vidu ankaŭ la klarigojn
pri⭑
I.
pri⭑
Prepozici⭑·o signif⭑·ant·a „ {koncern⭑·e al⭑} “, „ {rilat⭑·e al⭑} “, „tem⭑·e
de⭑“ kaj⭑ uz⭑·at·a:
1.
Post⭑ verb⭑·o, por⭑ montr⭑·i la⭑ objekt⭑·on, okaz⭑·e de⭑ kiu far⭑·iĝ·as
la⭑ ag⭑·o: li pens⭑·is nur⭑ pri⭑ la⭑ mir⭑·ind·e bel⭑·a reĝ⭑·id·in·o ;
memor⭑·i pri⭑ mezur⭑·o en⭑ labor⭑·o kaj⭑ plezur⭑·o ; re·memor⭑·ig·i pri⭑
mi⭑·aj pek⭑·oj ; parol⭑·i pri⭑ mult⭑·aj afer⭑·oj ; kred⭑·i pri⭑ prosper⭑·o
; kred⭑·i pri⭑ kapric⭑·a hazard²·o ; dub⭑·i pri⭑ la⭑ bon⭑·a vol⭑·o kaj⭑
intenc⭑·o ; dub⭑·i pri⭑ tia ebl⭑·ec·o ; aspir³·i pri⭑ edz⭑·iĝ·o kun⭑ ŝi ;
alban⁸·a popol⭑·o de⭑ Kosov⁽⁺⁾·o, sopir⭑·ant·a pri⭑ propr⭑·a ŝtat⭑·o ;
funebr⭑·i pri⭑ Sar⁽⁺⁾·a kaj⭑ plor⭑·i pri⭑ ŝi ; zorg⭑·i pri⭑ la⭑ pan⭑·o ;
ĵur⭑·i pri⭑ ili ; tromp⭑·i iu·n pri⭑ io; kun·labor⭑·i pri⭑ la⭑ sukces⭑·o
de⭑; [li] rakont⭑·is al⭑ li pri⭑ la⭑ aper⭑·o de⭑ la⭑ pastr⭑·o ; vi
aŭd⭑·is jam⭑ pri⭑ la⭑ metamorfoz¹·o de⭑ l'⭑ reĝ⭑·id·o ; sed⭑ pri⭑ ŝi⭑·a
frat⭑·in·o, mi pov⭑·as dir⭑·i, ke⭑ […] . {je⭑} , {pro⭑} .
2.
Post⭑ adjektiv⭑·o, por⭑ montr⭑·i la⭑ kaŭz⭑·on aŭ⭑ okaz⭑·on de⭑ la⭑ sent⭑·o
aŭ⭑ anim⭑-stat⭑·o: mi est⭑·as kontent⭑·a pri⭑ ĉar²·o da⭑ […] ; [li]
esprim⭑·is si·n tre⭑ kontent⭑·a pri⭑ si⭑·a labor⭑·o ; mi est⭑·as
mal·kontent⭑·a pri⭑ tia indiferent⭑·ec·o ; mi est⭑·as cert⭑·a pri⭑
tio, kio·n mi dir⭑·as ; la⭑ mal·nov⭑·a jar⭑·o nun⭑ for·pas⭑·is, mi
ankaŭ⭑ est⭑·is tre⭑ ĝoj⭑·a pri⭑ tio ; konsci⭑·a pri⭑ la⭑ problem¹·o ;
konsci⭑·a pri⭑ la⭑ danĝer⭑·o ; pri⭑ hav⭑·o najbar⭑·a oni est⭑·as
mal·avar⭑·a . {pro⭑} , {de⭑} .
3.
