vidu ankaŭ la klarigojn
radik⭑·/·o
radik⭑·o
1.
Mal·supr⭑·en kresk⭑·ant·a part⭑·o de⭑ {veget⭑·aĵ·o} , tut⭑·e sen⭑ foli⭑·oj, kaj⭑
serv⭑·ant·a por⭑ fiks¹·ad·o kaj⭑ nutr⭑·ad·o de⭑ la⭑ tig⁸·o: la⭑ radik⭑·o de⭑
genist⁴·o ; ĝi⭑·a radik⭑·o mal·jun⭑·iĝ·is en⭑ la⭑ ter⭑·o, kaj⭑ ĝi⭑·a trunk⭑·o
mort⭑·as ; jam⭑ la⭑ hak⭑·il·o kuŝ⭑·as ĉe⭑ la⭑ radik⭑·o de⭑ la⭑ arb⭑·o ; la⭑ arb⭑·o
en⭑ la⭑ mez⭑·o de⭑ si⭑·a trunk⭑·o est⭑·is krev⭑·int·a de⭑ la⭑ radik⭑·o ĝis⭑ la⭑
supr⭑·o ; mil⭑·oj da⭑ radik⭑·oj kaj⭑ radik⭑·et·oj sub·ten⭑·as ni⭑·an arb⭑·on .
pivot⁴-radik⭑·o (dik⭑·a, vertikal⭑·a, kun⭑ mal·mult⭑·aj branĉ⭑·et·oj). {bet⭑·o} ,
{tuber⭑·o} , {bulb⭑·o} , {rizom⁽⁺⁾·o} .
2.
Part⭑·o de⭑ {organ¹·o} , per⭑ kiu ĝi est⭑·as fiks¹·it·a en⭑ ali⭑·a: radik⭑·oj de⭑
la⭑ dent⭑·oj, ung⭑·oj; bracelet²·o est⭑·as [port⭑·at·a] plej⭑ oft⭑·e je⭑ la⭑
man⭑-radik⭑·o kaj⭑ ĉirkaŭ⭑·as ĝi·n ; varm⭑·a ŝvit⭑·o perl⭑·iĝ·is el⭑ la⭑ radik⭑·o
de⭑ li⭑·aj har⭑·oj .
3.
Esenc⭑·a {fundament⭑·o} , kern⭑·a {princip⭑·o} : la⭑ radik⭑·o de⭑ virt⭑·ul·oj
don⭑·as fort⭑·on ; la⭑ am⭑·o al⭑ mon⭑·o est⭑·as radik⭑·o de⭑ ĉia mal·bon⭑·o ;
mal·diligent⭑·ec·o est⭑·as la⭑ radik⭑·o de⭑ ĉia mal·bon⭑·o ; la⭑ mal·am⭑·o hav⭑·is
tiel⭑ profund⭑·ajn radik⭑·ojn en⭑ la⭑ kor⭑·oj, ke⭑ la⭑ princ⭑·o ĉe⭑ la⭑ sol⭑·a
vid⭑·o de⭑ la⭑ asiri⁽⁺⁾·aj soldat⭑·oj kapt⭑·is la⭑ glav⭑·on ; lern⭑·ad·o hav⭑·as
mal·dolĉ⭑·an radik⭑·on, sed⭑ bon⭑·an efik⭑·on ; kurac⭑·ist·oj […] en·ir⭑·as al⭑
la⭑ kern⭑·o kaj⭑ radik⭑·o de⭑ problem¹·o kaj⭑ tiel⭑ fin⭑·e kurac⭑·as mal·san⭑·ojn
. {font⭑·o} , {ĝerm⭑·o} , {kaŭz⭑·o}
4.
