raci¹·/·o

raci¹·o

          Kapabl⭑·o decid⭑·i per⭑ logik¹·a rezon¹·ad·o (kontrast¹·e al⭑ {emoci³·o} ):
          ekzist⭑·as ia⭑ sen·fin⭑·e pli⭑ grand⭑·a fort⭑·o ol⭑ li⭑·a vol⭑·o: la⭑ ŝtat⭑·a
          raci¹·o, kiu·n respekt⭑·as eĉ⭑ la⭑ ĉiopova faraon⁽⁺⁾·o ; Beatric⁽⁺⁾·o ĝu⭑·as si⭑·an
          plen⭑·an raci¹·on, ĝust⭑·e tial⭑ ke⭑ ŝi est⭑·as perfekt⭑·e logik¹·em·a, ŝi ne⭑
          pov⭑·as inter·ven⭑·ig·i en⭑ si⭑·ajn juĝ⭑·ojn element¹·ojn, kiu·j por⭑ ŝi neniam⭑
          ekzist⭑·is ; la⭑ scienc⭑·o kaj⭑ teknik³·o far⭑·is grand⭑·eg·ajn progres⭑·ojn,
          la⭑ raci¹·o tamen⭑ ne⭑ mult⭑·e penetr⭑·is en⭑ la⭑ cerb⭑·ojn ; la⭑ lingv⭑·o
          far⭑·iĝ·as io sankt⭑·a, io fe⭑·a, io fabel⭑·a, io mit¹·a ― io, kio situ⁸·as
          ekster⭑ la⭑ kamp⭑·o de⭑ raci¹·o ; la⭑ raci¹·o kontraŭ⭑·as tiu·jn ĥaos⭑·ajn
          sent⭑·ot-romp⭑·iĝ·ojn – nenio est⭑·as pli⭑ tromp⭑·a, – re·dir⭑·is 
          , – ol⭑ ampleks⭑·a dir⭑·aĵ·o, pretend⭑·ant·a la⭑ raci¹·on ; en⭑ la⭑ sfer¹·o de⭑
          la⭑ pur⭑·a raci¹·o la⭑ ekzist⭑·o de⭑ Di⭑·o est⭑·as ne·pruv⭑·ebl·a . {intelekt⁴·o} ,
          {prudent⭑·o} , {saĝ⭑·o}

raci¹·a

   1.
          Posed⭑·ant·a la⭑ raci¹·on: hom⭑·o est⭑·as raci¹·a est⭑·aĵ·o, do⭑ li dev⭑·as
          konsider⭑·i la⭑ afer⭑·ojn ne⭑ nur⭑ laŭ⭑ ties⭑ rigid⭑·a re·al·ec⭑·o, sed⭑ li
          dev⭑·as streb⁶·i pli⭑ alt⭑·en ; ver⭑+ŝajn⭑·e en⭑ mi⭑·a situaci⭑·o ĉiu raci¹·a
          angl⭑·a ŝtat⭑·an·o trov⭑·iĝ·us en⭑ la⭑ sam⭑·a ne·cert⭑·ec·o . {klar⭑+mens³·a} ,
          {prudent⭑·a} , {sen·parti⭑·a} , {sobr⭑·a^3}

   2.
          Baz¹·it·a sur⭑ la⭑ raci¹·o, konform⭑·a al⭑ la⭑ raci¹·o: tro⭑ raci¹·aj kaj⭑ tro⭑
          scienc⭑·o-plen⭑·aj klar⭑·ig·oj ; li⭑·aj lud⭑·oj ricev⭑·is nun⭑ tut⭑·e ali⭑·an
          karakter⭑·on, ili far⭑·iĝ·is pli⭑ raci¹·aj ; la⭑ kre⭑·o kaj⭑ en·konduk⭑·o en⭑
          uz⭑·ad·on de⭑ raci¹·a lingv⭑·o inter·naci⭑·a ; la⭑ princip⭑·oj de⭑ raci¹·a
          gramatik⭑·o kaj⭑ de⭑ inter·naci⭑·a vort⭑·ar·o ; pens⭑·i, detal⭑·e esplor⭑·i,
          t.e. uz⭑·i la⭑ sol⭑·ajn raci¹·ajn rimed⭑·ojn, oni ne⭑ vol⭑·as ; tamen⭑
          ekzist⭑·as raci¹·a solv⭑·o, kaj⭑ ni fin⭑·e trov⭑·os ĝi·n ; se⭑, en⭑ raci¹·aj
          lim⭑·oj, dub⭑·o rest⭑·as, la⭑ ĵuri⁽⁺⁾·o ne⭑ rajt⭑·as deklar¹·i mi·n kulp⭑·a ;
          ver⭑+ŝajn⭑·e est⭑·as ia⭑ raci¹·a klar⭑·ig·o . {logik¹·a}

