭑·e influ⭑·as […] la⭑ sang⭑·o-prem⭑·on .
{tensi⁽⁺⁾·o ^2}
temp⭑·o-prem⭑·o
{Urĝ¹·o} : tiu provizor¹·a elekt⭑·o do⭑ don⭑·os al⭑ ni⭑·a Asoci¹·o la⭑ ebl⭑·ec·on
sen⭑ plej⭑ grand⭑·a temp⭑·o-prem⭑·o serĉ⭑·i kaj⭑ taŭg⭑·an person⭑·ar·on ; {hast⁽⁺⁾·o}
, {rapid⭑·o}
vin⭑-prem⭑·ant·o, vin⭑-ber⭑-prem⭑·ant·o
Tiu, kiu far⭑·as most⭑·on, el·prem⭑·ant·e vin⭑-ber⭑·ojn: ven⭑·os tag⭑·oj […],
kiam⭑ la⭑ plu·gant⭑·o renkont⭑·iĝ·os kun⭑ la⭑ rikolt⭑·ant·o, la⭑
vin⭑-ber⭑-prem⭑·ant·o kun⭑ la⭑ sem⭑·ant·o ; kant⭑·on de⭑ vin⭑-prem⭑·ant·oj Li
ek·son⭑·ig·os super⭑ ĉiu·j loĝ⭑·ant·oj de⭑ la⭑ ter⭑·o .
prem⭑-maŝin⭑·o
Maŝin⭑·o por⭑ industri⭑·e prem⭑·i objekt⭑·ojn: rul⭑-prem⭑-maŝin⭑·o ; kiel⭑
labor⭑·ist·o li ne⭑ est⭑·is tre⭑ lert⭑·a, ĉar⭑ li iam⭑ tranĉ⭑·is al⭑ si
fingr⭑·on sub⭑ prem⭑·o-maŝin⭑·o .
prem⭑+dev⭑·ig·i, prem⭑-neces⭑·ig·i, prem⭑-trud⭑·i
{Dev⭑·ig·i} , neces⭑·ig·i, trud⭑·i per⭑ moral¹·a prem⭑·o: inter·parti⭑·a
mal·konkord³·o mal·ferm⭑·as la⭑ pord⭑·on al⭑ dekstr⭑·ul·oj, por⭑ ke⭑ tiu·j si·n
prem⭑-trud⭑·u en⭑ reg⭑·ist·ar·an pozici¹·on .
Rim.: La⭑ radik⭑·o „ “ oft⭑·e aper⭑·as kiel⭑ flank⭑-element¹·o en⭑
kun·met⭑·aĵ·oj, foj⭑·e kun⭑ nuanc⭑·o de⭑ prem⭑·o de⭑ moral¹·o. Vid⭑·u {prem⭑-katen⭑·i} ,
{prem⭑+mort⭑·ig·i} , {prem⭑-plat⭑·ig·i} , {prem⭑-pens⭑·o} , {prem⭑-sign⭑·o} , {prem⭑-sonĝ⭑·o}
.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.71 2024/01/21 12:39:17 ]
__________________________________________________________________