Primitiv²·a {vort⭑·o} , de⭑ kiu oni deriv⁴·as ali⭑·ajn vort⭑·ojn per⭑
al·met⭑·ad·o de⭑ ali⭑·aj radik⭑·oj aŭ⭑ afiks¹·oj: la⭑ radik⭑·o „ekstr“ ; verb⭑·a
radik⭑·o ; divers⭑·aj vort⭑·oj de⭑ unu⭑ radik⭑·o ; la⭑ vort⭑·ar·o dev⭑·as est⭑·i
far⭑·it·a el⭑ radik⭑·oj Sanskrit⁽⁺⁾·aj ; ni⭑·a U.V. en·hav⭑·as 3 mil⭑ radik⭑·ojn;
la⭑ fin⭑·a sum⭑·o de⭑ la⭑ Fundament⭑·aj kaj⭑ Oficial⭑·aj Radik⭑·oj est⭑·as do⭑:
2 768 + 2 185 = 4 953 (je⭑ la⭑ 9OA); en⭑ Esperant⭑·o, por⭑ form⭑·i
vort⭑·ojn kun·met⭑·it·ajn oni pren⭑·as ordinar⭑·e la⭑ pur⭑·ajn radik⭑·ojn, sed⭑,
se⭑ la⭑ bon⭑+son⭑·ec·o aŭ⭑ la⭑ klar⭑·ec·o postul⭑·as, oni pov⭑·as ankaŭ⭑ pren⭑·i la⭑
tut⭑·an vort⭑·on kun⭑·e kun⭑ ĝi⭑·a gramatik⭑·a fin⭑·aĵ·o, ekz-e skrib⭑-tabl⭑·o aŭ⭑
skrib⭑·o-tabl⭑·o .
5.
{Radikal¹·o} .
6.
a)
(de⭑ {polinom⁽⁺⁾·o} ) {Nul⭑·ig·ant·o} de⭑ la⭑ respond⭑·a {polinom⁽⁺⁾·a
funkci¹·o} . {obl⭑·ec·o.}
b)
(de⭑ {ekvaci²·o} ) Solv⭑·o de⭑ ĝi: la⭑ ekvaci²·o ne⭑
hav⭑·as reel⁽⁺⁾·an radik⭑·on.
c)
(de⭑ {reel⁽⁺⁾·o} per⭑ entjer⁽⁺⁾·o ) Ĝi⭑·a {n-a radik⭑·o} :
radik⭑·on oni oft⭑·e sign⭑·as per⭑ la⭑ {radik⭑-sign⭑·o} .
d)
(en⭑ {orient⭑·it·a grafe⁽⁺⁾·o} ) Tia {vertic⁸·o} , ke⭑ ekzist⭑·as
{voj⭑·o} ĝi·n lig⭑·ant·a al⭑ ajn⭑·a ali⭑·a vertic⁸·o de⭑ la⭑ grafe⁽⁺⁾·o.
radik⭑·a
1.
Aparten⭑·ant·a al⭑ radik⭑·o, rilat⭑·a al⭑ radik⭑·o: legom⭑·oj radik⭑·aj,
foli⭑·aj, trunk⭑·et·aj, flor⭑·aj kaj⭑ frukt⭑·aj ; de⭑ tia·j vort⭑·oj ni dev⭑·as
pren⭑·i nur⭑ la⭑ radik⭑·an form⭑·on kaj⭑ ĉiu·jn de·ven⭑·ajn form⭑·ojn uz⭑·i nur⭑
kun⭑ sufiks⭑·o aŭ⭑ fin⭑·iĝ·o pur⭑·e Esperant⭑·a .
2.
Kiu koncern⭑·as la⭑ radik⭑·ojn mem⭑, do⭑ est⭑·as {profund⭑·a} , {esenc⭑·a} ,
{fundament⭑·a} , {kern⭑·a} , {drast⁹·a} , {radikal¹·a} , hav⭑·as solid²·an
{baz¹·on} : radik⭑·a ŝanĝ⭑·o de⭑ metod¹·o; la⭑ mond⭑·o vol⭑·e-ne·vol⭑·e – hav⭑·as
radik⭑·ajn komun⭑·ajn interes⭑·ojn: […] prosper⭑·o en⭑ unu⭑ part⭑·et·o
prosper⭑·ig·as la⭑ tut⭑·on ; la⭑ kuraĝ⭑·o de⭑ kaj⭑ Vil⭑·ĉj·o est⭑·is
la⭑ al·glu⭑·iĝ·o al⭑ profund⭑+radik⭑·aj princip⭑·oj ; mult⭑·on mi dev⭑·is
ĉirkaŭ·hak⭑·i, anstataŭ⭑·ig·i, korekt⭑·i kaj⭑ radik⭑·e trans·form⭑·i ; la⭑ unu⭑·a
ismo est⭑·as nur⭑ sentiment⁽⁺⁾·a, sen·baz¹·a aspir³·o, dum⭑ la⭑ du⭑·a, radik⭑·e
lig⭑·it·a al⭑ la⭑ labor⭑·ist·a mov⭑·ad·o, anticip³·as la⭑ epok⭑·on, kiam⭑ la⭑
prolet⁸·ar·a mond⭑-revoluci¹·o est⭑·os fal⭑·ig·int·a la⭑ land⭑-lim⭑·ojn .
radik⭑·i
1.