raci¹·ec·o

          Konform⭑·ec·o al⭑ raci¹·o: [ili] ne⭑ toler⭑·as inter⭑ si la⭑ raci¹·ec·on kaj⭑,
          […] ili vol⭑·is trud⭑·i la⭑ frenez⭑·on ankaŭ⭑ al⭑ mi ; pens⭑·o kaj⭑ legend⭑·o
          tro⭑ abomen⭑·a por⭑ la⭑ raci¹·ec·o aŭ⭑ la⭑ konsci⭑·o ; simpl⭑·ec·o kaj⭑ raci¹·ec·o
          ĉie, kaj⭑ aplik³·ebl·a al⭑ ĉiu .

raci¹·ig·i

   1.
          Ig⭑·i konform⭑·a al⭑ la⭑ raci¹·o:  si⭑·a+temp⭑·e propon⭑·is
          grand⭑·an premi⭑·on al⭑ tiu, kiu raci¹·ig·os terur⭑·e ne·logik¹·an angl⭑·an
          lingv⭑·on .

   2.
          Metod¹·e pli·bon⭑·ig·i kaj⭑ pli⭑+efik⭑·ig·i: raci¹·ig·i la⭑ labor⭑·on, la⭑
          produkt⭑·ad·on; help⭑·e de⭑ la⭑ Inter·naci⭑·a Lingv⭑·o ebl⭑·us konsider⭑·ind·e
          raci¹·ig·i la⭑ inter·naci⭑·an trafik⁴·on ; kulp⭑·as la⭑ ĉef⭑·a inĝenier⭑·o,
          raci¹·ig·on li aranĝ⭑·as, ĉu⭑ mult⭑·e mal·alt⭑·iĝ·os la⭑ salajr⭑·o? ; prepar⭑·e
          al⭑ plan⭑·at·a trans·lok⭑·iĝ·o, mi decid⭑·is raci¹·ig·i mi⭑·an arĥiv³·on .

raci¹·ism·o

          {Racionalism²·o} : en⭑ 1959 aper⭑·is li⭑·a (  )
          „Mal·ŝim⭑·ig·a Manifest¹·o“ kontraŭ⭑ la⭑ raci¹·ism·o en⭑ la⭑ arkitektur⁸·o ; la⭑
          zamenhof⭑·aj parol⭑·oj ŝajn⭑·is al⭑ la⭑ franc⭑·oj de⭑ la⭑ 19a jar⭑-cent⭑·o,
          en·radik⭑·iĝ·int·aj en⭑ la⭑ tradici¹·o de⭑ sen·kompromis²·a raci¹·ism·o, danĝer⭑·e
          emoci³·aj .

kontraŭ·raci¹·ism·o

          Ĉia doktrin¹·o kontraŭ⭑·a al⭑ raci¹·ism·o, ne⭑ akcept⭑·ant·a raci¹·on kiel⭑
          ĉiam⭑ plej⭑ alt⭑·an aŭtoritat⭑·on: la⭑ raci¹·ism·o kaj⭑ la⭑ modern¹·a
          kontraŭ·raci¹·ism·o la⭑ raci¹·on ĉu⭑ sen·kritik⭑·e super·taks⭑·as, ĉu⭑ sam⭑·e
          sen·kritik⭑·e mal·akcept⭑·as .

   [artikol⭑-versi⁹·o: 1.33 2023/10/20 19:20:10 ]
     __________________________________________________________________