Post⭑ substantiv⭑·o, por⭑ montr⭑·i la⭑ tem⭑·on koncern⭑·at·an de⭑ la⭑
ide⭑·o: atest⭑·o pri⭑ la⭑ nask⭑·iĝ·o ; profesor¹·o pri⭑ matematik¹·a
logik¹·o ; la⭑ problem¹·o pri⭑ la⭑ rilat⭑·oj inter⭑ ŝtat⭑·o kaj⭑
eklezi¹·o ; raport⭑·o pri⭑ la⭑ land⭑·o ; la⭑ demand⭑·o pri⭑ lingv⭑·o
inter·naci⭑·a ; la⭑ deklaraci³·o pri⭑ hom⭑·aj rajt⭑·oj el·don⭑·it·a en⭑
1948 ; komision⁴·o pri⭑ medi³-protekt¹·ad·o ; popol⭑·a rajt⭑·o pri⭑
mem·decid⭑·o ; traktat¹·o pri⭑ amik⭑·ec·o inter⭑ du⭑ ŝtat⭑·oj ; la⭑
inter·naci⭑·a traktat¹·o pri⭑ protekt¹·o de⭑ intelekt⁴·aj propr⭑·aĵ·oj ;
la⭑ ide⭑·o pri⭑ inter·naci⭑·a kultur¹·a inter·ŝanĝ⭑·o ek·est⭑·is en⭑ 1997
en⭑ la⭑ urb⭑·o Brn⁽⁺⁾·o ; la⭑ ide⭑·o pri⭑ naci⭑·ec·o facil⭑·e pov⭑·as tiel⭑
etend⭑·iĝ·i, ke⭑ ĝi far⭑·iĝ·os afekt⭑·aĵ·o ; la⭑ legend⭑·o pri⭑ la⭑
bel⭑·ul·in·o Zobeido ; mi hav⭑·is la⭑ sent⭑·on pri⭑ io fal⭑·ant·a; pri⭑
la⭑ lup⭑·o rakont⭑·o kaj⭑ la⭑ lup⭑·o renkont⭑·e ; la⭑ mod⭑·o pri⭑ tio
pas⭑·is jam⭑ de⭑ long⭑·e. {al⭑} , {de⭑} .
II.
Radik⭑·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o „pri⭑“:
pri⭑·a
Tiu+tem⭑·a, koncern⭑·ant·a tio·n aŭ⭑ tiu·n: oni kolekt⭑·is cent⭑·ojn da⭑
tiu·j insekt⭑·oj kaj⭑ ja⭑ trov⭑·is la⭑ virus⁹·on en⭑ kelk⭑·aj el⭑ ili,
laŭ⭑ pri⭑·a not⭑·o publik⭑·ig·it·a de⭑ la⭑ „Fond⭑·aĵ·o de⭑ Oswaldo Cruz“
.
pri⭑·i
(tr)
Est⭑·i pri⭑·a; koncern⭑·i: la⭑ afer⭑·o ne⭑ pri⭑·as mi·n .
III.
Prefiks⭑·o signif⭑·ant·a:
1.
Ke⭑ tem⭑·as pri⭑ la⭑ tem⭑·o indik³·it·a de⭑ la⭑ radik⭑·o (precip⭑·e ĉe⭑
adjektiv⭑·oj): pri·lingv⭑·a artikol⭑·o ; pri·mor⭑·a komedi¹·o.
2.
Ke⭑ iu·n el⭑ la⭑ ne·rekt⭑·aj komplement²·oj de⭑ verb⭑·o oni far⭑·as ties⭑
objekt⭑·o (tiu·n el⭑ la⭑ komplement²·oj, kiu indik³·as koncern⭑·at·on,
do⭑ tiu·n aŭ⭑ tio·n, kio·n la⭑ ag⭑·o cel⭑·as aŭ⭑ koncern⭑·as):
a)
Regul⭑·e, kiam⭑ oni far⭑·as el⭑ komplement²·o, en·konduk⭑·at·a
per⭑ la⭑ propozici²·o „pri⭑“, rekt⭑·an objekt⭑·on: vet⭑·i pri⭑
io → pri·vet⭑·i io·n; plor⭑·i pri⭑ iu → pri·plor⭑·i iu·n; kant⭑·i
kant⭑·on pri⭑ iu → pri·kant⭑·i hero⭑·on ; dub⭑·i pri⭑ io →
pri·dub⭑·i io·n; pri·zorg⭑·i, pri·respond⭑·i io·n (zorg⭑·i,
respond⭑·i je⭑ la⭑ bezon⭑·oj pri⭑ io); tiu kamp⭑·o […] est⭑·os
konsekr⁴·it·a al⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o, kiel⭑ kamp⭑·o pri·ĵur⭑·it·a
(for·ĵur⭑·it·a, ĵur⭑·e ofer⭑-don⭑·it·a) .
b)
Pli⭑ ĝeneral¹·e, kiam⭑ tem⭑·as pri⭑ ali⭑·a ne·rekt⭑·a
komplement²·o traf⭑·at·a de⭑ la⭑ ag⭑·o; ne·transitiv²·a verb⭑·o
iĝ⭑·as transitiv²·a, ĉe⭑ verb⭑·o transitiv²·a okaz⭑·as komut⁽⁺⁾·o
de⭑ la⭑ komplement²·oj: {pri·pag⭑·i} ; pri·serv⭑·i; pri·ŝtel⭑·i;
pri·ŝtel⭑·i la⭑ mastr⭑·on (kp ŝtel⭑·i mon⭑·uj·on); pri·fajf⭑·i
aktor¹·on;
3.