(ntr)
Hav⭑·i radik⭑·ojn en⭑ io: la⭑ jun⭑·aj kverk⭑·oj ne⭑ (ek⭑)radik⭑·is ; venk⭑·is la⭑
tendenc¹·o plej⭑ profund⭑·e radik⭑·ant·a: li rid⭑·is ; kiel⭑ serioz⭑·a li
trov⭑·is la⭑ mond⭑·on, en⭑ kiu profund⭑·e radik⭑·ant·a inklin⭑·o est⭑·as la⭑ ec⭑·o
de⭑ ĉiu·j hom⭑·oj ; analiz¹·a intelekt⁴·o […] laŭ⭑ mi⭑·a person⭑·a teori⭑·o […]
radik⭑·as en⭑ tim⭑·o: por⭑ si·n protekt¹·i, oni prov⭑·as kompren⭑·i kaj⭑ sci⭑·i,
kaj⭑ disciplin²·as si·n ; sign⭑·o de⭑ la⭑ soci³·a radik⭑·iĝ·o de⭑ Esperant⭑·o en⭑
la⭑ nun·temp⭑·a mond⭑·o est⭑·as la⭑ fakt¹·o, ke⭑ […] aper⭑·as ankaŭ⭑
esperant⭑+lingv⭑·aj gazet⭑·oj . {baz¹·iĝ·i} , {fundament} iĝ⭑·i
2.
(tr)
{radik⭑·ig·i}
radik⭑·ig·i
( {reel⁽⁺⁾·on} per⭑ entjer⁽⁺⁾·o ) Kalkul⭑·i ĝi⭑·an {radik⭑·on ^6.c} :
(leg⭑·u: ok⭑ radik⭑·ig·it·e per⭑ tri⭑ est⭑·as du⭑, aŭ⭑: la⭑ tri⭑·a
radik⭑·o de⭑ ok⭑ est⭑·as du⭑); radik⭑·ig·o per⭑ est⭑·as {potenc⭑·ig·o} per⭑
; la⭑ radik⭑·ig·at·o (t.e. la⭑ nombr⭑·o, kiu·n oni radik⭑·ig·as; la⭑
kvant⭑·o sub⭑ la⭑ radik⭑-sign⭑·o). {potenc⭑·ig·i}
Rim.: Ŝajn⭑·as, ke⭑ la⭑ kial⭑·oj por⭑ prefer⭑·i „potenc⭑·ig·i“ al⭑ „potenc⭑·i“
aplik³·iĝ·as ankaŭ⭑ por⭑ la⭑ mal⭑·a operaci¹·o. Ceter⭑·e „ig⭑·i radik⭑·o“ est⭑·as
pli⭑ klar⭑·a metafor¹·o ol⭑ „ag⭑·i radik⭑·e“. Ni do⭑ propon⭑·as „radik⭑·ig·i“,
sub·ten⭑·at·e de⭑ la⭑ form⭑·o „radik⭑·ig·o“ trov⭑·ebl·a en⭑ , dum⭑ kaj⭑ prefer⭑·as
„radik⭑·i“.
radik⭑·ar·o
1.
La⭑ tut⭑·o de⭑ la⭑ {radik⭑·oj} de⭑ {veget⭑·aĵ·o} : fibr⭑·ec·a radik⭑·ar·o (kun⭑
mult⭑·aj ne·dik⭑·aj branĉ⭑·ant·aj radik⭑·oj); [la⭑] mikorizo [de⭑ fung⭑·oj]
etend⭑·iĝ·as pli⭑ vast⭑·e ol⭑ la⭑ radik⭑·ar·o de⭑ plant⭑·o .
2.
{Vort⭑·ar·o} , kolekt⭑·o de⭑ radik⭑·oj: riĉ⭑·a vort⭑·ar·eg·o dis·flor⭑·us el⭑
mal·grand⭑·a radik⭑·ar·o ; la⭑ evolu²·o de⭑ Esperant⭑·o precip⭑·e manifest¹·iĝ·is
en⭑ la⭑ pli·mult⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ radik⭑·ar·o ; pro⭑ la⭑ inter·naci⭑·ec·o de⭑ la⭑
radik⭑·oj, la⭑ latin⁽⁺⁾·id·aj popol⭑·oj kon⭑·as ebl⭑·e ĝis⭑ 80% de⭑ la⭑ radik⭑·ar·o
sen⭑ lern⭑·i Esperant⭑·on .
radik⭑·il·o
{radik⭑-sign⭑·o.}
el·radik⭑·i
{El·radik⭑·ig·i} : [pro⭑ la⭑] vent⭑·eg·o […] plej⭑ mal·jun⭑·eg·aj arb⭑·oj
el·radik⭑·iĝ·is kaj⭑ dis·bat⭑·iĝ·is ; ili el·radik⭑·is ĉiu·jn arb⭑·et·ojn, kaj⭑
dis·ĵet⭑·is ili·n renvers⭑·e ; mi vid⭑·is ili·n rit³·i kaj⭑ […] ĵet⭑·i en⭑ la⭑
akv⭑·on man⭑-plen⭑·ojn el·radik⭑·it·ajn el⭑ la⭑ viskoz⁽⁺⁾·a veget⭑·aĵ·ar·o ; eduk⭑·aj
misi⭑·oj […] destin¹·it·aj al⭑ el·radik⭑·ad·o de⭑ la⭑ analfabet⁽⁺⁾·ism·o .
el·radik⭑·ig·i
1.
{El·tir⭑·i} el⭑ ter⭑·o veget⭑·aĵ·on kun⭑·e kun⭑ ĝi⭑·aj radik⭑·oj: kolekt⭑·ant·e la⭑
lol⭑·on, vi ne⭑ el·radik⭑·ig·u ankaŭ⭑ la⭑ tritik⭑·on ; oni falĉ⭑·as kaj⭑
el·radik⭑·ig·as skirp⁽⁺⁾·ojn kaj⭑ fragmit⁽⁺⁾·ojn .
2.
Tut⭑·e {detru⭑·i} , plen⭑·e {eksterm⭑·i} : el·radik⭑·ig·i el⭑ la⭑ urb⭑·o […]
ĉiu·jn krim⭑·ul·ojn ; [tiu] fajr⭑·o […] mi⭑·an tut⭑·an akir⭑·it·aĵ·on ĝi
el·radik⭑·ig·us ; la⭑ cel⭑·o de⭑ ili⭑·a milit⭑-ir⭑·o est⭑·is, el·radik⭑·ig·i la⭑
idol⭑-kult¹·on de⭑ la⭑ Ĥam⁽⁺⁾-id⭑·oj . {likvid⭑·i} , {neni⭑·ig·i^1}
en·radik⭑·i
{En·radik⭑·ig·i} : fort⭑·e en·radik⭑·it·a kutim⭑·o ; la⭑ mal·fid⭑·o al⭑ Iran⁸·o
rest⭑·as en·radik⭑·it·a .
en·radik⭑·ig·i
1.
Fiks¹·i veget⭑·aĵ·on en⭑ ter⭑·o per⭑ ĝi⭑·aj radik⭑·oj por⭑ ke⭑ ĝi plu⭑·e kresk⭑·u:
la⭑ antaŭ⭑·aj okup⭑·ant·oj est⭑·is post·las⭑·int·aj […] heder⭑·on
en·radik⭑·ig·it·an en⭑ mal·nov⭑·a arb⭑·o-stump³·o . {plant⭑·i}
2.
Firm⭑·e kaj⭑ daŭr⭑·e {fiks¹·i} : fid⭑·o en⭑ vi⭑·aj kor⭑·oj […] en·radik⭑·ig·it·e
kaj⭑ baz¹·it·e en⭑ am⭑·o ; la⭑ hered⭑·a princip⭑·o est⭑·as tre⭑ profund⭑·e
en·radik⭑·ig·it·a en⭑ la⭑ popol⭑·o ; la⭑ milit⭑·ist·a rigor³·o […] en·radik⭑·ig·is
al⭑ li la⭑ konvink⭑·on, ke⭑ ĉiu ordon⭑·o […] dev⭑·as est⭑·i plen⭑·um·it·a ; tiu
tik⁽⁺⁾·o est⭑·is profund⭑·e en·radik⭑·ig·it·a en⭑ li⭑·a cerb⭑·o, ĉar⭑ neniam⭑ li
pov⭑·is si·n liber⭑·ig·i el⭑ tiu mani¹·o . {ankr⭑·i} , {familiar} ig⭑·i,
{kutim⭑·ig·i} , {tradici¹·i}
en·radik⭑·iĝ·i
1.