Ke⭑ la⭑ intens⁴·o kaj⭑ precip⭑·e la⭑ ampleks⭑·o de⭑ la⭑ ag⭑·o est⭑·as
grand⭑·aj kaj⭑ ĉiu+flank⭑·aj, ke⭑ ili koncern⭑·as la⭑ tut⭑·on de⭑ la⭑
koncern⭑·a objekt⭑·o:
a)
Sen⭑ ŝanĝ⭑·o de⭑ la⭑ objekt⭑·o: David pri·kalkul⭑·is la⭑
popol⭑·on ; pri·juĝ⭑·i io·n (kritik⭑·i); pri·trakt⭑·i io·n
(raport⭑·i pri⭑); pri·tranĉ⭑·i (tond⭑·i) vin⭑-ber⭑-branĉ⭑·on ; ŝi
ne⭑ pri·kalkul⭑·is si⭑·an ag⭑·on (ne⭑ konsider⭑·is la⭑
konsekvenc⭑·ojn aŭ⭑ ebl⭑·ojn) ; la⭑ pastr⭑·o pri·rigard⭑·u
(esplor⭑-ekzamen⭑·u) la⭑ infekt⭑·aĵ·on kaj⭑ deklar¹·u, ke⭑ ĝi
est⭑·as mal·pur⭑·a ; li ili·n bon⭑·e pri·frap⭑·u (mal·laŭd⭑·u) per⭑
la⭑ plum⭑·o .
b)
Kun⭑ la⭑ ŝanĝ⭑·o de⭑ la⭑ objekt⭑·o, kiel⭑ ĉe⭑ pri⭑-^2:
pri·parol⭑·i demand⭑·on (parol⭑·i pri⭑ la⭑ demand⭑·o kaj⭑ tuŝ⭑·i
ties⭑ divers⭑·ajn aspekt¹·ojn); pri·silent⭑·i tem⭑·on (nenio·n
ajn⭑ dir⭑·i); pri·skrib⭑·i pejzaĝ⭑·on (iom⭑ detal⭑·e, pli⭑ ol⭑
menci³·i; kp skrib⭑·i leter⭑·on); pri·pens⭑·i; pri·medit⭑·i ;
pri·fripon⭑·i la⭑ popol⭑·on ; pri·labor⭑·i ter⭑·on; pri·falĉ⭑·i
kamp⭑·on (kp falĉ⭑·i gren⭑·on); pri·plant⭑·i ĝarden⭑·on (kp
plant⭑·i roz⭑·uj·on); pri·ĵet⭑·i iu·n per⭑ ŝton⭑·oj (kp ĵet⭑·i
ŝton⭑·ojn); pri·konstru⭑·i mont⭑·on (kp konstru⭑·i dom⭑·on);
pri·rab⭑·i la⭑ vojaĝ⭑·ant·ojn (kp rab⭑·i brut⭑·ojn); pri·serĉ⭑·i
hom⭑·on (kp serĉ⭑·i ies⭑ mon⭑·on); pri·sem⭑·i kamp⭑·on (kp sem⭑·i
horde⭑·on); mi ordon⭑·os al⭑ la⭑ lokust⁽⁺⁾·oj pri·manĝ⭑·i la⭑
ter⭑·on (kp manĝ⭑·i rikolt⭑·ojn); li pri·tond⭑·is si⭑·an kap⭑·on
(kp tond⭑·i har⭑·ojn); ĉiu·n nokt⭑·on mi pri·verŝ⭑·as mi⭑·an
lit⭑·on (kp verŝ⭑·i larm⭑·ojn); fajr⭑·a kolon⭑·o pri·lum⭑·is al⭑
ili la⭑ voj⭑·on ; tia·n pal⭑·an vizaĝ⭑·on la⭑ lun⭑·o pri·lum⭑·is.
Rim.: Oni vid⭑·as per⭑ tiu·j last⭑·aj ekzempl⭑·oj, ke⭑ la⭑
senc⭑·o de⭑ _pri⭑_ kelk⭑+foj⭑·e simil⭑·as, tamen⭑ ne⭑
egal⭑~valor⭑·as tiu·n de⭑ _ig_. Pri·lum⭑·i pov⭑·as nur⭑ io, kio
est⭑·as mem⭑ lum⭑·ant·a; ekz-e „la⭑ lamp⭑·o pri·lum⭑·is la⭑
ĉambr⭑·on“, sed⭑ „mi lum⭑·ig·as la⭑ ĉambr⭑·on per⭑ lamp⭑·o“ ĉar⭑
mi ne⭑ lum⭑·as pri⭑ io, sed⭑ ig⭑·as io·n lum⭑·i pri⭑ io.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.119 2023/10/20 16:38:17 ]
__________________________________________________________________