Fiks¹·iĝ·i en⭑ la⭑ ter⭑·o per⭑ radik⭑·oj: la⭑ branĉ⭑·o en·radik⭑·iĝ·is, kaj⭑ […]
ŝi hav⭑·is la⭑ sent⭑·on, kvazaŭ⭑ tio est⭑·as ŝi⭑·a arb⭑·o ;
2.
Firm⭑·e kaj⭑ daŭr⭑·e fiks¹·iĝ·i: profund⭑·e en·radik⭑·iĝ·is la⭑ pi⭑·ec·o kaj⭑
di⭑·o-tim⭑·o de⭑ la⭑ hebre⭑·oj ; serioz⭑·ec·o profund⭑·e en·radik⭑·iĝ·is en⭑ ŝi⭑·a
kor⭑·o kaj⭑ mens³·o ; am⭑·o al⭑ la⭑ pek⭑·o jam⭑ tro⭑ profund⭑·e en·radik⭑·iĝ·is en⭑
ili⭑·a anim⭑·o . {fortik⭑·a} , {viv⭑+pov⭑·a} , {daŭr⭑·a} .
sen·radik⭑·a
Ne⭑ fiks¹·it·a per⭑ radik⭑·oj; (figur⭑·e) ne⭑ {firm⭑·a} , ne⭑ {fortik⭑·a} : la⭑
hom⭑·o […] sen·radik⭑·a super⭑ ter⭑·o, radik⭑·as malgraŭ⭑ ĉio en⭑ konsci⭑·o
pri⭑ hom⭑·aj ebl⭑·ec·oj ; sen·radik⭑·a kosmopolit²·o ; se⭑ Esperant⭑·o
aparten⭑·as al⭑ neniu land⭑·o […], ekster·ul⭑·o tuj⭑ konklud⭑·as, ke⭑ la⭑
lingv⭑·o est⭑·as soci³·e kaj⭑ kultur¹·e sen·radik⭑·a kaj⭑ tial⭑ […] ne·vi⭑-vip⭑-ov⭑·a
.
n-a radik⭑·o
(de⭑ {reel⁽⁺⁾·o} ) Tia reel⁽⁺⁾·o , ke⭑ : kvadrat¹·a,
kub⭑·a radik⭑·o (t.e. -a, -a); la⭑ -an radik⭑·on de⭑ oni
sign⭑·as per⭑ aŭ⭑ per⭑ .
radik⭑-sign⭑·o
Sign⭑·o : Kartezi⁽⁺⁾·o est⭑·is la⭑ unu⭑·a matematik¹·ist·o, kiu modern¹·e
kun·ig⭑·is la⭑ radik⭑-sign⭑·on kaj⭑ la⭑ vink¹·ul·on . {radik⭑·il·o}
naz⭑-radik⭑·o
Supr⭑·a part⭑·o de⭑ {naz⭑·o} , situ⁸·ant·a ĉe⭑ frunt⭑·o: re·glat⭑·iĝ·is la⭑
mal·larĝ⭑·a vertikal⭑·a sulk⭑·et·o, fend⭑·int·a la⭑ naz⭑-radik⭑·on tiam⭑, en⭑
oktobr⁽⁺⁾·o, kiam⭑ mal·aper⭑·is la⭑ majstr⭑·o ; gigant¹·a ŝtal⭑-blu⭑·a vizaĝ⭑·o kun⭑
sol⭑·a okul⭑·o super⭑ la⭑ naz⭑-radik⭑·o, kiu per⭑ vertikal⭑·a pupil⭑·o plen⭑·a de⭑
ne·imag⭑·ebl·a malic⭑·ec·o gap⁽⁺⁾·is al⭑ Atrejo .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.140 2024/01/18 15:26:42 ]
__________________________________________________________________